Morgunblaðið - 06.08.1922, Qupperneq 3

MGRGUNBLAH&
lagðir í einhver framleiöslufyrir-
tœki. En jeg má víst ekki fara
að halda umvöndumarræður!!
ÞáS vildi svo til að jeg var í
bænum þegar lialdin var hátíðleg
afmælisminning liins mikla og
góSa maruns Jóns SigurSssonar.
^Minning hans er höfS í svo mikl-
um heiðri á íslandi, að jafna má
til viiðingar þeirrar, sem Skotar
bera fyrir nafni "W. E. Gladstone.
Jeg hefi aldrei sjeð prúSmahn-
legra fjölmenni karla og konur,
frísklegt, hraustlegt og frítt fólk
og jeg dáðist mjög aS því sem
iram fór, einkum ræSunni viS gröf-
ina og fyrstu íþróttimar er sýnd-
ar voru, sem eigi eru algengar
beima en miklu tíðari í Frakklandi.
Jeg hefi sjeð mynd Jóns Sig-
n ðssonar í nálega hverju húsi sem
jeg hefi komiS í hjer, og að út-
liti virSist mjer hann vera annar
Wilhelm Tell.
Þegar jeg gekk um kirþjugarð-
inn eftir hátíSahöldin .vakti sjer-
staklega einn legsteinninn eftir-
tekt mína, því hann var úr rauSu
Peterhead-graniti. Mjer þótti þetta
e'nkennilegt, en kom ekki á ó-
vart er jeg sá, að undir honum
Lvíldi Skoti einn, Paterson að
nafni, sem hafði dáið í Keykjavík.
Líklega hafa vinir hans haldiS, aS
síSasta hvíldin yrði honum hæg-
ari, ef þessi steinn frá ættjörSinni
stæði á leiði hans, eða ef til vill
befir hann óskað þess sjálfur á
deyjanda degi.
Um leiö og jeg lýk máli mínu
um Keykjavík, verS jeg aS biðja
góða borgara bæjarins afsökunar ef
þeim finst að jeg hafi að ein-
hverju leyti talað óvirðulega um
þeirra góSa bæ.
Jeg hefi dáðst aS, hve göturnar
voru breiSar og reglulegar. Jeg
hefi komiS í hið óbrotna em full-
nægjandi alþingishús og háskóla
og einnig landsbókasafnið og þjóð-
menjasafniS. Jeg hefi, sem gamall
borgarstjóri í Aberdeen heimsótt
(g átt gott og skemtilegt viStal
við Knud Zimsen borgarstjóra, sem
hefir lík störf meS höndum hjer.
Hann er ánægður meS bæinn og
allsendis óhræddur viS skuldir
hans og skatta, sem samkvæmt töl-
nm þeim, er hann sýndi mjer við-
víkjandi bæjarhagnum, eru eigi
óeðlilegar.
Jeg hefi drukkið mikiS af hinu
tæra vatni Reykjavíkur og leyfi
n jer að segja, aS hvergi fáist betra
vatn ‘í heiminum. MeS svo góöu
crykkjarvatni hefði bannið átt aö
vera ónauðsynlegt, en þó hefi jeg
vtriS vottur að þeirri leiðu sjón,
að fleiri en einn ungur maður hafa
borið merki þess að hafa drukkið
annaS og miklu sterkara. Kemur
það mjer til að halda, aS nauS-
synlegt sje að hert sje á bannlög-
nnnm í vissum atriðum. Annað
sem mjer þóti mjög leiðinlegt aS
sjá, var aS kornungar stúlkur
skyldu koma án fylgdar sjer eldra
fólks inn á kaffihús, til þess aS
eta, drekka og reykja.
Timbur, steinsteypa og bárujárn
getur ekki talist að gera eina borg
fallega, en þegar það er smekklega
málað, verða álirifin í heild sinni
ekki slæm. En samt held jeg, aS
meira ætti að gera aS því aS nota
grásteininn, sem rjettilega meðfar-
irn er mjög þekkilegur á að líta,
eins og sjá má af hæstarjetti.
Jeg get eklri lokið máli mmu
um það, sem jeg hefi sjeS í Reykja
vík, án þess aS minnast á, aS jeg
var svo lánsamur, að kynnast hin-
um fyæga mypdhöggvara Eiuari
Jónssyni í kastalaborg hans Hnit-
björgum. Er jeg fullur lotningar
fyrir snild Einars og vona að jcg
fái síðar að sjá einhver af hinnn
frábæru listaverkum hans í Skot-
iandi.--------
í næstu og síðustu grein minni
ætla jeg, með leyfi lesandans, aS
koma fram meS nokkrar ti'lcgur
fyrir íslensku þjóðina, er varða
ýms atriði, er að minni hyggju
væri hægt aS breyta til bóta.
-------©-------
Opið bnjef
til herra Steingríms Arasonar
frá Bjarna Hjaltested.
VirðiS mjer til vorkunar, herra
Steingrímur, að jeg hefi lent í
vandræðum með titilinn handa yS-
ur. Barnakennara þorði jeg ekki aS
nefna yður. Sá titill er yður víst
of ósamboðinn. Eftirlitsmann vildi
jeg heldur eldri nefna yður, því nú
er eftirliti yðar lokiS. En náms
stjóri eruð þjer ekki enn orðinn, og
ekkx einu einusinni settur sem slík-
ur ennþá. Þjer eruð sem sje í eins
konar millibilsástandi, þar sem þjer
nú í annaS sinn hafið kveSið upp
dcm yðar um kennarana viS skóla
fcæjarfjelagsins og sent áleiðis þang-
að er leið liggur.
Jeg get því talaS við yöur feimn-
isiaust. En aS jeg hefi ekki gert
það fyr, stafar af því, að jeg fresta
því í lengstu lög að eiga orðakast
viS mann með svipuöu innræti
og yöur, með því líka aS jeg er
enginn óróaseggur að upplagi. —
Samt má að öllu of mikið gera, og
kemur áS því, að sannast rjett að
vera, að „betra er seint en aldrei“.
Þjer hafið herra Steingrímur,
afkastaS miklu á tveimur umliðn-
um árum. Hvernig það verk yfir-
lcitt er af hendi leyst, ber mjer ekki
að dæma um. Hins vegar get jeg
ekki lengur látiS starf yðar af-
skiftalaust aS því leyti, sem þaS
snertir sjálfan mig persónulega.
Að fyrra rannsóknarári yðar
1- knu hafiö þjer, ásamt præp. hon.
síra Olafi Ólafssyni frá Hjarðar-
holti, sent frá ySur skýrslu, sem er
þannig úr garði gerð, að hún er
lítill vegsauki höfundi eSa höfund-
um hennar, hvernig sem á er litið.
Þjer hafið aS vísu haft orð á
því, að ekki hafi veriö til ætlast frá
frá byrjun, aS skýrsla þessi kæmi
almenningi fyrir sjónir. Hafið þjer
máske sjeö það eftir a, að fá mátti
höggstaS á þeim uppeldisfræðing,
er vísvitandi gat fariS þannig að
ráöi sínu?
En hefði þá hitt verið betra, að
lauma frá sjer skýrslu, er ekki gat
talist laus'viS vísvitandi ósannindi?
Því með skýrslu þessari eruS
þjer orðinn sannur að sök um þaS
að hafa misboðið sannleikanum,
meS því aS þjer í henni veittust
einkum að kristindómskenslunni
eftir aðra eins „rannsókn“ og raun
hefir á oröið. Og þegar svo sýnt
er fram á það opinberlega í dag-
blöðunum, að þessi rannsókn yðar
hefir ekki verið fullkomari en svo,
að yður hafði algerlega láöst að
hlýöa á kenslu hjá öðrum aðalkrist-
indómskennaranum (þ. e. mjer),
þá neyðist þjer til að játa þaS op-
inberlega (sbr. -Morgunbl. 15. jan.
1922), en reynið um leiö að klóra
í bakkann með lævíslegum ummæl-
um, sem hjer skulu tekin upp: Þjer
segið, aS þegar þjer koomuö inn í
kenslustund til annars aðalkristin-
dómskennarans(þ. e. B. Hj.) „hitt-
ist svo á aS hann var að kenna
dönsku“. Jeg spyr: Er þaS sam-
viskusamur eftirlitsmaður, sem læt-
ur það vera komiS undir hendingu
einni, hvort hann gerir rjett eða
rangt? Áttuð þjer ekki frjálsan að-
gang að stundatöflu skólans jafnt
og vjer kennararnir, svo aS þjer
bæði máttuð og áttuS að vita fyr-
irfram hvaS verið var áð kenna
þar sem þjer vilduð koma inn til
eftirlits.
ÞaS er þá líka deginum ljósara,
að yður hefir fundist þessi afsökun
veigalítil. Þess vegna bætiS þjer
við nýrri afsökun, sem sje, aS ,þjer
hafið verið samkennari minn í 5
ár og heyrt mig prófa í kristnum
fræSum á vorin“.
ViS þessa afsökun yðar er ýmis-
lcgt að athuga. Og hafi yður brugS-
ist rök við fyrri afsökunina, þá
eigi síður við þessa.
Fyrst og fremst hlýtur þaS að
vera öllum ljóst, nema þá ef til vill
yður, að það tvent, að kenna og
prófa, er ekki eitt og hiS sama
(allra síst í námsgrein eins og
kristnumumfræðum, sem síðar skal
vikið aS). Því. kensla er umfram
alt skýring á efninu í þarfir nem-
andans, að hann megi geta tileink-
að sjer þaS á sem auðveldastan og
eðlilegastan hátt. Og þessu samfara
æfing á efninu. En prófun er rann-
sókn á þekkingu og skilningi nem-
enda á efni og innihaldi. Þess
vegna einnig sitt hvað að hlýSa á
kenslu og hlýða á próf. En í yðar
ai gum virSist bersýnilega enginn
munur vera á þessu.
Auk þess eru það bein ósannindi,
aS þjer sem samkennari minn við
skólann hafiö heyrt mig prófa á
vorin; því vjer kennarar erum
jt-fnan svo mjög verkum hlaðnir
meðan prófin fara fram, að oss
gefst enginn kostur á að hlýSa oft
(h\er á annan. Sannleiknum sam-
. kvæmt er þaö aftur á móti, að þjer
hafiS í eitt einasta skifti á þess-
um 5 samvistarárum okkar viS
skólann heyrt mig prófa í kristn-
um fræðum stundarkom og fylgd-
ust þá með öðrum kennara viS
skólann, er var yður handgengnari
þá en nú. Endurgalt jeg yður í
kurteisisskyni þessa heimsókn ári
síSar, og er mjer þetta minnisstætt
af því, aS þá hittist svo á, aS þjer
vcruÖ aS prófa ellefu eða tólf ára
gamlan dreng, í guðlegu og mann-
legu feðli mannkynsfrelsarans, og
liygg jeg að þjer hefSuö amast
viö mjer, ef jeg hefði gert þ iS.
Að öðru leyti héfði vissulega
mátt vænta þess, aö þjer hefSuð
forðast að rifja upp fyrir sjálf-
um yöur og öðrum afrek yðar við
skólann þau 5 ár, er þjer voruð
stundakennari viö skólann. Vissu-
legaWar ekki komiS svo langt, þú,
að nokkrum kæmi til hugar aS
hafa augastað á yður til þess að
hafa eftirlit meS kenslunni í barna-
skóla bæjarfjelagsins. En nú er
það þó meS áSurnefndum ummæl-
um yöar orðið lýðum ljóst, að
smavaxinn hafiS þjer enganveginn
veriS í yðar eigin augum, úr því
að þjer þegar á þessum árum haf-
i' álitið vður kjörinn og kallaðan
til aS dæma samkennara yöar.
Þjer hafiS, herra Steingrímur,
reynt aS telja mönnum trú um það,
að með áðurnefndri skýrslu yðar
hafiS þjer ekki gert tilraun aS
niðri hvorki skólastjóri, sem slík-
um, nje nokkrum kennara persónu-
lega.
Til hvers þá alt þetta gaspur í
skýrslunni ? Aðeins til þess aS vekja
athygli á yður sjálfum og dugn-
aði yðar?
Það liggur þó í hlutarins eSli,
aS ef ólag er komið á skóla, þá
hljóti skól istjórn fyrst og fremst
aS bera ábyrgð á því og kennarar
ef til vill að einhverju leyti.
En sjerstakar kringumstæður
geta og komið hjer til greina, svo
sem ill og óeölileg aðstaöa skóla á
vissu tímabili. MeS þetta fyrir aug-
um verður aldrei of oft minst á
styrjaldarárin og illar afleiöingar
þeirra fyrir skólann.
Þjer voruð, herra Steingrímur,
að mínu áliti óhygginn maður, aS
láta vður koma þaS til hugar, aS
þjer munduð vera fær um aS kveða
rpp áreiðanlegan dóm um skólann
undir svona bringumstæðum, þeg-
ar iíkja mátti skólanum við sjúk-
ling, nýrisinn á fætur eftir hættu-
h ga legu. HvaSa lækni mundi koma
t’ hugar aS mæla þrótt og krafta
sliks sjúklings með sama mæli-
kvarða og þrótt alheilbrigSs manns?
En það er enn eitt atriSi, sem
varðar miklu, þegar leggja á mæli-
L'crða á skóla, sem sje þaS, hvern-
ig lesskrá skólans er úr garSi gerð.
ÞaS hefir verið gefiS í skyn, að
sumir af kennurunum við skólann
— og þar á meðal jeg - hafi ekki
vitaö neitt um það haustiS 1920,
að til væri nokkur lesskrá handa
skólanum, og þetta bygt sumpart
á þeim úmrnælum mínum á fundi
þeim, er skólanefnd stefndi kenn-
urum á í upphafi þessa skólamáls
haustið 1920: „AS það væri
h' eyksli næst, aS skólinn skyldi
ekki eiga neina lesskrá“.
Af þessum ummælum mínum
mtLuU allir geta skiliS það, að
hnjóðsyrði ykkar síra Ó. Ó. frá
Hjarðarholti til vor kennaranna
um þaS, að vjer sjeum ánægSir
með skólann, eins og hann nú er,
lá ekki til mín. Jeg átti engar til-
lögur um þessa lesskrá, en var þó
fyllilega kunnugt um hana og hafði
kynt mjer hana rækilega. En þótt
hún væri máske nothæf 1910, þá gat
hiín veriS óhæf 1920, því á þessu
10 ára tímabili var oröm svo stór-
lccstleg breyting á skólanum, að
engum átti að vera ofvaxiS að
skilja þaS, að það mátti heita sama
sem aS engin lesskrá væri til. Og
með þessu er jeg þá kominn að at-
riSi, þar sem skoðanir okkar tveggja
fcafa nálgast mest.
En það, sem jeg ásaka yður um
í þessum efnum, er það, aS í staS
þess að verja nokkru af eftirlits-
tíma ySar til þess aS gera úr garði
í samráðum við skólastjóra, fyrir-
nyndarlesskrá, sem aS mimii
hyggju heföi verið veruleg við-
leitni til þess, að laga þaS er lag-
færa þurfti öllu fremur, þá gleymd
ist ySur þetta í allri mælingavím-
unni.
Að kasta þessu starfi yfir á kenn-
arana, var bæði óhyggilegt og óger-
legt, því gera má ráS fyrir því, að
það er seinsótt verk fyrir 30—40
kennara, meS því aS hætt er viS, að
hver togi í sinn esnda, reyni til
að sjá sínum námsgreinum borgið,
og að endirinn á verkinu verSi
sá, að hlutföllin milli þess, hvers
krafist er í hverri námsgrein, verði
skökk, og að kröfurnar í sumum
námsgreinum heimti þaS frekan
tíma til framkvæmda, aS úr þessu
verði megnasta fjarstæða, er kem-
ui svo niSur á öðrum námsgrein-
xun, sem þar af leiðandi er ætlaS-
ur altof lítill kenslutími. Og alt
þetta í litlu samræmi við fræSslu-
lögin,
Hjer var verulegt verkefni fyrir
j Sur, hera Steingrímur. En yður
hefir láðst það, svo gersamlega, aS
ihuga þetta sem skyldi í tækan
tíma.
Skólanum til afsökunar í þessu
atriSi tel jeg það, aS ófriðarárin
voru ekki vel fallin til þess að
breyta, eSa rjettara sagt, búa til
nýja lesskrá. En frá því þjer kom-
uS inn í skólann til eftilits, hefir
honum tæplega aukist næði til að
endurbæta það, er ábótavant var.
því þjer komuS þangað ekki bein-
línis meS kyrðinni og auSmýkt-
inni, en meS óbeit á ýmsum atrið-
um þess kristindóms, sem kirkjan
heldur enn á lofti, og sem ekki virð-
ist vera við yðar hæfi í þeim bún-
ingi, sem kverin okkar eru í. Það
er engu líkara en aS þjer fælist
alla leyndardóma trúarinnar.
Jeg býst alveg við því, aS ef
þjer eigið börn af fyrra lijónabandi,
þá kenniS þjer þeim ekki „Faðir
vor“ fyr en fengin er vissa fyrir
því að þau s](ilji efni þess og inni-
hald fyllilega. En hvað haldiS þjer
aS mæöurnar geri? Jeg á tvær telp-
ur á óvitaaldri. Þær geta ekM sofn-
að fyr en nnnaðhvort foreldranna
er búið aS hjálpa þeim til að fara
meS „Faðir vor“. Og þótt viS vit-
um aS þær skilja sama sem ekkert
í bæninni er okkur þetta gleSiefni
engu að síður. Því nógu snemma
munu bömin verSa fyrir misjöfn-
um áhrifum, já jafnvel í bama
skólum.
Frh.
--------o--------
fieimanmunduvinn
„Þakka þjer fyrir hluttekning-
una, Lydia! Já, jeg varð að skilja
viS hana miMS veika, en læknir-
inn sagði, aS það væri engin sjá-
a-leg hætta á lífi hennar“.
Það hafSi verið eitthvað svo
undarlega, vandræSalegt og þving-
aS við þetta samtal þeirra, og þau
höfSu heldur ekki litið hvort á ann-
; ð, meðan þau töluöu.
Nú fyrst sneri Bernd sjer að föS-
cT' sínum; þeir höfðu víst aldrei
áSur heilsast jafn kuldalega og nú
gcrðu þeir.
„GóSan daginn faSir minn“.
„Góðan daginn Bernd! Jeg var
altaf viss um að þú mundir þó ráSa
það af að koma. FáSu þjer sæti
og eitt glas af víni; þú ert þreytu-
legur, en það er eSlilegt, þar sem
þú eflaust hefir lagt saman nætur
og daga á f eröalaginú ‘ ?
„Já“.
„Það hefir veriS örðugt feröa-
lag. — Eitt glas ennþá, þjónn, —*
en hvað er þetta, Lydia, þú ert
þó ekM að fara?“
„Jeg þarf aS afljúka áríðandi
erindi, kæri frændi; kannske jeg
sjái þig seinna í kvöld“.
Hún hafði staðið upp og þegar
þau stóSu öll samhliöa á gólf’nu,
kom það í ljós, að hún var næstum
eins há eins og þeir. Hinn þreklegi
vöxtur var fyrirmynd að fegurS
og hið yndisfagra andlit mynti á
drættina í gömlu grísku listaverk-
unum. Engin drottning gat boriC
höfuSið hærra en hún gerSi. Þegar
maður leit á þessa höfðinglegu
konu meS kniplingsslæðuna um
mjallhvítan hálsinn, gat manni ekki
annað en fundist til um aS hún