Morgunblaðið - 07.03.1922, Blaðsíða 1

Stofnandi: Vilh. Finsen. Laildslllað Logrjcttai Ritstjóri: Þorst. Gíslason..
---------------!------:
9. ðrg., 103. tbl.
Þridjudaginn 7. mars 1922.
ísafoldarprentsmiSja h.f.
Stórfengleg og afarskrautleg ævintýramynd, sem gerist L
kvennabúri soldáns i Miklagarði. Myndin er í 6 þáttum og
gerð eftir bendingaleik eftir Max Rein'nardt.
Myndin er leikin af bestu þýskum sænakum og norsk-
um leikurum, og aðalklutverkin leika: Pola Negri, Jenny
Hasselquist, Egede Nissen, Harry Liedtke, Paul
Wegener, Ernst Lubitz. — Jalnskrautleg og íburðarmikil
mynd að öllum útbúnaði, hefir varla sjest hj$r á landi áður.
Aðgöngumiðar kosta aðeins kr. 1.50 og 1.00.
iwiiiiiiiwwi ',iii ''i'wawiv..
Hæstipjettur1.
i.
Því var alment fagnað hjer á
landi, þegar vjer með siambands-
lögunum fengum rjett til að taka
heim í landið æðsta dómsvald í
málum vorum, eftir að það liafði
verið í öðru landi í nálegfa 7y2
ö'd, og beið þess ekki lengi að
vjer notuðum þenna rjett vorn því
með lögum nr. 22, 6. október 1919
er dómsvald hæstarjettar Dan-
merkur í íslenskum málum afnum-
ið, og jafnframt með somu lðg-
,um settur á stofn hæstirjettur hjer
í landinu, sem hefir svo starfað
síðan 1. janúar 1920.
Á þessari tveggja ára reynslu
er vjer höfum fengið af starfi
hæstarjettar hjer heima, munum
vjer geta siannfærst um að hann
fullnægir ekki þörfum landsmanna
sem aðallega kemur til af því.
að hann er almenningi of dýr og
gerir mönnum ókleift að leita
þangað til þess að ná rjetti sín-
um. En með 2. gr. hæstarjettar-
laganna var landsyfirrjetturinn í
Reýkjavík lagður niður {>egar
hæstirjettur tók til starfa, svo að
dómsstig í íslenskum málum eru
uú alment aðeins tvö í stah
þriggja áður. Að þessu leyti er
ástandið svipað nú og það var hjer
áður þannig að segja má að lands-
yfirrjetturinn hafi verið gerður
að æðsta dómsmál landsins, en
tveim dómurum bæt.t við í rjett-
iun. En að hæstirjettur er dýr-
ai’i en landsyfirrjetturinn var áður,
stafar af ýmsum nýmœlum í mál-
flutningmim, sem hæstarjettarlög-
in hafa inn leitt, t. d. munnlegan
málflutning og prentun ágripa úr
dómsgjörðunum, sem 37. gr. ger-
ir mð fyrir, hækkun rjettargjalda
o. fl. — Mjer kom það þess vegna
ekki að óvöru, er jeg varð þess
var, að fyrir þiugið hafði komið
frumvörp um breyting á hæsta-
rjettarlögunum. Á hinu furðiaði
mig meir, er jeg sá í hverju þess-
ar breytiugar voru fólgnar, sem
sje í því, að sameina lagaprófess-
oraembætti Háskólans við dómara-
einbætti hæstarjettar, þannig að
sömu menn skuli gegna báðum
embættuuum — fyrst, meðan þeir
menn er nú gegna þessum embætt-
um, á landsstjórnin með samningi
að fá þá til að taka við öðru em-
bættinu jafnóðum og það losnar,
en síðiar er ætlunin að 'þetta fyrir-
koniulag verði lögfest.
Flutningsmenn þessa fmmvarps,
sem eru þrír bændur í neðri deild,
segja í ástæðum fyrir því, að laga-
prófessorar við Háskólann og dóm
arar í hæstarjetti hiafi svo lítið
að gera. að það sje þess vegna
eðlilegt og sjálfsagt að sameina
embættin.
Þannig hafa verið dæmd í liæsta-
rjetti árið 1920 aðeins 34 mál og
26 mál árið 1921, og sje það harla
lítið starf handa 5 mönnum. Þá
er örurar ástæðan, sem háttvirtum
þiugmönnum er mjög tamt að
grípa til — eins og til þess að
þóknlast kjósendum — þ. e. spam-
aðurinn,en jeg vil ekki að óreyndu
ætla nokkurn fulltrúa á Alþingi
svo lágt hugsandi, að haann láti sjer
til hugar koma að afnema æðsta
dómsvald ríkisins eingöngu vegna
þess, að hann sjer við það nokkrar
krónur sparaðar. Læt jeg þess
vegna þá ástæðu liggja niðri, en
sný mjer að aðalefninu.
II.
Eins og’ bent var á hjer að fram-
an, er líkt ástatt með hæstarjett
nú eins og var með landsyfirrjett-
inn áður. Landsyfirrjetturinn var
áfrýjunardómstóll frá undirrjetti
hvaðanæfa af landinu, og sama
gildir með hæstarjett nú. Það er
þess vegna vert að hera saman
rnálafjölda fyrir landsyfirrjettin-
um áður við málafjölda fyrir
hæstarjetti nú, því sje alt eðli-
legt, ætti hæstirjettur ekki að hafa
færri mál, sjeu mál í hjeraði ekki
færri nú en áður. Árið 1919 vom
dæmd eða úrskurðuð í liandsyfir-
rjettinum 67 mál, árið 1918 72 mál
og árið 1917 99 mál, og ef vjer
förum lengra fram í tímann, verð-
ur niðurstaðan sarna, 70—80 mál
að jafnaði á ári. — Af þessu hlýt-
ur það lað vera hverjum manni
Ijóst, að nægilegt verk er tilhanda
hæstarjetti, en gallinn er einungis
sá, að almenningur hefir ekkiefni
á að geta sótt mál sín þangað,
sókum þess hve málflutningur fyr-
ir rjettinum er dýr. Og þó mun
það sennilega ehinig öllnm vera
ljóst, að ekki verður málflutning-
urinn fyrir hæstarjetti ódýrari
fyrir það eitt, að aðrir menn sitji
í rjettinum, þótt það væru pró-
fessorar frá Háskólanum í stað
fastra dómiara.
f öllum löndum hefir verið gert
mikið til þess, að gera dómsvald-
ið sem sjálfstæðast og óháðast.
Höfum vjer einnig gert hið samá.
Þannig höfnm sett í stjórnai*-
skrána. ýms ákvæði er miðia að
þessu. Dómendur hæstarjettar eru
þar sviftir kjörgengi til alþingis
sbr. 30. grein 2. mgr. Sjerstakur
Icafli í stjórnarskránni ver dóms-
valdið gagnvart öðrum handhöf-
urn stjórnvialdsins, aðallega fram-
kvæmdarvaldinu og setur dóms-
valdið að sumu leyti yfir fram-
kvæmdarvaldið. Öll eru ákvæði
þessi sett til þess að tiyggja dóms-
valdið og gera það sjálfstætt, svo
iað það geti uiinið sjer traust og
hylli bæði innan lands og ntan.
Mundi það þá ekki illa farið, ef
alþingi þegar á þriðja ári, sem
vjer höfum haft æðsta dómsvald-
ið í liandinu sjálfu. fari að kippa
svo undan því fótiuium, að hæsti-
rjettur, sem sjálfstæður dómstóll
væri í rauninni ekki til lengur. Því
ver væri þar farið, þegar jafn-
framt á að draga úr starfi og fram
kvæmdum lagakensluimar við Há-
skólann, því það tel jeg ótvírætt
að leiði af því, ef prófessorar þar
verða jafnframt gerðir að dómur-
um í hæstarjetti. Það er mikill mis-
skilningur, að ætla að kennara-
starf lagadeildar og dómanastarf
sje svo náið og skylt að það yrði
HWBHHBH8HK9 Nýja Bíó i—
Vísinöamaöurinn og mannöýriö
eða
Tvífarinn.
Sjónleikur í 7 þáttum eftir Robert Louis Stewenson,
leikinn af hinum aiþekta leikara
John Barrymore.
Sagan gerist um 1850—60 í London og er tekin á »FiImuc
af amerísku fjelagi, í tilefni af að þá hafði aðalleikarinn John
Barrymore leikið þetta sama stykki á leiksviði 200 siiraum
af frábærri snild, enda er leikur hans í kvikmynd þessari
óviðjafnanlegur, og fyrir leik þenna var það að honum bauðst
Sstórfje til að áfram við eitt stærsta fjelag í New York,
en sem hann hafnaði. Hans leiklist sjest þwi ekki
nema f þessari einu mynd. Sýníng kl. 81/*-
HHHHHHHBS9HHHHHHHHHH9H8HÍ
Sölubúð.
Agæt söiubúð í miðbænum, við eina fjöliörnustu götu bæjar-
ins, er til leigu, nú þegar, eða í vor. Lysthafendur geri svo vel,
að seuda nöfn sín í lokuðu brjefi, merktu 200, á afgr. Morgunbl.
aBBHHBHHHHHHHHHaglll'MIIIBIIHHII lllli MMHiiWESSa&BHiHHHHH
Jarðarför Margrjetar Magnúsdóttur (f. Ólsen) fer fram mið-
vikudaginn 8. þ. m. og hefst með húskveðju á heimili hinnar
látnu, kl. 1 e. h.
Reykjavik 6 mars 1922.
Fósturbörn hinnar látnu.
Tónlistarhættir
(fyrra hefti) eftir Jón Leifs, komnir. Fást hjá bóksölum. Aðalútsala
hjá Ársæli Árnasyni. Verð 3 kr.
þess vegna einungis til bóta við
kensluna ef kennariim væri jafn-
fi.amt dómari, því við það fengjn
nemendur meiri kynning af laga-
framkvæmdinni. Jeg er þeirrar
skoðunar, að það sje í rauninni
jafn nauðsynlegt fyrir prófessora
lagadeildar að vera lausa við
við dómarastarfið, eins og það er
nauðsynlegt fyrir dómsvaldið að
vera laust og sem óháðast fmm-
kvæmdarvaldinu. Ætlunarverk pró
fessoranna er að segja og ským
fyrir nemendum ýnisar kenningar
sem hafa komið fram í lögfræð-
inni, og her þeim því að hiafa
vakandi auga á ölltim nýjungum
sem þar gera vart við sig. Kensl-
an er minst fólgin í pósitivum
lagaákvæðum, en lögin einnngis
notuð til stuðnings við kensluna.
Hugmyndaflug og víðsýni pró-
fessoranna á að vera sem víðtæk-
ast og frjálslegast og sem minst-
um takmörkum háð. Um dómar-
ana aftur á móti, er gerður sterk-
ur rammi, sem þeir mega ekki
brjóta af sjer, þar sem eru lögin.
Prófessorinn má, og sem leiðtogi
lögfræðinnar á að „kritísera” lög
og dóma þá, sem dómstólamir
kveða npp. Slík „kritik” er holl
og nauðsynleg við kensluna, en
allir sjá hvað úr þeirri „kritik* ‘
yrði, ef prófessorum er ætlar að
verðia fastir dómarar. Þá er pró-
fessorum ætlað, eftir því sem tími
og ástæður leyfa, að skrifa kenslu-
bækur á móðurmálinu í þeiin
greinum, er þeir kenna, og er það
harla óviðeigiamdi þegar þing-
menn g-efa í skyn að prófessorar
lagadeildarHáskólans hafi ekkert
gert. Eru þá illa þökkuð þau miklu
og góðu verk í þarfir lögfræðinnar
sem liggja eftir þá,_ núverandi pró-
fessorar Einar Arnórsson, hæsta-
rjettardómara Lárus H. Bjanason
og fyrivera.ndi prófessor Jóh sál.
Kristjánsson. Beri menn störf
þeirra saman við það er liggur
eftir aðra prófssora við Háskól-
lann og jeg hygg að þau verði
ekki síðri metin.
Eitt er það enn, ekki lítilsvert,
;— og sem garir það nauðsynlegt, að
dómarar í hæstarjetti sjeu ekki
hálfir, heldur fastir og heilir við
sitt starf, en það er dómvenja
(praxis) sem þeim ætlað að
mvnda. Það er mjög mikilsvert
fyrir allan rjettargang, að dðm-
venjan sje föst og sem minstúm
breytinum undirorpin, og ber það