Morgunblaðið - 04.02.1921, Blaðsíða 3

MORGlTNBLAÐíÐ
S
M igjilli
Mönnum liættir oft viS því í hita
kosninganna, a@ gleyma sjálfum sér
og þeirri ábyrgB, sem á þeim hvílir
sem kjósendum. — Fólk gleymir mál-
efnunum, en man mennina — man þa
of't helst til þess afi álasa þeim. pótt
líorgunblaíiiö hafi frá upphafi lýst
hreinni og ákveðinni afstööu til þessara
kosninga, hefir það þó oft tekið þaö
fram og sýnt þaö, aö þaö hafi enga
tilhneigingu til persónulegra árása á
andstæöinga sína — enga tilhneigingu
tii aö álasa þeim eöa draga niöur af
þeim skóinn. pa/S hefir t. d. leyft rúm
í biaöinu, þegar þeir hafa æskt þess.
pav fyrir hefir blaöiö auövitaö hisp-
urslaust viljaö benda á þær veilur í
opinberu lífi, sem því hefir þurfa þótt
og á þaö, sem því hefir þótt athuga-
yrert í opinberri framkomu frambjóð-
endanna.
En málefnin hafa verið aöalatriöiö.
Málefnin sem þesaar kosningar snú-
ast fyrst og fremst um er í fám orðum
— afstaöa ríkisns og einstakling-
anna. par eru tveir aöal andstööuflokk-
ar A og B. peir berjast sinn fyrir hvor-
um hugsjónum — hafa hvor sína skoö-
unina á því, hvemig byggja eigi upp
þjóðfélag framtíöarinnar. Ágreining-
urinn er ekki aöallega um þaö sem er.
A-mennimir sjá alveg eins vel og B-
mennimir þá agnúa, sem em á þjóö-
félaginu eins og þaö er nú og vilja
.e«gu síöur bæta þá. En skoöanamun-
urinn er um þaS, hvemig eigi aö bæta
þá.
Margir B-mennimir berjast fyrir
máli sínu af þekkingu og alvöru, og
þatS getur enginn álasaö þeim fyrir það,
aö halda rrieð festu á málsta'ð sínum.
En þar fyrir þurfa menn ekki að fall-
ast é þær, og þaðan af síður, að álasa
hinum flokknum, A-inu, þó hann haldi
fast á sínum málstaö.
En munurinn er í stórum dráttum
sá, að þar sem B-iö — jafnaöarmenn-
irnir — vilja annaö hvort undir eins
eöa smátt og smátt — þeim kemur
ekki saman um þaö sjálfum — draga
mesta eða alla framleiöslu, verzlun og
viöskifti o. s. frv. úr höndum einstakl-
inganna og til ríkisins — vill A-iö þetta
ekki. A-iÖ skoöar ríkiö að eins sem
samnefnara einstaklinganna, sem ekki
eigi að hafa meiri ítök eða áhrif en
minst er nauösynlegt. paö á ekki aö
hierja eöli og heilbrigt svigrúm ein-
staklingsins undir hæli ríkisins. par
fyrir nær þaö auðvitaö engri átt, að
tala um andstööu gegn „heill heildar-
innar". Heill einstaklingsins er líka
heill heildarinnar.
pessar aöallínur koma svo fram í
hinum mismunandi 'málum, fyrst og
fremst verzlunarmálunum. B vill ein-
okun ríkisins, A vill hana ekki o. s.
frv. petta skiftir líka skoöununum í
ýmsum öörum málum, sem A-listinn
hefir á stefnuskrá sinni — þó ekki
alstaöar jafn greinilega —í jámbrautar-
málinu,, fossamálinu, húsnæöismálinu,
mentamálum o. s. frv.
Annars vegar — B — er þróun ríkis-
ins, að sumu leyti á kostnaö einstakl-
inganna. Hins vegar — A — er þróun
ríkisins til hjálpar einstaklingunum, aö
svo miklu leyti, sem þeir geta ekki
hjálpaö sér sjálfir, aö ööru leyti engin
ríkisafskifti af högum eöa eöli ein-
■taklingsins.
Annars vegar ótakmarkaö einveldi
heildarinnar, hjá B, hins vegar, A
frjálst samstarf einstaklinganna.
Milli þessara tveggja meginflokka
standa svo tvö önnur flokksbrot, O og
I). pó ýrnsir telji þau nú bæöi úr sög-
unni — eklci síst C — að því er kjör-
l'ylgi snertir, gefur framkoma þeirra
þó ýmsar upplýsingar um andann, eöa
andleysið í stjommálunnnr, og því er
rétt aö athuga þau.
Hvorugt þeirra hefir nokkra ákveðna
braut aö fnra í þeim málum, sem skifta
mönnum: afstööu ríkis og einstaklinga.
Mennirnir á listunum .eru innbyröis
osammála. Einn er með íandsverzlun,
annar á móti henni. Einn er „öldungis
sammála jafnaðarmönnum“, annar er
í þeim flokki, sem kallar þá, og víst
alla alþýöu manna „skrælingja-þý“.
pað sem hefir hleypt báðum þessiau
listum af staö er ekki málefni — heldur
eingöngu menn. — Mennirnir geta ver-
iö góöir fyrir sig. — og góða menn
þarf inn á þing — en málefnislausa
menn þarf þangað ekki.
.. Góða menn þarf inn á þing.
Góö málefni eru máttlaus ef þau
vantar góöa menn — mentaða menn,
víösýna menn; starfsáma menn. pess
vegna er sá listinn bestur, þar sem sam-
an fara góö mál og góöir menn.
pess vegna er A-listinn bestur.
G.
iœmii.
Stuðningsmenn allra þeirra lista, sem
nú hefir verið stilt, eru svo sem ekki
i neinum vafa um það, að sá listi, er
þeir hafa tekið ástfóstri við, vinni við
kosningarnar 5. febr. næstk. Þeir þykj-
ast svo sannfærðir um það, að þeir
telja andstæðingalistana dauðadæmda
þegar í stað.
Og blöðin hafa ekki látið sitt eftir
liggja, að prédika sama fagnaðarerind-
ið fyrir stuðningsmönnum og áhang-
endum hvers lista. Þau hafa barið
bumbur og lofað sína lista. Og hvert
um sig, telur sínum lista sigurinn vísan.
En hitt er aftur jafnvíst, að ekki
geta allir sigrað. Og þá er að líta á,
hverjir hafa mest og bezt að byggja á
í sigurvonum sínum.
Sigurvon A-listans byggist á því, að
hann hefir afburðamennina, menn, sem
hafa glöggasta, bezta og mikilsverðasta
stefnuskrá, menn, sem koma munu
stjórnmálalífi íslendinga út úr því
öngþveiti, sem það nú er í.
B-listinn byggir sigurvon sína á
landsverzlunarfarganinu, því máli, sem
valdið hefir mestri gremju í landinu og
almenningur hefir einum rómi krafist
að yrði skorið niður það fyrsta.
C-listinn byggir sína sigurvon á of-
stopa og hnútum til flestra, sem mál-
gagn hans minnist á. Niðurrif á öllu er
eina stefna hans.
D-listinn byggir sína síðbæru sigur-
von á — engu.
Mönnum ætti nú að fara að skiljast,
að harla ólíkt er það, sem listamir
byggja væntanlegan sigur sinn á. Ef
það vær dregið saman í eitt, mundi
það verða á þessa leið:
A-listinn byggir yiti og framsýni.
B-listinn á dauðadæmdu fyrirtæki.
C-listinn a niðurrifi og skömmum og
D-listinn ekki á nokkrum sköpuðum
hlut.
Þegar þetta alt er athugað, er ekki
furða, þó menn séu hissa á sigurvonum
þriggja síðasttöldu listanna. Þær eru
heldur bamalegar. paö er því ekki und-
arlegt, þó sigurvon A-listans sé orðin
brejrtt í sigurvissu.
A-listi. B-listi. C-listi. Dlisti.
Jón ÞorlAksíon Eínar H. Kvaran Ólafnr Thors. Jón Baldvinsson Ingimar Jónsson Ágúst Jósefsson Magnús Jónsson Jón Ólafsson Þórðar Bjarnason Þárður Sveinsson Þórðnr Thorodds. Þórðnr Sreinsson
Þannig fyrir knsningar.
X A-listi. B-listi. C-listi. D-listi.
Jón Þorláksson. Einar H. Kvaran. Ólafnr Thors. Jón Baldrinsson. Ingimar Jónsson. Ágúst Jósefsion. Magnús Jónsson. Jón Olafsson. Þórður Bjarnason Þórður Sreinsson. Þórður Thorodds. Þórður Sveinsson
Þannig eru nýtu
mennirnir kosnir!
»Suðurjóta 8jóðurinn« i Kaup-
mannahöfn heflr keypt húa það,
sem sýnt er hér á myndinni frá
ýmsum hliðum, og gefið »Félag-
inu til varnar berklaveiki® til
þess að gera úr því heilsuhæli
handa böninm. Er byggingin
mjög nærri höllinni Agu«tenborg
á Als og var áður heilsuhæli fyr-
ir veikluð börn og á striðs lím-
unum var það hermannasjúkra-
hús. Verður þar rúm handa 50
tæringarveikum börnum.
Hæstiréttur.
28. f. m. var tekiö fyrir málið:
Hreppsnefnd Mosvallahrepps (Eggert
Claessen) gegn Pétri A. Ólafssyni
(Bjöm P. Kalman).
Sumariö 1918 geröi Pétur A. Ólafs-
son konsúll út tvö skip á síldveiðar.
Annað þeirra fór í byrjun veiöitímans
frá Hafnarfirði eöa Reykjavík noröur
á Ingólfsfjörð, en kom á leiðinni við
á Onimdarfirði og tók þar, á Sólbakka
í Mosvallahreppi, herpiuætur, sem Pét-
ur A. Ólafsson átti gejrmdar þar frá því
áriö áður. En skip þetta veiddi aðal-
lega með herpinót. Á Ingólfsfiröi haföi
hann síldarsöltunarstöð og þaðan rak
skipið herpinótaveiöarnar um sumarið
og lagði þar á land mestallan aflann til
söltunar. En er eigandinn varö uppi-
skroppa með tunnur á Ingólfsfiröi,
sendi hann skipiö til Önundarfjaröar
eftir tunnuin, sem hann átti þar, og á
leiðinni þangaö veiddi það 220 tunnur
síldar í herpinótina, og voru þær lagð-
ar á land á Sólbakka og saltaðar þar,
en skipið hvarf aftur til Ingólfsfjaröar
og hélt veiðinni áfrani þaðan. Seinna
á veiðitímanum veiddu bæði skip Pét-
urs A. Ólafssonar í reknet úti fyrir
Vestfjöröum, og var megnið af þeirri
síld eða 185)4 tunnur lagt á land í
Mosvallahreppi dagana 1,—-8. sept. —
Öll sú síld er hann lét leggja á land í
þeim hreppi, alls 405% tn., var söltuð
og verkuð af innsveitarmanni þar fyrir
eigandann, gegn fyrirfram umsömdu
kaupi fyrir hverja tunnu.
Hreppsnefnd Mosvallahrepps lagöi
50 kr. útsvar á P. A. Ó. fyrir síldar-
verkunina þar í hreppi og krafðist lög-
taks fyrir þeim hjá bæjarfógetanum í
Rejrkjavík, er hann færðist undan að
gjalda. En fógetinn synjaði um lögtak.
Byggir hann á því, að skipin hafi verið
gerð út frá Patreksfirði. Og stendnr
svo ennfremur í úrskurði hans. Réttur-
inn fær nú ekki séð, að það út af fyrir
sig, að koma síld í verkun hjá öðrnm
á ákveðnum stað, baki útsvarsskyldu
eftir lögum nr. 48 frá 3. nóvember 1915
eða öðrum lögum á þeim stað, er verkun
in fer fram, og þar sem eigi er upp-
lýst, að gjörðarþoli hafi rekið síldveiði
með nót eða arðsama atvinnu í Mos-
vallahreppi nmrætt ár, verður útsvars-
álagningin að teljast óheimil að lögum
og útsvarið ekki tekið lögtaki.
31. f. m. kvað hæstiréttur upp í mál-
inu svohljóðandi
d ó m:
Fógetaúrskurðinum í máli þessu, sem
hreppsnefndin í Mosvallahreppi hefir
skotið hingað, að fengnu uppreistar-
og gjafsóknarleyfi, á af ástæðum þeim,
sem greinir í forsendum úrskurðarins,
að vera óraskað, þó með þeirri athuga-
semd, að skipin voru gerð út frá Reykja
vík og Ingólfsfirði.
Áfrýjandinn greiði stefnda máls-
kostnað fyrir hæstarétti með 100 kr.
Skipuðum talsmanni áfrýjanda ber
75 kr. í málssóknarlaun af almannafé.
m , l 9 —■
Morgunblaðið hefir neitað mér um
' ún. iyrir grein n-eð þessari f/iirsögn,
fyr en næstkomandi laugardag. Alþýðu-
blaðið mun birta grein mína í dag, og
er þar með Ijósum rökum sýnt fram á,
að Ólafur Thors hefir gert sig sekan í
vísvitandi blekkingum í ummælum sín-
um um arð landsverslunarinnar. Vísa eg
mönnum til þeirrar greinar, til þess að
sjá hiö rétta í þessu máli.
Héðinn Valdimarsson.
Ofanrituð athugasemd Héðins er að
vísu ekki löng, en hún er þó óræk
tsönnun eins þoss er eg sagði í grein
minni í gær, sem sé áð skapið og hit-
inn hlypi með Héðinn í gönur.
Mér er það raun, að Morgunblaðið
gat ekki léð Héðni rúm fjrrir grein.
hans alla, því það er satt frá sagt að
til þessa hafa léleg rök Héðins verið
mér mikil stoð, því eins og menn vita
er óskýrleiki og léleg vörn andstæðing-
anna oft beittasta vopnið í slíkum bar-
daga.
Eg hefi ekki séð grein Héðins, þá er
í dag á að birtast í Alþ.bl., en svo er
mér frá sagt, að hann leggi aðaláherzlu
á það að eg hafi ekki tilfært alt álit
yfirskoðunarmanna landsreikn. Mér er-
á því vorkun, því álit jþetta er óprentað,
og hefi eg ekki séð annað eða meira úr
því en eg vitnaði til í grein minni í
gær. Héðinn hefir séð það alt, en leynt
því þangað til eg birti það, og er auð-
sætt hversvegna það er gert. — Eg
skýt óhræddur máli mínu til dóms allra
skynbærra manna, í fullu trausti þess,
að það sé lýðnm Ijóst að tap á kolum
og salti 1917, — sem nemur 1536 þús.
kr. — er tap landsverzlunarinnar al-
veg jafnt fyrir (því þótt eigandi landsv.
landssjóður, ætli að endurgreiða henni
það með því að leggja háan aukatoll á
kol og salt, sem við Reykvíkingar aðal-
lega verðum að bera.
Kjósendur í Reykjavík! Skakkaföll
landsv. hafa lent og munu lenda þyngst
á ykkur. Langar nokkurn til þess að
greiða miljónir að óþörfu nú á þessnm
þrengingartímum, einungis til þess að
Héðinn og hans fáu skoðanabræður
saanfærist um það að landsv. er að
sökkva landinu æ dýpra í skuldafenið.
Munið, að með því að kjósa B-listann
styðjið þið viðhald landsv. því það er
sennilegt að svo fari er á þing kemnr
að það velti á einn atkvæði hvort hún
verður lögð niður eða ekki.
Lesendur góðir — gerið mór þann
greiða að lesa grein Héðins í AlþýðubL,
berið hana saman við mín nmmæli og
þér munnð sjá að eg fer með rétt
mál. Ólafur Thors.
Eins og við mátti búast hefir alþýða
manna hér í bænum tekið landsverslunar
trúboði »g e.i okunarlofsöngu i þrirra
B-listamanua að verðleiknn. Sá hlu,'
kjósenda, sem hefir sannfæringu sjálfur
er nú staðráðinn í því, að greiða at-
kvæði á móti einokunarpostulunum Jóni
Baldvinssjmi og Co. og ganga til fylgis
við A-listann, sem skýrast hefir markað
stefnu frjálsra viðskifta á stefnnskrá
sína. — Hinir sem hafa Ólaf Friðriks-
son fyrir andlegan meðráðamann, ætla
að kjósa B-listann. En þeir eru svo fáir
að óhugsandi er að þeir geti komið
nokkrum manni að. pað kemur ekki til
nokkurra mála.