Morgunblaðið - 21.11.1920, Page 1

8 árg., 18
tbl.
Sunnudag 21
nóvember 1820
ísifold*rpr«ntamiCja hf.
----— GAMLA 510 —
Tlgulás.
3. kafÚ
flksíur upp á líf oq
dáuöa.
1
Sýning í öag kl 5'/2, 68/4,
8 og 9V4.
Aðgöngumiðar selöir í Gl.
Bíó eftir kl. 4. Ekki tekið
á móti pöntunum.
Þjófnaðarmálin.
’ 1
Leikfélag Reykjavíkur:
I ðag (sunnuðag) 17 nóv- kl. 8 verður leikiö:
Kúgaður með tárum
gamanleikur í 4 þáttum eftir C. fiadúQn Chambers.
Aðgöngumiðar selöir í Iðnó í öag kl. 10—12 og 2—7.
Bakaríið
í Stykkishólmi
með lóð og útihúsum er til sölu, nú þegar, ef um semur.
Nú <?r farið 'að sjást fvrir endann
á þjófnaðarmálunum miklu, er ver-
ið hafa á döfinni ihér í hÖfuðstaðn-
uni síðau í ágúistmánuði í sumar.
Hefir það reynst eitt liið umfangts-
mesta þ.jófnaða.rmál, er kounið hefir
fyrir í langan aldur óg stóðu próf
að kálla má daglega og oft tvisvar
.á dag frá 18. ágúst til 15. okt. «að
málsskjölin voru send stjórnarráð-
inu til áiita. Hefir nú verið ákveð-
ió að höfða sakamál gegn 15 sak-
borningum fyrir brot á 23. gr.
biiina almennu hegningarlaga. Þrír
drengir, sem sannir hafa orðið að
sök um hluttöku í glæpunum, en
ekki hafa náð lögaldri sakamanna,
sleppa við málssóku, en verður kom
ið fyrir í sveit 'þáhgað til þeir eru
orðnir i'ulira 18 ái’a.
Skjölin í tmálinu erli alls 117 folio
síður vélritaðar. Fer hér á eftir út-
dráttur af því, sem komið hefir
tram í prófunum, en haun getur að
eins orðið mjög lauslegur, því of
lang't mál yrði að fara að rekja hina
mörgu ]>ræði málsins ítarlega.
Verða sakborningar nefndir bók-
stöfunuin A—0, og drengirnir, sem
sieppa við miálssókn, P, Q og R.
Hinn 18. ágúst sendir lögreglu-
stjóri bæjarfógeta skýrslu um rann
sókn á innbrotsþjófnaðarmálum og
t’lkynningu um þjófnað á pening-
,M" iró ka upsýs 1 uiu'anu i einum.
Samk\ æmt skýrslu þessari hefir
piltur einn, A, játað á sig innbrots-
þjófnað á ýmsum stöðum í bænúm-
Nióttina '50. t31. júlí konist hanu
óhindrað inn á Hagstofu Islands og
játar að bafa stolið þar frím«rkj-
uin, sem hann seldi á þremur stöð-
um, og' sömu nóttina Stal hann úr
búS Péturs Hjaltested allmiklu af
peningum, þar á meðal mótuðu
gulli, er hann síðar fleygði í Ölfusá
af hræðslu við að gullið mundi
koma upp um sig. Var hann mjög
ölvaður er hann framdi þetta ódæði.
17. eða 19. júní í fyrravor kveðst
hann hafa farið inn á skrifstofu
Eimskipafé'lagsins og tekið þar 125
kr., er hann fann eftir tilvísnn fé-
laga síjis, B, er með honum var.
Beið B úti á meðan og skiftu þeir
peninguinum á milli sín. Ennfrenmr
kveðst A hafa brotist tvívegis inn
'i búð Amunda Arnasonar kaup-
tuanns með félögum sínum B og Q
Nánari upplýsingar gefur
Einar Vigfússon,
Hótel íslanö nr. 9, kl. 12—1.
, og stolið þar nálægt 10 'ströngum
af' vefnaðarvöru, er þeir seldu" O
. fyrir lítið verð. A Laugavegi 68
brutust þeir A og B inn í brauðabúð
, og' stálu þar ávöxtnm, bollum og
einhverju s'inávegis af peningum.
Ennfremur fóru þeir oft inn í
geymsluhús í Hafuastræti 15 og
stálu þaðan vörum t'rá Arna Beue-
, d i ktssyni heildsala, um 20 ströng-
! um af vefnaðarvöru og milclu af
sokkum og sápu'. A játar ennfrem-
! ur að hafa farið einn í þetta
geymsluhús og stolið það.an 10
ströngum af vefnaðarvöru og enn-
fremur hafðj B stolið þaðan einn,
að því er A sagði. Allmiklu laf skó-
fatnaði játaðí lnum einnig að þeir
hefðu stolið frá sama manui úr
kassa, sem geymdur va,r í Pósthús-
, portinu. Fluttu þeir þýfið sumt
heini til B og sumt heim tii 0, er
keypti ínestau hluta þoss, og álítur
A að 0 lia.fi vitað að það var stol-
ið. Einn sunnudag í vor ætlaði A
niður á skrifstofu F. 0. Möller í
einhverjum erindum, en þar var
lokað. Kveðst hamn þá hafa séð, að
hurðin að skrifstofu G. Kr. Guð-
mundssonar & Co. var í hálfa gátt
aður fyrir af lögreg'lunni og játn-
ing hans, sú sem hér fer á undan
í aðalatriðum, varð til þess, að hinir
sökndólgarnir náðust.
Dómur verður kveðinn upp í
sakamáli þessu einhvern næstu
daga og skulum vér þá geta nánar
úm hiu einstöku atriði málsins.
-o-
DErtel Iharuald5En.
Herra ritstjóri!
Mætti eg leyfa mér að gera ör-
fáar athuasemdir við grein, með
yfirskriftinni „Albert Thorvaldsen
150 ára í dag“, sem birtist í dag
í Morgunblaðinu ?
Fyrst vil eg þá taka það fram,
að réttast er að nefna Bertel hans
rétta 'skímarnafni, enda er það nvi
alménnast gert.' Raunar var hann
kallaður Alberto í Róm, þar sem
nafnið Bertel þektist ekki, en al-
siða var fyrrufh, einkuim þar í landi,
að nefna listamenn öðrum nöfnnm
en þeii' hétu í raun og veru-
Þá vil eg láta þá fullvissu mína
og' farið þangað inn og tekið þar í ljósi, að Bertel er ekki „150 ára
um 300 kr. í peninguiu, er legið í dag“, þótt mér sé hitt eins ijóst,
höfðu á borðinu og gólfinu. Félag- j að ákveðið hefir verið að halda há-
ar hans tveir, B og H biðu fyrir ut-1 tíðlegt í Höfu í dag 150 ára afmæli
if hann þeim nokkuð af i hans. — Bertel Thorvaldsen fædd-
an 00
peningunum og bauð þeim í bifreið
inu að Elliöaúm. Frá Viðskiftafé-
laginu stálu þeir A og' B 40—50
pörum af skofatnaði og um 10 þús-
und cigarettum, sem þeir se'ldu N.
Ennfremur gefur A þær upplýsixxg-
ar, að B hafi sagt sér að hann bafi
brotist inn í búð á Grettisgötu í vet
ur og stolið þar miklu af vörum.
Það var frímerkjaþjófnaðuriimsem
kom upp um A. Einn þeirra manna,
sem keypt hafði frímerkin, gerði
lögreglunni viðvart, þegar hann
frétti að frímerkjum hafði verið
ist sunnudaginn 13. nóv. 1768 á
fæðingarstofnuninni í Kaupmanna-
ihöfn og var skírður þar sama dag,
eins og skíruarbók stofnunarinnar
ber með sér og hr. skjaíavörður
Gerh. Hornemann benti á í „Poli-
tiken“ 5. okt. 1918. Meðan B. Th.
var á lífi gengu menn þess duldir,
hvenær hann var fæddur og hvar;
sjálfur kvaðst hann heldnr ekki
vita það. Það var ekki fyr en 1823,
þeg'ar B. Th. var orðinn hálfsex-
tugur að áldri, að sumir rnenn fóru
að telja haun fæddan 19. nóv. 1770;
stolið á Hagstofunni. Var A þá kallfomvinur hans einn, P. Haste, sem
NYJA BI0
Aladdin og undralampinn
Æfintýrasjónleikur í 8 þáttum tekinn úr
Þúsund og einni nótt.
William Fox hefir fyrir nokkrum árum stofnað skóla fyrir hörn
sem eru efnilegir kvikmyndaleikendur. Og það eru lærisveinar
lvans, sem leika í þessari mynd. Aðalhlutverkið, Alladin, leikur
FRANCIS CARPENTER
sem er áreiðanlega bæði yngsti og efnilegasti kvikmyndaleikari
h-eimsins.
Harnasýning kl. 6
Sýning kl. 7 og 9. Alaððin (hálf mynðin 4 þætt-
ir sýnt.
])á var tollgæzlumaður í Svendborg
fullyrti það þá í tímariti (Riises
Arkiv). sem kom út í Höfn. Þegar
hann átti að færa sönnur á þetta
síðar, kvaðst bann ekki hafa annað
við að styðjast en það, að þetta
hefði 'hann isett í gamalt almanak,
J sem liann hefði skrifað í afmælis-
daga kunningja sinna frá því um
1790; eftir hverjum bann hefði þá
sett þetta 'svona kvaðst hann alls
ekki muna, en lialda að Bertel
hefði xagt sér það sjálfur 1791 eða
1792; ef til vill hefði móðir Bertels
xagt sér það. — Ævisöguritari B.
| Th. (.1. M. Thiele) setti þetta í ætvi-
i söguna, en skýrði jafnfamt frá, hve
j hæpið væri, að henda reiður á því.
I Sjálfur efaðist hann um að ]vetta
j væri rétt. Þó var í Danmörku látið
] við 'svo búið standa þangað til að
Weilbác'h ritaði ævisögu B. Th. í
I istamannata 1 (K unstnerlexikon)
sitt 1897; þá hélt hann því fram,
að B. Th. hefði líklega fæðst tveim
árum síðar (þ. e. 1772), en þetta
fær alls ekki staðist, þegar að því
er gætt, að Bertel gekk inn í Lista-
skólann í okt. 1781; að hann lia'fi
farið í skólann tæjira 9 ára nær
engri átt.
Tlvoi-ki fæðing né skírit B. Th.
finst skráð í kirkjubókum Kaup-
maniiahaifnar, en svo er að sjá, sem
ekki hatj verið leitað nógu vand-
Tega í skírnarbók fæðingarstofn-
unarinnar, — er vitanlega hefir í
þessu efni saina gildí og' hver önnúr
skírnárbók presta, — fyr en ern-
mitt 1918, er nær voru liðin 150 ár
frá fæðingu B. Th. 1 skírnarbók-
inni stendur raunar „Bertel Tor-
vals“, en hversu sem á því kann
að standa, að ekki er ritað fullum
stöfuin Thorvaldsen, verður varla
i efa dregið, að hér er um að ræða
ættarnafn, sem dregið er af manns-
nafninu Thorvalö (Þorvaldur).
Að þessi sveinn, sem skírður var
Bertel T(h)orval(d)s sé Bertel
Thorvaldsen, — eins og hann var
Síðar nefndur, vegna þess að faðir
I hans var nefndur „Thorvaldsen* ‘
— getur varla nokkrum manui
blandast hugur um. Nú skilst hvers
vegiia fæðingar og skírnar Bertels
finst ekki getið í k'irkjubókunum.
Fyrir því er engin sönnun og jafn-
vel engar líkur heldur, að Bertel
hafj sjál'fur eða foreldrar hans tal-
ið hann fæddan síðar en skrifað
er í skírnarbókinni.
Þetta var nú um yfirskrift grein-
arinnar, en um hana sjálfa skal eg
vera fáorður*). Eg vil að eins gera
grein fyrir því, hvers vegna afmæl-
is B. Th. er ekki minst hér í dag
fremur en gert er, svo sem vikið er
f.ð í greinini, eða hvers vegna List-
vinafélagið hér ekki gerir það, það
félag', sem ætlandi væri að gengist
fyrir ])ví, að halda uppi minningu
afmælisdagsins. Það er einmitt
vegna þess, að 150 ára afniælisdags-
ins var hér minst 13. nóv. 1918 fyrir
tilstilli Listvinafélagsins. Félagið
lagði þá blómsveig á minnismerki
Tiertels hér á-AusturvelIi og fánar
voru dreg'nir á stöng liér og þar í
bænuin, 111. a. á alþingishúsinu og
við stjóruarráðshúsið. En að ekk-
ert verulegra var þá unt að gera
kom af því, að pestin mikla geisaði
þá í bænmn.
Að lokuni Tangar mig til að bæta
]iví við, að eg kann ekki vel við,
•a.ð íslendingar ne'fni D a n m ö r k
,,föðurland“ B. Th. Bæði Bertel
sjálfgur og aðrir, sein þektu hann
vissu að hann var íslenzkur, þótt
lvann aldrei liti Island augum sín-
um. Listgáfuna hafði hann frá föð-
ur sínum og hina fyrstu tiisögn og
æfingu í list sinni fekk liann hjá
lionum og í samvinnuviðhannogoft
á íslenzku. Því að engin ástæða er
til að efast um sannindi þeirra
gömlu munnmæla, að þeir feðgamir
hafi oft talað íslenzkn saman og
Bertel jafnan síðan kuunað nokkuð
í ísleiizku alla æfi. í kvæðum, sem
ort voru til hans í Róm, og víðar, er
hann nefndur „íslenzki myndasmið-
urinn‘ ‘, 0 g skemst er á það að ,minn
ast, að í síðasta lofkvæðinu, sem eg
þekki um hann, er hann enn nefnd-
ur svo eða á lík-a leið; það kvæði
orti Indverji einn, sem kom til
Hafnar frá Englandi fyrir fáum
árum; kvæðið var ort á ensku og
birt í „Politiken“ snemma á árinu
1918 og hét blaðið verðlaunum fyr-
ir bestu útleggingu af því á dönsku
— Hin höfðinglega gjöf B. Tb. til
Miklabæjarkirkju í Blönduhlíð,
þar sem síra Þorvaldur afi hans
lvafði verið prestur, og það, bve um-
hugað hann lét sér um, að þessi gjöf
*) Prentvillurnar þarf varla að
benda á: „Davis f. Danir; ártalið 1779
fyrir 1797, (á að vera 1796) og
Chillers f. Schillers.
h