Morgunblaðið - 21.01.1922, Blaðsíða 1

Stofnandi: Vilh. Fin'sen.
Landsblað Lögrjefta
Ritstjóri: Þorst. Gíslason..
9.
■ssrgj.j 70. tb!.
Laugardaginn 21. janúar 1922.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
Qamla Bíó mmmmmm

Ærslaörósin
Framúrskarandi skemtilegur
gárnanleikur í 5 þáttuiu.
AðaJhlutveikið leikui':
iViabei Normand.
Mabei Nomumd kunnaet
flestir við, þvi hún heflr oft
skeint Bió-gestum I þetta
8inn gerir hún það enn bet-
ur en nokkurn tíma áður,
því að skemtilegri mynd er
varla hægt að hugsa sjer.
Oolumbus-
mjóikin
er best. Fæst hjá
H.f. Carl flöepfner.
t
^jetur Jónsson
atvinnumálaráðberra.
Ilann andaðist á heimili sínu hjer
i bœnnm morgmiinn 20. þ. m. kl. 8.
Banameinið var heilablóSfall.
• Hann liafði. ei1)s 0g áður hefur
',H'>ð frá sagt hjer í blaðinu, f.yrir
stónimu lagst inn á Landakotsspít-
fda vegna meinsemdar í hnjenu, og
Vfd‘ skorið í það. Var hann á góSum
flatavegi og var fluttur heim til sín
af spítalanum fyrir nokkrum dögum.
Bk þ. m. klœddist hann fyrst, og þá
11111 kvöldið sátu tveir menn heirna
bjá honum kl. 10—11 og ræddust
þeir við. Tóku þeir þá eftir því að
kann fór að gerast undarlega óskýr
1 máli, og litlu síðar biður liann um
vatn í glasi. Sáu þeir að hann varð
ratt mjög óstyrkur, og var honum
jy kt til sængur. Bn um leið og hann
"WWt fyrir, var liann orðinn með-
' 'Þuiúarlaus, hafði mist bæði mál
tifemi. Leið svo nóttin án þess að
]|°kkur breyting yrði á þessu, og um
hiorgmiinn f jekk hann rólegt andlát.
Bjetur ráðherra var 63 ára. Hann
■'‘ddist á Gautlöndum 28. ágúst
l858. Foreldrar hans voru Jón Sig-
■j, SSi01i alþm. og kona hans Sólveig
’Usdóttir prests Þorsteinssonar á
.V"')k;iulÞ' í Ilróarstungu. Bæði fað-
j!. * 'ip^urs og afi höfðu húið á Gaut-
°lld um, 0g fluttist afi hans, Pjet u’
‘ Jkurðssou, þangað 1818, svo aö sú
p flufur uú setið þá jörð rúma.öld.
hálfUl 'luníSHon tók þar við búi á
Vorig1 -iurðinni móti föður sínum
v 1883. en faðir hans andaðist
all .• tók Pjetur þá við
1 •Jóí'ðiuni. Bjó hann þar lengi
•SVo
suarhúi 0g bætti jörðiua mikið,
juejj^ sagt var, að hún bæri tvö
Lj1( a n’ eftn- því sem þau gerast í
Kn jafnframt tók
bernm a mikil afskifti af °Pin-
'Uln málurn ti .. nv ,X1 - v r
meuskn - ^ auu tok Vlð fo1'-
1 aupfjelagi Þingeyinga
Gullsmíöavinnustofa
Balövins Björnssonar
er flutt i Bankastræti 12.
Sími 668.
af föður sínum 1889, enda .hafði
hann verið einn þeirra inanna, sem
lögðu drögin aö stofnun fjelagsins,
og formenslcunni hjelt hann þangað
til hann fluttist suður hingað fyrir
fáum árum. Ilefur hann bæði lengi
og vel unnið fyrir Káupf jelag Þing-
eyinga og líka sint því stárfimeðsjer
legri alúð.Þingmáðurvarð hannfyrst
1894 og hefur altaf síðan átt sæti á
Alþingi sem fulltrúi Suður-Þing-
eyinga. Bngum tjáöi að keppa við
hann um það þingsæti; svo rótgróið
var fylgi hans í hjeraðinu. Hann
náði og' snemma áliti meðal sam-
þingismanna sinna, svo að hann
liafði mikil álirif á þinginu. Eftir að
Ile.imastjórnarflokkurinn myndaðist
fylgdi liann honum jafnan að mál-
um og var einn af stólpum þess
flokks. 'Annars voru það fjármál
landsins, búrtaðarmál og ýmsar fleiri
greinar atvinnuinálanna; sem hann
ljet sig jafnan mestu' skifta, auk
kaup fjel agsmálanna.
Nú hafði hann um tveggja ára
tíma, eða því sem næst, gognt at-
vinnumálaráðherraembættmu, tók
við því 26. febrúar 1920. Þessi tvö
ár hafa verið erfiður tími og ráð-
herrastaðan ekkert sældarbrauð:
mikil störf og miklar áhyggjur, erf-
iðleikar á öllum framkvœmdum, en
óþökk og áreitni að mæta úr ýmsum
áttum, hvernig sem að var farið.Þeg-
ar Pjetur Jónsson tók við ráðherra-
embættinu, var hann farinn að eld-
ast og þreytast. A síðasta þingi var
hann ekki jafnötull til áreynslu og
liaun hafði áðnr verið, og mátti
finna á honum töluverð þreytu-
merki.
En hann á að baki sjer ]angt og
gott, starf fyrir land okkar 0g þjóð.
Ilann liafði góða hæfileika og góðan
vilja, og allir þeir, sem með honum
liafa unnið, munu við það kannast,
að samviskusamari og grandvarari
mann geti varla.
Mynd er af honum og allítarlegt
æfiágrip i júlíbl. „Óðins“ 1914-
Irski sáttmálinn.
Sambandslagafrumvarp það, sem
fulltrúar íra og bresku stjórnar-
innar undirskrifuðu 6. desember
hefir nú verið samþykt af Dail
Eii'eann, en atkvæðamunur varð
sáralítill. Áður hafði frumvarpið
verið samþykt af enska parlalment
inu með yfirgnæfandi meiri hluta.
Það sem menn vita hjer um efni
frumvarpsins er það, að samkvæmt
því á stjómarskipulag íra að vera
mjög líkt því, sem nú er hjá
ensku lýðríkjunum. Skal skýrt
hjer nokkru ger frá efni samn-
inganha.
írland — sein hjer eftir verður
kallað írska fríríkið — fær líka
stjórnarskipun og Canada.
Þingmenn íra vinna eið að
stjóriiarskipun írska fríríkisins,
lýsa yfir hollustu sinni við krún-
una og viðurkenna írland hluta
úr breska heimsreldinu.
írska fríríkið tekur þátt í
greiðslu ríkisskuldanna og eftir-
launa handa hermönnum og skyldu
liði þeirra.
Breski flotinn hefir á hendi
strandvarnir írlands eigi skemur
en um fimm ára bil og fær rjett
til að nota hafnir, flugvelli og
hafa ddsneytisbirgðir ú ákveðnum
stöðum í írlandi.
Hervarnir íra á ’hverju sviði
sem er mega ekki vera Mutfaiis-
lega meiri eu í Stóra Bretlandi,
og skal þá miðað við fólksfjölda.
Irland á að bæta þeim star1’-
mönnum ríkisins, sem missa stöðu
sína við stjórnarbreytinguna skaða
þann, er þeir bíða við iatvinnumiss-
irinn.
Ulster er í sjálfsvald sett, hvort
það vill vera utan írska fríríkis-
ins. Ef það kýs það, verða landa-
mæri milli Suður-írlands og Ul-
ster ákveðin ;af þriggja manna
nefnd.
Kjósi Ulster að sameinast frí-
ríkinu, heldur stjómin í Belfast
völdum þeim, sem hún hefir nti,
en í utanríkismálum fer stjórn frí-
ríkisins með völdin, er samningar
hafa tekist um tryggingar þær, er
henni ber að setja fyrir meðferð
þeirra.
írska stjómin má ekki veita
neinum ákveðnum trúarbrögðum
forrjettindi eða banna önnur.
Sáttmáli þessi á að samþykkjast
í lagaformi af enska parlamentinu
<>g írskia þingiuu.
Það er sagt hjer að framan, að
stjómarskipun írlands sje eins og
Canada. Að einu leyti er þó mun-
ur á, sem sje hvað sjóvamirnar
snertir. Ríkisflotinn á iað verja
strendur Irlands, en um þær varn-
er fer eftir samningi, sem verður
tekinn til athuguuar á ný eftir 5
ár Svipar því hjer til samning-
anna milli íslands og Dianmerkur.
í ræðu, sem Birkenhead lávarður
hjelt skömmu eftir að samningar
náðust getur hann þess, að ákvæð-
in um strandgæslu Breta sjeu því
þó eigi til fyrirstöðu, að Irar smíði
skip sjálfir til þess að hafa eftir-
lit með fiskveiðnnum. G-erir hann
ráð fyrir, að þegar samningamir
verði endurskoðaðir eftir 5 ár
muni írar taba. sjálfir við strand-
vömnnum að meira eða minna
levti.
I sömu ræðn lýsir Birkenliead
anægju sinni vfir samningununi.
„Við höfum fengið trygging fyrir
öryggi Bretlands og írlands“,
segir hann. „I fjármálunum eru
írar .algerlegá húsbændur á sínu
heimili, en Irar hafa sjeð að það
er rjettmætt, að þeir greiði Muta
af ríkisskuldunum. Með gerðar-
dómi verður ákveðið, hve mikið
írar skuli greiða af kostnaðinum
við ófriðinn mikla. Ennfremur
hafa írar gefið tryggingu fyrir
verndun minni Mutans (sambands-
manna) í Suður-lrlandi. Hollustu
írska fríríkisins mun verða lýst
yfir á ótvíræðan hátt. Samningur-
imi, sem við höfum undirskrifað
fullnægir að öllu leyti kröfnm
fJotamálastjórnarinnar bresku' ‘.
Það er von um að Uister gangi
ipn í nýja ríkið. Samkvæmt samn-
irgunum hefir Ulster frjálsar hend
nr. Ef það innan mánaðar frá því
að lögin eru komin í gildi lætur í
Ijós ósk um, að liafa sömu stjóm-
arskipun og nú, þá ,má svo vera.
Það er alment álitið, að ITlster-
menn muni ganga inn í írska frí-
ríkið. Að vísu hamast margir á
móti því, einkum sambandsmenn-
irnir gömln, með Carson lávarð í
broddi fylkingar.
Nýja Bió
mxmrsmim
Iryggui Þórhallsson.
cleg þakka fyrir móttökurnar!
Þú ætlar ekki aö gera það enda-
slept, Tryggvi bekkjarbróðir minn,
að veita mjer bróSurlegar móttökur.
Jeg var ekki fyr stiginn hjer á
land bæjarins en þú fluttir lesend-
um Tímans (í 48. blaði f. á.) þær
fregnir að jeg væri kominn sem „nýr
fulltrúi“ í stjórnarráöið, — og var
auðsætt að þú ætlaöist til að fólk
legöi trúnaS á, að um nýtt embœtti
væri hjer að ræða. Ekki gleymdiv
þú aS minnast föður míns í þessu
sambandi. Og nú er einnig aS fullu
sjeð í hvaða sJcyni það var gert. Þú
botnar klausu þína um hingaSkomu
mína með venjulegu orðskræpi rit-
fýlu þinnar. Þú gefur lesendum þín-
um í skyn, að jeg muni verða ómagi
í nýja embættinu, sem þú býrS til
fyrir mig í blaðinu, — jeg muni að
eins verða til þyngsla.
Mjer var undireins full-ljóst,
livers eðlis þessar fyrstu móttöknr
þínar viS mig voru. Mjer var ljóst,
að þær vorn gerSar í þeim hug, að
lítilsvirða mig og föSur minn — og
búa í haginn fyrir mig, sem ókunn-
ugan innflytjanda í bæinn. Þrátt
fyrir þetta ætlaði jeg aS láta ’þetta
illkvitnis-frumhlaup þitt eins og
vind um eyrun þjóta.
En nú sje jeg aS ekkert lát ætl-
ar að verSa á ofsókn þinni við okkur
feSga. Þú hefir föður minn og mig
á milli tannanna í 2 blöSum Tímans,
eftir að þú sendir mjer fyrstn hróS-
urkveðjuna. Og innihaldið í skeyt-
unum, sem þú miðar á okkur feSga,
I
Einbúí
evöimerkurínnar
Afar spennandi Cowboy-sjón
leikur í 5 þáttum.
Leikinn og settur i semi af
hinum fnega leikara
Williams S. Hart og
Robert Mc. Kim og ti
W. Hatt er fyrir löngu orð-
inn frægur fyiirsíria frábæri-
legu leikhæfileika, sjerstak-
iega er hann þektnr fyrir
snarræði og lipurð, enda er
hann alment kallaður ofur-
hugi kvikmyndalistarin: ar
tr það, að faSir minn muni hafa not-
aö sjer flokks-aSstöðu sína á Al-
þingi, til þess að fá stjórnina til að
búa til fyrir mig nýtt embœtti í
stjórnarráSimi, — í launaskyni fyr-
ir þann styrk, sem stjórnin hafi
hlotiS af honum. Þú talar um, að
mjer hafi verið „bætt við“ í stjórn-
arráðiS, — eins og staSa mín liefði
ekki verið til, áSur en jeg tók viS
henni, heldur væri hún nýtt em-
bætti. Þetta gerir þti í blaðinu síðast
liðinn langardag, og er allur sá vað-
all lítiS annaS en árjetting á fyrri
lygar þínar um embættisveitingu
mína. Þó bætir þú við, af bróSurþeli
þínu, áS jeg muni hafa verið ónot-
andi í stöður úti á landinu — því
muni mjer hafa verið „bætt við“.
Þú beinir þessu síðasta ekki beint
til mín, en af því sem á undan er
komiS í fyrri móttökukveSjum þín-
um, liggur beint viS fyrir mig, að
taka þaS til mín. — Þú ætlar aS
ganga vel frá mjer.
Alt þetta gerir þú, þrátt fyrir
það, að þú veist sjálfur, eins vel og
jeg, og allir þeir, sem eitthhvað vita
um embættaskipanina í landinu, að
því fer fjarri, aS jeg hafi tekiS við
nýstofnuSu embœtti. — Þetta er
bara heimabakaSur Laufás-sann-
leikur prestsvígða mannsins. Þjer
er velkunnugt um, að embœttið, sem
sem mjer var veitt, er nokknrra ára
gamalt. Það var stofnað árið 1918.
Og í lögum um laun embættismanna
nr. 71, 28. nóv. 1919 eru fulltrúa-
embættin í stjórnarráSinu tilgreind
í 8. gr„ 2. málsgrein, meSal fastra
og opinberra embætta í landinu. Sá
maSur, sem síSast gegndi fnlltrúa-
embættinu í fjáirnálaráðuneytinu
á undan mjer, var hr. Magnús Gísla-
son, nú sýslumaður í Suður-Múla-
sýslu. Þegar hann fluttist í sýslu-
mannsembætti sitt úr fnlltrúastcð-
unni, sótti jeg um hana, eins og
hvert annað opinbert embætti. —
Þetta veist þú alt En jeg leyfði
mjer aS gera þetta án þess aS biSja
þjóSmálaskúmana, sem Tímanum
verpa, leyfis til þess.
Alt sem þú segir nm sjálfan mig,
liggur mjer í ljettu rúmi. Þú ættir
sjálfur að vera farinn að skynja
það, að illkvitni þín í garð sak-
lausra manna, er orðin svo daglegt.