Morgunblaðið - 07.01.1921, Side 1

8 Árgy 55, tbl
Föstu«*»v 7 janúar 1921
lsafoldarpr*ntsmiðja h.f.
Gamla Biö.
Sökum fjölda áskoranna
verður hin ágæta jólamynd
leikin af
Marry Pickford
sýnd aftur í kvöld,
en í síðasta sinn.
lefndiFiir.
eftir Jón Laxdal.
Karlakór K. F. U. M.
helður söngskemtun í N ý j a B í ó, föstuðaginn 7. janúar
kl. VI2.
Aðgöngumiðar selðir í Bókaverzlun Sigfúsar Ey-
munðssonar.
Duglegurdrengur
$
siðprúður og áreiðaqlegnr getur.fengið atvinnu strax við að
bera út Morgunblaðið í vesturbæinn, komið á afgreiðsluna
fyrir kl. 6 í kvöld.
I.
Bins og kunnugt er, var !það álit-
ki í Danmörku ein af höfuðsyndum
mhale-stjórmarinnaj- sælu, !hve miklu
fé hún eyddi til ýmiskonar dýrtíð-
•rráðstafana þar í landi meðan á
fttríðinu stóð og fram að þeim tíma
er hún lét iaf völdum. Menn sáu
tnjög lítið gagn af öllum þessum
ráðstöfunum en ógagnið fanst mörg
um,,mjög mikið og kostnaðurinn
verð gífursgur eða eftir því. sem
folöðin skýrðu frá yfir 400 mijónir
króna.
Hér 4 landi voru einnig gerðar
ýmiskonar dýrtíðarráðstafanir með-
suu á stríðinu stóð, sem kostuðu
landið afarmikið fé en gagnið af
þeim sáu víst fáir. Það sýndi sig
t. d. hér eins og í Danmörku, að
hinir efnaðri borgarar þessa bæjar
fengu óþarflega mikinn brauð-
(íkaomt eftir að farið var að skamta
brauðið en hinir fátækari alV of lít-
inn, sérstaklega heimili þar sem
böm voru mörg.
Maður skyldj nú halda að hin
háttvirta stjórn hefði látið sér að
kenningu verða reynslu Dana og
okkar sjálfra í þessu efni, en það
lítur ekki út fyrir að svo hafi verið,
á þessu ári sem mú er að kveðja
hefir stjómin ungað út ekki færri
en þrem nefncjum> gem a|lar hafa
sitt serstaka verk að vinna til að
Iffikna dýrtíðina 0g iþá peninga-
kreppu sem landið er komið í. Tvær
hinar síðast skipuðu nefTuiir eru
reyndar ekki annað en dilkar kinn-
ar fyrst skipuðu (Viðskiftanefncl-
arinnar) og má segja um það, að
oin syndin leiðir laðra heim. Þær eru
og voru strax nauðynlegar, sérstak-
lega verðlagsnefndin, ef nokkurt
igagn hefði 'átt að verða af starfi
viGskiftanefndimar, og ef þær
hafðu unnið starf sitt, eins og
til mun hafa verið ætlast í fyrstu,
en því láni var ekki að fagna nema
ftíður sé og liggja eflaust ýmsar
onsakir til þess.
Pyrsta 'olrsökiin er að minni
hyggju sú, að stjórnin skipaði í við-
slkiftanefndina tvo bankastjóra,
tónn úr hvorum banka- Eg veit ekki
hvað vakað hefir fyrir stjórninni
með þetta, en mér finst og hefir
frá því fyrsta að eg heyrði um
þessa nefndarskipun, fundist þetta
vera, það sem Englendingar fcalla
„mistake11. Bankamir áttu alls ekk-
ert atkvæði að eiga um það hvaðia.
vörur eða hverjir fengju að flytja
þær til iandsins. Það gat meira að
segjia, og hefir sjálfsagt undir viss-
um kringumstæðum, komið sér illa
að bankarnir réðu nokkru í þessari
nefnd. Þarf ekki anniað tíl að sanna
þetta en að benda á hina fyrstu
spurningu sem lögð er fyrir alla þá
menn, sem sækja nm innflutnings-
leyfi, en hún er þessi: Hvemig ætl-
ið þér að greiða landvirði varanna,
hafið þér peninga í ötlöndum? Eg
get ekki séð að bankana eða jafnvel
viðskiftianefndnia sjálfa varði
neitt um þetta. Allir sem sækja um
innflutningslieyfi vita, að þeir þurfa
að borga þá vöru sem þeir panta,
Og þeir munu vera fáir, sem ekki
vita að bankarnir hafa gert lítið að
því, síðan í vor, að greiða fyrir
m,emi — jafnvel hvort menn áttu
inni í bönkum eða ékki — fé til
útlanda, enda litið svo á af flest-
um, að engin skýlda hvíldi á bönk-
unuin að gera það. Það sem við
ikemur m'álinu er þetta: Er nauð-
synlegt að varan sé flutt til lands-
ins eða ekki. Ef nauðsynin var þar
þa átti auðvitað lað veita leyfið,
annars ekki. En einmitt vegna þess
að bönkunum var leyft að hafa at
kvæði (yfirráð?) í nefndinni þá
mnn það vera, að mefndin, frá byrj-
un, hefir unnið starf sitt á öðmm
grundvelli en til mun hafa verið
ætlast í fyrstu.
Til þess að rökstyðja þetta þarf
maður að rif ja upp fyrir sér hvem-
ig fyrsta nefndin, viðskiftanefndin,
verður til. í
1 fyrra haust híafði stjómin kom-
ist að þeirri niðurstöðu, að nauð-
synlegt væri vegna hinnar miku
leyðslu fólks annars vegar og dýr-
tíðarinnar hins vegar, að hefta inn-
flutning á ónauðsynjum, sérstak-
lega glysvamingi. Hún lagði því
fyrir síðasta þing fmmvarp, sem
bannaði allan innflutning á glys-
varaingi. Fmmvarpi þessu var mis-
jafnlega tekið í þinginu og komu
fram miargar breytingatillögur við
það, svo að endirinn varð sá, að
mergur málsims í frumvarpi stjórn-
arinnar var gerður að engu, en frv
lafgreitt fra þinginn sem to'llfram-
varp, c. lagður hár tollur á allan
innfluttan glysvarning. Hitt er
víst, að þingið, eða mjög margir
þingmenn, vom sammála stjóminni
um, :að það bæri að draga sem rnest
úr innflutningi óþarfa vara og áleit
iað þetta frumvarp mundi gera það.
Stjórninni mun ekki hafa 'líkað
sem best meðferðin á frumvarpi
síuu og viljað tryggja enn betur en
frumvarpið gerði stefnu sína í
þessu máli, enda mun það og bafa
verið í samræmi við vilja þings-
ins að hún nokkm seinna skipaði
viðskiftanefndina.
Mér er nú ómögulegt að álykta
annað en að aðalstarf þessarar
nefndar hafi átt lað vera fólgið í
því að hefta, sem mest — já jafn-
vdl banna — innflutning á ónanð-
synjavöru, sérstaklega glysvarn-
ingi. En hvemig verðnr svo þetta
í framkvæmdinni hjá nefndinni ? —
Það verður þannig, að flestum eða
ölHum, ekki að eins gömlum og
reyndum kaupmönnum, heldur og
nýgræðingum eðiai mönnum sem lít-
ið eða ekkert höfðu flutt inn áður
áf vörum, er leyft að flytja inn alls
konar óþarfa vaming, og tveir 'lang
stærstu glysvarningssalar landsins
fá ieyfi til að sigla til þess að kaupa
inn eins mikið og þeir vildn af
glysvamingi og flytja til landsins.
Afleiðingin af þessn varð anðvitað
sú, að hingað til landsins safnaðist
afar mikið af alls konar ónauð-
synja vöra, sem menn þegar fram
í sækir ekki geta selt nema með
miklnm afföllnm og tapi. Þetta hef-
ir nefndin eflanst séð nú uppá síð-
kastið, því mér er sagt að hún sé
nú orðin afar ströng og neiti nm
innflutning á því nær öllum vöram.
Sem dæmi upp á hvað nefndin er
orðin ströng, nú npp á síðkastið,
skal eg taka fram eftir áreiðanleg-
um heimildum,að enda þótt nefndin
leyfði vegna blessaðra barnanna að
flytja mætti inn nokkur hundrað
jólatré, þá baxmaði hún algeríega
að flytja inn nokkur epli á þessi
jólatré. Það hafði gengið í hörkn
fyrir mönnnm, sem áttu ættingja
erlendis og fengu sendar einhverj-
ar smávægis jólagjafir með pósti,
lað fá þær afhentar á pósthúsinu,
vegna nefndarinnar. Eg tala nú
ekki um ef inaðnr hafði verið svo ,
óheppinn að panta sér flík eða
ábreiðu eða sent hálstan út til stíf-
ingar, og fa það aftur sent í pósti,
®ð hægt væri að fá slíkt út nema
með mikilli fyrirhafn, ef það þá
fekst á annað borð. Mér finst nú
þetta vera ýmist í ökla eða eyra
hjá mefndinni.
— Það lýtur svo út, sem
stjónin sé nefndinni sammála
í þesari varfæmi, því hún er alt af
að auka vald hennar. Þannig getur
maður nú ekki lengur innleyst póst
kröfu, þó ekki sé nema 1—2 krón-
ur, nema með séirstökn leyfi. við-
skiftanefndarinnar, já ekki þótt
krafan sé ársgjalt tiíl félaga sem
maðnr er í ytra.
Eg vi'ldi nú í framhaldi af þess-
lari grein minni reyna að sýna og
sanna, að allar þessar nefndir gera
gagn í öfuga átt við þð sem þær
ættu að gera, og það' eru þ æ r sem
hljóta að skapa dýrtíð í landinu en
ekki hið gagmstæða, ef þær halda
áfram iað starfa eins og þær hafa
gert.
Gamlársdag 1920.
Erl. símfregnir
frá fréttaritara Morgnnblaðsins
Khöfn 5. jan.
Kanada og Bretland.
Frá London er símað, að Kanada-
stjórnin leggist fast á móti því, að
samningurinn milli Breta og Japana
verði endurnýjaður. Ef Bretar fara
ekki að vilja Kanada í þessu máli, jþá
ætlar Kandastjórn að skipa sérstakan
sendiherra fyir Kanada í Washington.
Blöðin í Kanada ræða nm meira frjáls-
ræði í utanríkismálum.
i
Afvopnun pýzkalands.
- Frá Königsberg er símað, að borg-
aravarðsveitirnar í Austur-Prússlandi
muni með öllu aftaka að láta vopn sín
af hendi, jafnvel þótt það kostaði blóðs
úthellingar.
<
Óeirðir í Flensborg.
í Flensborg hafa orðið óeirðir nokkr
ar nýverið, og þar að kom, að her-
menn hófu skothríð á múginn, sem gert
hafði aðsúg að hermannaskálanum. —
Margir menn voru drepnir og sæxðir,
en síðan dreifðist mannfjöldinn. —
(Skeytið ógreinilegt, en þetta uppþot
virðist bafa orðið út af iþví, að ein-
hver foringi Kommunista þar í borg-
inni hafi .verið drepinH áður).

III. Kafli.
Frí Þ i h g v ö 11 u m, Brú-
arhlöðum, Geysi, Gullfossi
og víðar. L j ó m a n ð i
f aíQ’eg'ar my n ð i r
P
Sjónleikur í 5 þáttum
Aðalhlutverkið leikur:
]ack Sherill
Sýning ki. 8'/a
Guðmundnr Thorsteinsson skemti
bæjarbúum á sunnudagskvödið var með
gamanvísnasöng í veitngahúsi A. Bob-
enberg. Er bann kunnur hér áður fyriv
snildarlega meðferð á gamanvísum, en
langt er um liðið síðan bæjarbúar hafa
átt kost á að hlusta á hann. Var hon-
um hjartanlega tekið á sunnudagskvöld
ið og lófatakið svo mikið, að sumar
vísurnar varð hann að syngja þrisvar
sinnum. Tage Möller spilaði undir og
lék auk þess >einn á hljóðfæri og tókst
ágætlega.
Veitingastaður Eosenbergs er fyrir
löngu orðinn Eeykvíkingum að góðu
kunnur og staðfesti öll frammistaða og
meðferð á gestunum þetta kvöld, að
hann á vinsældirnar fyllilega skilið.
Veitingarnar voru ágætar og furða hve
afgreiðsla gekk fljótt og liðlega, jafn
mikið og var að gera. Eiga þeir Eos-
enber og Cr. Thorsteinsson bestu þakkir
skilið fyrir þessa kveldskemtun, sem
er nýnæmi hér í bænum.
í kvöld ætlar Guðmundur að syngja
aftur á sama stað og munu margir vilja
nota tækifærið nú, því færri komnst
að síðast en vildu. í þetta skifti verður
1 króna tekin fyrir hvert sæti og renn-
ur það fé til styrktar íslenzkri JLista-
konu, sem liggur veik erlendis.
Konerne ved Vandposten.
(Gyldendal).
„Fólkið í stórbæjnnum ber ekkert
skynbragð á takmörk og stærðir
í smábæjimum. Það hugsar sem svo
að það geti komið og spígsporað um
torgið, brosað og haft yfir höndina.
Það heldur að það geti hlegið að
húsunum og götunum; það hyggur
það, oft og einatt. En man svo ekki
eldra fólkið í smábæjimum þá tíð,
þegar húsin vora ennþá minni og
götumar verri en nú? Það hefir
lifað það að bærinn óx. Og þ'árn*
hefir að mrnsta kosti C. A. Johnsen
reist stærðar hús, Johnsen á bryggj
unni, hreint og beint skrauthýsi,
það er með verönd niðri og svölum
uppi og það er útskurður með fram
öllu þakskegginu. Margar fleiri
dýrar byggingar hafa verið reistar,
skólinn, gufuskipabryggjan, hin og
önnur kaupmannahús, tollbúðin,
sparisjóðshúsið. Það er ekki hláturs
efni“.