Morgunblaðið - 18.07.1922, Blaðsíða 2

í >?*;. símfregnir
írá frjettaritara Morgrmblaðaiaa.
Khöfn 17. júlí.
Litvinoff slakar til.
Frá Haag er símað, að eftir
fleiri da^a hlje á ráðstefnunni,
sem stendur þar yfir, bjóði Lit-
vinoff nn miklar tilslakanir, í eigna
afhendingarmálunum, og er búist
við að ráðstefnan hefjist aftur
\
írsku málin.
Frá London er símað, að upp-
reisnin í írlandi haldi áfram þrátt
f'yrir sókn stjórnarhersins. De Val
era hefir lýst yfir stofnun lýð-
veldisins í Cork.
Max borgarstjóri ímynd stjóru- eins einn aðili í samstarfinu fyrir
09 noUHrir fræoip Beonar fians.
Nl.
Konungur Belga var ekki fyr
komiun í hölt sína í Bryssel eftir
slríðið en hann tók aí' alefli að
friðarstörfunum. Menn haí'a tæp-
lega tekið eftir þessari snöggu
breytingu, en hún er máske göf-
ngasti þátturinn í aififerli hans.
Fóik «r ávalt reiðubúið til að
dáðst að friðarhöfðinga, sem neyð-
ist út í stríð, en það glejrmir
þeim, sem eru nógu vitrir til þess
að gerast starfandi að friðarverk-
um þegar hættan er liðin hjá,
þó þetta sýni miklu meira sið-
fcrðislegt hugrekki. Ef Albert kon-
ungur vami spurður hvað hann
áiití mesta þarfaverlc sem hann
hefði unnið, mundi hann sennilega
tufna eitthvert iðnaðarmál eða
þjóðf jelagsmál, sem ráðist hefði
Verið í vegna almenningsheillar.
Ofriðurinn hlýtur að hafa veriö
honum eins og svo mörg'um þegn-
um iians, útúrdúr, ógeðsleg mar-
tröð, sem ruglaði heilbrigða fram-
þróun í rásinni. Þessi martröð er
nú liðin hjá og nú er á ný byrj-
að eðlilegt líf á heilbrigðum grimd-
velli.
Eigi er þetta svo að skilja,
að konungur geri ekki ráð fyrir
að hættur geti steðjað að í fram-
tíðinni. í viðtalinu sem vitnað
er í hjer að framan, bendir hann
á, að hernaðarandinn geti komið
upp aftur í Þýskal. og telur natið-
synlegt, að bandamenn sjeu á
verði þangað til málunum sje
erdanlega skipað.
A þrengingartímum ófriðarár-
anna þegar mestur hluti landsins
var í fjandmanna höndum, tóku
allar stjettir höndum saman til
þess að bjarga þjóðinni, prestar
og stjórnmálamenn, verkamenn
og iðjuhöldar, kaþólskir menn og
trúleysingjar, Flæmingjar og Wall
ónar — allir tóku jafnan þátt
í landvarnarstarfinu. Hættan nam
burt allar stefnur og eyddi öll-
um væringum. Aldrei hefir þjóð,
sem í eðli sínu er skift að því er
snertir tungu, trúbrögð og stjóm-
málastefnu, staðið eins vel saman.
Auk konungsins ber allmikið á
fríðum flokki ýmsra ágætismanna,
svo sem Mercier kardínála erki-
biskubi af Malines, Max borgar-
stjóra og Pirenne prófessor, svo
þeir sjeu nefndir, sem kuunastir
eru erlendis. Mercier kardínáli
getur skoðast fulltrúi kirkjunnar,
aivaldanna og Pirenne pyófessor framförum inannkynsins.“
talsmaður mentamannanna. Hinnj Je'g hefi aðeins minst á konung
Belga og fáeina rnenn, sem nafn-
kunnir eru erlendis, en þetta laus-
lega yfirlit væri ófullnægjandi,
ef ekki væri minst á fjöldann,
bæði í iðnaði og landbúnaði, sem
þó mynda kjarna þjóðarinnar, og
syndi staðfestu þa og þol, sem
bjargað hefir landinu. Á ]>essa
ónefudu menn, — jafnstaðráðna
í að vinna ekki eitt handartak
fyrir fjandmenn sína, þó hótað
væri að flytja þá úr landi, eins
og þeir voru í því að vinna vel
að endurreisn lands síns þegar
friðurínn kæmi, — verðum við
aö líta með athygli ef við viljum
fá rjetta mynd af Belgíu nútím-
ans. Þeir höfðu ekki eius og hinir,
notið góðrar mentunar og upp-
eldis. Fátækt þeirra ljet þá ber-
skjaldaða fyrir freistingunni og
fáfræðin fyrir misskilningi. En
það var eins og þeir fengju ávalt
hugboð um rjettu leiðina, og
sneiddu bæði fram lijá örvænt-
ingu og hatri. Þeir stóðust þol-
raun ósigursins og það sem erfið-
ara var, freistingar sigursins. Belg-
í<3 átti að ófriðnuöi loknum leið-
toga, sem verðugir voru þjóðinni,
og þjóð verðuga leiðtogunum.
fyrstnefndi stóð ótrauður á verði
scm liirðir hjarðar sinnar og
þreyttist aldrei á að hvetja þ.jóð-
ina til þolinmæði og halda von
um hennar vakandi, en varð
jafnframt hag hennar og rjett-
indi af mikilli elju og veitti ör
ugt viðnám sjerhverri nýrri kúg
unartilraun af hendi Þjóðverja.
Max borgarstjóri bygði ekki land
vörn sina á trúarbragðagrundvelli
heldur á lagalegum rjettindum og
honum tókst að verja borg sín
eyðileggingu þeirri, sem Louvain
varð fyrir. Pirenne prófessor, sem
eins, og Max borgarstjóri sat í
varðhaldi hjá Þjóðverjum um eitt
skeið, var foringi þeirra, seni stóðu
fastast gegn tilraunum von Biss-
ings, landstjóra Þjóðverja í Belg-
íu, er hann reyndi að nota sjer
mismnnandi tungur landsmanna til
3tss, að koma á missætti milli
>eirra, Þjóðverjum í hag. Það er
eftirtektarvert, að enginn þess-
ara afreksmanna, sem nú eru að
uppskera launin fyrir verkin, sem
þeir lögðu sig í hættu til að vinna,
hefir notað sjer viðskiftin við
óvinina til að miklast af. Þeir hafa
farið að dæmi konungsins og
snjeru sjer, undir eins og ófriðn-
um var lokið, að viðreisnarstarf-
inu bæði í andlegum efnum, í
stjórnmálum, listum og vísindum
og beint þangað allri orku sinni.
f hirðisbrjefum kardínálans og
ræðunum sem hann hjelt á ófrið-
arárunum, kemur fram sami mun
| Herra ritstjóri! Jeg vil leyfa
mjer, að biðja yður að láta blað
urinn eins og í viðtali konungs- > .
, , . ... [yðar tJvtja knattspyrnumönnum
ins, þvi sem kaflinn var birtort, .
úr hjer að framan og ræðunni
sem hann hjelt 4. ágúst • 1914.
Kardínálinn er altof önnum kafinn
útaf fraintíðinni til þess að hann
megi vera að því, að hugsa um
liðna tímann; aðalstarf hans nú
er að berjast gegn ýmsu böH,
sem óhjákvæmilega hefir siglt í
kjölfar ófriðarins í Belgíu eins
og alstaðar annarstaðar, ög' vinna
að því, að þjóðin komist á hærra
stig siðferðilega en vaf fyrir
óí'riðinn.
Og Max borgarstjóri er kominn
á sinn stað aftur, og hefir sökt
sjer niður í borgarstjórastörfin
Það var lagt að 'honum að tak-
ast á hendur ráðherraembætti,
en Max kaus fremur að halda
áfram starfi því, er hann hafði
haft fyrir stríðið. Hann á nokk-
urn þátt í löggjafarstarfinu þar
sein hann situr á þingi Belga, ei
mest vinnur hann þó í þarfir borg-
ar sinnar, Bryssel.
Prófessor Pirenne sat mörg ái
í þýsku fangelsi og hið eina, sem
hann gat látið gott af sjer leiða
þav, var að halda uppi fræðslu fyt'ir
hina fangana. Hann er nú kom
inn aftur til Ghent og byrjaður
á vísindastörfum á ný. í ræðu
sem hann hjelt nýlega, sem rek
tor háskólans, komst 'hann þannig
af orði, er hann mótmælti þeim
er höfðu á móti vísindum Þjóð-
verja: „Það er ekki rjett að tala
um þýsk vísindi — heldur aðeins
um vísindi. Sá sem ræðst á þýsk
vísindi, ræðst á vísindin sjálf
en ekki þjóðina. Vjer hljótum
að viðurkenna, að við höfum lært
ntargt af Þjóðverjum, en oss hefir
skjátlast í því að vjer kunnum
ekki að greina vísindi þeirra frá
fordómum þeim, er komu þeim á
þá skoðun að Þýskaland væri
miðbik alheimsins, í stað þess að
hjer og stjórnum fjelaganna á-
samt hr. E. Jacobsen kærar þakk-
ii’ mínar fyrir hina fögru gjöf,
er mjer var afhent áður en jeg
fór af landi burt, og alla þá
góðvild, er mjer hefir verið auð-
sýnd þatm tíma, sem jeg hefi
dvailð hjer. Mjer mun aldrei líða
úf minni þær ánægjustundir, sem
jeg hefi haft í hinni fyrstu ferð
minni til íslands. Og mun jeg
gera, alt mitt besta til að fá fje-
lag mitt (Hibernians F. C.) til
að koma til íslands næsta ár.
Þegar jeg segi yfirmönnum fje-
lags míns frá því, hvernið farið
hcfir verið með mig hjer, munu
þeir, eflaust senda flokk sinn
hingað.
í þeirri von, að þjer Ijáið þessu
rúm í heiðruðu blaði yðar, þakka
jeg aftur vinum mínum alla þá
gestrisni er þeir hafa sýnt mjer,
og kveð yður með virðingu. Yðar
R. Templeton.
dór Halldórsson, Páll Andrjesson,
Helgi Eii'íksson, Óskar Nórðmann,
og Sigurður Waage.
Veður var hið ágætasta og
óvenjulega margt fólk var saman-
komið á íþróttavellinum, þegar
kappleikurinn hófst. Munu bæj-
arbúar hugsa sjer að fylgjast vel
með þessum kappleikjum. Enda
ha.fa knattspyrnumenn hjer aldrei
fengist við öflugri keppendur en
I.Skotalia, qig verða, því þesjsir
leikir mælikvarðinn á því, hvað
þeir geta.
í fyrri hálfleiknum mátti heita
sífeld sókn af hálfu Skotanna,
Og strax í byrjun sást það, að
þeim mundi vera leikur einn að
fást við Víkingsmenn. Samleikur
þeirra var frábærlega góður, ekk-
ert spark til ónýtis og allur flokk-
urinn ein samstarfandi beild. Eft-
ir 5 mín. leik skoruðu þeir fyrsta
markið. Og þegar liðin var %
hálfleiksins, höfðu þeir skorað 3
mörk. En þá fóru Víkingarnir
að veita öruggari vörn. Sóttu
þeir á við og við, en brast altaf
samleik, örugga festu og leikni
til þess að halda knettinum. Fóru
svo leikar, að eftir fyrri hálf-
leikinn höfðu Skotarnir 5:0.
í síðari hálfleiknum var frammi-
staða Víkings allmiklu betrj. Urðu
þéir bæði djarfari og náðu betri
samleik. Var svo stundum, að
ecgu síður var sókn af þeirra
hendi en vörn. En þegar mest á
reið, brást þeirn listin og knött-
urinn var rekinn með festu og
leikni að marki þeirra. Þessi hálf-
lcikur, einkum fyrri hluti hans,
var hinn fjörugasti og ljeku hvor-
irtveggju af kappi, fylgdu áhorf-
endur leiknum með áhuga alt frá
byrjun til enda.
Síðari hálfleikinn skoruðu Skot-
ar 2 mörk, og höfðu því 7:0.
Það er óhætt að fullyrða, að
í fyrrakvöld sáu menn í fyrsta
skifti hjer ágætan kappleik, þar
sem voru Skotarnir. Geta menn nú
sjeð, að knattspyrnan er meira
vit en strit, þegar svo frábærlega
vel er leikið. I flokki Skotanna
ei hver maður sj-erfræðingur á
sínu sviði: afbragðs knattrekar,
sh ilamenn og skotmenn. Þó munu
áhorfendur liafa dáðst einna mest
ao McAlpine. Enda var leikur
hans einna sjerkennilegastur. Og
einnig þótti mönnum Grove
slingur.
Þessi ósigur Víkings kemur v
nnlega engum á óvart. Fáir munu
hafa verið svo bjartsýnir að álíta,
að knattspyrimmennirnir hjer
Sá maður, sem býður út vinstúiku
Binni og gleymir að taka með sjer
Tobler
hann er vís með að gleyma ein*
hverju fleira.
verkamannafjelaga falli burtu, ia
29 verkamannafjelög fái enu þessa
h.ialp. í verkamahnafjelögunum,
sem styrkinn missa, ev tala at-
vinnulausra að meðaltali 5%, en
í hinum, sém styrknum haída 23fo.
t egna þess að jafnaðarmeim ha^a
oskað eftir að spyrjast fyrir hjá
ii’nanríkisráðherranum um þessi
ákvörðun hans, verður þjóðþingií
kallað saman 18. þ. m.
Smjörverðið
heí'ir fallið í síðustu viku niður i
395.00 100 kg., lækkað um 23.00.
Síafsetningarmáh
Svar til J. p.
Herra fræðslumálastjóri Jón þór-
arinsson ritar grein í Mbl. 11. þ. m.,
sem á að vera andmæli g'egn orðuffl
minum um tilorðning Stjórnarráðsrit-
háttarins í ritlingi ■ mínum um ísl.
stafsetmngu. Eg vorkenni nú þessum
goðkunnmgja mínum og gæðamanni
að liafa gert >á vitleysu að vera að
hreyfa við þessu máli, Iþví það verð-
ur honum og vini hans, fyrv. ráðh.
Jóni Magnússýni, til enn meiri vansa,
■svo sem hér mun sýnt verða, þó eigi
se alt talið sem til kaim að vera i
pokahorninu lijá mér.
Furðulítið virðist mér það koma
þessu máli við, þótt Skólab'laðið hafi
ekki komið út isíðan á nýári. Það er
engin nýjung þótt dráttur verði áj
útkoniu þess.
Yiðkunnanlegra hefði verið lijá
fjöllesnum fræðslumálastjóra, úr þvi
hann fór að slá um sig með alkunnil
vísunni eftir Steingrím skáld, að hafft
þá vísuna retta, en hún er ýmislegft
úr lagi færð hjá J. p., sem hendir
til þess að hann vanti brageyra og
svo nenningu til að fletta upp í
kvæðabokinni úr því minnið vai'
svona gallað.
Það er sama hverri réttrituu sem
fvlgt er, þá verður þar að vera „eg“
!iin.
Civil Service vinnnr með 7:0.
Fyrsta viðureign knattspyrm:-
mannanna hjer fór fram í fyrra-
kvöld. Var það „Víkingur“, sem
reið á vaðið. Civil Cerviee hafði
hreytt liði sínu frá því sem fyrst
var búist við, og keptu þessir
af þess hálfu: D. S. MacLay, J.
Gilbert, Alexander, Ch. Robertson,
Sutherland, McGregor, Ross, J.
Gruickshank, J. Blair, J. Mc
Alpine og Grove. Af Víkingsliði
kept.u :■ Valur Gíslason, Þórður
Aibertsson, Sverrir Forberg, Ein-
B. Guðmundsson, Gnnnar
stæðu Skotunum hið minsta á
sporði, Til þess voru engar líkur.
Enda eru þeir- fengnir hingað til
þess að fá óræka sönnun þess,
hve miklu íslensku knattspyrnu-
mennirnir verða að bæta við, til
þess' að geta mætt þeim, sem
bestir eru í þessari list. Og áreið-
anlega geta þeir mikið af Skot-
unum lært, þótt þeim hafi farið
mikið fram við kenslu Mr. Temple
tons. En þá framför verða þeir
að auka enn að miklum mun,
það sjá þeir best í viðureigninni
við snillingana — Skot^na.
’ uuvmuuuoauu, vj uniiai
það, eins og aðrar þjóðir er að- Bjarnason, Ágúst Jónsson, Hall-
Frá Danmörku.
Rvík 17. júlí.
Atvinnuleysisstyrkurinn í Danmörku.
Kragh innanríkisráðherra hefir
sent út tilkynningu um það, að
auka-atvinnuleysisstyrkur til 37
(ekki ,,jeg“) til þess að rétt ljóð-
stöfun lialdist. Hiimm skekkjuniun
sleppi eg.
Fræðslumálastjórinn brigzlar mét
um hafa farið rangt með söguna
urn tilorðning Stjórnarráðsfitháttar-
ins, en fer þnr algerlega með rangt
nnil. Eg tíðka hvorki í bæklingnum né
annarsstaðar að halla réttu máli vís-
vitandi. En hinu get eg eigi gert við,
þótt þá Jónana kenni þarna til og
verði sárgramir, þegar fundið er að
atgerðum þeirra.
Fræðslumálastjórinn segir, að það
sé ekkert aðalatriði hjá sér hverri
stafsetningu fylgt sé í íslensku. Nei,
það er heldur ekki beint, neitt höfuð-
atriði hjá mér, heldur hitt, að regl-
urnar fyrir valdhoðna rithættinum
séu eigi fullar af mótsögnum sitt á
hvað svo sem nú er, og það svo gíf-
urlega, að ómáttulegt, er að kennft
mnlið með viti eftir stafsetningar-
reglum Stjórnarráðsins, og svo, að
menn séu jafnan samkvæinir sjálfum
sér í rithætti sínum, sem nú vill °£
mjög vanta hjá sumum. pað er ó'hæf®
að kehnarinn verði í næstu kenslU'
stund að rifa niður þær fræðiseth-
ingar, er kendar vóru í næsta keuslu-
tíma á undan, en það verður tíðum
að gera nú. Um það ber öllum g°S~
um íslenskukennurum saman. Hér er
þá fræðslumálastjóri að sanna a,t
annað en það, er sanna ber og er
slík aðferð nefnd málflækja a lS”
lenzku.
Það eru fleiri málfróðir menn en
ég, sem dæmt hafa hart um Stjórnar-
ráðsritháttinn. Þar á meðal Hallhjöru
prentari Halldórsson (Landið 13. Ib •
1918) er færir full og föst rök
máli sínu og ennfremur Jakob Jéba-