Morgunblaðið - 26.07.1922, Blaðsíða 2

MOBGUNBLABI*
'-eykur transtiS á honurn og stefnu
hans. En öll framkoma hans verð-
ur þó aðallega að vera alvarleg.
Það varð óhamingja Erzbergers,
að hann hafði ekki stjórn á hinu
ljetta skapi sínu, að brosandi and-
lit hans lýsti því altaf greinilega,
hve vel hann kunni við sig í hin-
um nýja valdasessi sínum. Menn
sögðu að hann risi eins og vafn-
ingsviður upp af rústum Þýska-
lands, og sú mótsetning var meiri
en að heit skaplyndi þyldu það.
1 raun og veru var hann betri
niaður en margir aðrir pólitiskir
fjáraflamenn. En hann hafði brot-
ið siðvenjuna og varð að láta lífið
f.yrir.
III.
Sovjetstjómin hefir enn ekki
verið þjóðrjettarlega viðurkend.
En lofi hún aðeins að borga skuld-
ir sínar, stinga auðvaldsríkin blóð-
skuldinni undir stól.
Og því skyldu þau ekki gera
það? Hjá þeim hefir heldur aldrei
hugsunin um mannslífin haftnokk
ur áhrif í verstu árekstrunum.
Stjórnbyltingamennimir í Frakk
landi urðu að ryðja hinum þveru
og óþægu úr vegi, gera eignir
þeirra upptækar, höggva höfuðin
af þeim — þá fyrst öfluðu þeir
(lýðvéldinu hæfilegrar virðingar
heima fyrir og erlendis. Þegar öll
kurl koma til grafar, þá er það
hmn harðvítugi máttur frekar en
fiest annað, sem menn bera virð-
ingu fyrir, hvort sem þeir eru
þjóðhöfðingjar eða þegnar, auð-
menn eða öreigar.
IV.
Þjóðrjettarlega og fjárhagslega
hefir sovjetstjómin orðiö gjald-
þrota, en enginn getur neitað því,
að hún kann að fara með valda-
pólitík.
Hún hefir komið upp hervaldi,
sem ekki gefur eftir hervaldi hinna
stærstu ríkja. Hún hefir sýnt stjórn
kænsku, sem í kæruieysi yfirstíg-
ur allra annara. Hún heldur þjóð-
irtni í ófrelsi og beitir meðulum
tii að hræða hana og undiroka,
sem ekki eru betri en þau, sem
notuð voru í tíð Nikulásar hins
fvrsta, Habsborgaranna í Austur-
ríki eða Bourbonanna í Neapel.
Harðstjómarstefna Moskva-
stjómarinnar er aðeins ný í stefnu
sinni, en í aðferðum sínum heyrir
hún til hinum gamla skóla. Hún
lieldur áfram þeirri stefnu, sem
aðrir stjórnmálamenn þora ekki
■ac tileinka sjer lengur, en sem þeir
fylgja við og við, þegar t.æki-
fari gefst. Af því kom sú ástúð,
sem Titsjerin var sýnd á Genúa-
ráðstefnunni, þótt hann mætti sem
fulltrúi fyrir eyðilagt land.
V.
Á öllum þímum hafa þjóðirnar
borið virðingu fyrir forsjón í
tvífættri mynd. Fyrir nokkrum
þúsund árum hjet forsjónin Rams-
<es eða Xerxes, í gær hjet hún
Vilhjálmur eða Franz Joseph eða
Nikulás, í dag heitir hún Lloyd
George eða Poincaré eða Lenin.
Yfirráð mannanna yfir náttúr-
unni hafa aukist stórkostlega eftir
því sem aldir hafa liðið, en eigin
herrar eru mennirnir enn þá ekki.
Ef maður hefði ekki vitað það fyr,
þ. komst maður að raun um það
1914, að í efnum, sem ráða úr-
siitum striðs og friðar, eru þjóð-
irnar jafn ósjálfstæðar eins og
persnesku skaramir, sem einvald-
urinn rak á sínum tíma yfir Hell-
espont.
Þær eru ekki ríkari af sjálfs-
ákvörðun nú. í hvert sinn sem
þessar tíðu ráðstefnur standa yfir,
þar sem leiðtogar heimsstjórnmál-
anna ráða ráðum sínum, bíður öll
Evrópa á öndinni eftir niðurstöðu
þeirra, því það eru í raun og veru
þessir 2—3 menn, sem hafa örlög
álfu vorrar í hendi sjer. Þeir eru
vor jarðneska forsjón.
Sjerhver forsjón ætti, að geta
sjeð fram í tímann. En það kemur
aftur og aftur í ljós, að þeir menn,
sem hjer er um að ræða, standa
hrapallega í stöðu sinni að þessu
leyti. Þeir vita .ekkert meira fram
í tímann en við. Dýrkun manna á
þeim skrýðir þá að vísu nokkurs-
konar yfirnáttúrlegri framsýni. En
í raun og veru eru þeir hálfblind-
ir og fálmandi menn, og einu yfir-
bnrðir þeirra felast í sjálfstrausti
þeirra, er þeir gera sig að forsjá
annara hálfsjáandi og fálmandi
nianna.
Ef þeir trúa á sjálfa sig, þá er
það ógurlegt drembilæti; þegar við
trúum á þá, þá er það ógurlegur
sauðarskapur.
5.
Platon áleit, að heimspekinga.rn-
ir ættu að stjórna.
Það er sennilega í sambandi við
þessa hugsun, aS Oswald kom
fram með þá skoðun fyrir nokkr-
um árum, er fekk brennandi fylgi
m. a. Gorkis: að úrvalsmenn allra
landa fyiktu sjer um það hlut-
vtrk, að koma skynsamlegu skipu-
lagi á stjórnmálaóskapnaðinn, þá
átti þjóðunum ekki lengur að vera
stjórnað af skammsýnum, eigin-
gjörnum stjórnmálamönnum, held-
ui af ágætustu og gáfuðustu mönn
um í sameiningu. Þessi hugsjón
opnar mikla og fagra útsjón. En
sje nánara gætt að, þá sjest það,
að hún er óheppileg.
Urval manna er nefnilega ekki
lagað til samvinnu. Miðlungsmenn
irnir eru skapaðir til þess að fvlgj
ast að í flokkum. En úrvalsmenn-
irnir hafa allir sín andlegu sjer-
einkenni, og einmitt þessi sjer-
einkenni hindra samband þeirra.
Engin vissa er heldur fyrir því,
að úrvalsmennirnir væru gæddir
góðum stjórnmálahæfileikum. Þó
kallað væri saman þing áf heims-
ins mestu hyggjendum, könnuðum,
listamönnum, vjelfræðingum og
verslunarmönnum; þá mundi það
reynast ómáttugt til að umskapa
stjórnmálin. Hinar ólíku tegundir
gáfna gætu ekki unnið saman.
Nei, úrvalið getur ekki bætt
stjómmálin, þeir sem gert hafa
stjórnmálastarfsemi að iðn sinni,
hvorki geta það nje vilja. Ef þau
eiga að umskapast, getur það að-
ems orðið af andlegri hreyfingu
í líkingu við siðbótina.
--------o-------
*
Hinn 3. þ. m, var hinum nafn-
kunna ritstjóra Maximilian Har-
den sýnt banatilræði. Gerðjst það
með þeim hætti, að tveir menn
rjeðust að honum á götu skamt
frá heimili hans og börðu hann í
höfuðið með kylfum. Misti hann
meðvitundina þegar í stað og
nærstatt fólk streymdi að og flýðu
jódæðismennimir áður en þeim
hafði tekist að ráða Harden bana.
Náðist annar þeirra þegar í stað.
Báðir illvirkjamir teljast til ó-
aldaflokks þess, sem rjeð Rat-
htnau bana og sá sem handsam-
aður var er meðlimur í fjelagi
„þjóðrækinna hermanna“.
Harden fjekk sjö högg í höf-
uðið en áverkinn er ekki talinn
hættulegur lífi hans.
Þiúgið hefir >samþykt ýmsar
ráðstafanir til þess að afstýra
morðplágunni, sem virðist vera
að rísa í Þýskalandi og þegar
hefir haft í för með sjer ómet-
anlegt tjón fyrir ríkið. Æði það
sem hefir gripið keisarasinna og
menn hins gamla prússneska anda
virðist vera að steypa hinni þjök-
uðu þýsku þjóð í glötun og veröa
valdandi borgarastyrjöld, einmitt
þegar mest ríður á, að þ>jóðin öll
standi saman sem einn maður.
Sem dæmi upp á andann í aftur-
haldsblöðunum þýsku má nefna
grein í „Stadsburger Zeitung“.
Er innihald hennar það, aS morðið
á Walther Rathenau muni ekki
verða síðasta pólitíska. morðið
í Þýskalandi. Segir blaðið, að
næstu tilræðunum verði að beina
gegn öllum Frökkum, sem bú-
settir sjeu í Þýskalandi og fer
miklum æsingarorðum og eggjun-
ai um málið. • Daginn eftir að
Harden var sýnt banatilræði var
sprengikúlum komið fyrir undir
samkomuhúsi jafnaðarmanna í
Mannheim, en fyrir tilviljun fanst
hún áður en hún hafði haft til-
ætlaðar verkanir.
--------o--------
MMin n Un
„Tíminn“ — eða svo nánar sje
ákveðið — Jónas Jónsson telur
mig hafa skrifaS undir nafninu
„ferðamaður“ nokkrar „illyrða-
klausur“ í Morgunbl. um „Tím-
ann“ fyrir umbætur þær, sem
hann sje að berjast fyrir í strand-
ferðamálinu.
Vel get jeg gert Jónasi þao
til geðs að gangast við íaðe •lin.x
.að þessum greinum úr því hanr.
hefir sneplað það uppi. Það var
aldrei til þess ætlast, að slíkt
yrði ævarandi leyndarmál. Þessi
uppgötvun og yfirlýsing Jónasar
kcmur mjer því ekkert á óvart.
En hitt fæ jeg ekki skiliö, og
sjálfsagt mjög fáir, hvað þessar
greinar mínar um strandferðamál-
ið koma Jóh. Jóh. við fremur en
hverjum öðrum landsmanni, eða
hvað þær snerta þá sögu, sem
hefir verið að birtast, síðastliðið
ár og jeg er höfundur að. En
þessi tvö ólíku atriði dregur Jón-
as inn í ágreining okkar um fyr-
irkomulag strandferðanna. En jeg
fæ ekki sjeð, að þau komi honum
hið allraminsta við—ekki fremur
en það kemur því við, sem Jónas
hefir um strandferðamálið skrifað,
að hann hefir stundum verið
nefndur í töluðu máli og rituðu
kafbátur og Hriflon og annað
þesskonar. Manni dettur í hug
kolkrabbi, þegar maður les þessa
síðustu ádrepu Jónasar til mín
og annað fleira, sem hann hefir
skrifað. Það er því líkt sem hugs-
un hans hafi marga og langa
sogarma, er fálmi í allar áttir út
frá sjer og sjúgi fast í sig alls-
konar málefni, sem eru gersam-
lega óviðkomandi því, sem hugs-
uriinni ætti sjerstaklega að vera
beint að. í þetta skifti saug hún
fastan í sig, maim, sem ekkert
kom málinu við og sögu, sem
ekkert kom því heldur við. Jónas
ætti að skera þessa sogarrna af
hugsun sinni.
Því mótmæli jeg algerlega, að
jeg hafi skrifað „illyrðaklausur“
um „Tímann“ í sambandi við
þetta mál eins og Jónas segir.
Þar hefir honum enn orðið á að
gera sannleikanum helst til lágt
undir höfði. Þarf J. J. ekki ann-
að en líta yfir greinar mínar hjer
í blaðinu um strandferðamálið og
lesa betur, mun hann þá sannfær-
ast um, að hann getur ekki sagt
það sama við sannleikann og Þor-
steinn: „Þjer vinn jeg, konungur,
það, sem jeg vinn“. En að Jón-
asi sjálfum mun jeg hafa vikið
þeim orðum, að honum væru „til-'
tækar rangfærslur á máli manna“,
en sjálf sín vegna ætti hann að
leggja þann ávana niður. J. J.
er vitanlega frjálst, að kalla þetta
illyrði. Jeg geri það ekki. Og væri
þctta borið saman við sumt af því,
sem í „Tímanum“ hefir staðið,
og J. J. á sennilegast nokkurn
skerf af, þá yrðu þetta blíðuyrði
ein.
Ekki get jeg orðið við þeim
tilmælum Jónasar að birta „stutt-
an útdrátt" í Morgunbl. úr því,
sem jeg hefi sagt um strandferð-
irnar, Mjer finst sú bón fremur
bamalég: að birta útdrátt í Mbl.
úr því, sem hefir staðið í Mbl.!
Jónas hefir að vísu tíðkað þetta
— skrifað „Komandi ár“, í „Tím-
ann“ og birt síðan útdrátt úr
þeim í „Tímanum“ ! En það var
gert í kosningavímu og get jeg
ekki tekið hann til fyrirmyndar
í því. Mjer finst hoiram vorkun-
arlaust að átta sig á því, sem
jeg hefi haldið fram um fyrir-
komulag strandferðanna, þó því
sje ekki þrýst saman í örfáar
línur — og allra helst, ef, það,
sem þar er sagt af viti, er tekið
ú” greinum samvinnumanna um
rnálið, eins og hann gefur í skyn.
Það sem þaðan væri runnið, skilur
Jónas þó væntanlega. En kynni
ástæðan til þessarar bónar hans
að vera sú, að hann ætti örðugt
með að átta sig á öðru en út-
drátfum, þó úr stuttu efni sje, þá
hefi jeg hvorki vilja nje tíma
til að dekra við þann annmarka
hans.
J. B.
--------Q--------
Síðasti kapplEÍkuvirm.
Eftir laugardagskvöldið munu
ýmsir hafa gert sjer vonir'um, að
síðasta viðureiguin milli Skota og
íslendinga mundi verða á þann
veg, að íslendingar biðn lægra
hlut, en við góðan orðstír. Flokk-
urinn- sem kjörinn hafði verið til
þess að vera úrslita-úrvalslið flf
hálfu Reykjavíkurf jelaganna, varð
slyppifengur í þrautinni í fyrra-
lcvöld og úrslitin urðu lík hinum
fyrri.
Reykjavíkurflokkurinn var þann
ig skipaður: Markvörður Sigurjón
Pjetursson, bakverðir Pjetur Sig-
urðsson og Júl. Pálsson, fram-
verðir Einar B. Guðmundsson,'
Tryggvi Magnússon og Gunnar
Bjamason, framherjar Osv. Knnd-
sen, Helgi Eiríksson, Pjetur Hoff-
mann, Gísli Pálsson og Eiríkur
Jónsson. Lið Skota var líkt og
áður en öðruvísi skipað. En segja
má þó úrvalsliðinu til huggunar,
að Skotarnir ljeku miklu öflugar
en á laugardagskvöldið.
Skotar ljeku fyrri lotu móti sól
eins og fyr, en undan vindi. Yar
nokkur sókn af beggja hálfu en
þó meiri af Skotanna og leið lengi
og beið, þangað til mark var sett.
Knötturinn var þó hættulega oft
fyrir marki úrvalsliðsins og er
hálf lotan var liðin fengu Skot-
arnir hornsparlc, er fór í mark, án
þess að snerti nokkurn mótherj-
ann nema markmanninn sjálfan,
ei þó stóð fyrir ' innan marklín-
una, að því er best varð sjeð. Or-
sakaði þetta mark þannig nokk-
urs tvímælis, þó að kyrt rnegi
liggja. En um annað markið er
engum blöðum að. fletta. Það átti
a? vera ógilt, því að augljóst var,
að sá er það skoraði var rang-
siæður, og er óskiljanlegt að dóm-
arinn, Mr. Mitchell skjddi ekki
fá sönnun þess hjá línuverðinum.
Annar hálfleikurinn gekk í þófi
framan af og gerðist fátt mark-
' vert þangað til 20 mínútur voru
liðnar. Þá tókst Skotum að skora
eitt mark enn. Varð nú aftuT sókn
i af beggja hálfu og munu margir
hafa búist við, er hálfnuð var
seinni lotan, að úrslitin mundu
Sitja við það sem komið var. En
e- stundarfjórðimgur var eftir af
lciktímanum gerðust þau óvæntu
tíðindi, að Skotar gerðu þrjú
mörk enn, með stuttu millibili.
Yar svo áð sjá er fjórða markið
kcm, að úrvalsliðinu hefði alger-
lega fallist hugur, og vörn þess
var öll í molum. Skar þar mjog
úr milli góðs leiks og slaks, en þó
má geta þess, að leikur landanna
var eigi eins harður og af hinna
hálfu. Úrslitin urðu þannig 6 gegn
0 í báðum lotunum. en þó má
taka fram, að þetta síðasta núll
var eigi eins stórt og þau f.viri,
því að í þessum hálfleik náði sókn
úrvalsliðsins stundnm að markinu,
og ]iað svo að eÍTÍ v.mtaði iif»ma
lítinn herslumun til !>-ss að knött
urinn kæmist inn. Það sáust lík-
indi til markskorunar meiri en að
undanförnu, og sami markvörður-
inn hjelst þó á sínum stað állan
leikinn. En lukkan var ekki með
löndum fremur en að undanförnu
og Skotarnir fóru svo hjeðan, að
enginn knöttur hefir komist í
þc irra net.
Lið Skotanna sýndi í síðasta
leiknum betri samleik og leikni
en nokkurntíma áðnr, vindspörk
voru að vísu eigi allfá, en knatt-
miðunin svo nákvæm, að varla bar
út af að knötturinn lenti hjá þeim
sem hann var ætlaður. Það var
unun að sjá fullkomnunina í leik
þeirra, og hve miklir íþróttamenn
þeir eru í knattspymunni.
Um úrvalsliðið síðara, sem af
flestum mun talið sterkara en
hitt, sem Ijek á laugardagskvöldið,
er fátt að segja. Markvörðurinn
sem vann sjer mest til ágætis á
laugard'aginn var miklu síðri í
þetta sinn og hefði t. d. verið
vr rkunnarlaust að bjarga tveimur
af mörkunum sem sett voru. Þá
var einnig óþarft af honum að
hlaupa langar leiðir út úr mai'ki
til þess að snerta knöttinn og
leiða þannig hornspyrnu yfir fje-
laga sína. Yfirleitt virtist hann
vera um of ógætinn í þetta sinn.
Bakverðirnir stóðu báðir vel í
stöðu sinni. Samvinnan milli fram
varðanna var ™jög ófullkomin;
þar hefði vel farið á því, að jafn-
ara hefði skifst á men», en sann-