Morgunblaðið - 03.02.1922, Page 3

luglijsiflgiF l Jgrggnlilafliiu".
Til almennings.
Til þe88 að gera mönnum sem hægast fyrir að koma auglýs-
'Ð?um í Morgunbl., einkum smá-auglýsingum, svo sem um laus
^rbergi eða vöntun á þeim, tinda og fundna muni, vistatilboð o
s' frv., hefur það fengið tvo menn, annan í austurbænum, hinn
‘ vesturbænum, til þess að taka á móti auglýsingum fyrir sig og
Wgun fyrir smá-auglýsingar. í miðbænum er tekið við þeim á
^gfeiðslu blað8ins.
Hjer eftir verður þá tekið á nóti auglýsingum i Morgunbl.:
1 kókasölubúd Þór. B. Þorlókssonar, Bankastrseti II
°g i verslunarbúð Guðm. Hafliðasonar, Vesturg. 48.
Auglýsingaverðið er: kr. 1,50 cm.
^óittsveigasjóðins. Eignir hans í
' irslok voru 21,186,15, kr. Kosnir
v°di til að endnrskoða reikning-
111,1 Pjetur Halldórsson og Sig.
■,'%son.
Sjúkrahússjóður Reykjavíkur.
Wstæða hans í lok fyrra árs,
ll!|>n kr. 48,774,66. Kosnir voru
111 að endurskoða reikninginn,
50l»ii nifflin og til endurskoðunar
reikuingsins.
um
N iður j öf nunarnef ndin.
Otinur umræða fór fram
^ókigjn til niðurjöfnunarnefndar.
^at foreeti þess, að hann liefði
,e,tað álits lógfræðings um það,
°vort það væri lögum samkvaunt
i,í'1 greiða niðurjöfnunarnefndinni
l)0knun fyrir starfa sinn. Og hc!1'"
var eindregið álit hans, að
*iíkt væri gersamlega gagnstætt
Úúgildandi lögum. Bnnfremur gat
k;>nn þess, að mjög væri æskilegt
þessu máli væri ekki ráðið til
,vkta á þessum fundi bæjarstjórn-
a5'' þar er úr bæjarsjórninni geng’i
^'iðjungur, en þeir sem í skarðið
''''‘inu, ihefðu ekki tekið sæti sitt.
}V hann fram tillögu um það, að
tnálið væri tekið út af dagskrá.
^ ar það samþykt.
«
®reytingar á lögum um kosningar-
rjett og kjörgengi.
'tón Baldvinsson hafði sent bæj-
, 'trstjórninni erindi um breytingu
a um kosningarrjettinn og
^•''^gengið. Þótti honum núver-
'Ul(þ lög um þetta efni órje.ttlát og
str<>ng, og vildi t. d. láta nema
111 Uigunum það ákvæði, að menn
efðu ekki kosningarrjett ef þeir
skulduðu bæjarsjóði eða ættu ó-
gIeidd opinber gjöld og ennfrem-
vildi hann færa alduretakmark-
Ú'1 úr 25 árum niður í 21 ár.
^orgarstjóri kvað þetta mál svo
r,|a>‘gbrotið, að ógerningur væri að
>ví til lykta á þessum fundi.
(k vasri breytingin á aldurstak-
y.arkintiatriði, sem bæjarstjórnin
1('fði efeki athugað eða tekið neina
'jútöðu til. Og sýndi á aiman hátt
. rí'ír> á, að málið þyrfti þess und-
n ,|,toings við, að sjálfsagt væri að
' 'sa því til nefndar. Ennfremur
jn m«st hann á, að mjög óheppi-
vserj það fyrirkomulag, sem
^ v®ri 4 samningi kjörskrár, að
fcI,ti á ýmfiar leiðir, sem betra
^-r að fara í því efni.
' Friðriksson mótmælti flestu
1 borgarstjóri sagði (svo
nt\íl Ví)nt er) °R gat þess m. a. að
fi, ,Vr;ð sameiningu síðustu kjör-
(ár hefði það verið auðsjð, að
f , hefði verið alt til þess að
f alþýðumönnuni af kjör-
ykranni.
Borgarstjóri bað að bóka þessi
ummæli fulltrúans í gjörðabók
bæjaretjómar. Og bað Ó. Fr. þess
einnig. (Verða þau sennilega tek-
in til athugunar síðar).
Felt var tillaga um það, að
fresta inálinu. Samþ. var að kjósa
3 maima nefnd til þess að íhuga
málið. Kosnir voru í nefndina borg-
arstjóri, Jón Baldvinsson og Pjet-
ur Halldórsson.
Bamaskólinn.
Þrjár umsóknir höfðu borist
skólanefnd um hjúkrunarkonu-
starfið við barnaskólann. Hafði
skólanefndin samþ. að veita ung-
frú Helgu Jónsdóttir starfið gegn
350 kr. mánaðarlaunnm þá sjö
mánuði ársins, sem starfinu væri
gegut, og veiti hún jafnframt for-
stöðu matgjöfum við skólann.
Eunfresmur hafði nefndinni bor-
ist brjef frá Gtiðru. Thoroddsen,
sein hefir verið læknir skólans.
Skýrir hann frá í því erindi, að
hann geti ekki gegnt skólalæknis-
starfinu það sem eftir sje vetrar-
ins, vegna þess að hann hafi verið
settur prófessor við háskólann.
Mæltist hann til að mega setja
Gunnlaug lækni Einarsson í simi
stað. Var þetta samþykt.
Sáttmálas jóður inn. ’
______ 4
Úr dansk-íslenska sáttmálasjóðn
um, sem stofnaður er með lögum
30. uóv. 1918, sbr. skipulagsskrá
15. mars 1920, er laus til úthlut-
uuar um 25.000 króna upphæð er
veitist samkvæmt tilgangi sjóðs-
ins, sem sje:
1) Til styrktar andlegu sam-
bandi milli Daná og Islendinga.
2) Til styrktar íslenskum rann-
soknum og vísindum.
31 Til styrktar íslenskum náms-
inönnum.
Samkvæmt þessn verður hægt
að veita tillög og styrki til al-
meims náms eða. sjerfræðináms
(þ. á. m. til ferðalaga, háskóla-
dvalar o. s. frv.) til samnings og
útgáfu vísindalegra og fræðandi
rita. og yfirleitt til þeirra við-
faiigsefna ér samrýmast fymefnd-
um tilgangi.
TTmsóknir ásamt nákvæmum og
ítarlegum upplýsingum, sendist,
sem fyrst og eigi síðar en 1. mars
þ. á. til
Bestyrelsen for Danslz-íslandsk
Forbundsfond, Kristiansgade 12,
Köbenhavn.
--------------—
MORGUNBLAÐIÐ
fieimsueidið breska.
Eftir Wiliam Archer.
Hvað 'felst undir heitinu: Heims-
veldið breska? Þetta hugtak \erð-
ui útskýrt þannig, að það tákni
ósamkynja samband þjóða og
landa, er öll viðurkenna einhver
tengsl við ensku krúnuna. Það
nær, í stórum dráttum, yfir fjórða
hiuta yfirborðs jarðarinuar og tel-
ur fjórða hluta allra íbúa hennar.
Er það langstæreta ríkjasamband-
ið sem uokkurntíma hefir verið
til og er því eðlilegt, að heimur-
inn æski svars við tveimur spurn-
ingum því viðvíkjandi. 1 fyrsta
lagi: Getur það haldist framveg-
is? Og í öðru lagi: Er áframhald-
andi tilvera þess æskileg vegna
sameiginlegra hagsmuna þjóð-
anna ?
Jeg skal taka það fram strax,
af tilgangur minn er ekki sá, að
gefa neitt fullnaðarsvar við þess-
um spurningum. Það eina, sem
jeg' get gert, er að gefa nokkrar
upplýsingar, er gætu gefið tilefni
til sjálfstæðrar íhugunar eftir á.
Lesandinn veit auðvitað vel,
að þau lönd, sem mynda’ liið
breska theimsveldi, skiftast í tvo
stóra flokka. í öðrum flokknum
eru allmörg sjálfstjórnarriki, svo
sem Kanada og Astralía og eru í-
búar þeirra landa af evrópeisku,
fyrst og fremst af engilsaxnesku
kyni. í hinum flokknum eru fá-
ein ríki, og má nefna það stærsta
af þeim, Indland, sem hafa. enga
eða litla sjálfstjórn, en ógrynni
fólks af fjarlægum kynstofnum er
haldið í skefjum af örfáum ensk-
um embættismönnum, (fáeinum
þúsundum alls), með aðstoð fá-
menns setuliðs. Er augljóst að
þessir tveir ríkjaflokkar hafa
myndast við gjörólík skilyrði og
að ástæðunnar til yfirráða Breta
yfir þeim, ef hún er nokkur, er
að leita á tvenskonar, gjörólíkum
grundvelli.
Lítum fyrst á hinar enskumæl-
andi sjálfstjómarþjóðir. Hver erá-
stæðan til þess, spyrjum vjer fyrst
að Englendingar og engir aðrir
hafa alið upp svo margar þjóðir
af sínum eigin kvnstofni og með
sömu tungu? Jeg nefni Englnnd
efttt, þvíí rómlausk-ameríkönsku
þjóðirnar eru alls ekki af hrein-
um spönskum eða portúgölskum
kynstofni. Fmmbúamir í hin-
um rómans'k-byigðu hlutum Am-
eríku lifa enn, miljónum saman
þó að vísu hafi þeir blandað
hlóði við Evrópumenn, hinsvegar
hefir ehgin vernleg b'lóðblönd-
orðið í Ástralíu, Kamada og
Bandaríkjunum og af frumbúum
þessara landa eru nú aðeins eft-
ir fámennar leifar.
1 sambandi við þetta má mmn
ast á, að hræðileg ákæra hvílir
á oss frá þessum hlutum breska
ríkisins: að þessir hlutar ríkis-
ins sjeu orðnir til fyrir algert
landráln og síðan tortíming
þeirra þjóðflokka, sem landið
áttn. í fljótu bragði virðist þetta
alvarlegt, og særir tilfinningar
'iallra mannúðarvina. En vérverð-
um að játa, að mörg verlt nátt-
úrunnar eru ekki mannúðleg, og
álit mitt er það, að landránið,
sem Indiánarnir í Norður-Ame-
og Negramir í Ástralíu urðu
fyrir, 'af hendi hvítra m,anna,
liafi verið eðlilegt fyrirbrigði nátt-
virulögmálsins, að minsta kosti að
því leyti, að það var gert án;
þess að nokkur maimlegur vilji
retti upptökin að því. Vjer get-
um livorki liugsað oss eða óskað
oss þess, að Norður-Ameríka
hjeldist ónumin um aldur og æfi
sem ,,land Rauðskinna” eða Ást
ralía sem „Svertingjaland”.
Rauðskinnum og þó eimþá frek-
ar Ástralíunegrum var öldungis
um megn að færa sjer í nyt nátt
úruauðæfi landa þei'rra er þeir
höfðu bygt frá óin unatíð sem
villimenn, 'án þess að taka nokkr-
um framförum. Þeirri skoðun
hefir verið haldið fram, að Ind-
íénar í Bandaríkjunmn anstan
Klettafjalla hafi aldrei farið fram
úr 300.000 manns síðan Ameríka
fanst. Sje talið að 200.00 hafi verið
á vesturströndinni, og það ermjög
hátt áaitlað, þá hefir als hálf
miljón bygt Ameríku fyrir norð-
an Mexico, þetta feikna svæði
sem nú elur 120 miljónir manna
og er þó strjálbygt. Og þó land-
ntmarnir í Ameríku hefðu verið
fullir mannúðár og reynt að sið-
menna Tndiána og kenna þeim
að nýta land sitt — væri nokk-
uv leið til, að þeim hefði getað
heppnast þetta? Við getum sagt
með vissu:. Engin. Indíánakyn-
kvíslirnar hafa liorfið, ekki
vdgina, blóðbaða eða vísvitandi
grimdar, heldur vegna vandugs
þeirra til að standast áhrif
menningarinnar eða — ef menn
vilja það heldur — eiturefna
hennar. Þetta er þó enn meira
isiannmæli hvað Ástralíublámenn
áihrærir, sem eru miklu lægri
kynþáttur en Tndíánar. Fjarri
sje það mjer >að segja, að altaf
'hafi verið farið vel með þetta
fólk. Atburðir þeir er gerast í
styrjöld við villiþjóðir, eru aldr-
ei geðslegir, og verið getur
að dæmi sjeu til þess, að blóðbað
hafi orðið. En þegar á er litið í
heild, verður ljóst, að þjóðir
þessar hafia ekki liðið undir lok
fyrir ásettar ofsóknir hvítra
manna, heldur vegna eigin van-
máttar í því, að semja sig að
nýjum hátturn. Og þessir nýjn
hættir voru óumflýjanlegir, nema
því laðeins að landnemarnir í
Ameríku og Ástralíu hefðu snú-
ið baki við hinum nýfundnu j
lcndum, skundað heiin til sín
og látið íbnunum og þjóðskip-
un þeirra löndin eftir. Þessi
möguleiki er óhugsandi. Sterk-
asta afl náttúrunnar stefnir að
sívaxandii lífsþrótti. Margitr
itninu vera mjer sammála er jeg
segi, að hlýðnin við þetta afl
sje einasti raunverulegi grund-
völlujr siðmenuingalrinnar. Sið-
mennandi er það verk, sem mið-
ar að því að fullkomna tilveruna
en siðspillandi það verk, sem
miðar að mótsettu takmarki. Þess
vegna get jeg ekki haft þá skoð-
un, að það hefði verið menning-
arauki að forfeður okkar hefðu
breytt eftir boðorðinu: „Ame-
ríka fyrir Rauðskinna” eða”Ástr-
alía fyrir Negra”, jafn vel þó
það hefði verið bægt.
Framh.
I. O. O. F. 103238(4 — Rb.
Næturlæknir: Ólafur Þorsteinsson.
Sími 187. Yörður Reykja\‘íkur Apó-
tefei.
Af þingmálafundum í Rangárvalla-
sýslu. Gunnar Sigvrðsson alþm. ný-
kominn heim, en b ,-fir dvalið austur
á Selalæ': um tíma. Hann hefir hald-
ið þinmálafundi á 5 stöðum í kjör-
dæminu. A þeim öllum var samþykt,
að æskja rannsólinar á járnbrautar-
leið austur með sjó fram, þ. e. suður
yfir Reykjanesskagann. Á öllum fund
unum varð "það ofan á, að elaka til
í Spánartollsmálinu, e£ um tvent væri
að velja, hækkun tollsins eða viðhald
hannlaganna óbreyttra, en þó, að
haldið væri við bannlögin ef gerlegt
væri. Ennfremur samþykt á öllum
fundunum sú breyting á fátækralög-
unum að /dvalarstaður skyldi ráða
sveitfesti, en aftur á móti, að sveita-
fjelögin hefðu hindrunarrjett gegn
innflutningum í sveitirnar.
Skjaldarglíman. 1 frásögninni um
hanna í blaðinu 'í gær, var sagt skakt
frá heimilisfangi mannsins sem sl^jöld
inn hlaut. Hann er frá Gullberastöð-
um í Lundareykjadal, en ekki úr Borg
arnesi.
Togararnir. Ethel og Vínland eru
nýkomnir frá Englandi.
Kaupþingið verður opið í dag frá
klukkan iy2—3.
Aflabrögð eru nú sögð góð kring-
um Reykjanes og eins á Eyrarbakka
og Stokkseyri.
Fnndur í Septímu í kvöid. Grétar
Fells flytur erirídi 'úm persónulegt
áhrifavald.
„Ökumaðurinn”. 1 kvöld verður
þessi ágæta mynd sýnd fyrir hálft
gjald, svo að sem flestum gefist kost-
ur á að isjá hana. Kosta betri sæti
sæti 1 kr., almenn sæti 50 anra og
barnasæti 25 aura. Um helgina verður
mvndin sýnd í Hafnarfirði.
Erindi H. Níelssonar. Svo mikil að-
sókn var að því, að allir aðgöngu-
miðar voru pantaðir upp strax í fyrra
dag, og var ekbi hægt að fá einn
einasta *í gærmorgun. Próf. endur-
tekur erindið á snnnudaginn í Nyja
Bíó.
------0-------
Hitt og þetta.
Egyptar gefa. Serudinefnd frá Eg-
yptum kom snemma í þessum mánuði
til Konstantinopel á leið til Angora.
Er erindi hennar þangað að færa
Mustafa Kemal 1.000.000 sterlings-
punda gjöf, æm safnað hefir verið í
Egyptalandi til styrktar ekkjum Tyrk
,ia er fallið hafa í stríðinu við Grikki.
Einkennilegur bruni varð nýlega í
Berlin, varð hann með þeim hætti að
neisti úr vindli kveikti 1 celloid-flibba
á manni sem var á ferð í sporvagni.
Flibbin funaði upp og kveikti í vagn-