Morgunblaðið - 13.06.1922, Blaðsíða 2

M©ESUNBLA»IÐ
Orgethljómleikar. ir þó ekki hugann nje tímann á1 skiftust á að framkvæma gift-
____ j venjulegan hátt. Þéss vegna er ingnma. Af Kapitolio er ágætt út-
sýn yfir Forum romanum, Col-
Fátt hefir komið að mjer jafn-
hugurinn svo nærri sínu insta eðli
undir áhrifum tónanna, og engin
óvörum hjer í Reykjavík, og fáu , , . . , .
. „ , . „ listarreynsla nær truarreynslunni um
jeg fagnað meir en fyrstu , . ,, , ,
en hritnuig at mestu tonverkum.
orgelhljómleikum Páls ísólfssonar,
eem jeg heyrði vorið 1919. Jeg
hafði dvalið svo 10 ár í Kaup-
Þeirrar reynslu eiga áheyrendurn-
ir að leita, fremur en söngfræði-
, ... ,, , , . lcgs „skilnings“, sem altaf er
mannahofn, og hlustað þar á song '... .
, . oiullkominn, ott bemt vdlandi.
og hljómleika eins og gengur og
gerist, að mig óraði ekki fyrir
því, að orgelið væri „drotning
hljóðfæranna“ og Jóhaxm Sebasti-
an Bach einn af allramestu tón-
ekáldum veraldarinnar. Þá kom
jeg til Oxford, þar sem orgel-
hljómleikiar eru haldnir í dóm-
kirkjunni á hverjum einasta degi,
fyrir utan alla aðra orgelhljóm-
leika, og það leið ekki á löngu
áður en jeg skildi, að orgelið er
máttugra í eðli' en önnur hljóð-
færi,er eina hljóðfærið, sem í góð-
um höndum getur boðið orkestri
birginn, — og lað tónverk Baelis
eru heill undraheimur. Þeim he>mi
taldi jeg lokað fyrir mjer þegar
hingað heim kom. En svo kom
Páll — og honum tókst að slá
gneista og lífsins vatn úr orgel-
inu í dómkirkjunni, sem ekki er
svo konungborið sem æskilegt
væri.
Það væri fásinna að fást um
Bestu áheyrendur við hljómleika
snillinganna eru áreiðanlega ekki
hinar hálfsöngmentuðu dömur,
sem koma heim með meira og
minna af .söngfræðis-gangsilfri og
smásmuglegum aðfinslum á vör-
unum, heldur hinar einföldu og
órpiltu sálir, sem hafa látið tón-
ana fara andvara sínum og eldi
um instu fylgsni hugans, koma
heim hreinni og heilbrigðari og
finna að hugmyndir, sem ekkert
eiga beint skylt við tónverkin, eru
að skjóta nýjum frjóöngum.
Sigurður Nordal.
Suðurgangan.
Efitir í. G.
Á torginu fram undan kirkj-
það, að meiri hluti bæjarbúa sæk- unni og yfirleitt á öllum þeim
ist fremur eftir kvikmyndum, svæðum þar sem mestur er ferða-
knattspyrnu og kvöldskemtunum mannastraumurinn er hópur
en slíkum hljómleikum. En hitt strætasala, eru það einkum mynd-
tel jeg vafalausan skaða, að þeir ir (brjefspjöld) eða myndiabækur
sem á annað borð hafa mætúr á — myndir af listaverkum eða
hljómlist, skuli ekki allir skilja, byggingum í borginni — eða þá
að orgelið (með öllum sínum göll- gullsmiðavarningur, er þeir hafa
um) hefir meira að bjóða en á boðstólum og kaupa margir eitt
píanó, söngur og annað, sem hjer hvað af þeim því erfitt er að
er kostur á. Jeg er hræddur um, sleppa úr klóm þeirra að öðrum
að það sje danska uppeldið, sem kosti, mun siður að „raga“ vöru
veldur, og því hef jeg getið minn- þeirra uiður í ’/5—V10 af verði
ar eigin reynslu í þessu efni. Á því er þeir kveða fyrst upp en
Norðurlöndum er yfirleitt lítil þeir firtast ekki við það, en
rækt lögð við orgelleik, í sam- bjóða vamingiun með svo mikl-
anburði við Þýskaland og Eng- um ákafa, að því getar enginn
land, og mjer þykir vafasamt, að trúað, sem ekki reynir.
annar eins orgelleikari og Páll ís- Yatikanið stendur rjett hjá
ólfsson sje nú uppi af norrænu Pjeturskirkjunni, á því eru marg-
bergi brotinn. En væri nú ekki ar dyr, enda munu margar vistar
tækifæri til þess að ala Reykvík- verurnar. Sagan segir að her-
inga upp í þessum efnum, mynda bergin sjeu 11000, þjónar í rauð-
söfnuð um Pál meðan hann dvel-, um einkennisbúningi og með rauða
ur hjer, fá hljómleika haldna með stóra stafi í hendi standa við
regíulegu millibili, þiar sem valin anddyri þar sem gengið er inn
verk væru leikin, oftar en einu til páfans, ekki tróðum við hann
sinni, helst í sögulegri röð, og ef um tær, en sáum nýmálaða snild-
til vill skýrð fyrir áheyrendum? arlega gerða mynd af honum í
Mjer finst, að 12—18 hljómleikar einu af mörgu og fögru söfnun-
af þessu tagi mundu geta markað um í Vatikaninu, situr hann þar
talsvert spor í andlegu lífi bæjar- í öllu skrúði og virðir fyrir sjer
búa. j þá er framhjá ganga. Skoðuðum
En hvað sem þessu líður, hvað við oft söfn þessi og Sixtinsku
sem skilningi og tónþekkingu líð- kapelluna, sem þar er, myndimar
ur, mega menn ekki sitja af sjer. í henni eftir* Miheliangeiol eru
þá andlegu hressingu og göfgun, heimsfrægar, enda eru þær ger-
sem einstakir orgelhljómleikar semi. TJpp í Kapitolium er geng-
gefa kost á. Jeg gef lítið fyrir ið eftir feikna miklum stein-
trúarlífið okkar, ef menn þykjast. stiga; þar á vinstri hönd, þá upp
sækja meira af guðsblessun á trú-jer gengið sjest úlfur í búri, reik-
málafundi en í tónverk Bachs. j ar hann oftast fram og aftur og
Goethe segir um tónlist hans í' virðist ekki kunna sem best við
brjefi til Zelters: „Mjer var sem sig, á það líklega að vera úlfynjan
jeg hlustaði á eintal hins eilífa sem bjargaði þeim Rómúlusi og
samhljóms, jeg þóttist finnia, | Remusi forðum, sjást alstaðar
hvernig Drotni hefði verið innan-! myndir af henni með strákana
brjósts þegar hann var að búast á spenunum, gæti jeg trúað að
til að skapa heiminn“. Betur mynd þessi væri merki Róma-
verður þessu varla lýst með al-;borgar. Uppi á Kapitolium eru
mennum orðum, betur verður J stórar og fagrar byggingax. í
varla^ lýst þeirri hlið tónlistar-. einni af byggingum þeim er ráð-
hvorki er stærðfræði ■ hús Rómaborgar, þangað streymdi
heldur andlegt efni, á sunnudögum fjöldi af hjóna-
oþlðinSð nokkru og engum efnum til að láta gifta sig og
til Tónlistin er ekki < fylgdi þar með mannf jöldi mik-
ófhajimiiftnr' ng.«Bnt^ekki eftirlík- ill, en úti fyrir biðu bifreiðar og
ing neins ^sem skap^ð er. Hún hestvagnar svo hnndruðum skifti.
osseum og Palatinhæðina. „For-
- þessi frægi samkomu-
staður Rómverja er í lægð milli
hæðanna, þar er mikið af rúst-
um, hafa líklega verið hof og
kirkjur, þar eru margir merkir
sigurbogar, sumir nokkuð brotnir
og brot af súlum. Rústirnar á
Palatinhæðinni eru stórfenglegiar,
þar hafa þeir Ágústus keisari og
Nero bygt fagrar hgllir og' margir
fleiri keisarar hiafa átt þar hlut
að máli. Rústirnar sýna að bygg-
ingarnar hafa verið myndarlegar
og mjer fianst, þegar jeg gekk um
skrautsvæðið uppi á hæðinni að
það vera þak á einni heljar bygg-
ingu — hæðin væri öll ein höll og
Nero væri þar inni með alt sitt.
lið.
Colosseum hefir verið þaklaust
leikhús í stærra liagi, bygt
skömmu eftir Krists fæðingu.
Nokkuð af veggjunum enn ó-
skaddað. Hæð útveggja var 48þ2
meter og lengd hússins 188 mtr.
Sæti voru fyrir 50 þúsund manns.
Margt hrikalegt og stórfenglegt
hefir verið að sjá á því leiksviði
í gamla daga. Sunnau við Kapi-
tolshæð er lítil kirkja, þar er
merkur kjallari undir nefnilega
fangelsi það er þeir Pjetur og
Páll postular voru settir í á dög-
er sagt að þar hafi oft verið
glaumur og gleði og mikið um
ástaræfintýri á keisaratímabilinu.
1 Borghesi-hölinni — gömlu
höfðingjasetri í útjaðri Rómaborg-
ar — er undurfagurt málverka
og myndasafn, þar sá jeg til dæm-
is frummyndina „Jarðnesk og
himnesk ást“ eftir Tizian, sem
lifði 1477-—1576 og átti lengst af
heima í Venezia. Mynd þessi er
mjög fræg, og hefur Rómverjum
verið boðið fyrir hana svo milj-
ónum króna skiftir. Einn af höfð-
ingjum þessarar Borghesiættar var
giftur systur Napoleons I., liefur
hún því um eitt skeið verið hús-
móðir í höll þessari og sat víst
fyrir (sem Model) er frægur
franskur myndhöggvari var að
búa til Venusstiatue eina mikla og
merkilega, sem þar er til sýnis.
Kringum höll þessa er stórt og
fagurt skrautsvæði,þar standa lík-
neskin í röðum meðfram gang-
stigum. Má þar einnig sjá fjöl-
skrúðugan jurtagróður, tjarnir,
gosbnmna og leikvelli.
Af sjúkrahúsum þeim, er jeg
kom á í Róm þótti mjer mest
koma til þess er Policlinico nefn-
ist, er það stórt og skrautlegt og
hið vandaðastai í alla staði. Lækn-
amir eru mjög vingjarnlegir og
sjúklingamir margir og mein
þeirra margvísleg eins og gengur.
Eftir að jeg haífði dvalið rúm-
mg nems sem skapaö er. Hun
lætifF*'ekki tímlnn'huoaiiý og fyll-
um Neros. Skoðuðum við vistar- ar 4 vikur í Róm vildi jeg fara
veru þessa, sáum stein þann er j að halda lengra suður á bóginn,
þeir voru bmidnir við, stór dæld því Neapel varð jeg að sjá, áður
er þar í múrinn skarnt frá á!jeg færi að snúa heim á leið.
hún að vera eftir höfuð P.ieturs. I Samferðamenn mínir vildu ekki
Sögn er um bað að nóttma áður j yfirgefa Róm striax, svo jeg lagði
<?n postulana skyldi af lífi taka, j einn af stað í þennan leiðangur.
hafa fangavörður boðið PjetrL j Að morgni þess 17. febr. fylgdi
að hleypa honum út og fangarn- j Ríkarður mjer á járnbrautar-
ir, sem þá voru orðnir kristnir ^ stöðina í Róm, fór jeg þaðan
fyrir áhrif postulianna hafi mjög: með lestinni til Neapel. Á þessari
hvatt hann til að flýja, hafi hann. leið er landslag breytilegt, stórir
meðfram vínakrar hjer og þar þó ekki
ákæruna minnist jeg ekki að kaÞ
sjeð fyrri. pað er ákæran fyrir Þa^:
að J. M. hafi veitt „einum ríkasi*
manni landsins , B. Kr. (b'rri1
Kristjánssyni) eftirlaun með dýrtíð-
aruppbót, árlega um eða yfir
krónur1 ‘. Hvað er nii hæft í þes*’1'
Það skal nú sýnt og sannað. frUU1
varpið um þessi eftirlaun til han('14
B. Kr. flytja á Alþingi 1918 tvfif
helstu máttarstólpar Framsókn91;
flokksins, þeir porleifur Jónsson 1
Hólum og Sveinn Ólafsson 1 Fir^
ásamt fleiri þifigmönnum, en þeir
tveir voru aðalflutningsmenn,
hafði Þorleifur skrifað greinarg*r®
f.vrir frumv. og hafði aðalframsog11
í því. Samkvæmt Alþingistíðindn)1
um 1918 hafði Jón Magnússon engi®
önnur afskifti af þessu máli en þaU’
að hann talaði örfá orð við 2. ui»r'
í neðri deild um það, að naumast
væri við cigandi að láta þetta
fara í nefnd, og að breytingar mseÚ’
gera á upphæð eftirlaunanna við ^
umræðu ef mönnum sýndifft svo. úg
svo greiddi hann atkvæði með frua""'
En Framsóknarflokksmennirnir P°r'
leifur Jónsson, Sveinn ÓlafssoB*
Magnús Kristjánsson og Sigurðat
Jónsson töluðu allir með því, og sudi-
ir oftar en einu sinni, og auðvita*
greiddu þeir |því allir atkvæði, °£
ennfremur fimti Framsóknarflokkf'
maðurinn, nefnilega Þorsteinn
Jónáson. — Hjer er sannleikuri*’11
sagður um þetta, eins og hann er
að finna í Alþingistíðindunum,
geta allir sjeð hvað aðgengileg a'
kæra þetta er á hendur J. M.
eins og aðrar fleiri.
pað er best fyrir Tímann, viÞ1
hann vekja þetta mál upp, ^11)
reyndar sýnist óþarfi, að snúa þvl
þá á hendur sínum eigin flokkí'
mönnum, því að ákæra J. M. f,Trir
þírtta, sýnir öllum mönnum það eitb
liver vopn hann notar gegn J. M-
á sínum tíma munu þau snúast g«gn
Tímanum sjálfum, á þann hátt, aii
hugsandi menn snúa bakinu við hoU'
um og hans landkjörslista, og kjos1
lista þann sem J. M. er efstur ÍU
Það er eina rjetta svarið við svoHa
bardagaaðferð.
Sanjvinnumaður.
svo látið tilleiðast
vegna kvíða og hræðslu við pint-
ingar og dauða, Komst hann út
mjög stórvaxnir, mörg smáþorp
meðfram brantinni. Bærinn er
fyrir borgarmúrana, en mætti þar töluvert stærri og fólksfleiri en
lausnaranum og á þá að hafa Róm (í Róm tæp 600 þús. en
siagt þessi orð: „Quo vadis dom-
ine“ (hvert ertu að fara herra).
Kristur kvaðst vera að fara inn
í borgina aftur til að lába kross-
Neapel ca. 700 þús.) og stórir
parhar af bænum hafa ekkert sjer-
kennilegt svo jeg gæti sjeð. En
svo eru líka kaflar með brött-
festa sig aftar. Þá fyrirvarð Pjet-, um þröngnm götum og stórar
ui sig, snjeri við og ljet binda | breiðar dyT voru opnar inn i hús-
sig við steininn. Morguninn eftir in, stundum var næstum eins og
fylgdi hann svo Páli út fyrir! enginn veggur væri milli göt-
borgarmúrana á leið til aftöku-1 unnar og íbúðarherbergjianna á
staðarins og skildu þeir þar með j neðs'tu hæð. Miaður sá fólkið þar
mörgum fögrum orðum. Hjelt: við vinnu sína, konur að sauma
Pjetur inn í borgina aftur og f eða matreiða, karlmenn við eitt-
var krossfestur á hæð einni ekki j hvert handverk eða fólkið var að
mjög langt frá Pjetar.skirkjunni. i mjólba kýr eða geitur, sem hvort
tveggja virtist búa þama með
fólkinu. Úti ráfaði geitnahópur
um þéssar götur eða þær lágu
jórtrandi á gangstjettanum, en
það voru fallegar og stórar geit-
nr svo slíkar hafði jeg «kki
áður sjeð.
Frh.
Er kapella þar sem krossinn stóð,
fór jeg þar niður í kjallara og
sá holuna eftir trjeð og gaf munk-
urinn mjer hvítleitan sand úr
holunni til minja. Þar sem þeir
skildu Pjetur og Páll er kirkja
í minningu þess og nokkru utar,
á leið þeirri er Páll gekk, stendur
Pálskirkjan, það er stór og mjög
fögur kirkja, við skoðuðum hana
og dáðumst að marmarasúlnaröð-
unum í henni og framhlið kirkj-
imnar sem er mjög skreytt. Svo
gengum við alla leið út á stað
þann er Páll var hálshöggvinn,
heitir þar blóðakur, eru þax þrjári Tími“ flytur viknlega maxgax á-
, . , . , . j kærur á Jon Magnusson tyrv. tor-
kirkjur bygðar til mmmngar og getur hann (J. M.)
þenman atburð og hafa ýms tákn raeg sanni sagt hið fomkveðna:
og stórmerki átt að gerast þar.! „öðruvísi mjer áðnr brá“, þegar Tím-
Baðstaðin mikla — „Ther-iinn lo£aði hann hástöfum> svo áriim
<t , * * .* ” ískifti, og mátti ekki til þess hugsa
mæ - skoðuðnm vjð, liggurjað ^ færi frá völdmn, og þarf
hann allur í rústam, sem sjálfsagt f ekki iengra að fara aftur í tímann
hefðu frá mörgu iað segja ef. til að sjá þetta svart á hvítu en til
. , * . - * ársins 1918. Margar af þessum ákær-
, taiað gætu, þar voru leikfimis-, um eru ))lippvakningar« frá HÍðnstu
Embættismenn í einkennisbúningi | og lestrarsalir auk ótal baðklefa, tímum, og marghraktar, en eina
Tímamolar.
Frá Danmörku.
Khöfn 12. júní.
„Börsen“ um íslensk fjárhag
Dagblaðið „Börsen“ flytur &
þ. m. ritstjómargrein um v1^'
skiftahorfur á íslandi um þessar
mundir og bendir á, að síðasta
missirið hafi ástandið' í landiu11
verið gott, þegar á alt er litið*
og að verslun og velta bafia. auk'
ist. Fiskveiðarnax haft gengi®
mjög vel og tekist hafi að selja
nokkuð af framleiðslunni fyrir
fram og hia.fi þetta orðið til þeS*
að gera menn bjartsýnni og skap'
af meira traust og betri vonir’
sem óbeinlínis hafi haft gagnPf’
áhrif á vöru- og peningamarka®'
inn.
Doktorsdisputasia Amo prosts MÖÚer
um passíusálma HaUgríms PjeturS
sonar fór fram 8. þ. m. Stjóm^1
Yaldemar Vedel prófessor atböfi1
inni. Á boðsbekkjunum sátu ^1#'
urður Eggerz forsætisráðheiT®’
Sveinn Bjömsson sendiherra, PT°'
fessoxamir Erik Amp, Yilbeinl
Andersen, Vemer Dahlerup o. 1'
Fyrri opinberi gagnrýnandiIlI1j
Finnur Jónsson prófessor, l,Íei
ljósi gleði sína yfir því, að
að ræða um dispútasíu nm íslens
efni eftir siðbót, og ræri þetti1,*
fyrsta skifti, sem það hefði
í hlut sinn. Hann fann að notku
útlendra orða í ritinu, notkun ^
vitnana og dóminum um önnur
„ haps
leusk sálmaskáld, en ræða u ^
bar vott um viðurkenningn ^
velvilja, frá upphafi til enda. ^
Hinn opinberi ákærandinn, P