Morgunblaðið - 04.02.1922, Page 2

MOlGUNBLAftlft
en nokkru sinni fyr síðan Samverj
inn kom til sögunnar.
Síðan 21. des. f. á. hefi jeg ávís-
að á kostnað Samverjans yfir 960
litrum af nýmjólk, en áður hafði
Samverjinn g'efið síðan ársreikn-
ingur var gerðjjr í haust rúma
200 lítra. Þessi mjólk hefir farið
á 58 heimili, langoftast þar sem
bæði voru veikindi og mörg börn,
■— á þremur heimilunum eru t. d.
tvíburar á 1. ári — en fáein las-
burða gamialmenni hafa fengið
mjólk. Upphæðin, sem ætluð var
til mjólkurgjafa' er því meira en
þrotin, og nærri daglega koma nýj
ar beiðnir, studdar af meðmælum
iækna.
Auk þess er mjög erfitt að hætta
að gefa mjólk þeim barnaheimil-
um, sem mjólk fá nú, á meðan at-
vinna eykst ekki verulega. Avís-
anatíminn er útrunninn hjá ýms-
um næstu daga og hjá öllum í
* byrjun næsta mániaðar, því að
Samverjinn gefur aldror mjólkur-
ávísun til lengri tíma en mánaðar
í einu.
Eins og fvrri hefir Samverjinn
fengið allmiklar matvörugjafir, og
veitir ekki af því til miðdegisverð-
ar handa um 200 manns daglega.
í raun og veru mætti telja þær
fleiri vegna þess hvað vjer höf-
um neyðst til að senda mörgum
mat heim til sín, 60 til 70 máltíðir
daglega; er það miklu íneira en
nokkru sinni fyr. — ,Teg sagði að
vjer hefðum „neyðst til þess' ‘, því
að bæði vegna búdrýginda og
annars kjósum vjer miklu fremur
að gestir vorir borði á matsal Sam-
verjans. En þegar gamalmenni,
sem varla eru rólfær, eða skólaus
og fatalaus börn í úthverfum bæj-
arins eiga hlut að rnáli, er ekki
spaug að vera kröfuharður í þeim
efnum.
Olafía -Jóhannsdóttir tók góð-
fúslega iað sjer að heimsækja yfir
20 heimili, sem stjórn Samverjaus
var ekki fullkunnugt uim, og um-
sögrn hennar varð sú, að víða væri
fremur ástæða til að auka hjálpina
en að minka hana, aðeins einu
heimili gætum vjer slept, börn
hefðu þaðan komið í óleyfi af for-
vitni, en gætu borðað í barnaskól-
anum. Og þar sem heimsendingar
hefðu verið til þessará heimila
mættu þær ekki hætta, ef nokkur
vegur væri til áframhalds
A þessu geta menn sieð að kröf-
urnar til Samverjans eru bæði
margar og miklar, og væri vclvild
bæ.jarbúa til þessa starfs ekki jafn
þrautreynd eins og húr er, hefð-
um vjer ástæðu til að segja, líkt
og svo margir aðrir á þessum tím-
um: Hvernig fer þetta: — —
En samt sem áður tel jeg rjett
að benda á, að peningagjafir til
Samverjans eru ekki eins miklar
og stundum fyrri nje eins og vjer
þurfum, sjerstaklega til að kaupa
brauð og mjólk. Það er eins og
margur hiki við að gefa, ef hann
getur ekki gefið marga tugi króna,
og þó vita allir, að margt smátt
gerir eitt stórt. Ef til vill mætti
benda á ráð við slíkri feimni:
Gangið inn til Samverjans áður
en börnin koma og kaupið ykkur
morgunkaffi, eða þá „síðdegis-
bolla” frá kl. 3 til 5 síðdegis, og
borgið bollann með einni eða fleiri
krónum, eftir því sem ykkur sýn-
ist. Það væri gróði fyrir Samverj-
ann; og reynslan hefir sýnt, að þá
leið hafa ýðisir farið, sem annars
halda að þeir geti ekki boðið Sam-
verjanum „litla gjöf“.
Jeg ætl,a. ekki að fjölvrða frek-
ar um þetta, og allra síst svara
þeim, sem hafa það hrafns hjarta
í garð fátækra, að þeir leyfa sjer
að gera lítið úr að svöngum börn-
um sje „gefinn grautur“ og sjúk-
lingum mjólk. En við alla sann-
gjarna menn segi eg óhræddur:
Komið og sjáið.
Sigurbjöm A. Gíslason.
Hjeðinn.
Fyr má nú ve.ra ástin milli
þeirra Hjéðins og Ólafs Friðriks-
sonar. Geti þeir ekki set.ið lið-
langan daginn á tali, þá fara þeir
að skrifast á. Eitt af þessum brjef-
nm birtir svo Ólafur í blaði sínu
á fimtudaginn. Það er stutt en
laggott og svohl.jóðiandi.
Herra ritstjóri.
f „Alþýðublaðinu ” I gær er giskað
á að þokkapilturijin, sem skrifaði
nafnlausu sorpgreinarnar, merktar
einni stjörnu, í Mgbl. fyrir bæjar-
stjórnarkosningarnar, sje Ólafur
Thors. Það er óþacfi að giska á það,
því að ritstjóri Morgunbl, hefir kann-
ast við það við mig að Ólafur Thors
hafi skrifað greinarnar, sami maður-
inn, sem mest drenglyndið sýndi 23.
nóvember s. 1., og sem leikur sjer
að því að vísa úr vinnu hjá sjer
fátækum erfiðismönnum fvrir þær
einar sakir, að þeir hafa aðrar póli-
tiskar skoðanir en hann.
Hjeðinn Yaldimarsson.
Columbus faim Ameríku en
H.jeðipn fann út hver hafði skrif-
að stjömugreinamar í Mrgbl.
Báðir gátu nú nokkuð. Annars ætti
Hjeðinn ekki að vera svona upp
með sjer iaif þessu, því sje það satt
að Þorsteinn Gíslason hafi sagt
honum að greinar þeissar sjeu eftir
mig, já, þá gat þetta ekki verið
neitt lauinungarmál. Það skilja
allir aö óhugsandi er aö Þ. G. taki
af mjer nafnlausar greinar, en segi
svo Hjeðni við fyrstu atrennu að
eg hafi ritað greinarnar, — nema
þá að jeg hafi gefið mitt leyfi til
þess, en þá fer nú frægð Hjeðins
að minka.
Héðinn víkur því aS mjer, að jeg
hafi vísað fátækum mönnum úr
vinnu vegna þess eins að þeir hafi
aðra skoðun í stjórmálum en jeg.
Þetta lýsi jeg rakalaus ósannindi,
enda munu fleiri líta svo á, færi
Hjeðinn ekki sönnur á mál sitt. Hins
vegar situr það illa á gæðingum Ól-
afs Friðrikssonar að vera þungoröir
í garð annara sem kynnu að íta við
pólitískum andstæðingum. Þessir
menn sem hafa rekið menn hópum
sainan úr verkamannafélögnnum
fyrir það eitt að þeir voru ekki svo
blindir ofstækismenn að þeir eltu
Ólaf Friðriksson út í hvað sem var,
heldur hlíðnuðust skipunum lög-
reglunnar. Með þessu eru alþýðu-
f.jelögin lögð á borð við verstu
bófafjelög, er það eitt varðar brott-
rekstri að gera borgaralega skyldu
og gegna löglegu valdboði.
Hjeðinn hefur mjög haft það á
orði, að aldrei hafi nokkur maður
verið skammaður jafn svívirðilega
og hann í Morgunbl. nú um kosning-
arnar. Jeg leyfi mjer að taka eitt-
hvað af þessu skjalli til mín, og
þakka fyrir. En dálítið er það bros-
legt, að þessir ritstjórar annars eins
saurblaðs og Alþýðublaðsins, —
menn sem lifa, anda og hrærast í
svívirðilegustu persónulegum lyg-
um og rógi um náungahn, — að þeir
skuli ætla að springa éf ofurlítið er
andað á þá, — að þessir sömu menn
sem reyna að hlaða undir sig með
myrtu mannorði náungans, -— að
I þeir skuli engjast sundur og saman,
! kveinandi og veinandi, af því einu
að svipa sannleikans hefur nokkrum
j sinnum hitt þá.
pað sem jeg sagði um Hjeðinn
j fyrir kosningarnar, var ekki talað í
j kosningarhita — því miður. Það var
| aðeins ofurlítill útdráttur úr skoðun
iininni og áliti á Hjeðni, — smækk-
i uð mynd af þeirri fyrirlitningu er
jeg hefi á framferði hans, — dálí"þil
stuna undan því að sjá gamlan kunn
ingja leggjast lifandi ofan í skítinn.
| Jeg læt það liggja milli hluta,
hvor okkar viU meira til vinna að
, hjálpa þeim sem útundan hafa orðið,
„alþýðumaðurinn“ Hjeðinn, eða
. jeg, stm í blaði alþýðunnar venju-
lega er kallaður: morðvargur, brenni
, vínsúthlutari, manndrápari, blóð-
| suga o. s. frv. ITitt er víst að hefði
| jeg fundið það köllun mína að berj-
! ast fyrir stefnu jafnaðarmanna, þá
; mundi jeg ekki liafa lagst á sveif
j með þeim æstustu og verstu mann-
j fjendum, mönnum, sem tii þess eins
j eru vel gerðir,aðskapaheiftogúlfúð.
Hjeðinn liefur gengið í lið með þeim
' og það er þetta sem mjer sárnar,
því flest er betur um Hjeðinn en
! þessa menn yfirleitt.
i Afneiti Iljeðinn Alþýðubl., þá
getur verið að jeg geri honum að
, einhverjuleyti rangar getsakir. Játi
i Hjeðiím að hann sje blaðinu sam-
mála, þá er ekkert ofmælt, enda enn
margt ómælt.
I Blað Hjeðins hefftr oft stagasc á
j því, að jeg lifi á svitadropum alþýð-
í unnar. ,Ieg liefi nú í fyrsta sinn sjeð
j aiþýðumann svitna, — og brosað
j að, — svitna undan ummælum mín-
, um, sem þó aðeins voru brot af sann-
í leikanum. Alþýðumaðurinn var
Iljeðinn Valdimarsson, og brosið
var háðglott.
Ólafur Thors.
Qecirg Brandes áttræSur.
-0~
Eftir Wiliam Archer.
Framh.
Af því, isem jeg hefi sagt um
frumbyggjana í Suður-Ameríku,
mætti ef til vill ráð'a, að Spán-
verjar og Porúgalar væru mann-
úðlegri landnámsmenn en Engil-
saxar. En jeg held, að engin
sem litið hefir yfir landnáms-
söguua sje þeirrar skoðunar. —
Munurinn stafar iaf ólíkri veðr-
áttu. Spánverjar og Portúgalar
tóku hitaheltislöndin, rík af góð-
málmum, gerðu frumbyggjana að
þrælum sínum, níddu þá svo
miskunarlaust að þeim þraut
þróttur, og urðu svo að flytja
inn Negra frá Afríku.
Hinsvegar settuist Engilsaxar
að í norðlægari og kaldari hlut-
um Ameríku og ráku í íjrrstu
eins og síðar í Ástralíu land-
búnað og kvikf járrækt. Jeg þori
að fullyrða, að þeir hefðu vel
getað gert frumbyiggjana að
þrælum sínum, ef þeir hefðu
verið færir til þess. En það voru
þeir ekki. Þegar hitaibeltisland-
fbúnaðurinn í súðúr-fylkjunum
hófst og þörf þótti á þrælum
til vinnu, datt engum í hug að
nota Indíáiia. Landnemarnir get’ðu
sig seka í þeim óheyrilega p
og heimsku, að flytja inu í land-
íð Svertingja frá Afríku. Þetta
er ljótur svívirðmgarblettur á
eng'ilsaxnesku landneimunuim og
Engiand verður að liera sinn
hluta af þessum siðferðisglæp.
En svo einkennilega vildi til, að
hefndin kom ekki yfir enska rík
ið heldur yfir hiiia miklu þjóð,
sem sagði sig úr lög'um við Breta
fyrir 150 árum. Þrælahald hefir
aldrei tíðkast nokkurs staðar í
hmu núverandi breska heims-
ríki, nema á V e s t u rh e i ms ey jmn
og þar var það afnumið fyrir
nærri 100 árum, vegna þess að
samviska þjóðarinnar krafðist
þess. í öllum sjálfstjórnarlönd-
um hins breska ríkis vakir hvíti
; verkamaðurinn svo vel yfir hags
' munum sínum, að eigi líðst neitt
. í áttina til þrælahalds.
| Þjóðveldisríkiii í breska rík-
inu hafa þannig að mestu leyti
myndast í löndum, sem úrkynj-
aðar frumþjóðir hafa bygt áður,og
álít jeig, að það bæri vott um
óeðlilega og misskilda mannúð,
að fordæma þau eða neita tii-
verurjetti þeirra þessvegna. Að
I minsta kosti verða menn þá að
i gera Bandaríkjuúum sömu skil.
: Dálitið öðruvísi er ástatt með
i Bandaríki Suður-Afríku, því þar
byggir tiltölulega fámennur
flokkur hvítra manna land með
mjög hraustbygðum lituðum þjóð-
flokki.
En jafnvei þó það sje rjett-
mætt frá heimspólitísku sjónar-
| miði, að ein Evrópuþjóð leggi
undir sig jafn víðáttumikil lönd
0g Kanada og Ástralía eru, er
það þá rjettlætandi, að þessi
þjóð gerist svo fyrirferðarmikil
í löndunum, að þau, eins og
Bfan daríkin, veirði talin enskii-
mælandi? Hversvegna þurftu í-
búar hinna litlu Bretlandseyjia
að dreifast yfir svo óeðlilega
stór iandssvæði 1
Breskum heimsveldissinna sem
ekki er athugull, verður það oft-
ast á að eigna þetta meðfædd-
um eiginleikum þjóðarinnar —
tilhneigingu tii stórræða í sjó-
ferðum, rannsóknaþrá, fraimtaks-
löngun og landvinninga. Hon-
í dag á prófessor Georg Brandes-
áttræðisafmæli. Hann hefur starfað
meö óþreytandi afli og elju síðastl.
50 ár, gerðist ungur merkisbei'i uýrr'
ar stefnu í bókmentum Dana og hef'
ur skapað tímaskil í andlegu Ií£i a
Norðurlöndum. í haust sem leið vaf
þess minst með mikilli viðhöfn og
aðdáun, að Jiann liefði þá fyrir óO
áruin byrjað fyrirlestra við háskól-
ánn þar um höfuðstrauma í bók-
inentum Norðurálfúnnar á 19. öld-
imii. Höfðu þessir fyrirlestrar mjög
mikii áhrif og eru fyrsta stórvirki
lians í bókmentunum. En síðan hef-
iii' hann unnið þau mörg og er nafn
hans víðfrægt meðal bókmenta-
manna. Hann heidur .starfskröftu®
enn, og er nýlega komið út eftir
liann stórt rit um ítalska mynd-
höggvarann og málarann Miche-
langelo.
I kvöld verður fyrirlestur hald-
inn um G. Bra.ndes í Stúdentafjelagi
Reykjávíkur, og síðar verður liaus
iiánai' rtíiiist hjér í blaðinu.
um þykir gaman að því að kalÞ
sig •víkinganiðjia og vitnar tu
uorrænna manna, sem 'unnu Nor-
mandi og Sikilej', sém fyrstu
•braut ryð j enda 'lieims vel clisins
breská. Hinsvegar er erlendum
visindaimönnum gjarnt til, a®
tclja útþenslu ensku þjóðarinnai''
stafa af takmarkalausri ágirnd,
vitlausri líiudugræðg'i og með-
fæddri löngun til að hremmia al*
sem í færi kemur. Hvorug þess-
ara skýrjnga er rjett. Útbreiðsla
enskra valda í Ameríku og Ást-
ralíu 'Stafar hvorki af ágætum
meðfædduim hæfileikum nj'®
dæmalausfi fúlmensku heldur af
sögulegum tildrögum, sem ef saff
skal seigja verða ihvorki, tah11
talin skaplyndi þjóðarinnar til
vegs nje vansa.
því fer fjarri að Englendiug"
ar hafi verið brautryðjendur 1
landafundum og rannsóknunb
þeir hafa þvert á móti altaf fet-
að í fótspor annara. Það var ekki
ÍBnlendlmgur heldur Poi*úgali,
sem sigldi fyrstur manna fyrir
Góðvonarhöfða inn í Indlands-
haf og fram hjá Suðurhorni inu
i Kyrraliaf. Það voru ekki Eng'-
lendiingar heldur Islendjngarr
sem fundu Ameríku og engifi11
efi er á því, að norræna var
fyrsta Evrópurrálið sem tfla®
var í nýja Iheimmúm. En þegar"
íslendingar fundu Ameríku voi’U
þeir, eins óg Oscar Wilde segiiV
nógu vitrir til að þegjiai yfir þvl-
Þeir ijetu Ameríku fiimast afturr
og sá sem þá fanti hana var ekki
Englendingur, heldur innborinu
Genova-búi, sem síðar varð Spán-
verji. Það var ekki Englending111'
heldur Frakki, LaSalle, sem vanU
það þrekvirki að ferðast frá La'ý
rence-fljóti til upptaka MissisíP1
og þaðan suður að Mexikó-fló'1'
Heitin New Zealand og Tasnia1111
bera með sjer, að Englendingar
hiafi ekki fundið eyjar þessar be^
ur Hollendingar og Ástralía bjet
í fyrstu Nýja-Holland. Það var
ekki Englendingur heldur Ameríkn
maður sem fyrstur fór ýfir þvera
Afríku — ekki Englendiugur bcld
ur Norðmaður seni fyrstur f'ar
yfir Græuland. Ameríkumaður
fann Norðurpólinn og Norðmiaðui
Si.ðurpólinn. Það er satt að