Morgunblaðið - 07.07.1922, Blaðsíða 2

MORdUNBLABIi
Tobler
heimsfræga átsúkkulaði. Að eins
lítið eitt fyrirliggjandi.
Þórður Sveinsson & Co.
Aðalumboðsmenn.
Molar.
Kex og kökur
frá Carr & Co.
fyrirliggjandi. Seit með inn-
kaupsverði að viðbættum
kostnaði
Þórður Sveinsson & Co.
Aðaluraboðsmenn.
1. Forvígiskonur C-listans hjeldu
kjósendafimd í gærkvöldi. Þær voru
spurðar, hvort (þingmannaefni hinna
listanna mættu ekki koma á fundinn,
en þær neituðu því, sögðu, að konur
tíUar fengju þar aðgang. petta þótti
karlmönnunum ekki vel við eigandi,
óvíst líka að öllum konum hafi
geðjast vel að því.
2. Tíminn sagði ekki frá náðun
CJlafs Friðrikssonar síðastTtðinn laug-
wrdag. Hann þorir ekki að mæla
henni bót, nje meðferð stiórnarinnar
á málinu, fyrir leseudum sínum, »g
hann þorir ekki heldur að víta þetta,
fyrir leiðtogum Alþf’. hjcr ■ bænnm.
Og þá er ems. ráðið að þegja um
alt saman.
3. Einhver spyr um það í Alþ.bl.
í gær, hvað borgaraflokkur þýði.
Maðurinn segist vera bæði fáfróður
og heimskur og spyrja í einfeldni,
og því skal honum svarað blátt áfram.
Þar sem byltingaflokkar hafa komið
fram, eru þeir flokkar, sem móti
þeim rísa, til varnar gildandi lögum
og rjetti, nefndir borgaraflokkar. —
Orðið hefir fengið hefð í þessari
merkingu.
4. „Vísir“ virðist vera búinn að:
gleyma því í gær, að alþingi dæmdi
ógilda þingkosninguna hjer 1019,þegar
J. Möller var gefið kjörbrjef að kosn-
ingu afstaðinni, og það dæmdi svo
af því, áð iþað sannaðist síðar, að (
Jón Magnússon var þá kosinn, ef
atkvæðin befðu verið rjett talin. —
Annars er óþarfi að vera að auka á
ergelsi þeirra E-listamannanna með I
mótmælum gegn kosningagreinumþeirra j
peir vita það nú sjálfir, að listi;
þeirra á ekkert fylgi og að strit
þeirra fyrir honum getur engan ár-
angur haft •— nema ef til vill þann,
að vegna þess nái kosningu annar
hvor þeirra, sem þeir síst vilja st-yðja:
sameignarmannafulltrúinn eða Tíma-
fulltrúinn.
Afglapaverkið.
Með sárri gremju tala menn
um alt land um meðferð stjómar-
innar á hæstarjettardóminum í
máli Ólafs Friðrikssonar. Sem
sýnishom af áliti hugsandi manna
alment á þessu máli birtist hjer
grein, sem Mbl. hefir verið send
af merkum manni ntan Rvíkur:
Óhng miklum hefir slegið á
menn víðsvegar nm* land útaf
frjettunum um náðun Ólafs FriS-
rikssonar og þeirra fjelaga. Menn
hrieyxluðust alment á því, að
Olafur skyldi vera látinn laus,
eftir að dómurinn var kveðinn
upp yfir honum í hæstarjetti og
íslensk valdstjóm ríða þannig á
vaðið með að óvirða æðsta dóm-
stól landsins, en menn kveinkuðu
sjer við að trúa því, að slíkt
sieifarlag væri undanfari náðun-
ar, og bjuggnst við, aS örsökin
væri trassaskapur stjómarinnar
fremur en beinn ræfilsháttnr. En
viti menn: síminn flytur fregn
tm það afrek hinnar nýju stjórn-
ar, að Ólafi sj-e útveguð náðun,
án þess hann hafi sjálfur beiðst
þess og án þess að hæstirjettur
mælti með því.
Um þetta afrek hinnar nýju
stjómar má með sanni segja: 111
var þín fyrsta ganga. Menn höfðu
að vísu ekki gert sjer miklar
hngmyndir um Sigurð Eggerz,
það höfðu menn lært af reynsl-
unni. En slíkum endemisræfils-
hætti hafði þó enginn búist við.
Það er nokknr vorkunn, þó fariö
sje að telja eftir það fje, sem
gengur til dómgætsln og lögreglu-
stjómar, þegar slíku á fram að
fara. Meun skilja sem sje, a£ þeg-
ar miða skal viS fordæmi eins
og þetta, þá er hverjum manni,
sem vinnur til hegningar, gert
stórkostlega rangt til með því að
láta hann taka út hegninguna,
kanske að morðingjnm einum und-
anteknum. Og þegar menn ekki
taka út hegningu virðist ekk’
nema tímatöf að dæma þá til
hennar og meiningarlaus útgjöld
að halda dýrt embættismanna-
bákn til slíkra hluta. Kanske
þetta verði til þess, að Sigurður
Eggerz komi fram meiri afrekum
í spamaðaráttinna, en áður eru
dæmi til, og var „því þó aldrei
nm Álftanes spáð“.
Það er hlátt áfram blöskran-
legt, að vita æðstu völd landsins
í öðrum eins höndum og þau eru
nú. Það er hryllilegt, að æðsta
stjórn landsins skuli traðka lög-
um og lands rjetti.
En hver ber ábyrgðina? Ekki
Sigurður Eggerz einn, heldur
stjómin í heild sinni, og ekki
stjórnin ein, heldur sá meiri hluti
alþingis, sem stntt hefir hana til
valda. Sá meiri hluti ætti skilið
að fá Lazarusar-orðu, eins og kát-
leg örlög hafa skelt á Sigurð
Eggerz, einmitt þegar hamn var
að vihna sitt síðasta afreksverk.
Vonandi á .þjóðin við næstu kosn-
ingar þann stígvjelahæl, sem
sparkar slíkum meirihluta út af
löggjafarþingi hennar.
Þakpappi
ágætur og ódýr
fyrirliggjandi ’
Þórðup Sveinsson & Co.
i gærkveldi.
Bensíngeymirar.
Til: veganefndar hafði horist
erindi frá Steinolíufjelaginu um
bonisíngeymira, sótti það um leyfi
til þess að setja niður einn á
lóð sinni við Amtmannsstíg, og
og ennfremur annan austan við
húseign Jobnsons og Kaaber við
Hafnarstræti. Veganefnd hafði
sam'þykt að leyfa Steinolíufjelag-
inu að setja niður geymir við
Haínarstræti með því skilyrði
að fjelli úr gildi leyfi fje-
lagsins að setja niður geymir á
Iiækjartorgi.
Gunnlaugur Claessen mintist á
þá eftirsókn, sem nú væri eftir
I/ækjartorginu til þess að setja
þar niSur bensíngeymira- Kvaðst
hann því mótfallinn. Hefði áður
minst á það, að bæjarstjómin
ætti að fara að ákveða sig nm
það, 'hvemig hún ætti að haga
umbúnaði á torginu. Kvaðst hann
sjálfur álíta, að ætti að setja lága
girðingu kringum torgið og gras-
þekja það síðan. Gæti það með
því móti orðið vistlegra og skemti
legra. Kom hann fram með þá
tillögu að v^ganefnd rannsakaði
þetta og ‘kæmi fram með till.
um það áður en næsta fjárhagsáætl
un yrði samin. Borgarstjóri kvað
vandráðið að ákveða nú fyrir-
komulag á torginu, hefðu margar
till. komið fram um það. Vildi
hann ekki að till. yrði borin upp
að svo komnu máli. Gæti það
spilt fyrir málinu. Enda væri
nógur tími, þar sem ekkert yrði
gert fyr en næst fjárhagsáætlun
yrði samin. Fyrir sitt leyti þætti
sjer líka Lækjartorgið sæmilegt
útlits eins og það væri, og hann
mundi telja þeim peningum illa
vari^, sem gengjn til þess að
prýða það, því margt annað lægi
nær. Tók tillögumaður tillöguna
aftur í trausti þess að borgarstj.
hjeldi máliuu vakandi í vega-
ncfndinni.
Fátækrastyrknr.
FíLtækranefndin hafði lagt til
að bæjarstjórnin fæli henni að
stryka út fátækraskuldir þeirra
manna, er sveitlægir væru í Rvík,
sem hún telur ekki færa um aö
greiða skuldimar að öllu eða ein-
hverju leyti, ef skuldunautur er
hættnr að þyggja styrk og nefndin
er sammála. Var það samþykt í
bæjarstjórninni.
Rafmagnsstöðin.
Á fundi rafmagnsstjórnar hafði
verið lagður fram jafnaðarreikn-
ingur rafmagnsveitunnar við lok
maímánaðar þ. á. Bar ha.nu. með
sjer að innheimt hafði verið fyrir
selt rafmagn frá 1. des. til 10.
apríl kr. 195,772,37. Ennfremur
hafði verið lagt fram brjef frá
rafmagnsstjóra viðvíkjandi hreyt-
ingum og endurhótum á rafmagns-
kerfi bæjarins. Var og samþykt
í rafmagndstjórninni að leggja
nj'jan lágspennustreng fyrir mó-'
tora frá Vitastíg að Skúlagötu.
I'
Breyting á kjörstjórnum.
1 stað þriggja manna sem ekki
þóttust geta setið í kjörstjóm
viS n. k. -landskjörskosningar
voru kosin E. Briem hæstarjetar-
dómari, Moren Hansen skólasj.
og Ingihjörg Sigurðardóttir kenslu
kona.
Hugsjónir rætast.
„Tíma“-klíkan hefir fengið þá
ósk síuia uppfylta, að hafa veg
og vanda af æðstu stjóm lands-
ins. Hugsjónir þær, sem blað þessa
flokks — eða rjettara sagt ráð-
stjóramir þar — tönlast á eins
og seppi á roði, ættu því að fara
að rætast sumar hverjar. Nokkr-
ar þeirra hafa: þegar rætst.
Þingsögutillaga þeirra Sveins í
Firði og Þorsteins Metúsalems er
framkvæmd þannig, að hún kost-
ar varla minna en 200 þúsund
krónur af almannafje. Rætist þar,
þó í litlu sje, spamaðarhugsjón
Tímans.
Sigurður Eggerz snýst í kring
um Victor Emauúel Ítalínkouung,
fær krossa að launum og borgar
vitanlega í sarna. Kemur þar óbeit
Tímastjórnarinnar á „glingrinn' ‘,
sem „Tíminn“ fánaðist mest útaf
í stjórnartíð Jóns Magnússonar.
Kemur þar fram stefnufesta „Tím-
ans.‘ ‘
Tryggvi ritstjóri, sem lifir í
hVauði Samhandsins og flokks
þess er gerður að endurskoðanda
Landshankans, sem er stærsti lán-
ardrottinn Sambandsms. En ó-
skiljanlegt er, að „Tímimn“ sknli
hafa gleymt að scgja lesendum
sinnm frá þessum merka at-burði,
og lýst hngsjóninni, sem með hon-
um hefir rætst.
Jónas þingrnannsefni hótar Sig-
urði ráðherm að svifta hann
Hriflunáðinni ef hann flytjieigivið
konnng náðnnarbeiðni fyrir Ólaf
Friðriksson og fjelaga hans. Ólaf-
ur fjekst eigi til að undirskrifa
beiðnina sjálfur, svo sennilega
hefir Jónas orðið að gera það
fyrir hann, og hæstirjettur er eigi
beðinn álits nm málið- — Sigurð-
ui vill ekki glata Hriflunáðinni
og fær Ólaf náðaðan, en gefur
honum þó hæfilegan frest til að
svívirða hæstarjett í blaði sínu,
áðnr en skilyrðin fyrir náðun-
i-nni ganga í gildi. Rætist þar
rjettarfarshugsjón „Tímans.‘‘
Hugsjónastjómin hefir eigi set-
ið að völdnm nema ársfjórðung.
Sigurður sá, sem eitt sinn var
„ráðherra einn yfir öllu landinu"
hcfir stundum við hátíðleg tæki-
færi minst þeirrar stundar „þegar
jeg var í ríkisráði“. Nú hefir
riddari Lazarnsar verið í ríkis-
ráði og rekið þar erindi Jónasar
með geislastafinm. Hann lofar
væntanlega almenningi aö heyra
nánar nm þetta síðasta ríkisaf-
rek sitt, svo aS menn fái tæki-
færi til að votta honum þakklæti.
a+h.
—-------0-------
Einn hinna einkennilegu við-
burða, sem orðið hafa í verslunar-
og viðskiftalífi síðustu ára, er vöxt
ui siglinga- og verslunarflotans
þýska. Þetta er því einkennilegra,
þegar það er athngað, að tilgang-
nrinn með Versalasamningnnum
var m. a. sá, að koma nær því
fvrir kattarnef hinni stórfeldu
verslun Þjóðverja og siglingum
þeirra. Því marki hugsuðu sigur-
vegaramir sjer að ná með mjög
emfaldri aðferð: að Þjóðverjar
ljetn verslunarflota sinn af hönd-
um. En niðurstaðan af þeim út-
reikningi ■ varð gersamlega öfug
við það, sem þeir bjuggust við.
Englendingar kröfðust skaða-
bóta fyrir hvert einasta tonn af
þeim verslunarskipum, sem kaf-
bátarnir höfðu sökt. Og þeir fengu
skaðabætumar. — Skipun», sem
námu alls um 1 milj. tonna, var
siglt yfir Norðursjóinn til breskra
hafna. Ensku skipaeigendumir
kusu helst, aS öll þessi skip væru
komin niður á isjávarbotn, en þeir
þorðu ekki annað en kaupa þan
af ótta við, að ríkið mundi ann-
ars sjálft gera þau út, og það
yrði byrjun að því að ríkið tæki
allar siglingar í sínar hendur. —
Niðurstaðan af því varð sú, að
þeir sátu með ógrynnisfjölda af
skipum, sem þeir höfðu ekkert
með að gera, og ennfremur stöðv-
uðust allar skipabyggingar. Þar
að anki voru flest þessara þýsku.
skipa gömuil, og minsta kosti ekki
þannig úr garði gerð,að þan þyldu
samkepni við hin nýju skip, sem
bjgð voru 1919 og 1920 — íÞýska
landi. Þjóðverjar stóðu uppi nær
því skipalansir og nrðu því að
byggja ný fargögn af kappi. Og
það var gert. Meðan skipasmíða-
stöðvarnar lágu mannlansar og
arðlausar svo að segja um állan
heim, var unnið af fráhæru kappi
á þýsku skipasmíðastöðvunum. Og
það vóra hvorki smáfleytur nje
iila útbúnar, sem hygðar voru. —
Alt voru þetta skip hygð eftir
nýjustu og bestu fyrirmyndum.
Og það mun hafa hlakkað í Þjóð-
verjum, þegar þeir hugsuðu til
þess, að Englendingar og aðrar
bandaþjóðir lágu nú meS gömlu,
ónýtu þýsku skipin, sem orðin
voru ónothæf og á eftir tíman-
um.
Ársskýrslnr útgerðarfjelaganna
þýsku fyrir 1921, hera það allar
með sjer, að það hefir verið velti-
ár fyrir siglingaflotann þýska, en
alstaðar annarsstaðar frá heyrist
kvart og kveinstafir frá útgerðar-
fjelögunum. Vitanlega olli það
nokkra, að gengi þýskra peninga
var afarlágt eins og kunnugt er,
og nrðu því farmgjöld með þýsk-
um skipum lág í isamanhurði við
önnur.
Englendingar eru fyrir löngu
búnir að sjá, að hverju stefnir
með samkepnina á höfirnum, og
játa nú, að verstu samkepmnnar
sje ekki að vænta frá Bandaríkj-
unum í þessu efni, heldur frá
Þýskalandi.
-------o--------
Olafsmálið.
I. Inngangur.
Eins og vonlegt er hefir mönnum
orðið tíðrætt um mál það, er reis út
af mótþróa iþeim, er Ólafur Eriðriks-
■son ritstjóri og fjelagar hans sýndu
lögregliumi í isambandi við brottvísun
rúss.neska drengsins ’ Nathan Fried-
mann. Jeg segi eins og vonlegt er.
Mál þetta er sem sje vafalaust alvar-
legasta sakamálið, sem/ komið hefir
fram hjá þjóðinni á síðustu tímum
— vegna þess, að það beinist að rót-
um þjóðfjelagsins.
Til þess að geta gert sjer grein
fvrir því, um hve alvarlegt mál er
hjer að ræða, er nauðsynlegt að at-
huga hvað þjóðfjelagið er.
Þjóðfjelag er hópur manna, sem
sett hefir sjer ákveðin lög, sem ein-
staklingamir verða að beygja sig
fyrir, hvort þeim er það ljúft eða
leitt. Lög sem hægt er að framfylgja
með valdi og hegna fyrir e£ brotið
er móti.
Til þess að vinna í nafni þessa
skipulagsbundna hóps, og gera álykt-
anir fyrir hann með bindandi verkanir
fyrir einstaklinginn eru ýmsar stofn-
anir, sem hver héfir sitt hlutverk.
Ein stofnunin setur lög, önnur dæmir,
sú þriðja framfylgir lögunum o. s.
frv. pað valdi ekki misskilningi að
stofnun í þessari merkingu getur
verið einn maður t. d. dómari. En
eitt er sameiginlegt með öllum þess-