Morgunblaðið - 22.08.1922, Side 1

sr-rrar-y---------—.
9. ái*g.f 239 tbl
Þriðjudaginn 22. ágúst (822
ísafoldnrprent8miðja h.f.
Gamla Bió onnnHaH
Synir Karrmassov.
Stórfenglegur sjónleikur í 7 þáttum
eftir hinni frægu skáldsögu Dostojevskis.
Aðalhlutyerkið leikur Emil Jannings.
Unglingar undir 16 ára fá ekki aðgang. — Sýning kl. 9.
Pantið aðgöngumiða í síma 475.
Jarðarför Jóns kaupm. Helgasonar frá Hjalla fer frara næst-
komandi miðvikudag 23. þ. m., og byrjar með húskveðju á heim-
illi hins látna, Laugaveg 45 kl. 1 e. h.
Reykjavík 21. ágúst 1922.
Fyrir hönd aðstandenda.
Þórður Þórðarson.
BSl
21. þ m- Ijest að heimili sínu Kálfatjörn, Sigurjón Jónsson
frá Landakoti á Vatnsleysuströnd. Jarðarförin auglýsist síðar.
Kálfatjörn, 21. ágúst 1922.
Erlendur Magnússon.
Erlent fjármagn og fólks-
futningur til Islands.
Ummæli Einars Benediktssonar.
„Norsk Pressekontor" í Kristj-
aníu sendi tíðindamann á fund
Einar Benediktssonar skálds er
'hann var á ferð í Noregi í síð-
asta niánuði, og hefir viðtalið ver-
ið birt í ýmsum blöðum í Nor-
egi. Snýst viðtalið e'inkum um
stjórnmál ísland^ nú, og aðalefni
þess er afstaða Islendinga til er-
lends fjármagns og aukins vinnu-
krafts í landinu við innflutning
ffá öðrum þjóðum. Er innflutn-
ingsmöguleikum til Islands mikill
gaurmir gefinn á Norðurlöndum
um þessar mundir. Hjer fer á
eftir útdráttur úr ummælum Ein-
ars Benediktssonar um nauðsyn
á auknu fjármagni og vinnuafli.
— Það eru tvö aðalatriði, sem
seuuilega verður einkum að hafa
hugföst til þess að geta gert sjer
ljóst, hvaða stefnu ísland verði
að taka. Fyrra og veigamesta at-
riðið er það, hve þjóðin er afar
fámenn í hlutfalli við hin stór-
kostlegu náttúruauðæfi og miklu
víðáttu. Hitt atriðið er hin alda-
gamla uiðurníðsla landsins sííSan
frá dögum dönsku einokunarinnar.
Fyrra atriðið rökstyður og gerir
nauðsynlegt, að landiö geri alt
sem hægt er.til þess að útvega er-
lent fje til allra atvinnugreina,
svo sem námugraftar, fossavirkj-
unar o. s- frv. Síðara atriðið sýn-
ir nanðsyn þess, að allri orku sje
beitt í þá átt að koma sem fyrst
á nýtísku vinnuaðferðum og fá
vinnukraft handa landbúnaðinum,
í stað hins úrelta lags, sem mark-
að hefir tilveru sína í hinum á-
gætu og í eðli srón frjósömu sveit-
um fslands.
Alúðar þakkir fyrir auðsýnda hluttekningu við jarðarför
Margrjetar Illugadóttir.
Aðstandendur.
Lanðskosningin.
Atkvæðaupptalning fór fram í gær, byrjaði kl. 10 árdegis og
var lokið kl. 11 ’/a síðd. Atkvæðin fjellu þannig á listana:
A-listinn fjekk 2035 atkvæði.
B-listinn — 3196 —
C-listinn — 2675 —
D-listinn — 3259 —
E-listinn — 633 —
141 atkvæði voru ógitd.
Breytingar voru ekki stórvægilegar, svo telja má víst, að kosn-
i
ir sjeu efstu menmrnir á D-lista, B-lista og C-lista, þ. e. Jón Magn
ússon, Jónas Jónsson og Ingibjörg Bjarnason.
Besí að augiýsa / Ttlorgtmbí.
Einkum er þa5 með tilliti til
Noregs, að það má teljast náttúr-
leg nauðsyn, að íslendingar taki
upp samvinnu við gamla bræður
sína. Norðmenuirnir eru sú þjóð,
sem fljótust er allra til þess að
venjast íslenskum landbúnaðar-
háttum, læra máíið og kyiuiast
hinum sjerstöku vinnuaðferðum.
Þannig má nefna sem dæmi, að
þegar ritsíminn var lagður á ís-
landi, mestmegnis af norskum
verkfræðingum og norskum vinnu-
lýð, þá vildu flestir þeirra vera
kyrrir á íslandi aö lokinni síma-
lagningunni, og þeir sem fengu
stöðu þar undu sjer ágætlega og
urðu merkilega, fljótt lieimavanir.
Spurningar blaðamannsins verða
þess valdandi, að Einar Bene-
diktsson fer að tala um einaugrun
arstefnuna, seni ís^endingar virð-
ast hafa hallast að síðustu árin.
— Því ber ekki að neita, segir
hann, að í opinberum umræðum
og jafnvel á Alþingi hafa komið
fram skoðanir, sem gætu gefið út-
lendinguih ástæðu til að halda að
íslendingar Viidu vera einangrað-
nyfny) Nýja BÍÓ
Euí skreytir? knnan sig
Sjónleikur i 7 þáttum, settur í senu af Eric von Stroheim.
Aðalhlutverkið leikur:
Uny Trevelyn og Sam de Grasse.
Erie von Stroheim hefir að eins sett 3 myndir í senu,
en það hefir verið nóg til að gera hann frægan. Þær h;fa
farið sigurför um öll lönd. Ein mynd hefir verið sýnd eftir
hann áður í Nýja Bíó sem hjet Blindír eiginmenn, sem marg-
ir munu minnast, en þessi er þó enn meira snildarverk.
■ Sýning kl. 8l/a.
ir eða taka upp nokkurskonair
Kínverjáhátt gagnvart öðrum
þjóðnrn. Þetta má ekki misskilja.
Hin sterka þjóðernistilfinning, sem
varðveitt hefir ís-lenskt þjóSerni
og tungu frá glötun, á tímum
■hins hræðilega verslunaroks, kem-
iir í Ijós á þennan hátt hjá ein-
staka Islendingum nú á tímum,
sem ekki skilja til fullnustu hvað
felst í orðinu þjóðernisstefna. —
Spurningunni um uppruna og þjóð
erni er blandað saman. Og þegar
þessi hugtök ruglast saman frammi
fyrir kjósendnm, sem ölduni sam-
an hafa vanist hatri til erlendrar
áþjánar, þá er skiljanlegt að failið
geti orð, af vörum lýðskrumara,
sem álíta sjer stundarhag í því :—
og þetta getur gefið almennings-
álitinu blæ, er getur haft skaðleg
áhrif gagnvart útlöndum og hin-
um almennu grundvallari'eglum
um frelsi milli þjóðanna. Það er
sennilega af þessum ástæðum, að
á síöustu árum hafa verið settar
ýmsar reglur um starfsemi er-
lendra borgara á Islandi og jafn-
vel innan íslenskrar landhelgi.
Eigi þarf að eyða orðum að
því, hvort heilbi’igt sje eða yfir-
leitt rjettlátt að takmarka frelsi
útlendrar þjóðar innan umráða-
sviös annarar. Jafnvel þó önnur
þjettbýl ríki hefðu ástæðu til þess,
og þó að sum gömul menningarríki
hafi gefið nokkur fordæmi í þessa
átt, þá kemur íslendhagum það
ekkert A’ið. Fólksskorturinn á Is-
landi í'itar í þessu efni grundvall-
arlög frelsis og jafnrjettis, sem ís-
lensku þjóð-erni að mínu áliti værj
dauöasök að brjóta.
Blaðamaðurinn spyr næst hvern
ig jarðvegur sje fyrir jafnaðar-
stefnuna á íslandi.
— Önnur ríki Evrópu verða fyr
ír.sterkum hræringnm vegna spurn
ingarinnar úm hvort einstaklings-
frumkvæðið eigi að víkja úr sessi
fyrir allsherjar rekstri atvinnu-
veganna samkvæmt kenningu jafn
aöarmanna, en í þessu efni er ís-
landi öðruvísi varið. Á íslandi er
ekki hægt -að ræða þetta mál enn.
Það er enginn jarðvegur fyrir
jafnaðarmensku á Islandi, í þeim
skilningi að ríkiö taki að sjer
rekstur almennra fyrirtækja sem
nú eru rekin af einstaklingum.
Ræktun landsins og bygging hafa
ekki gefið neina átyllu til þessa.
Nokkrar tilraunir, sem á ófriðar-
árunum og eftir ófriðinn voru
gerðar til þess að láta ríkið reka
atvinnufyrirtæki, hafa líka horið
svo ljelegan árangur; að endur-
ttknihg slíkra tilrauna verðiir sí-
felt óvinsælli.
Blaðamaðurinn spyr hvort nokk
urra nýmæla megi vænta í íslensk
um stjórnmálum og svarar Einar
því á þessa leið.
— Mjög sennilegt er, að hráð-
lega verði boðað til þjóðfundar á
Þingvelli, þar sem heilbrigð skyn-
semi þjóðarinnar fái að láta til
sín heyra og samþykkja nokkur
grundvallaratriði í íslenskum
stjórnmálum. Að minni hyggju
verður þá óefaö lögð mesta á-
herslan á freltei án þjóðernismis-
munar, fyrir vinnukraft og fjár-
magn, og mjög sennilega verðnr
kosningalögnm stórbreytt, því þau
hæfa mjög illa íslenskum stað-
háttum..
— Landshættir, lega íslands og
náin frændsemi krefjast samvinnu
milli íslands og Noregs í viðskifta
málum. Framfarir Noregs eru
komnar svo vel á vVg, og náttiira
landsins hefir knúð fram sjer-
fræðilega þekkingu á ýmsum svið
um. Því er það sjálfsagt að þeg-
ar hafist verður handa á stór-
virkjum á íslandi, svo sem t. .d.
námugrefti, fossavirkjun o. s. frv.
þá standi norskir verkfræðingar
næst til aðstoðar.
Einar Benediktsson lýkur máii
sínu á þessa leið:
— Jeg efast eigi hið minsta um,
að það sem talist getur sjálfum
okkur fyrir bestu, hvort heldur
frá sögulegu eöa náttúrlegu sjón-
armiði, verður bráðlega lagt til
grundvallar fyrir stjórnmálastefnu
íslendinga, bæði hið ytra og innra
.— fyrir vilja hinnar greindu og
vel mentuðu þjóðar, sem þing og
stjó’rn verður aö lúta. Frelsi fyrir
sjálfa okkur og aðra á íslensku
yaldsviði, það er lausnin.
!
--------(j-------