Morgunblaðið - 07.01.1922, Page 1

Stofnandi: Vilh. Finsen.
Landsblað Lögrjetta.
Ritstjóri: Þorst. Gíslason.,
9- 53 «bl.
Laugardaginn 7. janúar 1922.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
Gamla Bió
llla valinn sendimaður S!
(Kujonen).
Afarskemtilegnr gamanleikur í 5 þáttiun frá
FAMOUS PLAYERS LASKY.
AðalhlutverkiS leikur WALLACE REID.
Saga um ungan, áhugasaman mann, sem sakir misskilnings er tal-
inn gunga, og leysir hlutverk sitt því altaf vel af hendi, er ágæt-
lega sýnd í mynd þessari og má fyrst og fremst þakka það af-
burðahæfileikum Wallace Reid, sein leikur aöalhlutverkið. Er
hjer áð ræ&a um fyrirtaks gamanleik.
Kaupþingið.
formanns Verslunarráðsins,
^arðars Gislasonar stórkaupmanns
^ opnun þess 6. jan. 1922.
Háttvirtu gestir!
Verslunarráðið hefir gerst svo
djarft að stofna til kaupþings. —
Þuft hefir lengi, — já, frá fyrstu
Vegum þess, alið þá ósk, að koma
a fót miðstöð fyrir verslunarstjett-
ltly; þar sem ekki aðeins gefst kost-
11 r á ýmiskonar markaðsfrjettum og
erslunarupplýsingum, heldur einn-
■'g aS þar geti fariS fram versluu
líkum hætti, sein á erlendum
^aupþingujn.
I ví hefir lengi veriö viðbrug'Sið,
Fve Islendingar eru ósparir og
®yðslusamir á tírna, enda hefir fátt
þá til tímasparnaðar hafi
neJ’ðin látið þá afskiftulausa. Nú er
FO' öllum lýðum ljóst, að sparaöur
hmi er ávinniugur, og óþreytandi
aPphlaup er háð efetir þeim
^kjum, sem tímann spara. — Fram-
eiSslutækin margfalda afurðirnar;
•P °
íU'artækin verSa sífelt fullkomnari
? hraSameiri; og frjettirnar bev-
/ ( *
a svipstundu á raföldum. Þeir
S<!ln ekki verða aðnjótandi tíma-
®Parandi tækja, dragast aftur úr í
ý^htiráttunni
hea
og verða ósjálf-
"m- ritsíminn lagSist hjer að
y og talþræðir tengdu fjarlæga
Hði, fíerSist líf í ísl. verslunar-
•P'ttina, 0g viö þau tímasparnaðar-
* 1 Hefir hún vaxið og dafnað von-
leA ^etluu’’ ÞraH fyrir ýinsa erfiS-
og ókjör, sem erlendir stjett-
s’. rífiður þekkja ekki. En verslunar-
ag<;ttio ísleuska má ekld þreytast á
U). ^ja grjóti úr götu. Hún verð-
til lð n'ha þau ráö, sem hún þekkir,
®amh'SS sPara Hma. Þótt talsíma-
tek! ai!thS síe oft 8ott °S gagnlegt,
Versi ^ - °ft laT1gan tíma að gera
iui] 11,1 a þann hátt, og undir h:el-
hvort heppilegustu viö-
hia n^Sfl Þess vegna tíðkast í öll-
nu,n hú venja, að kaupsýslu-
Verð ’ *! hílfa til kaups eSa sölu
Ejtn"'í('tl e^a vörur í stærri stíl,
tírna saman á álrveSnum staö og
fraijj har fara aðalviöskiftin
Hiilli lnna®tlvort einslega manna á
að ^ mönnum gefst kostur á
°a „m hlutina með yfirboð-
Það K n ern i heyranda hljóSi.
á aö n rar Hma, þeim, 8em kost eiga
,l dl slíkrar verslunarmiö-
stöSvar; og þeir sem í f jarlægð búa
geta notað milligöngu trúnaðar-
inaiina. Jafnframt er nokkur trygg-
ing fyrir því, að á þennan hátt ná-
ist sanngjörnust og heppilegust við-
skifti, því á slíkum stöSum eru vana-
legá viS hendina nauðsynlegar upp-
lýsingar, og þangaS sækja líkleg-
ustu viöskiftamennirnir.
Auk tímasparnaðarins og þeirra
þæginda aS geta á vissum stað hitt
marga viðskiftavini, á kaupþingið
með upplýsiugum þeim, sem þar
liggja fyrir, aS geta sparað fje bein-
línis, þaö fje, að meira eSa minna
leyti, sem kaupmenn hver í sínu
lagi verja til þess að afla sjer upp-
lýsinga nm vörur og verðlag utan-
lands og innan.
En miöstöð sú, sem hjer er um að
ræða, á ennfremuv að hafa hlut-
verk, sem ekki er þýSingarminst,
eins og högiun vorum er háttaö.
Hún á aö sameina vora veiku krafta
í þaö afl, sem best fullnægir við-
skiftaþörfum landsins. — Hún á að
gefa kaupsýslumönnum kost á að
kvnnast hver öðrum, og bera ráö
sín saman. Ilún á að reka í útlegð
ásælni o«.- öfund, en glæöa samúö
og góöan verslunarmáta.
Þegar litið er á alt þaS gagn, sem
kaupþinginu er ætlað að gera, má
virðast sem 1 erslunarráðið þurfi
litla dirfsku til þess að koma því á
stofn. En í því efni er á margt aö
líta. Fyrst og fremst hiö núverandi
erfiöa fjárhagsástand þjóðarinnar,
og slærnu horfur verslunarstjettar-
innar. Yjer sjáum f jörbrot og bæxla-
gang stórþjóðanna, og vitum hve
lítils megnugir vjer erum í því öldu-
róti, sem heimsstyrjöldin hefir vak-
ið; má því búast við að þetta fóstur
vort sje þegar á flæðiskeri.
t ööru lagi er af vanefnum til
kaupþinggins stofnað. Þótt 'Versl-
unarráSið og einstöku aöstendendur
þess, leggi fram ókeypis vinnu og
umsjón meS kaupþinginu, þarf tölu-
vert f je til rekstursins. Má benda
á símskeytakostnað, þóknun fyrir
upplýsingar, húsnæði og húsgögn.
\jós og hita o. fl. í þessu sambandi
er mjer ljúft að geta þess með bestu
þökkum fyrir hönd kaupþingsins, að
StjórnarráS íslands, báðir bankarn-
ir, Fiskifjelag íslands, Pjelag ísl.
botnvörpueigenda og fleiri, hafa
þegar lagt fram og heitiö nokkruta
fjárupphæSum í þessu augnamiSi.
En stofnunin þarf meiri styrk. Því
leyfi jeg mjer að nota þetta tækifæri
til aS mælast til þess aö kaupm. sýni
hemii örlyndi og styðji liana í orði
og verki, svo hún aftur á móti geti
gert þeim sem mest og best gagn.
pað er gert ráS fyrir því, aö allir
aöstendendur Verslunarráösins og
stvrktarmenn kaupþingsins, ásamt
raAismönnum erlendra ríkja, hafi
fi-jálsan aðgang að kaupþinginn og
njóti endurgjaldslaust þeirra upp-
lýsinga, er það getur gefið.
Að undirbúningi og stofnnn kaup-
þingsins hafa auk meölima Versl-
unarráösins mest og best unniS þeir
Georg Olafsson, Jolin Fenger og Jón
Hjartarson. Fyrir þaö eiga þeir
bestu þakkir.
Jeg veit að yður muni finnast hús-
rúmið þröngt og illa lagað til kaup-
þings, því leyfi jeg mjer að geta
þess að VerslunarráSiS hefir eigi aö
svo sdiddu sjeö sjer fært að taka á
leigt. stærra og hentugra húsnæði.
Stafar þaö bæði af núverandi kyr-
stöðu í verslun og fjárhagsástæðum
stofnunarinnar. En vjer höfum full-
an hug á aö bæta úr þessu strax scnn
kringnmstæður leyfa eða þegar vjer
sjáum aö vjer höfum áhuga og ör-
lyndi kaupmanna og annara góðra
manna aö bakhjalli, og revnslan sýn-
ir að öðru leyti aö húsnæðið sje 6-
fnllnægjandi.
Tíminn verSur aS leiSa í ljós að
hvorju gagni þessi veiki vísir lcann
aS verða í viðskifta- og þjóSlífi voru,
það er aö miklu leyti undir þroska
og árvekni vorslunarstjettarinnar
komið. En viS, sem næst þessari
stofnun stöndum, höfum litiS til
þessa dags með eftirvæntingu og
óslcum aö hann marki nýja og þetri
stefnu í viðskiftalífi þjóðarinnar.
Um leiö og jeg nú fyrir hönd
Verslunarráðs íslands lýsi því yfir
að kaupþing Revkjavíkur .er stofn-
sett í dag og verður eftirleiðis til af-
nota samkvæmt þeim reglum, sem
því hafa verið settar, þakka jeg yö-
ur öllum, sjerstaklega þó ráSherrum
Islands, bankastjórum og ritstjórum,
fyrir þá velvild og samúö, er þjer
hafið sýnt með þátttögu og návist
yöar. ■
Einnig leyfi jeg mjer sjerstaklega
;|ó þakka þeim ræðismönnum er-
lendra ríkja, er liafa hoiSrað oss
meö komu sinni hingaS og óslca, jeg
að meS kaupþinginn aukist og eflist
viðskifti viS landsmenn þeirra og
ríki, sem þeir eru fulltrúar fyrir.
Að endingu bið jeg yður alla aö
óska með mjer að kaupþingið komi
að góöu gagni í þjóðlífinu. — ÞaS
blessist og standi sem lengst!
-------0------
Mensa academica
Lækjargöta.
Fjölbreyttar veitiugar fyrir alla
stódenta. Ný blöð, norræn
þýsk, frönsk.
"w w«a mmn
r alla r*
, ensk, 2
I
nuu:
alt hlutafje bankans og varasjóðir,
alls 350 miljón mörk, væri tapað á
gengisbralli. Rankinn hverfur þVí úr
sögunni en aðrir bankar taka við við-
skiftum hans og hafa lofað að bæta
liluthöfum upp tap þeirra.
fíankastjórinn kennir ófarir þessar
fulltrúa bankans í Múnchen óg ber
þær sakir á hann, að hann hafi í
óleyfi notað fje bankans til að bralla
með dollara og svissnesk mörk. En
málið er ekki rannsakað og því
ósannað hvort þessi ásökun er rétt.
Almenningur hefir orðið uppvægur
við þennan atburð og stórbankarnir
í Rerl'ín hafa flýtt sjer að lýsa yfir
því, að samskonar brall og orðið hafi
þessum banka að falli, geti ekki
koinið fyrir hjá þeirn.
Nýja Bió
Plágan í Flórenz
Afar-merkilegur og tilkomu-
mikill sjónleikur í 7 þáttum,
leikinn af ágætum þý9kum
leikendum, svo ser.
Theodor Becher og
Morga Kierska.
Sjaldan eða aldrei hafa sést
hér jafn fallegar landslags-
»8enur« og í þessari mynd,
og allur leiksviðsútbúnaður
dásamlegur.
Landru-málin.
Þýskt bankahrun.
Hinar miklu breytingar, sem sí-
felt verða á gengi þýska gjaldeyrisins
hafa haft í för með sjer gjaldþrot
og stórtjón fyrir ýms verslunarhús
og gjaldeyrismiðlara. Langstærsta
gjaldþrotið, sem barið liefir að hönd-
om í Þýskalandi varð snemma í des
ember, þegar „Pfálzische Bank“ í
Ludwigshafen lýsti yfir gjaldþroti
sínu og siendi út tilkynningu um, að
jeg átti til útlanda í þetta sinn, en
mörgum verður þó á að spyrja
hverra erinda menn fari. Erindi mitt
er fljótsagt: Jeg ætlaSi mjer að
hitta mannfræðinga í Danmörkn og
Noregi, og sjerstaklega merkasta
norska mannfræSinginn Halfdan
Bryn herlækni. Jeg þurfti að ráð-
færa mig viö þessa menn um ýmis-
legt viSvíkjandi mælingum og at-
hugnnum á mönnum, sjá ýmislegt
með eigin augum í þessari grein,
sem ekki verður lært til hlýtar af
bókum. Eg hefi síðastliðinn vetur
mælt. um 600 íslendinga og býst við
aS halda því starfi áfram er jeg
kem heim. Ef ekki er mælt og athug-
að eftir öllum listarinnar reglum,
Fyrir ríkisdómstólnum í Versa-
illes hefir í haust verið glæpamál,
sem mikla athygli hefir vakið
París og víðar. Sakborningurinn, YerSm-Mt’staríið svö gott^em’ónýtt!
sem jm.tn- Lmidru, er kærður fyr-|Jeg vildi ekki eiga á hættu og
lagði af stað. Háskólinn liaföi veitt
mjer nokkurn stvrk til fararinnar.
ir að hafa myrt hvorki meira né
minna en 10 konur og einn pilt.
Þessar 11 manneskjur hafa allar
horfið á mjög kynlegan hátt, svo
að ekki liefir sést urinull eftir af
Mannfrœði og mannmœlingar. —
Jeg þykist nú vita aS mörgum sje
þeirn. Landru hefir áður setið í:, * , ,x » „.
^ l það oljost, hvaS mannfræöi sje og
mannmælingar, og að hvaSa gagni
íangelsi fyrir svik og eftir að
hann varð laus aftur, gerði hann
sér það að atvinnu að lofa ein-
stæðingskonum eiginorði, til þess
að hafa út úr þeim reitur þeirra.
Er talið að hann hafi gint 283
konnr á þennan hátt og tíu þeirra
hafa horfið.
Landru játaði ekkert á iig, en
líkurnar fyrir glæpunum voru svo
sterkar, að hann var dæmdur til
dauða seint í nóvember. Er hald-
ið að hann hafi brent líkin af
konunum. Verjandi hans fyrir rétt
iiium kom fram með þá tilgátu
honum til málsbóta, að hann mnni
slílct megi koma. Jeg læt mjer nægja
að benda á það, aS mörg eru kyn
manna og ærið ólík, bæði að Kkam
legu gerfi og andlegu. Þetta sjer
hvert barn, er borinn er saman hvít-
ur Norðurálfubúi og Svertingi sunn-
an úr Afríku, én hvítu menninir
eru og ærið misjafnir aS hæS, augna-
lit, háralit, höfuSlagi, limalengd og
I fl. Þannig eru t. d. Danir 169 cm.
1 að meSalhæð, Svíar og NorSmenn
! 172, og margt fleira greinir þessar
náskyldu þjóðir, jafnvel ýmsa lands-
hlnta í hverju landi fyir sig. Fjöld
hafa rekið hvíta þrælasöln og selt ann aUan’. er að >eSSU lýtUr’ hafa
konurnar til Argentínu. En ætt-
ingjar þeirra í réttarsalnnm tókn
þessari ágiskun með ópum og lát-
um svo miklum, að slíta varð rétt-
mum.
i
Utanför 1921.
Eftir Guðm. Hannesson.
I.
mannfræðingar rannsakað víðsvegar
um heim, rakiS framför og afturför
þjóSa, skyldleika þjóSflokka og
hlöndun, og skrifaS um þaS fjölda
bóka. Þessir vísindamenn hafa jafn-
vel ferðast víðsvegar um heim til
þess að mæla og rannsalca allskonar
villimenn og afskekta þjóðflokka.
Þannig hafa Danir mælt Grænlend-
ingá og Færeyinga allvandlega. —
Að sjálfsögðu hafa allar siSaðar
þjóSir veriS rannsakaSar vandlega
aS þessu leyti og margt óvænt komiS
upp úr kafinu. Þannig hefir reynsl-
an orSið sú á Norðurlöndum, að
menn hafa nú um alllangan tíma
Erindið. ÞaS kemur nú aS vísu farið sífelt hælckaudi. Má sjá sýnis-
ekki milciS málinu viS, hvert erindi horn af því á þessu yfirliti.