Morgunblaðið - 27.04.1921, Blaðsíða 3

«OBÖUNBUAJ01*J
Linoleum n||g EW1 if, Bl» MI hil U Matth. Matthfassyni
fyrir það sé það hin mesta þörf að
gera tilraun til þess að fá n-ánari
vitneskju um þetta jötunfjall, ef mögu
legt væri.
p« eru ekki mestu erfiöleikarnir að
ná tindinum í því fólgnir, að hann
sé ókleiíur, heldur í því að menn þoli
þessa hæð, 8840 metra. Þá er loftið
orðið svo létt og vantar súrefni. Er
því ekki til hugsandi fyrir aðra að
reyna. þessa för, en þá, sem árum
saman hafa vanist fjallalofti.
Komið hefir til mála að nota flug -
vélar í þessa rannsóknarför. Væri það
vitanlega léttast að fljúga frá fjalls-
rótunnm og ná tindinum eftir svo
sem eina kiukkustund. En þó þykir
loftleiðin ekki sigurvænleg. Fyrst og
fremst er vafasamt, að lendingarstað-
ur sé uppi, og þó takast kynni að
lenda, þá efast menn um, að mögu-
legt sé að taka sig upp þaðan. Pykir
þetta of djarft siglt til þess að hætt-
andi sé á það.
En það er annað, sem flugvélarnar
eiga að gera. Þær eiga að fljúga á
undan og rannsaka, taka myndir og
búa til uppdrætti, leita að sæmilegum
uppgöngustöðum, og kasta niður mat-
arforða og ýmsum áhöldum, svo að
göngumennirnir þurfi ekki að bera
nema sem minst.
Mánuði áður en hin eiginlega fjall-
ganga byrjar, eiga flugvélarnar að
rannsaka fjallið og safna öllum gögn-
um um fararleiðir upp á tindinn.
pó n.ú sé lagt mikið kapp á að
flýta öllum undirbúningi, svo að vænt-
anlega leggur þessi rannsóknarleiðang-
ur frá Englandi innan skamms, þá
er ekki búist við að fjallgangan hefj-
ist fyr en sumarið 1922.
Landfræðingar og landkönnuðir
hafa hina mestu trú á þessari för.
--------o-------
Bai-hiinn i iwita.
til sölu í öllum ríkjunum.
Eitt merkassta blaði'ð í Noreg’i
flutti nýleg-a langa grein ineð þess-
ari yfirskrift. Yar þar lýst sneypu-
för þeirri, seím bannið Ihefir farið
í Ameríku — eins og víðar. Vovu
þar birtar tölur, sem eklti verða
rengdar. En óglæsilegar em þær
fyrir bannvini og bannstefnuna.
Síðasta. iiaust kom Rúmeníu-
knónprinsinii til New York eftir
mánaðarferð um Bandaríkin. 1
New York var hann spurður um
álit bairs á banninu 'Og láihrif þess
þar sem 'hann hefði farið um í
Ameríku.
„lívenær gengur bannið í gildi ?
spurði krónprinsinn.
Bannmenn urðu æfareiðir þessu
svari ríkiserfingjans. Eftir þeirra
sögusögn Ihöfðu Bandailíkin verið
þur meira en Iiálft annað ár. En
allii- vissu, að svar krónprinsins
var fullkomioga réttmætt: bannið
■er að eins ti'l á pappírnum. En all-
ir ferðamenn viðurbenna, að hægt
se að fa 'keypt brennivín og önnur
vínföng svo að segja alstaðar —
ef menn að eins vilja borga nógu
mikið.
1920 var flutt inn í Canada 6
milj. lítra af Visky og genever,
eða 3y2 sinnum meira en 1919.
En fyrir utan þennan stranm,
sem fluttur er inn, eru seldir mil
júnir lítra, sem búnar eru til í
sjáÞiim ríkumum.
E t1 allra f.tærsta blaðið i Amer-
ji;i sem var vinveitt banninu,
ttíi.n nýlega einn af mönnum blaðs
ins í 37 ríkin, í því augnamiði að
bann ferigi persónulega reynslu
og þekkingu á banninu. Hann átti
ebki að boma frani með aðfinsl-
ur eða dæma urn hversu ríkt væri
gengið eftir að lögin væru haldin.
Hann fór á þremur inánuðum um
sjö áttundu 'hluta af þessum J’íkj-
um, og segir í skýrslu sinni, að
þessi áttundi hluti muni vera svip-
aður hinum.
Umsöign hanis er í stut.tu máli
þessi:
Það er hægt án nokkurra örð-
ugleika að fá keypt Visky og önn-
ur vínföng 'í sérhverjum b«>. ef
maður gétur sannað það að maður
sé ekki eftirlitsmaður bannlag-
anna og vill borga það sem upp
cr sett, A mörgum stöðum segir
Ihann, að X'is'ky og brennivín sé
selt fuilum fetuni é gistihúsum.
Vínauðugasti hluti ríkjanna seg-
ir þéssi sendimaður bannblaðsins,
að sé Atlants'hafsströndin, einkmn
ríkin New York og New Jersey.
1 Segir hann að þar séu birgðirnar
ótæmandi.
A flestum gistibúsum segir hann
að séu milliliðir milli vínsölustað-
anna 'og gestanna, og útvegi þeir
það, sem gestirnir óski eftir. Sömu-
'leiðis ba'fi bifreiðastjíórarnir venju-
lega Visky til sölu hauda þeim,
sem þeir keyra.
1 Árangurinn a'f 'banninu S Amer-
íku er því 'ekki glæisilegur. Það
'hefir ebki minkað drykkjuskap-
inn. En það hefir aukið lagayfir-
' troðslumar.
í
■0-----—
H. líalentien.
Nýlega er látinn í Danmörku
einn af forg(ingumön11um Dana í
lan'dhiúnaðanmálum, H. Valentier,
í 87 ára að aldri. Hann var um
langt sk'eið í stjórn Landbúnaðar-
; félagsins daniska oig formaður bún-
| aðarsambands Sj'álands.
-0--------
Ne&ri deild.
Vökurnar á togurunum voru til 2.
uniræðu í deildinni í gær. Nefndm
hafði klofnað og lagði meiri hlutinn
til, að lögfestur yrð'i 6 strmda lág-
markssvefntími. Var Jón Baldvins-
son framsöguxnaður meiri hlutans.
Pranisögumaður minni hlutans var
Pétur Ottesen og hélt liann langa
ræðu. Frv. var vísað til 3. umra-ðu
með 14 :10 atkvæðum.
í gær hófst 2. umræða nm frv. um
seðlaútgáfurétt. Jakob Möller er
framsögumaður og töluðu auk i>is
! I gær: P. Jónsson, Eir. Einarxson og
j M. Guðmundsson. Umræðum var
| frestað. j
I
Fjáraukalögm
voi’u til 2. mnræðu í Efri deild í gær
' á tveimur fundum. 1
-0—---
H M ftflii.
pórshöfn 13. apríl
Seglskipin eru lögð af stað til veiða
við ísland. Eitt þeirra er komið aftur,
hafði það lent í miklum hrakningum.
Þetta skip hafði ekki fengið meira á
14 dögum en 2000 fiskjar. Og önnur
skip sem það hafði vitað um höfðu
ekki aflað meir.
Englendingum hefir ekki lánast vel
að ráða til sín á togarana færeyska
flatningamenn. peir hafa ekki viljað
borga meira en 7 shillings á dag, og
fyrir það kaup hefir enginn viljað
ráða sig.
Ilvað veiðistöðvar hér heima snertir
þá er það nýmæli á því sviði að ensk
skip hafa fundið ný fiskimið, sem
liggja 112 sjómílur VSV. af Fær-
eyja-hryggnum. Er svæði þetta allstórt
um 34 sjómílur frá N til S og 34
frá A til V. Er mjög sennilegt að
þarna sé fundinn góður grundvöllur
fyrir færeyskar fiskiveiðar.
Frá Khöfn kemur sú frétt að þjóð-
þingið hafi samþykt að veita á næsta
ári, 400.000 króna lán til útgerðar-
innar á Færeyjum til þess að kaupa
seglskip og togara. Þetta er vitanlega
betra en ekki neitt. En ekki fá'st ýkja
mqx'g skip fyrir þessa fjárupphæð.
Á það hefir verið minst hér í blöð-
unum, að verð á steinolíu væri lægra
á íslandi en hér. En eftir að leitað
hefir verið upplýsinga um þetta, kem-
ur þaö í ljós, að verðið á ljósa-olíu
; er nokkurnveginn hið sama, hér og
þar. En sólarljós-olía kostar 74 kr.
100 kg. á íslandi en aðeins 53 kr. hér.
Við röskun á jörð hér í pórshöfn
i hafa fundist stein- og trjátegundir
sem taldar eru að vera frá ísöldinni.
Kvað þetta vera merkilegur fundur,
og' er það nú sent til kaupmannahafn-
ar til rannsóknar.
Lucas.
riokkur or9 um bannið,
Eftir
Árixa Kristjánseon.
Frh.
Er nú þjóðin jafn vel haldin af
drykkjuskap sínum og áður var? Því
má óhikað svara neitandi.Áður drukku
menn ómengað vín, sér og heilsu sinni
að skaðlausu, að undanteknum ein-
staka mönnum. En vínið, sem menn
leggja sér til munns nú, er versti
óþverri og jafnvel eitur, það heima-
bruggaða sem eðlilegt er, þar sem
óvandaðii' menn eiga í hlut, oft og
tíðum, og nota sér ástandið til þess
að svíkja menn og féfletta á allar
lundir. Ao sögn gengur svívirðingin
svo langt, að jafnvel suðuspritt og
hármeðul eru seld af þessum hruggur-
um, sem vín. Þeir menn sem svo eru
ógæfusamir, að láta eftir löngunum
sínum,- kaupa þenna óþverra fegins
hendi, þeir þekkja ekkert annað betra.
Fvrir áhrif bannlaganna er heilnæm-
um og skaðlau.,uni dryfckjum útrýmt
úr landinu, en í skjóli sömu laga
bruggaðir eiíurdropar, sem segja má
að séu banvænir heilsu manna. Hver
getur metið það tjón ? Mnndu það ekki
verða hæi’ri tölur en útreikningsgríl-
uv bannmanna voru hér á árunum.
Aður en hannlögin gengu í gildi
voru það aðallega gömlu mennirnir,
sem dýrkuðu Bachus. Yngri kynslóðin
liataði han* og hafði sagt honum stríð
á hendur. Nú er þetta þannig, að
fyrir utan gömlu mennina er fjöldi
ungra manna í landinu drykkjumenn,
og hafa nú gert bandalag við Bachus
móti öðrum veri’i óvin þar sem bann-
siefnan er. Áður þótti það hneisa að
hafa vín um hönd meira en góðu hófi
gegndi, og almenningsólitið var búið
að fá andstygð á öllum di’ykkjuskap.
En nú má segja að hver maður hafi
á samviskunni meii’i háttar bannlaga-
brot og sjái daglega vín haft um
hönd. Öllum finst þetta ofur eðlilegt
og aldax’andanum samboðið. Sjálfir em
bættismenn landsins, þeir sem gæta
eiga laganna, eru þeim andvígir og
brjóta þau jafnvel sjálfir ef svo ber
undir.
Bannmenn segja að þetta sé Jiví að
kenna, að lögin séu ekki nógu vel úr
garði gerð. En eg vil spyrja. Hver
hefir bannað þeim að útbíia þau bet-
ur? peir voru einvaldir um að búa
þau til, og síðan hafa þeir ebki komið
með nokkrar tillögur, sem líklegar
hefðu verið til að bæta ástandið. Það
er því ekki lagasmíðinni að kenna,
heldur anda laganna sjálfra.
Oi-sökin til þess að lögin geta ekki
blessast og munn aldrei ná tilgangi
sínum, er sú, að þjóðin í insta eðli
sínu er fráhverf bannstefnunni.
Það er söguleg staðreynd, sem ekki
verður hrakin, að menn eflast í lög-
brotunum og hvers kyns mótþróa
móti löggjafar- og dómsvaldi, eftir því
sem meiri nauðungarlögum er beitt
móti þjóðarviljanum.
Að ástandið er eins og eg hefi lýst
því, veit svo að segja hver fulltíða
maður, sem hefir augun opin og vill
sjá. Bannmenn geta því ekki vilt okk-
ur sjónir lengur. En þeir hafa látið
sér sama, að fara með hlekkingar um
áhrif laganna, og reynt að draga fjöð-
ur yfir ókosti þeirra, þegar þeir hafa
verið að segja nági’annaþjóðum okkar
frá ástandinu. En upp komast svik um
síðir. pað mnn ekki líða langt þangað
til bannmenn standa sem ósanninda-
menn gagnvart öðrum þjóðum, því að
ástandið sjálft ósannar svo bersýni-
lega sögusagnir þeirra.
Áður en eg lík við þenna kafla,
vil eg geta þess, að óefað befði það
verið farsælla fyrir templara, að fara
að ráðum hins raunbesta starfsmanns
sem þeir hafa átt (Friðbj. sál. Steins-
sonar), heldur en að hafa bleypt út
í þá ófæru, sem þeir nú eru komnir
í. En í þeirri von, að ekki sé ofseint
fyrir þá að snúa við, leyfi eg mér
að rifja upp fyrir þeim ráðleggingar
þessa gáfaða manns. Orð bans hljóða
svo: „Að síðustu vil eg lýsa yfir
þeirri skoðun minni, að heppilegast
sé fyrir Regluna:
1. Að hafa það jafnan hugfast, að
reyna sem mest að ná undir sitt merki
trúum og ti’austum liðsmönnum.
2. Vinna sem mest að verða má
með hægð og gætni.
3. Hleypa sér sem minst að auðið
er út í stórræði, hvorki í fjármálum
eða landsmálum“.
III.
Hvers vegna við viljum ekki hafa
bannlög.
Vegna þess að reynslan hefir
sýnt að þjóðin getur ekki borið virð-
ingu fyrir eða haldið slík lög og afleið
ingin verður sú, að þjóðin tapar virð-
ingu fyrir lögum landsins alment. —
Lögbrot, agaleysi og hvers konar sið-
spilling, sem þessu er samfara, fer
vaxandi. Menningu þjóðarinnar er
stór hætta búin, beinlínis vegna lag-
anna.
V e g n a þ e s s, að þjóðarmenningin
íslenzka stendur á öndverðum meið við
anda laganna. Frá upphafi Islands-
bygðar hefir sjálfsákvörðunarréttur
einstaklingsins verið í hávegum hafð-
ur. Hvers konar þvingunarlög hafa
verið álitin bein árás á sjálfstæði þjóð
arinnar. Alt til þessa hefir þjóðareðlið
verið á verði fyrir slíkum lögum, en
hafi það ekki dugað, hefir hún gert
öll slík lög tilgangslaus, með því að
einskisvirða þau.
Vegna þ e s s, að þau eru brot á
grundvallaratriði því, sem öll löggjöf
á að byggjast á, sem sé því, að lög-
gjafa.rvaldið blandi sér ekki í einka-
mál manna, heldur viðurkenni hverj-
um manni frjálst að gera það við
sjálfan sig, sem honum þóknast.
V e g n a þ e s s, að við teljum þetta
ekki réttu leiðina til þess að útrýma
drykkjufýsn manna. Lögin hafa sjálf
sýnt að þau eru ekki einungis gagns-
'laus, heldur einmitt skaðleg bindindis-
starfseminni. Hina^ leiðina teljum við
farsælli, með góðu uppeldi, ræðum
og ritum, að þroska svo viljaþrek og
siðgæðisgáfu manna að þeir lærisjálfir
að gera greinarmun á góðu og illu.
Þegar sjálfstæð og viturleg íhugun
ræður meiru en augnabli'ks nautnar-
ílöngun, þá er takmarkinu náð. Ekki
fyr.
Vegna þes s, að bannstefnan er
mennirigarsnauð og siðspillandi nanð-
ungarstefna, sem kirkir sjálfstæða við-
leytni manna til að vinna bug á frest-
ingunum. Af því að bannið er ógeðfelt
öllum þeim, sem frjálsir vilja kallast,
æsir það menn til mótþróa gegn lög-
unum, og hefir að því leyti menningar-
og siðspillandi áhrif á þjóðina. Bann-
lögin hafa sljófgandi áhrif á réttar-
meðvitund manna. Menn venjast af
því að gera greinarmun á löglegum
verknaði og lögbrotum, sem kemur af
því, hvað lögin liggja langt frá heil-
brigðri hugsun. Öllum slíkum íhugun-
um er því kastað á herðar löggæsl-
unni. Afleiðingin verður sú, að menn
vita ekki hvað er löglegt og ekki lög-
legt, fyr en í hegningarhúsinu.
IV.
Nokkrar athugasemdir.
Eftir að bannmenn í nærfelt 20 ár
eru búnir að syngja bannstefnunni
lof, mætti ætla að þeir hefðu komið
fram með rök, sem ennþá væru óhrak-
in. pað er síður en svo. Mér vitanlega
hefir engin staðhæfing þeirra staðist
gagnrýningu, að undantekinni einni.
Hún er sú, að landið myndi ekki tapa
neinu fjárhagslega við samþykt lag-
anna. Þetta er alveg réttj því nú
eru tolltekjur, af áfengi, orðnar eins