Morgunblaðið - 30.05.1922, Blaðsíða 3

MORGUNBLABIÐ
5tEvling5pund
^•1 Sðlu. Lysthafendur snúi sjer
til Chouillouj Hafnarstræti 17.
Hittist kl. 11—12.
fara um hana nokkrum orð-
um.
Eins og kunnugt er, var upp-
eldismálum á annan veg farið fyr-
ir mannsaldri talið en nú. Þá var
aðaláherslan lögð á það, að láta
^nglingana vinna sem mest, og
Þá voru hörnin alin upp í ströng-
nm aga. Var þá ekki altaf farið
^ftir boðum miskunseminnar, og
átti margur um sárt að binda
Undan vendinum. Svo kom mann-
nðarstefnan og fordœmdi þessa
nppeldisaðferð. Jafnframt urðu
kröfur einstaklingsfrelsisins æ
háværari. Af þessu leiddi tilslök-
Un á aganum æ meiri og meiri.
Og nú er svo komið, að orðið
agi er að týnast úr málinu.
Margt ilt hafði þe’ssi gamla upp-
uldisaðferð í för með s.jer, sem
fcetur væri aldrei aftur upp vak-
íð. En eitt var þó nýtilegt við
hana, þar sem skynsemin var með
1 ráðum og aganum var í hóf
stilt. Unglingarnir lærðu að nota
tímann — og hún stælti viljann.
Það er öllum vitanlegt að barnið
fíkir eftir fullorðna fólkinu og mót
ast í uppvextinum meira og minna
eltir þeim, sem er fyrirmynd þess.
®á sem á að verða viljasterkur,
þarf í æsku að verða var við
sterkan vilja annara. Það fengu
hörnin í stranga aganum. En þá
Vantaði oft nærgætnina, og of
langt var gengið. Var þess vegna
stundum ver farið en heima set-
t®. Heildarávinningurinn varð þó
Sa> að ungmennin lærðu að hlýða.
Það er alkunna, að sá sem lær-
lr að hlýð.a öðrum, lærir einnig
8tuám saman að hlýða sjálfum
sjer, ef sá sem agar er góðviljað-
ttr og vitur. Vilji þess sem skip-
ar vekur vilja í þeim seip hlýðir,
®f hann sjer nauðsynina. Góður
a§i leiðir ekki af sjer þrælsótta
’fg ósjálfstæði, heldur þvert á
taóti fórnfýsi og persónulegt
sjálfstæði — eða sjálfsögun. Ung
lingur sem alinn er upp í miklu
®jálfstæði getur eins orðið ósjálf-
stæður og viljaveikur og hinn,
sem alinn er upp undir árvakri
^tjórn og einbeittri. En auðvitað
'er það uppeldi best, sem kennir
hörnunum sem fyrst að aga sig
®jálf, á þann hátt, ’ sem „góðir
drengir" gera kröfur til.
Því verður nú ekki neitað, að
^ðimikið ber á sljóleik og vilja-
tuagnaleysi með mörgu ungmenni
®ú á tímum, og jafnframt óhefl-
^Óu lundarfari og óbundnum hvöt
hm. Virðist það benda á að vönt-
hn sje á góðum aga — að minsta
kosti sjálfsaga.
Einu sinni var móðir að áminna
s°n sinn, sem var 15 ára að aldri.
’^etta áttir þú að kenna mjer
fyr, mamma. gamla; nú er það
seinan“, svaraði strákur.
Ef unglingarnir vildu nú svara
því sama og strákurinn, þegar við
v,ljum koma þeim í skilning um,
þeir noti tímann illa, þá sje
•ieg ekki annað ráð en taka svo
röskiega í taumana að þeir verði
bess varir að okkur sje alvara, og
hjer sje mikið í húfi.
þ^ð á ekki að sleppa hinni ag-
audi hönd af unglingnum fyr en
: 1)111 getur agað sig sjálfur.
óg hollasti aginn er sá agi sem
Aiönan veitir.
Nú kem jeg að því atriðinu,
sem jeg veit að skilur leiðir, mín-
ar skoðanir og skoðanir margra
annara. Fjöldi manna mun líta
svo á, að þetta sje hlutverk for-
eldranna; öðrum komi það ekki
við. Jeg segi, við skulum ekki
deila um það, hvers hlutverk það
er. Hitt er óhjákvæmilegt, geti
foreldrarnir ekki fullnægt þörf-
unum í þessu efni, éins og nauð-
synin heimtar, þá verða aðrir að
korna til liðs við þá. En fjölli
foreldra á þess nú engan kost,
síst í kaupstöðunum. Margir ung-
bngar kunna hvorki að hlýða
foreldrum nje sjálfum sjer, og
foreldrarnir hafa ekki tök á að
láia þá iðka það, sem þeim væri
nauðsynlegt — holla vinnu að
vetrinu til, eins og aðra tíma
ársins.
Frh.
ErL símfmmir
frá frjettaritara Morgunblaðsins.
Khöfn 27. maí.
Lloyd George fær transtsyfirlýsingu.
Eftir að umræður höfðu farið
fram um gerðir ráðstefnunnar í
Genúa, í neðri málstofu bretska
þingsins, var traustsyfiriýsing til
Lloyd George borin upp og sam-
þykt með 239 atkvæðum gegn 26.
Misklíð innan þýsku stjórnarinnar.
Símað er frá Berlín, að loforð
f jármálaráðherrans þyska til
skaðabótanefnda.r bandamanna
komi í bága við áform Wirths
kanslara. Hefir þetta valdið vand
ræðurn innian stjórnarinnar.
Verslun Norðmanna við ísland.
Kaupmannafjel. í Bergen hefir
skipað nefnd manna til að gera
tillögur um nánari versluniarsam-
band við ísland en verið hefir.
Er gert ráð fyrir að sjerstök versl
unarskrifstofa verði sett á stofn í
Keykjavík.
Stjórnir Norðmanna og Islend-
inga eru að semja um lækkun á
burðargjaldi millj landanna.
Gengi erl. myntar.
Khöfn 29. maí.
Sterlingspund.............. 20.32
Dollar...................... 4.58
Mörk........................ 1.67
Sænskar krónur.............118.40
Norskar krónur............. 82.50
Fnanskir frankar .... .. 41.90
Svissneskir frankar . . .. 87.75
Lírur...................... 24.20
Pesetar.................... 72.50
Óyllini....................178.50
Frá Verslunarráðinu.
5agan Enduvtekur sig.
Eftir Axel Holst prófessor.
(Eftirfarandi grein flutti blað-
ið Tidens Tegn nýlega. Er höf-
undurinn prófessor við háskólann
í Kristjaníu og nafnkunnur gáfu-
maður. Snýst. greinin aðallega um
norskar staðreyndir; en margt er
líkt með skyldum og má heim-
færa flest af þvi, sem höfundur
segir, upp á íslendinga).
I
Samkvæmt rannsóknum E. Sars
befir fólksfjöldi Noregs vaxið
mjög hægt framan af öldum. —
Yfirlitsskýrslur hagstofunnar
norsku segja, að hann hafi verið
nálægt 600.000 árið 1735. Árið
1800 var hann orðinn um 880.000
og hefir þannig aukist um nálæg’t
45 af hundraði í þau 65 árin,
Næstu 65 árin, eðia til 1865, varð
fólksfjöldinn aftur á móti 1.700-
000, og er það nálægt 90% fjölg-
un. Loks óx fólksfjöldinn upp í
2.600.000 á 55 árunum frá 1865
til 1920 eða um 53%, sem er meiri
fjölgun en á átjándu öld, þrátt
fyrir útflutninginn, sem drepið
verður á síðar.
Þessi fólksfjölgun síðan í byrj-
un 19. aldar er alment fyrirbrigði
í öðmm löndum Evrópu. 1 Nor-
egi stafar hún ekki af því iað
fæðingum hafi fjölgað. Þær voru,
samkvæmt fyrnefndum hagskýrsl-
n m að meðaltali 30—31 fyrir
hverja þúsund íbúa, bæði á. 18.
og 19. öld, en hefir fækkað síðan
20 öldin hófst. Hins vegar stafar
fjölgunin af fækkun dauðsfall-
anna, Árin 1735—1800 dóu að
meðaltali 26 af hverjum 1000 á
ári hverju. En árin 1801—1865
dóu að eins 19 af þúsundi, og
árin 1901—18 aðeins 13,6 af þús-
undi á ári.
Þetta stafar af framförum lækn
isvísindanna. Átjánda öldin var
öld bólusóttar, díla.veiki og tauga
veiki. En á 19. öld urðu þessir
sjúkdómar sjaldgæfari og á þess-
arf öld hefir enn dregið úr þeim.
Þannig eru skæðustu tegundir
sjúkdóma í raun og veru horfnar
úi sögunni. Bólusótt er einnig
orðin mjög sjaldgæf, og þegar
slept er fáeinum minniháttar til-
fellum af dílafaraldri, þá hefir
hann eigi gengið ýfir þetta land
um langa hríð. Taugaveikin hefir
einnig rjenað. Þannig var talið,
þegar byrjað vaí að tilgreina
þennan sjúkdóm sjerstaklega í
læknaskýrslunum árið 1870, að 2
af hverjum þúsund íbúum veikt-
ust laf taugaveiki, en árið 1917
voru taugaveikissjúklingar ekki
nema 1 af hverjum 2000, eða fjór-
um sinnum færri. Árið 1860 dóu
Þetta kemur m. a. í Ijós af út-
flutningunum á þessu tímabili. —
Samkvæmt skýrslunum hafa á ár-
unum 1835—1915, 750 þúsund
mianns flutt úr landi. Á síðari
helmingi þessa tímabils hafa meira
að segja 50% af tölu fæddra um-
fram dána flutt úr latndi. Yfir-
leitt hefir þetta fólk þótst búa við
of þröngan kost heima. Við þetta
hefir landið mist margan fram-
takssaman mann, því að fram-
takssemi þarf tdl þess að flytja
úr landi. En hefðu þessir útflytj-
endur verið kyrrir mundi óánægja
þeirra, sem eftir hafa orðið senni-
lega hafai orðið enn meiri.
Þessi óánægja lýsir sjer sum-
part í fækkim fæðinganna. Svo
sem drepið hefir verið á, hefir
fæðingum stórum fækkað það sem
af er þessari öld, um aldamótin
voru um 30 fæðingar á ári pr.
1000 manns, en árið 1918 24,35.
í Kristjaníu fækkaði fæðingum úr
30 á þúsund árið 1900 niður í
18,65 á þúsund árið 1918. Haldi
þessu áfram getur það leitt til
sjálfsmorðs þjóðarinmar. — Sje
tveggja barna fyrirkomulagið tek-
ið upp fækkar þjóðinni um helm-
ing á 75 árum, að því er þýskir
hagfræðingar segja. Og hver veit
nema það verði tekið upp, því að
þeim hjónum fjölgar altaf, sem
álíta að þau hafi sjeð ætt sinni
borgið ef þau eignast tvö börn.
En þess ber að gæta, að mörg
þessara barna deyja ung, og mörg
giftast ekki, svo að það er langt
frá því, að tvö börn fylli sbarð
foreldranna.
Þetta b arnafækkunar-fyrirbrigði
kemur að nokkru leyti af því, að
konan vill „lifa. sínu lífi“ nú. En
jafnframt ber barnafæðingahreyf-
ingin vott um, að almenningur
sje óánægður, að kröfur almenn-
ins til lífsþæginda hafi vaxið
meira en möguleikarnir til að
fullnægja þeim.. Þetta sama fyr-
irbrigði hefir komið fyrir fyr á
tímum, eins og m. a. sjá má af
ritum sagmritarans Polybius, sem
segir að sá siður þjóðarinnar að
eiga aðeins eitt og tvö böm, sje
að leggja grísku heimilin og borg
irnar í eyði.
staðið hafa undir þeirra útgjalda-
hluta, ásamt sinum. Magnús Guð-
rcundsson fyrv. fjármálaráðherra á
alþjóðarlof skilið fyrir að hafa kom-
ið skattalögum þessum á, með sínum
alkunna og áhrifaholla dugnaði. Nú
rlður því á að skattanefndir lands-
ins vinni störf sin samviskusamlega
og með næmri skvldutilfinningu á
grundvelli laganna, og verði þaið
gert, er jeg ekki í miklum vafa um,
að þessi skattalög verða ein hin vin-
sælustu þegar tímar líða. — Hjer á
borðinu liggur hálfrifið Tímablað,
nýlegt. Jeg isje þar, að ritstjórinn
óskar eftir, að menn úti um landið
.sendi sjer útásetningar og aðfinslur
við skattalögin. Þá hlið málsins ætl-
ar hann svo að birta í blaði sínu,
með sinni „sjerstöku óhlutdrægnis-
tegund“, en kostahlið laganna lofar
hann engu rúmi í blaðinu. petta
bendir eindregið á það, að lögin sjeu
afburðaviturlega isamin og heilbrigð,
þegar hið „alskygna“ auga ritstjór-
ans sjer enga verulega galla á þeim,
og hann æpir því út um land á að-
finslur — og vaántir þeirra vitaskuld
frá vinum sínum og „vasaþjónum“,
sem reyndar fer víst altaf fækkandi.
-------o-------
Hitt og þetta.
Einstein og talsíminn.
Einstein prófessor, hinn heimsfrægi
eðlisfræðingur, er svarinn fjandmaður
talsímanna. Þegar hann kom til París
nýlega, bauð kona ein honum að
dvelja á heimili sínu meðan hann
stæði við í borginrii, en hann svaraði
boðinu með þessum orðum: Náðuga
frú! Hið vingjarnlega boð yðar kom
mjer mjög á óvænt og gladdi mig
stórlega. Jeg þakka yður innilega
fyrir velvildina. En á pappírsörkinni
sem þjer skrifið mjer á, stendur tal-
símanúmerið yðar, og með jþví að
mjer er ómögulegt að búa nærri slíku
tæki, bið jeg yður innilga að afsaka,
að jeg get ekki notað mjer hið vin-
gjarnlega tilboð yðar.“ — Sennilega
befur Einstein orðið fyrir miklu ónæði
vegna talsímans.
Svíakonungur í líifshættu.
Gústaf Svíakonungur dvaldi um
tíma í síðasta mánuði suður í Cannes
sjer til heilsubótar. Hinn 26. f. m.
var hann á ferð bifreið og bar þá
svo við að annar vagn ók á bifreið-
ina. Konungur fjekk slæman áverka
á vinstri síðu og kammerherra hans,
sem með honum var, isærðist alvar-
lega. Konungur gat þó haldið áfram
ferð sinni.
6,8 af hverjum þúsund konum af
barnsburði, en 1917 ekki nema
2,4. Ennfremur hafa dauðsföll úr
difteritis lækkað úr 20 niður í 2%
í Kristjaníu síðan árið 1890, og
er serum-meðferðm orsök í því.
Dauðsfölil vegna berklaveiki hafa
einnig fækkað, og samkvæmt út-
reikningum hagstofunnar hefir
meðalæfin hækkað úr 43.7 á tíma-
bilinu 1831—40 upp í 56,5 ár á
tjmabilinu 1901—10, eða um I2V2
ái.
Þetta er einkum að þakka fram-
förum læknislistarinniar og aukn-
um þrifnaði. En samkvæmt yfir-
litsskýrslunni bætist hjer fleira
við. Á árunum 1861—1910 fjellu
ýmsar matvörutegundir, svo sem
rúgur, hveiti, bygg og baunir
nokkuð í verði en vinnulaun tvö-
til þrefölduðust, og jafnfra.mt
fækkaði þeim, sem urðu að þiggja
af sveit, um þriðjung. Samtímis
þessu ferfölduðust útgjöld til
barnafræðslu í sveitunum og í bæj
um fimmfölduðust þau. Og út-
gjöld til jámbrauta í Noregi vrru
9 miljón krónur árið 1855 en
1910 var þessi uppliæð orðin 304
miljónir kr.
Skyldi maður því ætlai, að þióð-
in hefði verið nokkurnvegin n á-
nægð með kiör sín á þessu tíma-
bili, en það var þvert á móti.
Framhald.
■o-------
mrn tr sHif
25. maí 1922.
Hjer í sýslu hafa Skattalögin
nýju verið meira rædd og lesin en
flest önnur, sem síðustu þing hafa
'samþykt. Og það er óhætt að stað-
hæfa það, að allir þeir, sem hugsað
hafa og unnið á grundvelli þessara
skattalaga við skattastörfin í vetur,
lúka lofsorði á lögin í öllum aðal-
atriðum. Allskonar lausingjalýður,
sem á ýnisa vegu hefir algerlega
sloppið hjá skattgreiðslu til ríkis-
sjóðs undanfarið, kemst ekki lengur
hjá því að bera sinn sjálfsagða hluta
af gjaldabyrðinni, en vitanlega mögla
þeir í fyrstu, meðan þeir venjast við
rjettmætar álögur. Búast má jþví við,
að lögum þessurn verði ekki alveg
tekið hljóðalaust af þeim mönnum,
sem nú fyrst verða skatt að greiða,
ekki síst af tekjum, sem áður hafa
ekki náðst undir skattskyldu. Und-
anfarið hafa bændur stórtapað, samt.
hafa þeir borið hita og þunga opin-
berra gjalda mjög af handahófi þar
til nú. Eftir skattalögunum nýju
greiða allir af hreinni eign og hrein-
um tekjum sínum hlutfallslega jafnt.
Afleiðingin verður því sú, að skatt-
arnir korna nú fvrst rjettlátlega nið-
ur á hverjum einstakling, jafnt þeim,
sem sloppið hafa áður og hinum, sem
Skipstjón í Ermasundi.
Eimskipið „Depute Albert Taill-
ander“, sem var á leið frá belgiskri
höfn til Frakklands með kolafarm,
sökk í Ermasundi seint í apríl. Á-
höfn skipsins var 32 menn og af
þeim bjargaðist aðeins einn.
Lögfræði gegn náttúrufræði.
Sænskur lögfræðingur, Sten Lot-
bigius, hefir tekist á hendur að gera
kenningar eðlisfræðingsins fræga,
Einstein, að engu. Baráttu sína hef-
11 j’ hanji hafið með því að gefa út
bók er hann nefnir: „Óáreiðanleiki
breytimiðskenningar Einsteins“. par
slær hann því föstu, að Einstein sje
ekkert annað en loddari. peir eru
greindir sumir lögfræðingarnir.
Ensku vjelasmiðirnir taka upp vinnu.
Seint í mars gerðu starfsmenn í
yjelaverksmiðjunum ensku verkfall.
Náðist samkomulag eigi fyr en seint
í apríl og vinna hófst aftur 1. þessa.
mán. Yerkfall þetta var yfirgrips-
mikið.
Enginn Fróðafriður.
f ræðu sem Wilson marskálkur
hjel nýlega, ljet hann í ljósi þá skoð-
un, að eigi mundi langt að bíða
næsta ófriðar. Horfurnar í heimin-
um væri þannig að eigi gæti komið
til mála, að friður hjeldist lengi. En
ef breska ríkið neytti þess máttar,
sem því væri gefinn, væri engin á-
etæða til að óttast að ófriðurinn yrði
langvinnur. — p.að eru þessir menn,
sem valda ófriðnum í heimiinum, út-
blásnir af þjóðernishroka og sífelt
með hrakspár á vörunum.