Morgunblaðið - 26.02.1922, Blaðsíða 3

MQROUKBLAÖIÐ
■«a? gengism. væri gróði fyrir þjóð-
ina, kvað hann spánýja og mjög
eftirtektaverða. Væri þá hægnr
vandinn að rjetta við ef eigi væri
snnað en gera gjaldmiðil sinn
einskis virði, enda væri líka byrj-
nnin góð. Mnndu Þjóðverjar etftir
þessu v-era best stadda þjóðin í
heiminum að dómi Jóns Þorlóks-
sonar. Jakob Möller kvað afstöðu
sína til innflutnings'haftanna ó-
breytta frá því sem hún hefði verið.
Þau væru ekkert bjargráð heldur
þvert á móti, enda væru allar
þjóðir horfnar frá þeirri stefnu.
Eina ráSið væri að efla bankana
og efla lánstraustið út á við.
Bjiarni og Jón Þorláksson svör-
uðu Magnúsi Kristjánssyni nokkr-
um orðuim. Kvað Bjarni hugar á-
stand hans líkt og er hjá van-
færum konum er ganga með fyrsta
sinni og sálarlífi hans mundi svip-
að varið og hjá Drauma-Jóa og
öðrum slíkum mönnum. Jón Þor-
láksson kvað eftirtekt þessa skýra
manns vera mjög fiarna að sljóv-
gast því að hann gæti hvorki
lesið eða heyrt rjett.
Magnxis svai-aði þeim aftur og
gaf ekkert eftir. Taldi Bjarna
hafa lítið af þeim hyggindum,
sem í hag koima og lítill skaði
mundi það Dalamönnum þó að
annar þm. væri kominn í hans
stað. Jón kvað hann margreynd-
an að því að standa lítt við orð
sín og væri ilt að eiga orðiastað
við slíka menn. Urðu orðahnipp-
ingar talisverðar millum þessara
manna og einnig millum Jiak. M.
og fjármh. en oflangt er að rekja
’þær hjer.
Lyktaði svo með því að 7 manna
nefnd var kosin og hlutu þessir
kosningu: Einar Þoiig., Ó1 ’Proppé,
Jón A. Jónsson, Sveinn Ól., Þorst.
M. Jónsson, Pjetur Þórðiarson og
Magnús Jómsson.
Fundir í gær:
Umræður í neðri deild 1 gær
urðu langar og talsverður mergur
í þeim. Snerust þær aðalle'gia um
Spánartollsmálið og fækkun ráð-
herranna. í Spánartollsmálinu
reyfaði forsætisráðherrann málið.
Skýrði hann frá þeim samninga-
umleitunum, sem um það hefðu
fram farið. Kvað hann Spánverja
ófáanlega til að slaka til á því, aö
leyfðnr væri innflutningur vína,
sem eigi væru 21% að styrkleika
og þar undir, ef íslendingar ættu
að fá haildið hestu tollkjörum
framvegis. Yísaði hann um mál
þetta í greinargerð frv., sem hirt
hefir verið í blaðimi og óskaði
þess, að málinu yrði vísað til við-
skiftanefndar. Mundu verða lögð
fyrir hana öll þau skjöl, sem mál-
ið isnertu og væri hin mesta nauð-
syn á því, að hún hraðaði rann-
sókn málsins, því að tími væri
Baiimur ti'l stefnu. Eins óskaði
hann þess, að þm. kyntu sjer mál-
i'i rækilega, því að þetta mundi
mesta stórmálið, seim þetta þing
hefði til meðferðar.
Þá talaði Jón Baldvinsson. —
Kvaðst hann eindregið á mótifrv.
og óskaði þess, að það yrði felt
þegiar, því að þá mættu Spánverj-
ar isjá alvöruna. Kvaðst hann frem
ur vilja algert afnám bannlag-
anna en þetta, Þá fór hann einni0
nokkrum orðum um þá blessun,
sem bannlögin hefðu fært þjóðinni
og óttaðist mjög afleiðingarnar ef
vínið streymdi á ný inn í landið.
Almenningur drykki mí ekkert að
heita mætti, heldur að eins ein-
stakir menn, ýmist af ungæðis-
hætti eða af því, að nóg væri um
skildinginn. Þá mi.ntist hann og
þeiss, að Gunnar Eigison hefði
verið óheppilegur til þess að fara
með mál þetta. Ylli því pólitísk
fortíð hans. Einnig áleit hann að
mjög hæpið væri að Alþingi væri
bært að ráða máli þessu til lykta
án þjóðaratkvæðis. Enn fremur
kvað hann mjög varhugavert að
láta. Spánverja haifa áhrif á sjer-
löggjöf vora.
Magnús Jónsson sagðist villja
láta athuga málið í nefnd. Bað
hann menn að gæta þess, að blanda
ekki bannmálinu alt of mikið inn
í þessa kröfu Spánverja. Hún
kæmi því í raun og veru ekki
s\o miikið við. Það væri enginn
sigur fyrir andbanninga þó að frv.
væri samþykt. Það væri það ein-
göngu ef bannlögin væru feld úv
gildi vegna jþess að menn fráfæld-
ust stefnuna.
Bjarni Jónsson bað menn að
gæa þess vel, að þetta væri ekki
árás á sjálfstæðið eða sjálfsákvörð
unarrjettinn, heldur væri þetta
einvörðungu samningsmál, sem
báðum aðiljum væri frjálst iað taka
eða hafna eftir vild.. Kvað hann
sjálfsagt að viðskiftanefnd athug-
aði rækilega markaðshorfur allar
og framleiðslukostnað og gætti
þesis hvort við þyldum hina háu
tolla, Sagðist vantrúaður á, að
markaður fyrir fisk okkaf yrði út-
vegaður annarsstaðar í einu and-
artaki, en gott væri ef einhver
gæti bent á það. Óviðeigandi kvað
bann það algerlega að væna. Gunn-
ai Egilson um nokkra hlutdrægni
í þessu máli. Og mættu slík um-
raæli ekki béyrast í þingsal af
vörum fullorðinna manna. Annars
kvaðist hann bræðast mest heimsk-
una í þessu máli.
Jaikoib Möller kvað undarlega
ihræðsluna í þessu máli og eink-
um hjá þm. Dalamanna, Sagðist
vel geta verið samþykkur því, að
-fella málið nú þegar. Rjettast
mundi að rjúfia þing og efna til
nýrra kosninga; mundu Spánverj-
ar 'bíða á meðan. Einkennileg þótti
honum skoðun Bjarna, að þetta
snerti okki sjálfsákvörðunarrjett-
inn. Það væri greinileg árás á
hann. Ennfremur kvað hann stj.
lítið hafa aðhafst til gagns í mál-
inu. Ekki rannsakað markaðsskil-
yrði annarsstaðar. Einnig hefði
hún ekki grenslast eftir því,hvern-
ig stæði á því, að Norðmenn hefðu
n'ú lengi selt fisk til Spánar með
því verði sem svaraði ti'l lægsta
tolls.
Forsætisráðherra svaraði Möller
og Jóni Baldvinsisyni nokkru. Kvað
ummælin um Gunnar ástæðulaus
og stjórninni ómögulegt að ganga
fram hjá erindreka sínum í þess-
um löndum. Væri Gunnar líka
þektur að öllu góðu. Ennfremur
benti hann á það, að ef frv. væri
felt nú þegar eftir till. Jóns Bald-
vinssonar, sem hann rannar hlyti
að skoða isem spaug, þá yrði af-
leiðingin af því sú, að málið yrði
eigi tekið upp aftur á þessu þingi
samkv. þingsköpnnum og væri því
sú leið ófær.
Að umræðum loknum var mál-
inu vísað til 2. umr. með 17 :1
atkv. og til viðskiftanefndar með
17 shlj. iatkv.
Nei sögðu: Benedikt, Bjarni. (!.
Sig., Hákon, Jak. M., Jón Bald., M
J. M. Kr.. M. P., St St., Sv. Ó.. Þor-
leifur J., T’orst. J.
Já sögðu: E. Þorg., Eir. E., Jóu
A. Jónsson, Jón Sig., Jón Þorl., Ól.
Pr., P. Ott., P. Þórð., Sig. Stef.,
Um fækkun ráðheri'a hafði J.
Þorl. framsögu og er ræða hans
prentuð á öðrum stað í blaðinu.
Jakob Möller mælti með sinni
till. um einn ráðherra. Kvað hann
það eigi brot á stjórnarskránni,
því að samkv. 11. gr. ákvæði kon-
ungur um tölu ráðherra. Kvað porl. G. Þór. J.
hann meira sparnað ef ráðherra M. Guðm. greiddi ekki atkv.
væri aðeins 1 og eigi væri heldnr! Forseti vísa8i till. Jak. M. frá,
þörf landritara. Einhver maðnr í þareg pón færi í bága við stjórnar-
stjómarráðinu gæti aðstoðað og; s]tróna
gegnt í forföllum hans. I
Gunnar Sigurðsson taldi till. ‘
hiklaust ríða í bá-g við stjórnar-j
Dagskrá á morgun:
Ed.: Um breytingu á almenn-
skrána, einkmn 13. og 14. gr. um viðskiftaiogumj nr. 31, n. jáJÍ
'hennar. Auk þes's stæði sterkur jgjp. 3 umr
þingvilji að baki því að ráðherr-,; Nd.: Um ';sj,erstakar dóipþing-
ar væru þrír. Bar hann fram rök- hár j viðvíkur- og Hólahrenpum í
studda dagskrá þess efnis, að mál- skagafjarðarsýslu og Blönduós's-
Í ™?*leklLÚt *?.. dafkrá’ því og Torfalækjarhreppum í Húna
nærri vatnssýsill. 3. nmr.
2. Um skattmat fasteigna; 3.
umr. 3. Um rjett til fiskiveiða í
ráðli. eigi fara í bága við stjórnar- i ,lamdhelgi. L umr. 4. Um breyting
skrána, og væn vafasamt, hvort till. á og viðanka við log nr. 6> 31. maí
um 1 gerði það heldur. Kvað hann 4921 (Seðlaútgáfa íslandsbanka);
geit láð fyrir þ\í í athugasemdum t Uxnr. 5. Um breyting á tilskip-
að báðar tiil. stöppuðu
stjómarskrárbroti.
Forsætisi'áðherra taldi till. um 2!
stjórnai'innar við stjórnarskrárfrv.
að ráðherrar væru einungis 2, t. d.
í forföllum eins ráöherrans mill-
um þinga.
un um bæjarstjórn í Kaupstaðnum
Reykjavík, 20. apríl 1872; 1. umr.
6. Um sameining Dalassýlu og
Strandasýslu; 1. umr. 7. Um kosn-
1 umr.
Bjarni Jónsson taldi það hafa ver- ing þmgmanna fyrir Hafnarf jarð-
ið tilætlun nefndarinnar og ský- arkaupstað og skifting Gullbringu-
lausan vilja flestra þingmanna, er og Kjósarsýslu 1 tvö kjördæmi;
stjórnarskráin var samþykt, að ráð-
herrar væru 3. Kveði stjórnarskrá-
in enda skýlaust svo að oröi, og væri
algerlega óheimilt að toga og teygja
orð stjórnarskrárinnar sem orð
venjulegra laga. Skýring á ákvæð-
um hennar væri ekki jafnfrjáls og,
Smápemngaleysi.
á venjulegum lögum. j Allir vita iað þurð sú á smápen-
Kvað hann síst mundi of mikið íngum, isem fólk hjer á við að búa,
vit hjá æðstu stjórn landsins þó að er orðin óþolandi, og er því kyn-
ráðherrar væru 3, að minsta kosti legt að hæjarstjórn hefir ekki lát-
hefði þaö sýnt sig svo. Taldi hann ið sig það mál miklu skifta, eða
rjett, að stjórnin hefði strax tekið (blöðin flutt tillögur um bót á
mann í sæti atvinnumálaráSherrans, þessu ástandi svo kunnugt sje,
bæði vegna ákvæöa stjórnarskrár rjett eins og umhætur á því stæðu
innar og virðingar við hinn dána, ekki í mannanna valdi.
svo að eigi sýndist svo, að á sama Svo mun þó varla vera. Að m.
stæði hvort sætiö væri nú autt eða k. hefir öðrum þjóðum eins og t.
hann skipaði það. : d Þjóðverjum veitst ljett að af-
Þó væri eigi ástæða til að átelja’stýra slíkum ó'þæginduim, sem eru
stjórnina fyrir þetta, því að skamt líklega alstaðar siamfara því þegar
hefði verið til þings. Aunars taldi gengi peninga lækkar og silfur og
hann þörf á fjölgun ráðherra, en smápenimgar hverfa úr umferð. I
ekki fækkun, nema ef svo væri að Þýskalandi gáf ríkið út næga
seðla í stað silfurpeninganna, jafn-
óðum og þeir hurfu úr umferð.
Borgara- og bæjarf jelög, og meira aö
segja smá sveitaþorp fengu að
gefa út smáseðla, s«m igilda innan
öfugt væri hlutfallið millum vits-
muna stjórnarinnar og fjölgun ráð-
herra.
Jón Þorláksson kvað víst, að eng-
in efnis fyrirmæli stjórnarskrárinn-
ai væru brotin meö till. simii. Einn- hvers umdæmis til óákveðins tíma
ig væri Ijóst, samkv. athugas. stjórn- i verða þeir síðan innleystir aif
arinnd.i1 við stjórnarsl^rárfrv., að • útgefandia. (Borgir, sem liggja
full heimild væri til þess að hafa | saman, hafa venjulega sameigin-
ráðherra einungis 2, og væri því leSa seðlautgáfu, þott þær lúti sín
fullkomlega rjettmætt, að leggja hverri stjórn. Þannig hefir t. d.
þann skilning í 11. gr. stjórnarskr. Hamburg og Altona sömu seðla.
Að umræöum loknum fór fram í Bremerhaven, Lehe og Gestemunde
atkvæðagr., fyrst um rökstuddu 1 sameisinleSa seðlaútgáfi:)
dagskrána, og var hún feld með 16! *v0ln ratt
gegn 9 atkv., að viðhöfðu nafna-
kalli. Sögöu nei: E. Þorg., Eir. E.,
Hákon, Jak. M., Jón A. Jónsson,
J. Sig., J. Þorl., Magn. Guðm.,
Magn. Jónsson, Magn. Pjetursson,
Ól. Proppé, P. Ott., P. Þórð., Sig.
Stef., Þorl. G., Þór. J., —
Já sögðu: Bened., Bjarni, Gunn-
ar S., Jón Bald., Magnús Kr., St.
St., Sv. Ó., Þorl. J., Þorst. J.,
Þá var tillaga Jóns Þorl. og P.
Ott. borin undir atkv. og var hiin
feld að viðhöföu nafnakalli með 13
gegn 11 atkv.
ljós, að þessi
seðlaútgáfa rjeði ekki einungis hót
á vöntun smápenin'ga, heldur varð
hún mörgum, sjerstaklega litlum
bæjarfjelögum góð tekjulind. Seðl-
arnir, (sem miargir eru mjög vel
gerðir, oft með málsháttum og
spabmælum) urðu brátt eftirsóttir
af söfnurum og veit eg þess dæmi,
að seðlar sem gengnir voru úr
gildi, urðu verðmætari á eftir en
áður.
Það er því engin furða, þó stór
hluti seðlanna verði við innköllun
eftir í höndum almennings, enþað
getnr auðvitað, ásamt þeim seðlum
ði
til fjápveitinganefndap
Neðpi deildap verða ad
vepa komin til nefndap-
innap i siðasta lagi laug-
apdaginn 4. maps n. k.
Alþingi 25. febp. 1922.
Þorieiíur Jónsson.
sem týnast eða eyðileggjast, talist
til tekna. viðkomandi bæjarfjelagis.
Gæti ekki Reykjavík og ef tU
vill fleiri bæjarfjelög hjer á landi
tekið þetta til a.thugunar.
Hugall.
------0-----
Ert símfre^siir
frá fréttaritara Morgunblaðsins.
Khöfn 24. febrúar.
Frestur á írlandsdeilunum.
Símað er frá London að þjóð-
þingið írska hafi frestað fundui*
sínum í þrjá mániiöi og að frestað
verði jafnlengi að láta þjóðarat-
kvæði fara fram um írska sáttmál-
ann. I sambandi við þctta hefir mála
miðlun fengist milli stjórnmálaflokk
anna um þaö, að de Valera gefi
stjórninni tóm til að semja grund-
vallarlög ríkisins í næði.
Stjómarbylting í Portúgal.
Uppreisnarmenn hafa náð völd-
um í Lissabon og hefir stjórnin flú-
ið úr borginni og sest að í háskóla-
bænum Cimbra.
Genúa-þinginu frestað.
Símað er frá Róm, aö ráðstefn-
unni í Genúa verði frestað. Ástæð-
an til frestunarinnar eru stjórnar-
skiftin í Ítalíu..
Forsetaskifti í Þýskalandi.
Frá Berlín er símað, að búist sje
viö, að forsetakosning fari fram
undireins og Þjóðverjar hafi tekið
við þeiin hluta Efri-Schlesíu, sem
þeir eiga að fá.
Khöfn 25. febr,
Landru líflátinn.
Símað er frá París, að Landru
hafi verið hálshöggvinn í morgun.
Lloyd George og Poincaré
sitja að samningum í Boulogne.
Er fundur þessi ekki opinber.
Bretar lána Þjóðverjum.
Bankar í London hafa lánað
Þjóðverjum 3 miljónir sterlings-
punda til hveitikaupa í Argentínu.
Hefir það vakið mikla óánægju,
að hveitið skuli ekki keypt í
Ástralíu.
Spamaðurinn í Bretlandi.
Spamaðamefnd ensku stjórnar-
innar, sem sir Eric Geddes er for-
maður fyrir, hefir lokið stöfum