Morgunblaðið - 24.07.1920, Page 1

7- árg„ 217. tbl.
Laugardag 21 júlí 1920
ísafoldarprentsmiðja h. f.
GAMLA BIO
Lækniiinn.
Ahrifamikill og fallegur sjón-
leikur í 5 þáttum,
Aðalhlutv. leika
&ara Wieth, Olaf Fönss
^essi framúrskarandi góðamynd
Verður sýnd í síðasra sinn i
kvöld.
Alræði ðreiganna.
i.
Líka.st til liefir keuningin um al-
^ði öreigalýðsins aldrei átt jafn-
lnarga áhangendur eins og einmitt
-Húnhefir fengið byr undir báða
v^Hgi við styrjöldina miklu, því
^kert er jafn vel tii æsing.a og
yitingagirni fallið eins og bardag
4í °g blóðsúthellingar. Styrjaldir
^*11 iákn hnefaréttarins í almætti
0g ,þó hernaður sé lögum sam-
, V|1'«iur að nafninu til, þá er fimta
ö°rðið svo rótgróið í flestum sem
1Sitnir teljast, að þeir telja hem-
Sigfús Slöndahl & Co.
Heildsaða — Lækjargötu 6 B.
Emaleraóar-vÖrur:
Postulins-könnur
Vatnsíötur
Ilnavötn — Hárvötn
Sími 720.
Sími 720.
^ti
11,11:1 alls ekki samkvæman rétt-
k
^hugsjóninni. Og við það brot á
eíihi, sem hernaðurinn er, magnast
5%itr

hinna byltingagjörnu og
féf
Ur
hu einstaklinga í hverju þjóð-
a8i og þeir fá betra hljóð en áð-
.' Við styrjaldirnar raskast rás
. ^burðanna og fer úr sínu eðlilega
^hvægi. En áður en hún nær því
ar ^1'’ vepÖur afturkast til mótsettr-
attar, alveg eins og á steini, sem
/^Kir í bandi og er hreifður úr
Hvæginu Hann kastast fram og
auur
kf.
oft og mörgum siunum —
ár en hann kyrrist aftur. En það
Qattúrulögmál að hann leitar
hvægisras.
^ essi árin horfir heimurinn á aft-
]j, *tiS eftir styrjöldina miklu, og
®t til líða nokkuð mörg ár þang-
^ Vl hreyfingin, sem vaknaði við
8>n, kyrrist til fulls. En fyr en
k0 er orðið, og rás viðburðanna er
lQ í fastan farveg aftur og hætt
v5ðl ^tast til og frá eins og fljót á
auri, er ekki hægt að
Md-9- ^Ver °rðiÖ hafi áhrif styrj-
áú
- ^'kinar. Því viðhurðirnir, sem
v6ji^erast, geta aldrei orðið að
,l 1 framtíðinni. Heimurinn get-
\],jf *i staðist lengi við núverandi
aitsi koldur hljóta þau .að líða hjá
ulæmur sjúkdómur, en þó
^anvænn.
‘að er svo komið hag þjóðanna,
ekkj þeirra vegnar vel, jafnvel
ar þjó^111 sem ^ezt eru settar. All-
^tvi^ 1)1 vantar eitthvað til Iþess að
higs; ^ egir og velmegun almenn-
fæðj 1 horfi. Fjárhagsvand-
e'5riritl a yíir sumum þeirra en hjá
O. ^au ÞeSar ftengin í garð
^ifti. þ, e^vað atvinnuvegi og við-
l^a ,,■* eru enn önnur lönd svo
’ aÖ almenningur býr við '
Pélur Á. Jónsson
Operusöngvari
syngur í Nýja Bíó mánud. 26. júli kl 71/* s.Sd. stundví-leg?i.
Ný söngskrá
Hr. Páll Isólfssou, aöstoöar
Aðgöngumiðar seldir í Bókaverzlun ísafoldar og Sigf. Eymundss,
Ofnar, eídavéíar
þvoítapottar
og.alt þviStilheyrandi nýkomið i
Eldfæravarsl. Kirkjustr. 10.
Simi 35
Simi 35
hungur og Karðrétti. Börn og gam-
almenni deyja úr hungri og neyðar-
veinin frá iþessum vesalingum berg-
mála um alla veröldua. Fyr á öld-
um 'skeði hið sama, hæði vegna
styrjaida, og óviðráðanlegra nátt-
úruviðburða og drepsótta. Kyn 20.
aldarinnar hefir sigrast á hungur-
felli er leiði af eldgosum, en hungr-
ið sem er afleiðing styrjaldanna,
er viðburður ársins 1920. Og svo er
gortað af menningu hvíta kynþátt-
arins.
Styrjöldin var hafin með sam-
hljóða samlþykki allra flokka, nær
undantekningarlau'st, þó frum-
kvæðið lægi hjá fámennum hóp.
Jiafnaðarmenn urðu haldnir af
sömu vímunni og aðrir og kyrjuðu
hersöngvana á leið til aftökustaðar-
ins eigi síðnr en aðrir. Hnefaréttar-
hugtakið býr í ölltim, engu síður í
öreiganum en í borðalögðum prúss-
neskum júnbara.
n.
í stað þess að allar stéttir reyndu
að hjálpast að því, að byggja upp
sem bezt og fljótast það sem hrunið
hafði í rúst við styrjöldina', urðu
nokkrir menn í ýmsum löndum til
þess, að nota tækifærið meðan heim
urinn var sem veikastur fyrir, til
að koma á ’fót alheimsbyltingu. Þeir
höfðu komist að raun um, að með-
an alt var með kyrrum kjörum,
vildu fáir lilusta á hinar gífuryrtu
byltingakenningar þeirra- Svo gíf-
urlegar eru þær, í stuttu máli, að
öilum fyrri liáttum skyldi gersam-
lega snúið við og það sett efst, sem
áður var neðst. Til þess að nokkur
möguleiki væri til þess, >að fólk
gæti melt þessar benningar, varð
að grípa hinn hentuga tímann, sem
komið hafði við styrjöldina, tíma
hryðjuverka, æsinga og hugartryll-
ings. Þá var helzt viðlit að hljóð
fengist handa prédikunum öreiga-
lýðsskrumaranna.
Og iþær hrifu. Ávextimir blasa
við. Rússneska ríkið hefir á undan-
fömum árum, síðan Lenin tób við
stjórninni, verið atað blóði fleiri
manna en nokkurntíma meðan
þjóðin átti við að búa hið illræmda
keisaravaild. Landið flakir alt í sár-
um og eymdin er þar meiri en nokk-
ursstaðar í öðrmn iöndum, þrátt
fyrir það, þó Rússar semdu sérfrið
lcngu áður en heimsstyrjöldinni
lauk. í öðrum löndurn hafa byiting-
ar orðið af Voldum ,Jiinna rauðu“
og bakað óskaplegt tjón. Og í flest-
um ríkjum Norðurálfunnar hafa
óeirðir og verkföll, sem ótvírætt
eiga kyn sitt að rekja til ,,rauða'
boðskaparins“, valdið stórfeldu
t.ióni og tvísýnu í atvinnuvegunum,
einmitt þegar mest iá á, að hver
einasti borgari í þjóðíélagiriu gerði
skyldu sína.
Hér skal ekki farið út í það, hve
lioll stefna eða óholl Bolslievisminn
sé í eðli sínu. 1 þeirri kenningu, sem
annari, eru ýmsar háleitar hugsan-
ir. En í framkvæmdinhi hefir þetta
stjórnarfyrirkomulag ekki orðið
það, sem því er ætlað að vera bók-
stafnum samkvæmt. Sennilega af
því, að kennngin varð óframkvæm-
anleg í reyndinni. Engfnn getur
neitað því, að nú situr á stóli í
Rússiandi engu valdaminni ein-
valdshari'a en sá, sem áður bar
keiísarakórónu, en þejm mun at-
hafnameiri sem hann er duglegri
maður en 'hinn síðasti Romanov.
Hann telur sig fulltrúa öreiganna.
En vald þeirra — hefir það vaxið
við breytingnna ?
Ennþá verri verður kenningin um
alræði öreiganna, þegar hún kemur
fram hjá öðrum þjóðum borin fram
af mönnum, sem ekki eru hugsjóna-
menn að sama skapi og íþeir eru
ágjarnir til valda. Þar verður hin
uýja kenning til þess, að ábyrgðar-
'lausir og óhlutvandir menn, oftast
nær vita mentunarsnanðir, ná valdi
yfir alþýðu manna og nota það vald
til þess, að eggja til óeirða, verk-
falla og spellvirkja. Sii hefir t. d-
reyndin orðið hjá frændþjóðpm
o'kkar á Norðurlöndum.
Frh
þjóðernismál Yestnr-Islendinga.
Einhversstaðar hefir verið bent
á iþað fvrir stuttu, að furðu Mjótt
væri uri tilraunir þær, sem gerðar
hafa verið með Vestur-íslending-
um til þess að vernda og útbreiða
þjóðerni þeirra.
Þetta er hverju orði sannara.
Það er ef til vill of mikið sagt, að
enn viti ekki allir landsmenn hér
af því, að beggja megin Atlans-
hafsins hafa íslendingar hafist
handa til þess að tryggja þjóðern-
istaugamar. Bn hitt mun ekki of
mælt, að mikiil þorri manna mun
líta svo á, að hér sé ekkert alvöru-
mál á ferðinni, sem nái til allrar
þjóðarheildarinnar.
En þetta er mikill misskilning-
ur. Islendingum hérna megin hafs-
ins getur ékki staðið og má ekki
standa á sama um hvað verðulr
um fimtung allrar Iþjóðarinnar.
Það væri hrapallega að verið, ef
þjóðemisbandið væri ekki traust-
ara en iþað, að stærra þjóðarbrot-
NÝ)A BlÓ
Sigrún á SunRuhvoli
Sjónleikur í 7 þáttum eftir
hinni frægu skáldsögu
Bjömstjeme Bjömson.
Bílæti verða seld í dag og
framvegis í Nýja Bíó
frá kl. 11—1 og kl. 4—6
og þá á sama tíma tékið á
móti pöntnnum.
Myedu sýnd i kvöld kl. 81/*
1 Híðasta 8inn.
Börnum innan 16 ára ekki
•leyfður aðgangur.
inu gilti einu, þó hið niinna hyrfi
í botnlaust þjóðahafið vestræna.
Sem betur fer, er þetta heldur
ekki alþjóðarálit. Það sýnir félag-
iö „lslendin.gnr“, sem stofnað var
hér á síðastl. vetri og hjálpa á ís~
lendingum vestan hafs til þess að
verjast áhrifunum vestra, sem
þurka vilja út íþjóðernissvipinn og
létta undir með þeim í því að halda
við andlegu samneyti við móðnr-
landið. f
Og skiftir það mestu máli í þessu
efni, að Islendingar sjálfir vestan
hafs, munu hafa brennandi áhuga
á því að við halda þjóðernisein-
kennum sínum og halda lifandi ná-
inni viðkynningu milli þjóðarhrot-
anna. Undir iþví er líka a;lt komið.
Væru þeir fúsir á að týnast í
mergðina vestur þar, innlimast og
gleymast eftir no'kkra mannsaldra,
]iá getuni v i ð hérna megin lítið
eða ekkert gert til að afstýra því.
En nú hefir það sýnt sig, að Is-
lendingseðlið er enn snarlifandi í
þeim. Og það hefir jafnframt sýnt
sig, að þeir vilja mikið gera, til
að h-alda því eðli vakandi og geyma
það eftirkomendum sínum, svo það
þurkist ekki út. Og það er þjóðem-
isskylda okkar, að mæta þeim í
iþessari baráttu og leggja þeim það
lið, er vér megum bezt í té láta.
Þetta er því meiri nauðsyn, sem
nú ér óvenjulega öflug hreyfing
vakin í Ameríku til þess að bræða
öll þjóðarbrotin þar saman og
steypa þau í ameríkst. mót. Þessi
hreyfing er fram komin m. a. vegna
þess, að alinnlendir menn munu
hafa séð fram á !það, að hin mörgu
og ólíku þjóðabrot voru að eflast
og mynda sérstæáar heildir. Hef-
ir áðu verið nokkuð skýrt frá þess-
ari hreyfingu hér í blaðinu. En nú
vilja þeir hinir sömu fiella alt inn
í sömu heildina, rjúfa öll þjóðernis-
takmörk og þurka út eriendan
svip.
íslendingar héma megin hafsins
ættu því að fylgja með athygli
iþessari þjóðernis varðveizlu landa
sinna. vestan hafs. Og iþeir gera það
bezt. með því að kaupa og lesa
tímarit það, er þjóðemisfélagið
gefur út, og ætlað er að flytja
greinar um andleg málefni, túngu,
bókmentir og alla samúðarviðleitni
beggja þjóðarbrotanna. Og jafn-
framt með því, að efla ættemis-
bandið milli Vestur- og Austur-