Morgunblaðið - 07.03.1922, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
merki om traustan og öruggan
dómstól.
III.
Aðalgalli á rjettarfari voru nú,
sem jeg vonaði og bjóst við að
yrði liagfærður, 'hann er sá, að
okkur vantar málskotsdómstól inilli
hæstarjettar og undirrjettar þ. e.
yfirrjett. Sá dómstóll er jafnnauð-
synlegur fyrir hæstarjett sjálfan,
sem fyrir ialt landið. Með því feng-
ist óræk trygging fyrir rjettum
dómum í hæstarjetti, ef hann tæki
við málunum frá einum og sama
undirrjettinum, í stað þess nú að
taka við misjafnlega 'undirbúnum
málum og misjöfnum dómum frá
undirrjettum alstaðar að frá
lí’ndinu. Og með því væri al-
menningi trygt að ná rjetti sínum
á hagkvæman máta. Frá undir
rjetti færu málin til yfirrjettar og
þar væri að sjálfsögðu skriflegur
málflutningur. Þau mál sem kæmu
fvrir hæstarjett yrðu þá ætíð vel
undirbúin, en það er fyrsta trygg-
ing fyrir rjettri dómsálagningu.
I hæstarjetti eru nú sex fastir
embættismenn — fimm dómarar
og hæstarjettarritari. Ætlast jeg
til 'að breyting á þessu yrðu sú,
að framvegis yrðu aðeins þrír
dómarar í hæstarjetti, og svo aðrir
þrír í yfirrjettinum, svo auk-
inn kostnað þyrfti þetta ekki að
hafa í för með sjer. Prófessoriam-
ir eiga að vera lausir við rjettina,
að öðru en því, að þeir tækju þar
sæti, ef það yrði lautt, eins og nú
á sjer stað við hæstarjett, þ. e.
ef einhver dómara þarf að víkja
úr sæti. Jeg tel það væri mikil
rjettarbót, ef lík breyting og
hjer er stungið upp á, kæmist í
framkvæmd, og hefði gagnstæSar
verkanir við frumvarp það, sem
hefir verið lagt fyrir þingið nú,;
sem eingöngu mundi leiða af sjer
margt ilt, en ekkert gott.
Jón Kjartansson.
fir símfregnlr
fvá fréttaritara Morg-unbiaðains.
Khöfn 4. mars.
Skattskylda þýskra samvinnu-
fjelaga.
Símað er frá Berlín, að meiri hl.
skattanefndarinnar hafi samþykt að
samvinnufjelög bæuda skuli ekki
undanþegin skatti af viðskiftaveltu
sinni.
Genúa-ráðstefnunni frestað.
Júklegt þykir, að Genúa-ráðstefn-
unni verði frestað fram í maímánuð,
með því að ítalska stjóínin er mjög
laus í sessi.
Harding og hungursneyðin í
Rússlandi.
Blaðið Daily Tekgraph segir, að
ITarding forseti hafi lagt niður for-
niensku f jelagsins, sem gengst fyrir
samskotum í Bandaríkjunum til
h iálpar Kússum, með því að Hoover
hafi sanuað, að Dubrovsky, uinboðs-
breióslu bolshvíkingastefnunnar í
Bandaríkjunum, hafi notað sam-
skotafjeð til undirróðurs og út-
breiðslu bolhvíkingastefnunnar í
sjálfum Bandaríkjunum.
Il'l Éf iM.
Hr. Garðar Gíslason stórkaupm.
liefir eftir beiöiii látið blaðinu í tje
framhald af hinni fróðlegu skýrslu
sinni til landsstjórnarinnar, sem
lijer birtist nýlega.
Til framhalds á skýrslu þeirri, er
jeg gaf landsstjórninni meðan jeg
dvaldi í Ameríku s. 1. sumar og
birt var í Morgunblaðinu 26. f. m.,
má geta þess, að nokkru síðar birt-
ist frumvarp til toll-laga í Banda-
ríkjunum. Samkvæmt því átti meðai
lannars að leggja innflutningstoll
á neðantaldar vörur sem hjer
segir:
Ull.
Ull á gærum 24 cent pr. lb.*)
(miðað við fullþvegTia ull).
Óhrein ull 25 cent pr. lb.
Fullþvegin nll 26 cent pr. lb.
Þó þannig að tollurinn nemi al-
drei meiru en 35% af verðmæti
uilarinnmar.
Fiskur.
Ferskur, frosinn eða í ís 1 cent
pr. lb.
Laus eða í umbúðum, er vega
með innihaldi yfir 30 lbs 1% cent
pr. Ib. með umbúðum.
Söltuð síld, 1% cent pr. lb. með
umbúðum og pækli.
Hrogn til fæðu 28% af verðmæti
Lýsi.
Síldariýsi 8 cents pr. Am. gallon
(um 71/2 lb.).
Hval- og sellýsi 12 eents pr. Am.
gallon.
Þorskalýsi 12% cents pr. Am.
gallon.
Um þetta tollfrumvarp hófust
jiegar miklar deilur í ræðum og
riti og hefir þar af leiðandi taf-
ist rnjög afgreiðsþt þess á þingi
| (Congress) Bandaríkjanna, og má
! búa.st við að það taki ýmsum
| breytingum áður en það verður að
lögum.
; Þar sem þes-si lög snerta mjög
mikið flestar íslenskar afurðir og
bljóta þar afleiðandi að hiafa á-
hrif á viðskifti milli íslands og
Bandaríkjanna, furðar mig hve lít-
ill gaumur þeim hefir verið gefin.
Me&an jeg dvaldi í New York
lagði jeg sjerstaklega kapp á að
ganga úr skugga um það, hvort
íslensk ull og gærur fengist flutt
inn í Bandaríkin tollfrjálst, með-
an bráðabirgðatoll- lögin, sem gétið
var um í nefndri skýrslu minni,
væru í gildi. Meðan eigi fjekst
úrskurður um það efni, vildi eng-
inn kaupandi líta við þessum vörum.
Jeg sneri mjer til aðstoðar-
raanns f járinálaráðherrans, er
hafði tollmál með höndum, og toit-
stjórans í Washington og fjekk
þaðan nokkru seinna tilkynningu
um það að þessar vörur mundu
verða fullfrjálsir meðan bráða-
birgðak giltu, og það tilkynti jeg
stjórnarráðinu strax símleiðis. Eft-
ir þetta, og með þessa tilkynningu
í höndum, gat jeg dálítið vakið
athygli manna á umræddum vör-
um og hefir nú mikið af þeim
selst til Bandaríkjianna eins og
kunnugt er.
Þareð líkindi eru til þess að
sauðskinn (ullarlaus) verði toll-
*) lb. = enskt punid, 90 kvint.
frjáls í Bandaríkjunum eftirleiðis
og útfl'utningur hjeðan á söltuðum
gærum er ýmsuiii vandkvæðum
bundinn, kvnti jeg rnjer ullarios
eða gærurotnun, og gergi í vetur
nokkra tilrauu í því cfni, en get
þó eigi að svo komnu sagt um
árangurinn.
Jeg gerði mjer einnið far um
að kynnast lýsismarkaði í Bianda-
ríkjunum og fjekk efnafræðislega
rannsókn á nokkrum íslenskum
lýsistegundum og upplýsingar um
ti! hvers lýsið er nothæft.
Besta þorskalýsi notast sem
læknislyf og til fæðu.
Ammð þorskalýsi til sútunar,
annars iðnaðar og ræktunar.
Síldar lýsi til sútunar, sápu,
málninga, linoleum-dúka, prent-
svertu, stálherslu og smurninga.
Hvallýsi til fæðu, sútumar, sápu
spuna, glycerinegerðar, ræktunar
og stálherslu.
Sellýsi til ljósa, sútunar, sápu,
spuna, glycerinegerðar og rækt-
unar.
Eftir þeim upplýsingum, er jeg
gat aflað mjer um innflutning og
framleiðslu ýmsra lýsistegunda,
var það sem hjer segir:
Samtals Hvallýsi GO 2- 05 Úr öðrum fiskteg. GO w so 0 9» £. ffi. Smálestir af:

0 ro cu C
—J -3 4- —3 00 Cí
1—‘ 0 CTi >—•
to GO GO O'
<rt-
ZC

9—* O <0 05
-3 >—* 05 1—* B
Cn co CJ* 05
05 CD co 4^
r£
h-* M<
Ot *—‘ -1 h-* 4^ P
05 05 05 —4 P
9—‘ 05 O GO E*
►—• ÍC 4^ 0 CD P
r-r
ZD

cO OO >-«*
CP- 05 -4 9—1
GO 05 to 05 ZD
05 >-*■ 1—* 05
e-t-
»—*
CT5 Ox 05 05 0
b-‘ —3 P
4^ oc 05 CO 05
4- 0 ‘ -4 05 g.

CO

05 rCn GO
05 O’ 05 w g
•4 Kþ 4^
Cn 0 CH GO
rt-
H-* M(
0 >—* 05 P
to 00 CD <T' P
(X to -3 to 05 •—
tO 0 05 Cn
rt-
CO
9—* O 05 CD •-4» -1 So zD
05 GD —1 05 4*. g
QO OO to 05 05
05 co 05 CO bO

i—‘
0 >—* >—* 05 P
OC -3 Cn P
05 co 05 0 0 22
—4 05 05 -J

CO
IsS ►—* to 0
4^ 0 to »—‘ p
01 ÞO 05 tO 05 g
05 ZO 0 0«
>-*■ ►—* co 4^ -3
£
ö>
89
3
99
3
ÍS'
e
■3
e
3
89'
a
ta
■ti
1
»
l
HMB
89
33
B9
3
8.
e
3
e
i
Af þessu sjest, að árleg lýsis-
notkun í Bandaríkjnnnm er til
jafnaðar um 24500 smálestir.
í Bandaríkjunum er dálítill
markaður fyrir saltað helagfiski
(sem frá gamalli tíð gengur undir
nafninu „Iceland Halibut”) og
haiðfisk. En sú fisktegund hjeð-
an, sem aðallega ætti að geta selst
í Ameríku er síldin, ef alúð er
lögð við að tilreiða hana á við-
eigandi hátt, og umrædd tolllög-
gjöf hindrar ekki innflutning.
o-
Stjórnarskiftin.
I gær tókst það loksins, að mynda
nýja stjórn. Mun tilkynningin um
það liafa farið til konungs í gær-
kvöld, og svar ætti því að vera
væntanlegt í dag. I nýjn stjórninni
verða:
Sig Eggerz forsætisráðherra, Kle-
mens Jónsson fyrv. landritari og
Magnús Jónsson lögfræðisprófessor.
Stjórnarmyndunin gekk mjög í
þófi, svo að uærri lá aö hr. Sigurður
Eggerz yrði að gefast upp við hana.
Þessir tveir menn, sem nú verða
með honum. komu fyrst til tals á
laugardaginn, og samkomulag um
þá náðist síðdegis í gær.
Ekkert skal um það sagt, að svo
stöddu, hverja stefnu stjórn þessi
sje líkleg til að taka í aðalmálum
þeim, sem nú liggja fyrir, en um
þaö fræðast meun væntanlega inn-
an skams, þegar hún tekur sæti í
þinginu. IIún hefir fengið loforð
ýmist um stuðning eða hlutléysi
hjá þeim þinghópum, sean æsktu
þess, að núverandi stjórn segði af
sjer. En hitt er líka kunnugt, aS hún
varð til út úr megnum vandræðum
ineðal þessara sömu inanna, þegar
alt var að lenda í strandi hjá þeim.
------0-----
Alþingi.
Fundur.
1 neðri deild í gær urðu talsveröar
umræður um aðfliitmngsgjaldið á
lcolum og salti.
Fjárhagsnefnd skilaði nefndar-
áliti sínu, og hafði Jakob Möller
framsögu málsins.
Kvað hann nefndina hafa komist
að þeirri niðurstöðu, að hallinn, er
stafaði af saltkaupum landsstjórn-
arinnar, vegna styrjaldarinnar, væri
uppunninn. Hefði hann verið tæp-
ar 500 þús. kr. Mundu um 77 þús.
smál. af salti hafa verið fluttar inn
síðan lögin frá 12. ágúst 1919 gengu
í gildi, sem ákvæðu 8 kr. gjald af
smálest hverri. Væri því komið um
100 þús. kr. fram yfir. Leggur því
fjárhagsnefnd til, að gjald þetta
falli niður frá 31. mars n. k„ en
upp frá því greiðist aðeins venju-
legur vörutollur af því.
Skakkinn á kolakaupunum nam
um 900 þús. kr. í lok styrjaldar-
innar. Til þess að bæta npp þennan
halla, var sem kunnugt er, heimilað
með lögum 28. nóv. 1919, að leggja
10 kr. (aðflutningsgjald á hv’erja
kolasmálest, uns hallinn væri upp
unuinn. Þessi halli er eigi að fullu
upprunninn onn, og leggurþvínefnd
in til. að aðflutningsgjald á kolnm
skuli vera 5 kr. til ársloka 1922,' en
upp frá því greiðist aðeins vöru-
tollur af hverri smál.
Ilafði nofndinni jafnvel komið tií
hugar að fella hækkun kolatolls-
ins alveg niöur, <>n sá sjer það ■ kki
fært.
Jón Þprláksson kom með brtt.
þess efnis, að endurgreiða skyldi
útgerðarm. ísl. botnvörpuskipa 2 kr.
af hverri smálest, sem þau skip taka
hjer á landi til notkunar á skipun-
um sjálfum á árinu 1922, en till.
þessi var feld. Fór svo eftir nokkr-
ar umr. að brtt. nefndarinnar við
stjórnarfrv. voru samþyktar.
Þá urðu nokkrar umr. um niður-
fellinguna á prentun á umræðuparti
Alþingistíðindanna. Hafði fjárhags-
nefnd klofnað í máliiiu, og vildi
meiri hl. M. Kr„ Jak. M. og Jón
Baldvinsson félla frv„ en minni hl.
Þorl. og J. A. J. vildu samþ. þaö.
Jakob var framsögum. meirihl.
Leiddi liann rök að því, að lítið
mundi sparast við þetta, sennilega
ekki nema um 10 þús. kr„ og sá
sparnaður mundi alveg uppjetast
og meira til, ef prentun þingtíð-
incbmna yrði upp tekin fljótlega
aftur, því að þá mundi þetia prent-
ast. Auk þess kvað bann þjóðina
hafa fiilla heimtiugu á því, að sjá
hvað þingmenn hennar segðu. Einn-
ig væru Alþingistíðindin uauðsyn-
leg til lögskýringar og til ýmislegra
upplýsinga, sem öllum ætti að vera
gert mögulegt að nota sjer.
Frsm.. minni hl. var Þorl. Guð-
mundssou; hjel thann snjalla ræðu,
setu vel hefði verið þess verð að
koma á prent í Þingtíðindunum og
að skorið væri upp úr lienni. Yjek
hann máli sínu aðallega að prentur-
um og atvinnuleysingjum í Reykja-
vík. Kvaðst hann ekki geta vorkent
prenturum þó að þeir mistu eitt-
hvað atvinnu sína, því áð nóg væri
til handa þeim að gera. Bátar lægju
uppi 4 landi, sem rúmuðu 8—10
prentara, og engin hætta væri á því
að þorskurinn fældist þá. — Hann
væri ekki múnnglöggur.
Einnig væru til nógar eyðijarðir
Iianda þeim. Atvinnuleysið stafaði
af því, að menn þyrptust til Rvík-
ur, eins og sauðir á rjett, í stað þess
að vera á beit úti um lieiðarnar.
Jakob svaraði. og Þorloifur aftuv’
og ljet engan bilbug á sjer finna.
Sannaðist það líka við atkvceða-
greiðsluna, að ræða Þorl. liafði haft
tilætlnð álirif. Var samþ., að við-
liöfðu nafnakalli að fella niður
prentun Þingt. mea 15:10 atkv. •—
Já sögðu Einar Þ„ Gunn. S„ II.
K„ Ing. B„ Jón A. Jónsson, Jón S„
Jón ÞorL, M. G„ Ó. Pr., P. 0., P.
Þ„ Sig. St„ Þorl. G„ Þori. J., Þór.
J. — Nei sögðu: Bjarni, Bened.,
Eir., Jak., Jóti B„ Magn. J„ .M.
Ki'., St. St„ Sv. Ó„ Þorst. J.
Frv. um skifting Húnavatnssýslu
í 2 kjördæmi var afgreitt frá deild-
iiini til Ec]., með 20 samhlj. atkv.
Fleira markvert gerðist ekki.
Dagskrá
Ed.: 1- Um skifting Húnavatns-
wýsbi í tvö kjördæmi, 1. umr. (Ef
levft verðar). . 2. Till. til þings-
ályktuuar um laiiclhelgisgæslu; ein
umr.
Nd.: Um frestun á framkvæmd
laga nm fræðslu barna. 22. nóv.1907,
og laga um breyting á þeim lögum,
24. sept. 1918, og laga um skipnn
bai'iiakennara og laun þeirra, 28.
nóv. 1919; 1. umr.
-------0-------
Nnl i! iHUMl
Eins og kunnugt er uröu all-
miklar umræður bæði í blöðum og
manna k milli út af Píslarþönk-
unum svo nefndu. Þar sem um-
ræðni' þessar eru ekki emx þá al-
veg fiallnar niður, þó mörgum hafi
fundist þær iharia óþarfar frá upp-
hafi — en menn spjalla um þetta