Morgunblaðið - 06.01.1922, Síða 2

MORGUNBLAÐIÐ
■i km. næst ánni. Hann er áætlaður
15,7 metrar að botnbreidd og dýpt
iu um 4 metrar mest, uppgröftnr-
inn á þessmn 3 km. irm 140 þús.
tenm. Talsverð hrauáklöpp er í
þessu skurðstæði, og er gert í'áð
fyrir að raunsaka vandlega hvort
okki ,megi finna hagkvæmara
skurðetæði áður en byrjað er að
grafa hann.
Að til'hlutun vegaanálastjóra
öeirs 6. Zoega var keyjat frá
Ameríku skurðgrafa mikil, sem
notuð hefir verið við skurðgröft
fyrir Skeiðafáveituna. Yerki henn-
ar á Skeiðunum verður væntan-
lega iokið á miðju næsta surnri,
og verður hún ]»i látin byrja á
aðalskurði Flóaáveitunnar. Lýs-
ingu á vjel þessari og vinnubrögð-
urn hefir vjelstjórinn, Guðmund-
ur Ágústsson frá Birtingakolti,
skrifað í síðasta árgang Búnaðar-
ritsins. — —
3K*
Eins og áður er um getið í
blaðinu, hefir framkvæmdarstjórn
verksins um næstu tvö ár verið
falin Jóni Þorlákssyni. Auk hans
er svo ráð fyrir gert að 1 fastur
verkfræðingur verði við verkið, og
aðstoð til mælinga eftir þörfum.
Út af missögnum í „Tímanum“
uni þessa ráðningu biður hr. .T.
Þ. oss að geta þess:
1
Blaðið „Times
minningar frá ófriðarárunum eftir sir
Basil Thompson, sem var forstjóri
sóknarlögreglunnar ensku frá 1913
þangað til í haust. Segir þar einkum
fiá ýmsum merkum spæjaramálum en
í einum kaflanum lýsir höf. skil-
merkilega morðinu á Rasputin munki.
Höfundurinn hefir kynst því máli m.
a. af prófunum, er hann lijelt yfir
einum aðalmanninum í því máli, og
mun það vera Jussopoff fursti, er
fiutti til London árið 1917 og al-
ment er talinn banamaður Rasputins.
Segist Thomþson m. a. á þessa leið
fiá morðinu og aðdraganda þess:
Allir morðingjarnir voru sannfærð-
ir um, að Rasputin væri einn mað-
urinn í klíku þeirri, er vildi felja
keisaraim á að semja frið við Þjóð-
verja, og fyrir jólin 1916 á Rasputin
að hafa sagt frá þessu áformi manni,
sem ljóstaði þvi upp. Bkyldi lýsa sér-
friðnum yfir 1. jan. 1917. Veit eg eigi
um sönnur á þessari sögusögn. Raspu-
tin var undir jþrefaldri lögregluvernd.
Lögregluþjónar keisarans gættu hans,
en auk þess er sagt að ýmsir bankar
hafi lánað leynilögreglu til að gæta
hans, og ennfremur Þjóðverjar. Hið
örlagaríka kveld var Rasputin gest
skref áfrani, en fjell svo til jarðar.
Skotin höfðu hitt hann í höfuðið.
Meðap einn af morðingjunum stóð
birti nýlega endur- ' ® hliðina á líkinu í garðinum var
■<£»
farið að berja á götuhurðina. Lög-
reglan hafði heyrt skotin og var nú
kcmin til að grenslast eftir hvað
væri á seiði. Líkið lá aðeins nokkur
skref (frá götuhurðinni. Nú voru góð
ráð dýr og tók morðinginn þann kost
að fara til dyra og sagði lögreglu-
þjóninum að veisluhald" hefði verið í
húsinu og að einn gesturinn hefði
farið út í garðinn og skotið þar hund.
Lögregluþjóiminn gerði sig ánægðan
með skýringuna og fór.
Nii var ýmsu að sinna. Þurfti að
koma líkinu inn í húsið og skjóta
hund og setja þar sem líkið hafði
legið. Sá sem eg yfirheyrði var einn
að þessu verki, þegar hann heyrði
mannamál inni í húsinu. Lögreglu-
þjónninn hafði verið sendur aftur,
t’I þess að fá nánari skýringu og var
nú kominn að aðaldyruntim. Var hann
að yfirheyra einn morðingjann, sem
höfðu algerlega fallist hendur og
gloprað út úr sér: „Já, við höfum
drepið Kasputin'‘.
Sá sem eg yfirheyrði tók þá fram í:
„Lítið þér á hann, vínið hefir gert
hann viti sínu fjær. Þegar hundur-
inn var skotinn sagði eg að það væri
leiðinlegt að það iskyldi ekki hafa
|----D----- ----
, _ ' Jui’ Jussopoffs fursta. Var farið með ,verið RasPutin, og nú er vinur minn
. T .lt08t 4,>»ui i botSsnlini i n<i8,t» hæS M»a-™-------------------*
T ,‘l 'T*™ T . T b. og borji«r fam ,v»r flöskur «t
tjlmæli stjornemda aveitufé-
Agæt húsako
komin með mótorskonnorfunni Svölu
Landsverslunin.
Jarðarför frú önnu Sæbjörnsson frá Flatey fer fram frA
dómkirkjunni á morgun (laugardaginn 7) og hefst með húskveðju
frá heimili dóttur hennar Lokastíg 14 kl. 1 e. h.
Aðstandendur.
lagsins.
2. Að öll verk þau, er vinna
þarf við framkvæmd áveitunn
ar, falli undir iþá grein verk-
fræðinnar, sem hann hefir
stumdað sjerstáklega og te'kið
próf' í, og er það sama próf
sem K. Thalbitzer og aðrir
þeir verkfræðingar, er fást
við áveitui' í Danmörku, hafa
tekið.
3. Að af npphæð þeirri, sem
„Tíminn“ telur að eigi að
vera laun hans í þessi tvö ár,
eigi að greiða kostnað við
skrifstofu og teiknistofu fyr-
ir verkið í Reýkjavík, og
laun handa einum föstum
verkfræðingi við verkið, en
afgangurinn ganga til launa
J. Þ.
orðinn svo ruglaður í ríminu, að
hann hefir skilið þetta bókstaflega
og heldur að það sé Rasputin, sem
portvíni og madeira, sem hafði verið
„kryddað“ sjerstaklega fyrir hann.
Hafði vínið fyrst verið reynt á hund-
um, og þeir drepist undir eins. —•
Rasputin drakk alls 6 glös, en það
hafði auðsjáanlega engin áhrif. Mað- - •
urinn, sem hjá honum sat, þóttist öðrum eins .manni °S Rasputin, sem
nu viss um að þessi ískyggilegi jotun-
við höfum skotið*
Það er ekki vel skiljanlegt að ein-
mitt rússneskur lögregluþjónn skyldi
taka*svona skýringu góða og gilda,
en það ber að athuga, að morð á
stóð undir vemd keisarans, var hlut-
ur, '9em hver meðal Rússi gat ekki
látið sér detta í hug og ennfremur
‘ «ð lögregluþjónninu átti þarna við
Þetta er langstærsta landbúnað-
arfyrirtæki, sem ráðist hefir Verið
í á þessu landi, og vonandi má
skoða það sem merki um að nú
sje hafin öld verklegrar viðreisn-
av á ’því sviði. Tíminn til fram-
kvæmdarinnar virðist vera að því
leyti heppilega valinn, að vegna
gjaldeyriskreppunnar verður fyr-
irsjáanlegnr atvinnnbrestur næstu
árin, þar sem húsabyggingar og
aðrar verklegar fraimkvæmdir, sem
útheimta til muna erlent efni,
‘hljóta nærfelt að stöðvast. Em svo
að segja allur kostnaður viðþetta
mikla verk gengur til vinnulauna
innanlands, og er þetta þvísenni-
lega sú langhagkvæmasta ráðstöf-
un, sem unt var að gera af hálfu
‘hins opinbera til þess að ljetta
vandræðin þessi næstu ár. Hins
vegar ætti atvinnuhresturinn á
öðrum sviðum að verða til þess
að verk þetta fengist unnið fyrir
sanmgjamt verð, eftir því sem um
«r að gera á þessum tímum.
var lagt á og ekið út á Newa-brúna
og kastað í fljótið, en þar fanst það
eins og allir vita þremur dögum
síðar

munkur stæði xrndir vernd satans.
Hann afsakaði sig með önnurn og fór
upp á ioft til kunningja sinna, er
þar voru saman komnir. Fengu þeir tlattstan(landi menn. Meðan lögreglu-
hcnum skammbyssu og fór hann svo
niður aftur. Var Rasputin þá stað-
inn upp og riðaði og stundi þungan,
eins og honum væri ilt. Alt í einu
fekk hann aðsvif og reikaði að dýr-
lingsraynd ef stóð í stofuhorninu.
f sama bili reið skotið a£ skamm-
byssunni. Rasputin rak upp hátt óp
og datt aftur á bak á gólfið. Þeir
sem biðu uppi komu nú hlaupandi
niður og höfðu með sér lækni, sem
skoðaði sárið og kvað Rasputin dauð-
an. Fóru þeir síðan út aftur, til þess
að gera ráðstafanir til að koma lík-
inu burtu, eu eftir nokkrar mínútur ^ Sumir vilja láta listina starfa í
kom einn þeirra aftur til þess að vita þágti hárra hugsjóna og siðferðis-
vissu sína um hvort Rasputin væri' Iegrar þróunar. Þeir geta ekki
dauður — iþví allir trúðu samsæris- sætt sig við það, að 'hún eigi
mennirnir því, að máttur hins vonda j nokkurn tilverurétl, ef liún gerir
hefði gefið honum yfirnáttúrlegt: það ekki. Aðrir halda því aftur
þrek. Slagæðin bærðist ekki. En þeg- j á móti fram, að listin, sem slík
ar maðurnn ætlaði að draga föt (hafi í sér fólgna sína eigin rétt-
Rasputins til hliðar, til þess að lætingu, sé sjálfstætt verðmæti.
þreyfa á Iíkinu
Rasputin upp óp
ekki sönu listanautn. Þá er það
ekki listin sjálf, sem slík, sem
lirífur hugann, heldnr hitt, að hve
miklu leyti hún er samkvæm per-
sónnlcgum sannfæringum og hygð-
um þess, er nýtur hennar. Þess
vegna sjáum við oft t. d. í ritt-
dómum um skáldskap allskonar
siðferðislegar og jafnvel trúarleg-
ar bollaleggingar, þar sem slíkar
athugasemdir eiga þó alls ekki
lieima. Engan Menskan rithöfund
veit eg hafa skrifað skynsamlegar
um þetta efni en Jón sáluga Ól-
afsson í æfisögu Kristjáns Jóns-
sonar, framan við „Ljóðmæli“
hans, III. útgáfu, 1911. Hann
keanst svo að orði: „Það verður
ómentuðum mönnum einatt (og
flestir vorir lærðu menn, hvað þá
heldur aðrir, eru ómentaðir að
skáldskaparsmekk) að þeir líta
fyrst á það, hvort efnið í hugsún-
inni sé samkvæmt skoðun sjálfra
þeirra eða ekki, og dæma svo eft-
ir því. Hins gæta þeir ekki, að
L’art pour l’art
Skiftar skoðanir.
_ og greip . _ _________
kverkar honum. Hófst nú grimmileg i Iistina. Hvora 'Skoðunina menn að
viðureign, því Rasputin var burða-
maður. Loks tókst manninum að losna
I ’
lT greipum Rasputins og flýja út úr skoðanir munu og láta 'hér all-
stofunni. Á efra lofti hitti hann þing-j mikið til sín taka. En þeir, sem
ruann úr „dúmunni“ sem hafði þrjú hafa gert sér það vel ljóst, að ljót
skot í skammbyssu sinni. Gengu þeir hugsun er í raun réttri ekki hóti
fram að stiganum og sáu þá Raispu-
tin vera að koma upp þrepin og
skreið hann á fjorum fótum. Fóru
þeir þá aftur inn í herbergið, en
o -- - ------- o ;
Rasputin reikaði út að dyrunum og.þeir hafa manna best skilyrði til
reyndi að ljúka þeim upp. Mikill að kunna að meta Iistina. Hér
snjór var úti en svartamyrkur, og
sáu þeir skuggia hans bera við fönn-
ina er hann lauk upp hurðinni. Skaut j líta, hvort listanautnin sé hugð-
þá annar þeirra þremur skotum á' bundin, „interessant* ‘, eða ekki.
eftir honum. Rasputin hljóp nokkur Ef hún er hugðbundin, er hún
fegurðin, snildin, er mesl undir
þjónninn fór til yfirboðara síns og, því komin, hvernig eitthvað er
inti alt af létta, kom vagn, sem líkið sagt, en ekki hinu, 'hvað sagt er.
Einstaklingunum getur eðlilega
geðjast betur eða ver að skáld-
skap, eftir því, hvort lífsskoðunin,
sem kemur fram í skáldskapnum,
á betur eða ver við lífsskoðun
sjálfs hans, livort hún er gleðirík
eða sorgleg, vonrík eða örvænting-
arfull; en sá maður, sem hefir
mentað smekk sinn, á að geta not-
ið þeirrar isnildar og fegurðar,
sem fram kemur í framsetningu
eða búningi hugsananna eða hug-
mvndanna, þó að hugsanirnar
sjálfar sé jafnve' fjarri eða gagn-
stæðar skapi hans. Skáldið getur
ckki í hverju einsíöku verki sett
.'■ig á sjónarmið sérhvers lesanda;
þau geta verið eins margvísleg og
lesendurnir. En lesandinn á að
reyna a'S finna sjónarmið skádsins,
setja sig inn í skáldsins hugsun
og á lians sjonarmið, og þaðan
aðeins verður verk sk'áldsins rétt
skoðað, skilið og metið......“ o.
s frv. Við sjáum af þessu, að
skáldunum verður að sníða stakk
eftir vexti; með öðrum orðum
þann stakk, sem eðli þeirra gefur
heimild til, og ekki annan. Við
getum t. d. verið saimfærð um,
að skáldskapuir hins bja'rtsýna
skálds sé æskilegri og heillavæn-
legri en skáldskapnr hins bölsýna,
og eigi meiri rétt á sér frá sið-
ferðislegu sjónarmiði. En þegar
um listina, sem slíka, er að ræða,
kemur það ekki málinu við. Eðli-
legast er að líta á skáldskapinn
sem ákveðinn andans gróður, oft
skyndigróður, t. d. IjóSlist (lyrik),
ei- sprettur upp undir vissum skil-
hjartastað, rak Þessi hugsun liggur í orðtakinu:
fyrir! „l’art pour l’art“ — listin fyrir
hyllast, fer mikið eftir því„ hverj-
ar lífsskoðanir menn hafa; trúar-
betri, siðferðislega séð, þó hún sé
klædd fögrum búningi, og fögur
hugsun heldur ekki betri, þó hún
komi fram í fögrum búningi,
kemur til greina aðgreining forms
og efnis. Einnig ber á það að
yrðum, og mundi vera allur anö*
ar undir öðrum skilyrðum.
Því sagöi Goete, a‘ð t. d.
ljóð væru svipuð og lituð rúðu-
gler í kirkju. Ef litið er inn í
kirkjiuia að utan, virðist hún ver»
dimm og draugaleg, en ef farið
er inn í hana, getur margskonaX
skraut og prýði komið í Ijós.
Ská'ldskapurinn t. d. er engiöö
úrslitadómur yfir tilvernnni, eða
eimstökum dáttum liennar. Ha»ö
sýnir aðeins afstöðu skáldsins til
hlutanna, lýsir persónulegum til*
finningum. Tilveran er miki®
meira „subjectiv" (frumlæg) efl
flesta mun óra fyrir. Við vitum
ekki hvemig hún er í raun og
veru. Við horfuru altaf á hana
í gegn um meira eða minna lituð
gler eigin kenda og óska. Mér
skilst að hin nýja listastefna
„futurisminn“, vilji flytja mönn-
um þemian boðskap í litum og
línum, þó hún virðist vera nokkuð
öfgafull. Málarinn reynir að lýsa
þeim áhrifum, sem menn eða hlut"
ir hafa á hann, á pappírnum. Vit'
anlega verður slík 'list ekki viu-
sæl, því „svo er margt innið sem
skinnið". Annars höfum við átt
list og eigum enn, sem er í eðh
sínu samkynja hinum illræmda
„futurisma“. Það er skrípamynda-
listin (Karrikafurkunsten). Þar er
náttúran, („veruleikinn“) klædd
skimtiklœðum, eftir því hvernig
hún verkar á listamanninn. Eog'
inn neitar því, að skrípamyndir
geti verið af mikilli list.
Mikið meira mætti segja uí
þetta efni. Vera má, að sú skoðuí
sem hér er haldið fram, geti veri;
hættuleg, en það fer vitanleg1
eftir því, hvernig með hana e
farið. Listin er í sjálfri sér ekker
siðferðislegt verðmæti, þó að ýmis
megi beita henni í þágu siðferðiS
legra hugisjóna eða nota hana ti
ills. Hún er f e g urð ar ver ð mæ t
eykur á unað lífsins. Sá, sem vU
vera sannur ‘listamaður, verðJ;
að gefa sig listinni algerlega 1
vald, setja hana ofar öílu öðrfl
Hann verður að reyna að beh
kensl á hana, þó hún sé ef til vii
í slæmum félag'sskap. Eius verðfll
sá, er vil'l þekkja sanna listanautfl
þó hann sé ekki skapandi lis*8,
maður sjálfur, að foröast, að latj
persónulegar hugðir (interesse
hafa áhrif á afstöðu sína til iist
arinnar. — Niðurstaðan verðfll
því: „l’art pour ]’art“ — ,istil
fyrir listina.
G. Ó. Fe,,s'