Morgunblaðið - 09.07.1920, Side 3

MOBGUNBIiAÐH)
3
Seðiaumferð og dýrtíðin
Margir hafa haldið iþví fram,
ernkum kagfræðingarnir, að það sé
^ikning Seðia í umferð, sem eigi
mestan þátt í dýrtíðinni. Til
Ss a^ reyna að komast að Iiinu
^flna í málinu, Ihefir verzlunar-
®klaráðuneyt.ið brezka látið gera
s ýrslu þá, sem bér fer á eftir, um
iitfallið milli seðlaaulkningar og
yrtíðar í nokkrum löndum.
^ölurnar í fremri röðinni tákna
^koing seðlaútgáfu í hundaðsMut-
og er miðað við seðla í umferð
arið 19^3 (100). í síðari dálkinum
?r smásöluverðhækkimin talin í
kund
an við olíuhringinn í Ameríku. Og
er þá að vænta, að verð á henni
verði jskaplegra en verið hefir.
Kolitt í Bretlandi.
raðshlutmn, miðuð við verðið
,^> (100). Væri máske réttara að
a við heildsö'luverðið, vegna
ríkin hafa 'l'átið selja sumlar
<>r,lr Undir sannvirði. Bn skýrslur
keildsöluverð vantar í ýmsum
°adunum:
ö' Á. (marz 20.) ..
r®tlaud (marz 20.)
j.VlSs (dee. 19.) ....
anniörk (jan.20.) ..
VrÞjóð (m'arz 20.) ..
°r6gur (febr. 20.) . .
'd'dland (febr. 20.) .
177
250
253
255
275
305
290
400
565
196
235
237
251
291
294
199
297
252
Jakkland (febr. 20.)
taJía (dee. 20.) .. ..
^kýrslan virðist bera það með
séj» * . r ^
> ao seð'laaukningin og dýrtíðin
^gjast að. En þar með er 'ekki
Sa^t, að hið síðarnefnda sé afleið-
^ kins fyrnefnda. Að minsta
fsti erii þeir margir, er halda því
a,n> að þetta sé ö*fugt: að seðla-
^kniugin stafi af áhrifum dýrtíð-
ar> eu sé ekki ástæða til hennar.
(Tidens Tegn).
fn
Olfa í stsQ kola.
%t
danskt steinolíuhlutafélag.
■er
F.Vri
tr skömmu síðan var stofnað
utafélag eitt í Kaupmannahöfn,
***** >,Hið sameinaða steinolm-
^ag ‘. Hlutverk þess kvað vera
^ ktvega dönskum siglingum anu-
^eldsneyti en kol, vegna þeirra
h erfiðleika, sem nú eru á fcola-
n. 1. steinölíu. Áður
útv,
1 raunar fram komið tilraun í
jg ^drku í þessa áttt, að tilhlutun
ÍJle^arráðsins, að reyna að kynda
til °tlu r sta® kola, oig höfðu þær
Ur jUlllr borið allglæsilegan árang-
* "n trekari framkvæmdum í því
^anita^^ verð steinolmnnar,
l’á fór upp úr öllu valdi.
^ ^ 1111 hefir þetta félag hugsað
a^ efla fii rannsókna á þessu,
elíþ<aí''1 trt fullnaðarályktana. Br
fy] Vata á því, að margir kostir
)fo]a]a ^vb að skip noti olíu í stað
fr^ ^emur þar til greina fyrst og
slfn ^ a® ólíkt fljótara er að skipa
þá j^dsneyli í skip en kolum, og
að }je] tramt það, að það tekur alt
koj r>a‘ijlgi minna hleðslnrúm en
ikgjji kernur það ekki að litlu
Áþi1 flutningum.
ÍVrjj, j’1 ^irðist nú vera ekki lítill
^ Vj*> að fara að nota olíu í
a‘ klá benda á t. d., að af
5 Sem veri® er að
þesg u’ eru 626 bygt með tilliti
úpt]a’ a^ Þau brenni olíu.
kefir, að því
a]j4 fr. segja, getað trygt sér
a oliun
amunum í Mexico, ut-
Sífelt eru að berast bingað með
skeytum til blaða eða einstakra
manna fréttir af nýjum takmörk-
unum eða útflutningsbanni kola
frá Engiandi. Menn fylgjast hér
með fréttum þessum af miklum
áhuga, því botnvörpungaútgerðin
hér e-r algerlega háð kolamarkað-
inum brezka, og mundi hljóta að
stöðvast algerlega, ef lalgert útflutn
ingshann yrði á kolum frá Eng-
landi
í vetur voru þær ástæður til út-
: filujtnings’táílmananna, æð íyrirsjá-
aniegt þótti, að verkfall yrðf í öll-
um kolanámum ríkisins, og bjugg-
ust víst flestir við að það mundi
standa iengi. Þótti því sjáifsagt, að
safna fyrir sem mestu af kolum, til
þess að iðnaður þyrfti ekki að
loggjast niður í bráð, þó verkfallið
kæmi. Ur því varð minna en á
borfðist, því samkomulag komst á
til bráðabirgða. Bn órói og smærri
verkföil eru enm vikulegur viðburð-
ur í Bretlandi og óvissa mikil um
öruggan rekstur framvegis. Er því
sama stefnan uppi í landinu, sem
verið liefir áður, að takmarka mjög
útflutnmiginn, svo að birgðir sén
nægar heima fyrir. Hafa reglúr
margar og strangar verið settar um
i útflutninginn og yfirleitt mikium
j örðugleikum og vandkvæðum bund
ið að fá kol til litlanda.
! Kolaframieiðslan er ekki eins
^ mikil og hiiri var fyrir stríðið, en
. útflutningur er svo miklu minni,
að talið er að aldrei hafi verið
jafn mikið fyrirliggjandi af kolnm
eins og nú. Er ýmsum viðskifta-
fræðingum brezkum farið að þykja
nóg um útflutningshömlurnar og
telja þær þjóðinni tii hins mesta
meins, og vera að sumu leyti alveg
út í bláinn. M. a. hefir blaðið
„Economist" tekið mjög í þan'n
streng og ráðist all óvægilega á út-
flntningshömlurnar.
! Blaðið álítur, að notkunin innan-
lands hafi verið áætluð alt of hátt.
Hafði verið áætlað 18 milj. smáieat-
um meira. en árið 1913. Mundi af-
leiðingin verða sú, að vandræði
yrðu undir eins og farið vferi að
takmarka útflutninginn.
Þetta hefir sannast fljótar en við
var búist. „Times“ segir, að nú
þegar sé alt á ringúlreið í kolaút-
flutningshöfnnnnm. Skipastóllinn
hefir ekkert að gera, kolabirgðirn-
ar hrúgast saman, svo að eftirlits-
stjómin hikar nú ekki við að ráða
eigendum til þess, að draga xír
framleiðslunni.
1 Cardiff er ástandið svo alvar-
l'egt, að kolnútflutriingsstjórnin
hefir orðið 'að taka til sérstakra
ráða til að neyða flutningaskipin
til að sigla á aðrar hafnir. í byrj-
un voru skipin afgreidd í þeirri röð
sem þau komu, en þau, sem neitað
vab am kol, von: látin liggja og
bíða. En nú fór svo, að þessi skip
urðu svo mörg, að hafnarkvíam-'
ar fyltust, svo ný skip komust ekki
að. Varð því að taka til þeirra
ráða, að tilkynna, að skip, sem einu
sinni hefði verið neitað um kol,
gætu ekki sótt um leyfi á ný, nema.
þau færu í strandferð til innlendra
hafna fyrst, eða færu og sæktu hrá-
efni til iitlendra hafna. Hefir þetta
leitt til þess, að farmgjöld hafa
lækkað nokkuð, en ástandið í höfn-
unum hefir ekki orðið betra-
Sömu sö'guna er að segja frá
Newcastle, og segja útflytjendur
þar, að heimamarkaðurinn sé of-
fyltur með kolum. Segja þeir, að
síðustu iitflutnin'gsákvæði verði
ekki skilin öðravísi en svo, að frem
ur beri að leggja niður vinnu í
námunum en flytjia of mikið af
kolum til útlanda. Námneigandi
fékk fyrir nokkru leyfi til að flytja
20 smá'l. kola til Portugal og 10 til
Spánar, en samtímis vora honum
allar hjargir baunaðar með að selja
1000 smálestir, sem komnar voru á
járnbrautarvagn, en hvorki mátti
flytja út né selja heima. í New-
eastle er mönnum það Ijóst, að kola
útflutningurinn er í rauninni ilam-
aður.
Þrátt fyrir þetta hefir stjórnin
ekki enn linað neitt á útflutnings-
reglunum, heldur þvert á móti ver-
ið að smáskerpa þær til þessa. En
margir spá því, að ekki líði á 'löngu
þangað til þetta fer að breytast.
Því nú hefir það sýnt sig, að Eng-
lendingar sjálfir fá meirai en þeir
liafa not fyrir, og kolabirgðir allra
þeirra stofnama, sem kol þurfa,
hafa vaxið svo mjög, að það er til
óhagræðis iað láta þær verða meiri.
Snemma í vetur áttu rafstöðvar o.
þ. h. oft ekki kol nema til fárra
daga. En nú er talið, að birgðir
þær, er fyrirliggjandi eru til
heiinanotkunar, nægi til ekki
minna en 9 mánaða. Og þær fara
dagvaxandi. Eru því talin líkindi
til, að kolabirgðir þær, sem nú hef-
ir verið safnað saman, verði látnar
nægja sem „varasjóður“ en útflutn
ingur verði framvegis látinn hald-
ast í hendur við framleiðsluna,
þannig, að birgirnar skerðist ekki,
en verði ekki heldur auknar frá
því sem nú er. En þá mun útflutn-
in'gnr stórnm aukast.
Þetta ern að vísu spádómar
ensku blaðanna. En þeir virðast að
öllu athuguðu hafa við svo mikil
rök að styðjast, að það megi
treysta þeim, og gera ráð fyrir að
versta hættan á útflutniugsleysi
kola frá Bretlandi sé nú afstaðin.
En hvort það verða íslendingar eða
aðrar þjóðir, sem njóta góðs af
þessum aukna útflutningi, mun
tíminn sanna.
-o
Hermann Sandby
kemur ekki í suraar.
Þess var getið hér í blaðinu í vor,
að hinn frægi danski cel'lo-leikari
Herman Sandby væri væntanlegur
hingað í sumar. En fyrir nokkru
kom sú fregn, að hann yrði að
hætta við ferðina í þetta sinn.
Sandby hefir ferðast um Noreg
í vor og haldið hljómleika víðsveg-
ar um landið. Dvaldist honnm
nokkru lengur í þeirri ferð en hann
hafði gert ráð fyrir, og þess vegna
vinst honum ekki tími til að koma
hingað fyr en næsta ár.

Kvikmyndir og ástir
Mary Pickford.
Pyrir dómstólúnum í Bandaríkj-
unum hafa nú nm þessar mundir
staðið málaferli, sem mikla athygli
hafa vakið og mikið hefir verið
rætt og riitað um víðsvegar um
heim'. Auðvitað er það fyrst og
fremst af almennri forvitni og til
þess að hafa eitthvað til að tala
um — ekki sist þegar hægt er að
fá út úr því ofurlitla „skandala“-
sögu — og allra helst þegar sagan
er um manneskjur, sem hér um bil
liver maðnr 'þekkir að nafninu til.
Það væri ekki nema vítaverður
samúðarskortur með raunum vesa-
lings fólksins, að þegja um slíktl
En sagan er nm ástir og hjóna-
bönd liinnar heimsfrægu kvik-
myndaleikkonu Mary Pickford —
sem einnig allir bíógestir Reykja-
víkur þekkja.
Það er auðvitað ekki ætlunin, að
fara að rekja alt það, sem útlend
blöð hafa getað spnnnið saman af
sannleik og lýgi um þetta mál —
eða alt 'það krydd, sem bætt hefir
verið í það, til að æsa forvitni fólks
ins.
En sannleikurinn virðist í fáum
orðum vera þessi:
17. janúar 1911 voru þau gefin
saman í hjónaband Mary Piekford
sem þá var 17 ára, og Owen E.
Moore. Hann var starfsmaður við
kvikmyndatökur og hún undir eins
'þá orðin allfræg leikkona, Þau fóru
brúðkaupsferð til Cuba og ætluðu
að dvelja þar í 3 mánuði. En nnd-
ir eins daginn eftir að þau komu
til Havanna fekk unga frúin fyrsta
forsmekkinn af yndi og alsælu
hjónabandsius. Maðurinn fór sem
sé út að ganga, til að „fá sér frískt
loft“ um kvöldið. En kvöldið varð
nokkuð langt — éða svo fanst kon-
unni — því það stóð hjá honum
fram undir morgun daginn eftir.
En þá. kom hamn heim og var þá
sæmilega. sætkendur. Konan þótt-
ist ekki búast við neitt glæsi'legu
áframhaldi hjónabandtsins eftir
upphafinu að dæma, og ámálgaði
það við manninn með gætni og
stillingn, eins og sæmir þeirri konu
sem samkvæmt postulans orðum á
að vera manni sínum undirgefin.
En nú líða hveitibrauðsdagarnir
á Cuba — og maðurinn skemti sér
vel — því þar er ekkert bann. En
bins er ekki getið, hveraig konan
skemti sér.
Nú setjaSt hjónin að í New York
og vita meun eliki til að ást Moores
á konu sinni hafi aukist neitt að
ráði, en hitt þótti koma fram við
réttarhöldin, að ást hans á Bakkusi
hefði ekki minkað. Nú var hann
stundum að heiman ýikum saman,
og að lokum stakk hann alveg af.
Á meðan vinnur konan ein fyrir
heimilinu og skrifar manninum alt
af öðru hvoru bréf — innileg bréf
— en hann svarar þeim ekki.
Nú vill svo til að hún þarf að
fara ti! Kaliforniu til að leika —
og nokkru síðar vill tilviljuuin
einnig, að hann rekist þaugað.Hann
er að vísu svo einstakleg lítillátur,
að þúa í húsi konu sinnar, meðan
hann stendur þar rið, og á hennar
kostnað — en stingur svo af, þeg-
ar honum gott þykir, og skilur
hana eftir, og þá skýringu með,
að henni einni sé allur sinn drykkju
skapnr.að kenna, og að hann sjái
ekki eins mikið eftir neinn sínn
Viðskiftin óefað ÁbyggilegXHft
í
Ventl. ÓL ÁmmndMOsar,
Fyrsta flokks bifreið&r ætið til
leign. Símar 716 & 880. Sölntnrninn
HBEINAB LJEBE7T8TU8KUB
kanpir hæsta verði
Isafoldarprentemiðja.
axarskafti, eins og því, að hafa gift
sig. /
Þnnig Iíða átta eða níu ár. Að
þeim liðnum ákveðnr Mary Pick-
ford loks, að ráði vina, sinna, að
losa sig úr þessu, og sækir um skiln
að — og fær hann.
En nokkra seinna giftist hún aft-
ur — já — því ekki það? — og
þá hinum heimsfræga kvikmynda-
leikara Douglas Pairbanks. og
eyddi hveitibrauðsdögunum á snm-
arbústað hans á Kyrrahafsströnd
Kalifomiu.
En þetta líkaði ekki mr. Moore,
og fer hann nú aftur á stúfana.
Og málafærslnmaðnrinn höfðar
nýtt mál á hendnr mrs. Mary Smith
Pickford-Owen-Fairbanks og ákær-
ir hana fyrir að hafa „filmað1 ‘ alla
söguna. Það hafi veriðgert alt of
mikið úr drykkjuskap mannsins o.
s. frv. og hann heimtar npphafið
hjónaband þeirra Fairbanks, svo
að Mary megi aftur njóta yndisins
af samlífinu við Moore!
Úrslitin era ókunn.
En réttvísin í Ameríku ríðnr
ekki við einteyming!
Höfondur loMipsins
pað er alment talið, að Prakkinn
Charles Meusnier hafi gert fyrstu til-
raunirnar til þess að smíða loftfar,
sem hægt væri að stýra. Ern þessar
tilraunir nær 150 ára gamlar, eða frá
líkum tíma og Montgolfier gerði til-
raunir sínar með flugbelginn (Ballon).
Meusnier hefir látið eftir sig ritgerðir,
er lýsa nákvæmlega aðferðum þeiin, er
hann vildi nota, og eru iþar ýmiskonar
útreikningar á stýranlegum loftförmn.
Nýlega hefir það komið í ljós, að ann
ar maður hefir þó orðið enn fyr til að
brjóta heilann um þetta merkismál, og
komist að þeirri niðurstöðu, er rétt
hefir reynst síðar. Er það þýzknr mað-
ur Christian G. Kratzenstein, fæddnr
1723 og nam náttúrufræði við háskól-
ann í Halle. Árið 1748 varð hann pró-
fessor í Petrograd og árið 1753 varð
hann prófessor í eðlisfræði í Kaup-
mannahöfn og þar dvaldi hann til
dauðadags, árið 1795. Árið 1784 gaf
j hann út bók um loftsiglingar. Loftskip
hans var með ílöngum loftbelg eins og
þau sem nú tíðkast, og átti að knýja
það áfram með skrúfu, er tveir menn
snéru. Má telja að Kratzenstein só hinn
fj>rsti höfundur loftskipsins, þótt það
yrði ekki gert fullkomið fyr en 120
árnm siðar, er benzínmótorarnir komu
til sögunnar og Zeppelin greifi fór að
nota þá til aflgjafar.
o