Morgunblaðið - 11.03.1922, Qupperneq 2

MOBGUNBLADIB
borgum. Frá útlöndum berast sam- er tifluningur af sjávarafurðun-
úðarfregnir. Einnig þar er meist- um talinn samkvœmt verslunar-
arans minst á marga vegu. skýrslunum 111.386.726 kr. virði
Næstu Clewandhaushljómleikum og skiftist það þannig niður á
«r breytt í sorgarhátíð. A svört- hin umræddu ár:
t,m stalli fyrir neðan orkesturs- 1915 kr 31.833.000 Samanb.,
pallinn stendur marmarabrjóst- Verskmarskýrslur bls. 19.
mynd Nikichs eftir Lederer skreytt 1916 kr 35.285.000 Samanb.,
lárviðarlaufum. 1600 manns minn- ■ Verslunarsliýrslur bls. 20
ast hins látna með því að stunda! 19i7 kr ] 8.967.201 Samanb.,
upp. Kyrð. Beethovens „Coriolian-; Verslunarsk. bls. 2, 2., 10. og 12. lið.

’ vegna Norðurálfuófriðarins og því
| öll síldarframleiðsla landsins það
| ár eign íslenskra ríkisborgara.
; Ágiskun höf. um verðmæti sjáv-
í arvarannia, sem neytt er hjer á
! landi er áreiðanlega „mjög laus-
í leg“ eins og hann kemst að orði
til þess að knýja krö'furnar fram,
en hafði þá trú, að svo mikill
rjettur fylgdi málstaðnum að hann
hlyti lað sigra. Og það vopnið,
sem nota skyldi í brýnustu nauð-
syn var „boycott” gagnvart Eng-
lendingum, með sjerstökum hætti.
Overture* ‘ gef ur örvæntingunni
lausan tauminn. Fjórir biblíusöngv-
&Y (Salom. kap. 3—4, Jesus Sir.
; og mætti eflaust færa töluverð Fyrsta stigið var það að Indverj-
! rök fyrir að upphæð þá, er höf.' ar tækju börn sín úr skólunum.
‘ nefnir mætti tvöfalda til þess að | Næst að indverskir málfærslumenn
; komast nálægt hinu rjetta í þeijn neituðu að flytja mál fyrir ensk-
1918 kr. 26.301.525 Samanb.,
Verslunarsk. bls. 2, 2., 10. og 12. lið.
En þessi tala er ekki rjett. I
kap. 41 og fyrra Korintubrjef j ráun Qg yeru er verðmæti sj,ávar.
1 áls kap. 13) eftir Brahms enl: atur5amia töluVert meira en kem-
snngnir. Tónlistin leysir alla sál- ^. fram j ver3lunarskýrslunum,
arfjötra. Karlar og konur sjástjBem stafar af því að töluvert af
gráta. Hrygðin nær svo 'alment! síldaraflamlm sem Englendingar
tökum á mönnum, að þeir forðast: keyptu lí)16 0fí 1917 var aldrei
að líta hver framan í annan. -jflutt út> heldur selt hjer inuan.
Orkestursleikararnir sjást roðna; lands tU skepnllfóSurs og ann.
og fölnia á víxl. Þeir leika núlannapa l3fnota> Verðmæti síldar-
standandi sorgargöngulagið ár;innar 1918 telja verslunarskýrsl-
Eroicasinfóníu Beethovens. Sorgm . -. Q OQ- , ■. , ,
“ , urnar 1.118.385 kr., en vitanlegt
v.’rðist hafa lamað þá svo að þeim „ , , ,
1 ;er að hun var nm ay2 milj. kr.
vcrður ekki greitt um tonana. Ha- . ,. , „ , „ , ,
° virði, og statar sa munur at þvi,
tíðinni lýkur og salunnn tæmmt ^ veiðinni fj., lgig er
bljóðlega. _ ! ekki flutt út fyrri en árið 1919.
Utförin fer fram ems og hmn T .
_ . , . , ; Petta veit alþmgismaðurmn ems
látni hafði oskað. Þeim þusundum , ,
. . : og allir aðrir landsmemv, þar sem
eða tugum þusunda, sem vilja vera , „*• , ,
. , , ’ , . utflutnmgsnefndin liafði algerlega
viðstaddir, er hafnaður aðgangur. í ... „
’ . . með soluna að gera iyrir hond
Blóm og sveigar hylja algerlega , , ... . , ,
® ® . „ landsst jornarmnar samkvæmt log-
veggi hussins. Dr. jur. Nikiseh i „ , , . T , , , *•
66 . . , , * ,, .; um tra þmgmu. Jeg hygg þvi að
talar. Hann mmnist þess að nki , , . „
, „ . ,. ekki sje oi nukið aætJiað, þo gert
f öður sins, „nki andlegustu list-
, , . „ , isje rað tyrir að mismunurinn a
arinnar sje „ekki aí þessum!, . , , , ,
• þeim tolum sem verslunarskyrsl-
heimi. Lát hans er þvi í raun og; ,., . *
, . . i urnar tilgrema um verðmæti sjiav-
veru heimför hans. Tónlistm vor j arafurðanria yfir ]lin umtöluðu
honum alt, heimspeki hans og tru ; fjowur ár og hins raunverulega
arbrögð. Tónlistin leysti öll ? vergmœtia er inn kom frá öðrum
höft, sem voru milli hans og mann-; ]öndum fyrip sjávarafurðir sje tíu
efnum. En út í það skal ekki far-
ið, þar sem þetfa er aðeins ágisk-
un, eins og hann tekur fram.
um dómstólum. Og þriðja etigið
var það, kaupa ekki enskar vör-
ur. Ef ekkert af þessu dvgði vildi
anna”. Þannig mælir sonurinn með ;
; miljónir króna.
ékveðinni og mjúkri röddu.
,, , • , , , • • ,! En það er fleira sem er vjllandi
Sifelt birtast endurmmnmgar um i r
meistarann í blöðum og tímarit-! ran'^ 1 hinum áminstu skrif'
um. Úr öllum áttum (utem lands íum hl' alþmgismannsins. Hann seg
Höf. er máske kunnugt um það! Gand'hi láta menn grípa til þess úr
að fjöldi mianna efast um, að rík-jræðis að neita að tilýða lögum, m.
ksjóður fái þær tekjur, sem gertja. að neita að borga skatta. Þessa
er háð fyrir að komi inn með tekju; leið vildi Gandhi fara, en hins-
skattslögunum frá 1921, og má þá vegar er það fyrirlitlegt að hans
vera að hann með dæmum sinum áliti að bera vopn á menn. Gramd-
vilji benda þessum vantrúuðu ist honum mjög er uppreistnin
mönnum á að ekki ’all-lítilla tekna varð í Suður-Indlandi í haust og
megi vænta í ríkissjóðinn frá land- þegar blóðsúthellingar urðu í Ben-
búnaðinum. Ef þessi hefir verið gal í nóvember fastaði hann til
meining hans með áminstum skrif- þess að lýsa óbeit sinni á aðför-
um, þá var samanburðurinn á fram unum. Yiðurkendi hann þá, að
leiðslu sjávarmianna og sveita- hann hefði komið á stað hreyfingu
manna óþarfur. En þar sem sýnt sem hann var ekki miaður til að
hefir verið fram á hjer að framan, ’ stjórna.
að tölurnar, sem bygt var á, voru \ Ýmsir sjálfstæðismenn Indverja
mjög villiandi og jafnvel rangar,' eru mjög ósammála Gandhi á skoð-
þá er ekki ástæða til að fara út unum og telja leiðirnar, sem hiann
í ályktanir, sem gerðar eru cða bendir á ófærar.Séu menn eggjaðir
leiddar af áætlunum og dæmnm, á að neita að hlýða lögum, geti
sem hafa slíkan grundvöll. j ekki hjá því farið lað vopnamátt-
Jón Ó. Bergsveinsson. urinn hljóti að skera úr og þess
j vegna sje stefna Gandhi ekkert
--------o--------, annað en grímuklædd ófriðarstefna
Aðrir sjálfstæðismenn finna hon-
um til foráttu, að hiann gangi
ekki nógu langt. En hvað sem
þessu líður þá liefir Gandhi lang- j
mest völdin hjá indverskum sjálf-
stæðismönnum.
Samlyndið hefir stórum versnað
síðustu mánuðina. Enski undirkon-
ungurinn í Indlandi, Reading lá
sem mestir eru ribbaldarnir. Ber
þar margt til, en þó einkum það,
mentunarsnauðir Indverjár eru. —
Aðeins tíundi liver maður getur
lesið og skrifað indversku móður-
málin og- miklu færri kunna ensku.
Fugmyndir alls fjöldans um þjóð-
skipulag og þau öfl, sem þarf með
til þess að halda ríki í horfi eru
mjög óljósar og á reiki.'
Gandihi er hugsjónarmaður og
ættjarðarvinur. Hann er mannvin-
ur. En það er efamál hvort hann
mundi vinna nokkuð mannvinar-
verk með því, að lcnýja fram upp-
reisn í landinu eins og liögum
er háttað þar nú.
Sæörninn.
ijiSlli!
■og innan) berast fregnir um minn-
j ir nefnil. í 7. tbl. Tímans: „1 hag-
ingar- og sorgarathafnir. Jafnvel
. . 1- . * xtsi • v frá, að meiri hluti síldarinmar sje
þeir, sem lostuðu Nikisch tynr, , •’
■ T.T* T4. „ / íframleiddur af útlendingum, og er
emhliða list, sja að tjomð er o-; ,,. .
. , , , i það að vísu nokkuð óákveðið. Sie
bætanlegt. ^
ísland sakmar einskis. Það átti; ut fl% >V1’ að Ýj hlutar
... 1 síldarverðsins hafi verið eigu út-
f* KKfrt
T • • lendinga þessi ár, þ. e. 1915—1918,
Leipzig. i n ’
T- , * ,, • „ , 1000 og heildarverð útfluttu sjávarvar-
t m manaðamot jan.—reor. 1922. i p
ianna lækkað að sama skapi, verða
índlands þegar í stað og mynda
skýrsium ársins 1915 er sagt svo ]ýgv,eldið BaDdaríki Indiands. Síð-
Um áramótin síðustu samþvkti
baijdalag Indverja og Múhameðs-
trúarmanna í Indlandi á fjölmenn-
um fundi, að lýsa yfir sjálfstæði Ý , . V. ,
, varður var hinn mildasti í iyrstu
an
enska stjórnin hefir gefið út skip-
un um að varpa Gandhi, foringja
indverskra sjálfstæðismanna, í
fangelsi.
Jón Leifs.
lekjur þjóöarinnar
Svo nefninst grein, sem lir. al-
þm. Sigurjón Friðjónsson ritar í
7 og 8. tbl. „Tímans” þ. á.
Jeg hefi verið að búast við
því að alþingismaðurinn leiðrjetti
sjálfur ótilkvaddur hinar skökku
tölur, sem bygt er á í áminstri
grein, en það lítur ekki út fyrir,
að hann ætli að gera það, eða
að minsta kosti telur hann ekki
þörf að flýta sjer með leiðrjett-
inguna, því engin leiðrjett.ing kom
í síðasta tölublaði Tímans er út
kom þann 4. þessa. mánaðar.
Jeg vil því ekki láta dragast
lengur að koma með nokkrar at-
hugasemdir er mjer virðist nauð-
svnlegt að komi við áminsta grein.
Alþingismaðurinn segir að sam-
kvæmt hagskýrslunum sje útflutn-
ingur sjávarafurða talin krónur
110.961.479.00 virði fyrir árin 1915
til 1918 að báðum árum meðtöld-
um. Þetta er rangt. Yfir þessi ár
j eftir rúm 22 mil.jón kr. árlega að
! meðaltali. Og sje neytslia sjávar-
j varanna innanlands talin um 50
| kg. á mann, sem er mjög lausleg
ágiskun, gerir ]>að 4% milj. kr.
og innlendar sjávarvörur verða þá
alls um 26% milj. kr. virði á
Þótt í bagskýrslum, þ. e. versl-
unarskýrslunum fyrir 1915 standi
að rneiri hlutinn — nákvæmlega
reiknað 67,6 % — af síldarfram-
leiðslunni það ár sje framleiddur
st útlendingum, þá hefir greinar-
höf. ekki leyfi til að gera háð fyr-
ir, að það sama gildi fyrir árið
1916, þar sem það er beinlínis tek-
ið fram í versluniarskýrskmum
1916, að síldarafli Islendinga sje
það ár rúmlega helmingur eða
50,6% af allri síldarframleiðslunni.
En sjerstaklega er það þó áber-
andi villa hjá höf., að það sama
gildi fyrir öll árin 1916, 1917 og
1918, sem gilti fyrir árið 1915 um
eign útlendinga af síldaraflanum,
þegar tillit er tekið til þeirrar
staðreyndar, sem öllum mönnum
er kunn, sem komnir eru til vits
og ára, að enginn útlendingur gat
verkað síld hjer á landi, vegna
skilyrða sem sett voru þar um
-en brátt fóru handtök hans að
„ v-erða fastari, og undanfarið hefir
þessi tiðmdi urðu, hefir tatt T , .* „ , „ , .
' ’ Indverjum venð varpað í fangelsi
frietst af malinu annað en það, að .
•\ , • hopum saman og hetir það vitan-
lega aukið ólguna. Gandhi 'hagar
mjög biaráttu sinni eftir framkomu
Englendinga við Indverja, ekki að
cins í Indlandi heldur einnig ann-
arstaðar. Þannig kveðst hann vera
p fús á að sætta sig við, að Indland
verði enskt s.já]fsf jórnarríki, ef að
það komi í ljós, að Indverjar í
öðrum sjálfstjórnarríkjum eins og
til dæmis Suður-Afríku, 'fái borg-
aralegt jafnrjetti við aðra menn.
En ef að Indverjar eigi að vera
| settir skör lægra en aðrar þjóðir,
þá geti þeir ekki bundið trúss
j sín við Englendinga en muni krefj-
| ast fullveldis og stofna óháð ríki.
! Gandhi er Austurlandaspeking-
ur og óvinur allra verklegra fram-
Gandhi er meiri hugsjónamaður fara Vestunálfunnar. Það er einn-
en praktiskur stjómmálamaður. ig veik hlið á stjórnmálastefnu
Hann vill að Indverjar fái sjálf- liaiis- Þvl ómögulegt er lionum að
stæði og fult borgaralegt jafu- fyrirbyggjia að járnbrautir komi
rjetti við aðrar þjóðir. Hann vill 11111 landlð Þvert og endilangt og
byltingu en þó ekki blóðsúthell-. verksmiðjur rísi upp. Efnaleg til-
ingar. Gandhi er spekingur, sem;vere landsbúa krefst þess, og Ind-
einkum fer viltur vegar í því, að verjar fá ekki staðist í barátt-
hann hugsar sjer indversku þjóð- ] Ulini fyrir lífinu, ef þeir notfæra
ina miklu þroskaðri en hún er.! «íer ekki sðmu v0Pn «g aðrir
Og hyggur mennina betri og sið-; hafa.
gæddari en þeir eru, og gerir þar- j En eru Indverjar færir um að
afleiðandi þær kröfur til þeirra, stjórna laudi sínu. Þessari spum-
sem þeir geta ekki nppfylt. jingu svara flestir neitandi, þeir
Gandhi er foringi sjálfstæðis- j gr til þekkja. Menn eru yfireitt
flokksins indverska. — Draumur j sammála um," að ef Englendingar
hans var sá, að Indverjar hefðu sleptu tangarhaldi é Indverjum
fengið sjálfstæði sitt árið 1921. nú, þá mundu þeir liðast i sund-
Hann safnaði ekki vopnuðu liði ur og þeir sölsa undir sig völdin,
M. Gandhi.
Hr. P. Níelsen á Eyrarbakka á
þakkir skyldar fyrir að hafa gerst
málsvari arnarins hj'er á landi.
Hann hefir sent fyrirspurnir um
land alt, og kemst að þeirri aiið-
urstöðu að eigi sjeu eftir nema
sár'fáir erair á landinu og innan
skams muni örnininn algcrlega
líða. undir lok, ef eitrun fyrir refi
hí.ldi áfram með sama hætti og
verið hefir unda.’n farið.
-Hjer á landi er eigi til nema
ein t.egund arna, sæörninn (Hali-
aetus laibicilla L.) Sæörninn er af
flokki hafarnarins. (Halietus).
Haföminn eða sæörninn er stærst-
ur og tilkomuinestur allra rán-
fugla. (Kongaörninn er ekki eins
stór). Orninn hefir í mörgum
lönduxu, frá ómunatíð verið hafður
si ni tákn stórmerkja. T skálds'kaj)
fj' hann sem íinynd árvekni, kjarks
og víðsýnis, -— „loftsins skýkljúf-
andi sköi'ungur”, eins og Byron
lætur Manfred segja, þar, sem
hann stendur á gnýpu einni, við
'hen giflug Alpaf j allanna.
Sæöminn er strandfugl. Af því
er nafnið dregið. Heldur hann sig
nær eingöngu í nánd við strendur
eða vötn. Honum er þetta meiri
hætta búin, af því aðalbækistaða
hans er ekki ýkja langt frá
manmabústöðum.
í apríl mánuði 1920 reit jeg
grein í Morgunbl. er jeg nefndi
„Frið'un ai’nar og vals”. Voru þá
báðar þessar fuglategdndir orðnar
friðaðar og eru það enn. Mintist
jeg sjerstaklega á í greinibni, að
friðunarlög þessi kæmu að engu
gagni, meðan heimilað væri að
e'.tra hræ úti á víðavangi, sem
agn fyrir refi. Þar mintist jeg
einnig á, að aðferð þessi væri
farin að gefast mjög illa til að
fækka refum, en aftur á móti
mundi aðferð þessi innan skams
tíma vera búin að gereyða ernin-
nm, og ef til vill valnum.
Eftir skýrslum P. Níelsens, kem
nr þetta sama á daginn. Hann
telur eitrunaraðferðima aðalorsök
að hvarfi amarins. Mörgum virð-
ist einkennilegt að refir skuli ekki
vilja taka eitruð hræ nú og drep-
ast af þeim, eins og þeir hiafa gert
fyrst, þegar byrjað var að eitra
Kenna ýmsir því um. að eitrið sje
ónýtt, það sje svikið o. s. frv.
og framkvæma enn þessa gagns-
lausu og andstyggilegu aðferð,
með allmiklum kostnaði, en nú
orðið engum árangri.
En athugum nú nánar, hvemig
á því stendur, að refir taka nú
orðið ekki eitmð hræ.