Morgunblaðið - 24.11.1921, Blaðsíða 3

■ OBGCNBLAII*
Víða erlendis er skólabörnun- ið um þetta málefni; spyrjið ykk-
um kent þetta hvorttveggj*, og nr fyrir, uotið veturinn til þess
hvílík nauðsyn mundi það eigi hér að bna ykkur undir vorið ojr suin-
í Reykjavík, þar sem höfuðborg arið. Látn5 eigi sumardraumana
landsins á eigi eitt einasta blóm- ykkar — ef þið eigið nokkra, og
beð eða skrautjurtarunna 'á allri það vil eg vona — deyja í vetrar-
sinni víðlendu eyðimörk. Ekki kuldammi. Eg get sa-gt ykkur það
einn sinni á Austurvelli, sem ætti með sanni, að garðræktin er bæði
að vera faðmur bæjarms, fullur holl og arðsöm vinna, og skemti-
af fögrum blómum, meðan enginn leg flestu öðru fremur. Og hafið
sérstakur staður annar er til þess þið nokkurntíma hugsað út í það,
kjörinn. börn og uuglingar, þegar þið sjáið
Reynið að koraa á stofn garði blóm og jurtir spj’etta, þar sem
og blómbeði heima við húsin ykk- þið hafið sáð, þá eruð þið að hjálpa
ar, ef þess er nokkur köstur. Þið guði til að skapa nýtt líf. og nýtt
sem eruð úr sveit — bg það er nú land, fagurt og frítt.
allur fjöldinn af ykkur -— hugsið Garðræktin á að verða hjart-
ykkur um, hvað það var,
Xoregs árum saman, og þar með vildu.sakir aðstreymis og þrengsla
varð sárasti kornskortur í landi. og var hann þá hyltur sem einn
Hkyldaði þá norska ríkisstjórnin af hinum mestu vísindamönnum,
bændur til að rækta 1 miljón er Dani hafa sótt heim; í sömu
,,m'ál“ nýjan akur (1 mál = Í000 ferðinni sagði hann í fyrirlestra-
ferstikur), og veitti stjórnin dá- sal dagblaðsins „Politiken“ frá
lítinn styrk hverjum bónda. — síðustu rannsóknum sínum á elstu
Xorskir bændur voru óvanir þegn- menningu vors ariska þjóðstofns,
skvlduvinnu í þessari mvnd, en og hugðist að gefa út bók um þær
hlýddu þó boðunum, og plægðu m-eð vorinu.
snmir jafnvel meira en boðið var. í grein nm Ynglinga í síðasta
Með þessum akurauka vorið 1918 S.kírni nefndi eg Oscar Montelius
spöruðu bændur landinu iimflutn- g.iörfróðastan og víðfrægastan
ing á 200.000 smálestum eid. korns allra norrænna fornfræðinga, og
— því að svo varð mikil upp- það var ekki ofsagt; í grein um
skeran af þessari viðbót! fráfall hans í Politiken kveður
Setjum nú s-vo, að fslendingar við sama tón. Politiken segir, „að
sem ans mál áhugasamrar og bjart- tækju annað eins Grettistak við hann liafi búið nafni sínu þjóð-
gerði mestan mismuninn á bæjar- sýnnar æsku, -og geta ykkur orðs-
götunum hérna og hrjóstugu holt- tír. sem aldrei fyrnist. Með því
unum og inndælu blettuhum sem getið þið þegar á æskualdri- gert
þið munið svo vel eftir enn heim- landið okkar auðu-gra og fegurra
an úr sveitinni. Yoru það ekki og meir og meir sjálfbjarga. Og
einmitt blómin og grasið og víði- verið þið viss um, að sá skerfur
runnarnir? Viljið þið nú ekki sem þið leggið fram til þjóðnytja
reyna að ,,flytja“ þessa fegurstu mun verða. ykknr margborgaður
bletti sælla endurminninga. úr í arði hans sjálfs.
sveitinni hingað heim að húsum Ungu stúlkur! Þið ættuð að
ykkar? Þó eigi sé nema örlítill leggja i-íflegastanu - skerfinn til
blettur, sem þið haíið til umráða. þess að skreyta og prýkka sem
Notið hann vel, ræktið hann með flesta reitina, bæði blómreiti og
alúð og umhyggju, látið börniu la aðra, enda er það algengt erlend-
að hj'álpa ykkur — og sannið til, is hjá flestum frændþjóðum vor-
að þið munuð finna aftur eitthvað um og víðar, að un-gar stúlknr
av þ-eirri unun og gleði. sem þið stundi garðvrkju á móts við karl-
að líkindum saknið oft hérna í menn.
borginni á sumrum. Og þið sem Blómarækt ætti eðlilega að vera
eruð svo hamingjusamir að eiga áhugamál og yndi allra kvenna,
stóra lóð, -hafið það hugfast og Sjá.lfar eruð þér kjarni mannlífs-
gleymið því eigi, að þar getið þér ins, eða ættnð að vera það. Lif
sjálfir búið börnum yðar einhvem blónmnna er að svo miirgu leyti
hinn besta og skemtilegasta skóla, líkt lífi ungra meyja, enda er
sem hugsast getur, -ef v-el er haldið skáldunum mjög tamt að líkja
á og rétt farið að. i þeim við blóm að f-egurð, blíðu og
kartöfluræktina. frægð í 2 heimsálfum og skipað
Muni’ð það, ungu menn, að einn Svíum í fremstu röð í fornfræðis-
þátturin-n í því að verða sjálfstæð rannsóknum nútímamanna um
þjóð er sá, að vér höfum lifandi heim allan“.
áhuga á garðræktinni, og auk þess Árið 1863 varð O. M. aðstoðar-
er hún ágætur skóli til iðni og maður þjóðminjavarðar við fom-
starfsgleði og hagnýtni á margan minjasafn ríkisins, og 25 ámm
hátt. fsland vantar svo sárt garð- síðar var hann skipaðúr prófessor
ræktarmenn, bæði í sveitum og í fornfræði við safnið. Ánn 1907
sjávarþorpum. Og vér íslendingar
ku-nnum -enn s\ro alt of lítið að
því að nota og hagnýta oss ýmis-
konar grænmeti, þossa góðu o'g
heilnæmu fæðu, sem oss skortir
—13 var hann þjóðminjavörður
ríkisins; fór frá lögum samkvæmt
fyrir aldurs sakir, en ekki van
h’eilsu, því að hann mun hafa ver-
i ) öllu hraustari en sá ágætis-
hlotnuðust honum svo mörg, að
hans var stundum getið sem eins
liins orð-um skrýddasta mannís um
endilanga Svíþjóð.
Þegar hann lét af embætti 1913
gaf -hann sænska vísindafélaginu
alt fornfræðisbó'kasafn sitt, sem
var afar mikið safn og 50 þús.
króna sjóð til að veita af verð-
lann fvrir sænskar fornfræðisrit-
gerðir. Tala félagsmanna í vís-
iiidafélaginu er takmörkuð og
liafði O. M. því ekki getað orðið
kjöriim í það fyr en 1917; það ár
losnaði sæt-i, en þá. st-óð svo mik-
ill Ijómi af nafni hans, að þetta
gamla göfuga félag, sem sænskum
vísindamanni hlotnast hvað mest
sæmd af að tilheyra, mun engu
síður en sjálfur hann hafa hlotið
heiður af að geta talið hann í
-sín-um -hóp.
20. 11. 1921,
Matthías Þórðarson.
-0-
€ DAGBOK. r
Börn og unglingar! Þið sem er-
uð svo þroskuð að þið eruð farin
að sjá fegurð
kunnið að gera
viðkvæmni.
„Þú ert sem hláa blómið,
náttúrimnar og svo blíð og hrein og skær“
iremarmun góðs kvað þýska skáldið Heine nin
og ills, munið að þið emð líka unga falfega stúlku. Á skáldamáli
hluti úr þjóðfélaginu. — eiginlego ern meyjarvangarnir sem rósir,
dálítil þjóð í þjóðinni, og hafið ennið sem lilja, og augiin „blárri
.ykkar hlutverk og skyldur að en nokkurt gleyni-mér-ei“. Á það
rækja gagnvart foreldrum og fóst- |.ví eigi vel við, að þið, ungu stúlk
urlandi. Og-þið getið hæglega unn- ur takið að vkkur blómarækt
ið meira og þarfara verk en ykkur íslands? Teljið eigi oft.ir ykkur að
et til vill grunar sjálf. skrýða la.utir <>g flatir fögrum
Hvert smáblóm sem þið gróður- blómum, og auðvitað getið þið
setjið -og hlúið að, prýðir landið líka hjálpað ungu piltunmn til við
ykkar. Hvert jarðepli, sem þið skógra'ktina.
rífið arfann frá og sópið mold Ungu piltar! Til vkkar si.ý eg
upp að, er dálítill liluti at' þjóðar- máli raínu að lokum, enda hefi eg
auðniim, þótt í smán sé. Erlendis gert það áður fyrri. Hj.í ykkur
bera börn á ykkar aldri að búa á starfsþráin og ábyrgðartilfinn-
til blómreiti og sáðgarða. t Nor- býr þrekið og þorið, og hjá ykl ur
egi t. d. fá skólabörnin fræ og ingin að vaxa með ári hverju. —
útsæði ókeypis hjá búfræðingi; Allir þið sem nokkuð tækifæri
sveitarinnar eða garðyrkjmnanni hafið til þess ættuð að sameina
bæjarins. Hirðir hvert barn garð-!vkkar ungu krafta um garðrækt
inn sinn sem best alt sumarið. og og skógrækt landsins. Á þetta
þið megið trúa því, að samkepnin t-vent aúíð að vera áhugamál allra
■og eftirvæntingiii er ekki lítil hjá efnilegra og þjóðnýtra manna. —
garðyrkjumönnunum litlu, því að Garðrækt vora verðið þið að auka
um haustið kemur búfræðingur- með ári hverju, uns vér erum orð-
inn aítur, lítur á sumarstarfið og ii>. sjálfbjarga í þeim efnum. Ef
útbýtir verðlaunnm fvrir fegnrst.a til vill líða 20—25 ár áður en vér
blómabeðið, stærstu kartöfluna, náum svo langt, Eu þó er hitt
bústnustu rofuna o. s. frv. Og svo víst. að vér gætuiii hæglega orðið
„koma þau bestu í blöðin“. sjálfbjarga, ef vel væri að verið,
T’ið ættuð. að sjá andlitin litlu, eftir ein 5—10 ár í mesta lagi. En
hve þau lýsa af gleði og metnaði, þá yrðu líka stjórnarvöldin og
þegar merkustn menn sveitarinnar liíinaðarfélagið að taka í taumana
haldn ræður fyrir þeim og þakka uin útvegun góðs -o<í nægilegs út-
þeim vel unnið starf í þarfir og sæðis. áhurðar og verkfæra.
þágu sveitarinnar og fósturlands- Eg sltal segja ykkur dálitla
ins. Starfsgleðin og framfaraþrá- sögu til uppörvunar: í Noregi er
in fvlgir börnum þessum úr skól- mikil komrækt. 1 gamla daga
anum. Þan verðá seinna góðir og voru bændur sjáífbjarga með koru
gildir bændur, garðyrkjumenn o. en nú er flutt afannikið til lands-
s- trv- | ins sérstaklega frá Ameríku. Er
Reykjaviknrböm og ísl. sveita- siglingabannið og kafbátahemað-
börn, eða hvar sem þið eruð á urinn var í algíeymingi sinnm,
svo mjög. Ýmsar grænmetisteg- maður hefir síðan verið, er það
undir geta jafnvel að nokkru 1-eyti embætti var þá lagt á herðar. —
komið í stað kartaflanna, meðan Ilami varð ritari í sænska forn-
þær eru að þroskast og sparað leifafélaginu 1874 og gaf út ár-
kornkaup til mikilla nrana. Má. t. bók þess. í því tímariti og fleiri
búa til fjölda ljúffengra og heil- sænskum og erlendum fornfræðis-
næmra rétta úr eintómu grænmeti, tímaritum eru fjöldaraargar agæt-
eða með þeim matíu-tegundum sem ar ritgerðir eftir hann. Árið 1886
til eru á flestum íslenskum keim- varð liaun útgefandi letterstedtska
'ilum. Sjá því allir hvílíkur þjóðar- tímaritsins (Nordisk Tidsskrift),
hagnaðtir það mundi verða ef sem margir munu kannast við hér,
komkaup t. d. yrðu minkuð til. t. d. af lestrarsal Landsbókasafns-
helminga. ; ins. 1 því átti hann margar mjög
Þér ungu vinir mínir víðsveg- fróðl-egar greinar, fyr og síðar, og
ar út irm land! Þér sem oft hafið má telja tímaritið eitt meðal hestu
leitað til mír> og sent mér svo tímarita á Norðnrlöndum. Ritverk
hlýjar kveðjur. Framtíðarvonir hans eru merk og mörg, svo mörg,
mínar um ísl. garðrækt set eg til að þau ein eru ,,'heilt bókasafn“
yðar fyrst og fremst! hver yðar (segir dr. A. B. Blomberg í grein
sem ann heill fósturjarðar vorrar, "m O. M.), sum útgefin á sænsku,
verður að hafa lmgfast, að garð- sum á þýsku, frönsku og ensku.
ra ktin er eitt af allra mikilvæg- Hin allra merkustu eru talin þessi:
ustu málum þjóðar vorrar! „Spánneu frán bronsáldern“ (1880
Kveð eg yður svo, æskulýðnr -82L ' „Den nord. jemálderns
I
I
„Sanitas"
Ijúfffenga Sftrón, fæst hjá
öllum betri kaupmönnum sem
versla með slíka vöru.

1
□ EDDA 592111257=2.
Fundur í Septímu föstudaginn 25.
þ. m. kl. 81/2. Efni: Lífið I.
Ótrúleg hafði fregnin þótt um of-
beldið gegn lögreglunni, er hún barst.
norður á Aknreyri* að því er .blað-
inu var sagt í símtali í gær. Höfðu
bæjarbúar þar talið ómögulegt, að
nokkur borgari ríkisins gerði sig
sekan í slíku. Og engu minna hafði
verið rætt um atburðinn þar en hér.
og þóttu það gleðitíðindi þar, er
það fréttist þangað í gærkveldi, að
mikil líkindi væru til að beppnast
bet'ði að taka fvrir rætumar á þessn
ujipþoti án nokkurra meiðsla, bar-
smíðar eða blóðsiithellinga,
Óður einyrkjans heitir ljóðabók,
ísland, m-eð hiiium fögru hvatn- kronologi“ (1895—97), „Die
(Ihrfinologie der áltesten Bronze- sem bráðlega mun koma út, eftir
zcit in Nord-Deutsehl. und Skan-
dinavien“. „La eivilisation primi-
ingarorðiim skáldsins:
Xotið, vinir, vorsins stundir!
Verjið tíma’ og kröftnm rétt!
Búið sólskært sumar undir
sérhvem hug og gróðurblett!
Guðný Ottcsen.
tive en Ttalie depuis Uintroduction
DSW HilS
dáinn.
des métaux“. — Der Orient uiid 1
Europa“. „Kultnrgeschichte Sch-
wedens“ (1906, áður útkomið að
mikln leyti eis á sænsku. enskn
! og frönsku). M. má teljast faðir
þeirrar vísindalegu ranusóknarað-
! ferðar, seni bvggist á sanianburði
! og samhengi hinna ýmsu forn-
! gripa í lögun þeirra, skrautverki
( og allri gerð.
i
O. M. var máske þjóðkunnastur
Af nýkomnum blöðum frá út- i föðurlandi síuu fyrir alþýðufyr-
löndum sé eg að híinn hefir and- irlestra sína. Hann flutti þá marga
ast heima í Stokkhólmi 4. þ. mJ og merkilega um dagana. Hann
eftir stutta legu í lungnabólgu.! var félagslyndur mjög og hrókur
Eg hefi ekki orðið þess var, að' alls fagnaðar, glæsimenni í fram-
þess hafi verið minst í blöðum1 göngu allri og mjög fríður maður
-hérr í norrænu nágraimalöndunum' sýnnm. Hann átti óteljandi vini
Stefáii frá Hvítadal. Á hún ekki að
koma út nema í 400 eintökum, og
er verið að safna áskrifendnm bér
bæ þessa dagana.
VerS á ýsu bafa tveir fisksalar
lækkað niður í 22 aura pundið. Fá
þeir daglega fisk ofan af Akraneai.
Vörður var bafður i fyrri nótt við
ýms hús í bænum, bankana, stjórnar-
ráðshúsið og heimili Ól. Friðrikssonar.
Og í nótt var sterkur vörður um
fangahúsið og fleiri byggingar.
kveður við: „Nú er harmur kveð-
imi að nágrönnum vorum og nú
er sorg í Danmörku“ (Politiken);
„fráfall hans vekur þjóðarsorg“
(Norges TTand. og Sjöf. Tid.).
Montelius varð 78 ára, f. 9. sept.
1843. Svo var hann ern, að mán-
uði áður en hann dó, var hann á
norrænum safnamannafundi í K-
höfn, tók áhrifamikinn þátt í fund-
arstörfiinum, var heiðursgestur
nm land alt og um önnur lönd,
þar sem han ferðaðist til rann-
sókna og fyrirlestra, enda 'ljúf-
menni hið mesta f viðmóti.
O. M. var sem vænta má lieiðurs
félagi í afarmörgum vísindafé’lög-
mn víðsvegar um heiminn, austan
Ini llllll.
Róstur. dýrtíð og óreiða í héruð-
unum við Adríahaf.
Firenze 23. okt.
í dag eru liðin þrjú ár síðan
Italir heimtn aftur héruðin við
Adríahaf en eigi er það fyr en nú,
að fuTlnr friður er að komast á
í þessum héruðum. Fyrir hálfn
öðru ári gekk samningurinu sem
hafs og vestan. Fyrir nokkrum ár- kendur er við St. Germain í gildi
um var hann kjörinn heiðursfó-1 og fengu ítalir þá Vetta d’Ttalia
lagi í fornleifafélagi voru, en ekki! og Alpi Tridente, en með Rapollo-
munn íslendingar hafa sýnt hon-' samningnum , sem gerður var fyr-
háskólans og hélt þar tvo fyrir-'iim önnur virðingarmerki. Orður'ir einu ári, fengn þeir Nevoso. 1
bmdmii okkar! Hugsið nú dálít- stöðvaðist þessi kornflutningur til lestra. som færri gátu heyrt en og önnur >ess konar heiðursmerki Zara og Dalmatíu ræður ítalskur
I