Morgunblaðið - 04.11.1922, Page 2

MORGUNBLAÐIÐ
Sig. magnússon
tannlæknir, Uppzðlum I. lofti,
tekur á móti sjúklingum
kl. IOVí—12 og 4-6.
— Sími 1097. —
sem þar er kend. Og til Bret-
lands ættu þeir Islendingar aS
leita, er vildu afla sjer sannrar
tsentunar í sauðfjárræktunarmál-
um-
Lúðvík Jónsson.
Jánnbi*autin.
Bnn er ný léið fyrir jámbraut
austur yf'ir fjall frá Iteykjavík
rannsökuð og mæld. Það er mið-
leiðin, Kolviðarbólsleiðin. Er hún
sðgð stytst, Þingvallaleiðin lengri,
en Krísuvíkurleiðin lengst.
1 Gott er að alt sje athugað sem
best og reiknað út, allar færar
leiðir rannsakaðar, áður en til
framkvæmda kemur. Og rannsókn-
iraar sýna að járnbrautarhug-
myndin er með lífsmarki.
Við lagningar jámbrautar, eins
og annara véga, er líklegt að fleira
þurfi að athuga og taka með í
reikniuginn en það, hvemig lands-
lagið lítnr út um sumartímann.
Á þeirri leið, sem mæld og merkt
er, frá Reykjavík til Svínahrauns,
á Kolviðarhólsleið, eru nokkrir
kaflar, þar sem landið stendur
undir djúpu vatni og ísalögum
löugum tímum saman á vetrum;
svo er á kaflanum frá því fyrir
neðan Baldurshaga titl fornu Lækj
arbotna, og aftur frá því skamt
fyrir ofan „Lögberg“ til Svína-
hrauns. Útlendur maður, ókunn-
ugur staðháttum, ákvað forðvim
legu vegarins á þessu svæði. Það
fór svo, að veginum skolaði hurtu
á Sandskeiði, skarð hraut í hann
a Hraunhólmum og af Bugðu
(= Hólmsá) tók brúna, auk
margra annara skemda, sem hann
hefir orðið fyrir af vatnagangi.
Eitt sinn er jeeg fór þessa leið,
varð að fara upp skriður Vífil-
fells, vegna vatnsfylli í króknum,
og í Lakalieiði móts við Neðrivötn
var sandvatn 4 veginum, og brú
úr honum var flotin langt upp á
holt. Yfir láglendinu móts við og
oían við Rauðhóla er oft 3—4
feta vatn, sem ís leggur á; og
þegar svo leysingarflug kemur í
irnar fyrir ofan, velta þær öllu
fram með straumi og jakaferð.
Er líklegt, að kæmi uppvarpsbálk-
Uj undir jámbraut þar, þámundi
hann gera fyrirstöðu, og enn meir
hækkt vatnið, þegar vatnsop nokk
«r undir brautinni yrðu einu út-
rásir þess. Er eigi þess að vænta,
að ókunnugir menn, sem skoða
landið að sumarlagi, geti gert sjer
hugmynd umm, hvernig þar er
nmhorfs í vetrarleysingarflóðum.
En tillit mætti taka til þess, sem
gágnkunnugir og óhlutdrægir
ineun upplýsa um slíkt. Eigi að
hyggja jámbraut á þessum slóð-
um svo háa, og með svo miklum
vatnsopum, að óhætt sje fyrir ís
cg vatnagangi, hlýtur það að auka
kostnaðinn mikið.
Það ætti því að vera ómaks-
ins vert að athuga, hvort ekki
fyndist önnur leið tryggari, og
iítíð éða ekkert dýrari á áminst-
um brautarkafla. Gæti jeg trúað,
að svo reyndist.
Með Iínnm þessum vil jeg vekja
athygli á því, að þeir sem hlut
eiga að niáli Ijetu skoða og meta
aðra leið lítið e:tt norðar, þ. e.
yfir Elliðaá hjá Árbæ, sunnan
við Grafarkot, hjá Reynisvatni,
(þar kann að vera um tvær leiðir
að velja), meðfram Langavatni,
fyrir sunnan Miðdal, hjá Selvatni,
norðan Fóerluvatna, yfir Engidals
kvísl hjá Lyklafelli og svo yfir
Svínahraun til Efrivalla hjá Kol-
viðarhóli, en þar er aftur komið
á h'S mælda brautarstæði.
Eitthvað lengri býst jeg við að
þessi leið sje en hin, en að öðru
leyti líklega ekki torveldari, og
laus við allan vatnagang og ísa-
lög. Braut'n mundi og minna
liggja undir þykkum sköflum á
þessari leið en hinni nyrðri, eftir
því sem landi og snjóalögum hátt-
ar þar, En sama gild’r um báðar
þessar Ieiðir að því leyti, að ekki
er nú sýnilegtt að brautin yrði
til nokkurra nota fyrir það svæði,
sem hún liggur um, og er það
ckostur á miðleiðinni.
Gamall ferðamaður.
í blaðinu í gær er drepið á um-
ræður þær, sem fóru fram á bæj-
arstjórnarfundi í fyrrakvöld um
tilhoð þau, er gasnefndinni bárust
uœ. verð á kolafarmi til gasstöðv-
arinnar. Eins og frá er skýrt hafn-
aði gasnefndiu öllum tilhoðunum,
því lægsta jafnt og því hæsta, og
ákvað að gasstöðvarstjóri skyldi
sjálfur annast nm kaup á kola-
farmi til stöðvarinnar.
í umræðunum um þetta mál á
bæjarstjórnarfundinum ljetu ýms-
ir bæjarfulltrúarnir undrun sína
í Ijósi yfir meðferð gasnefndar á
þessn máli. En þó mun undnm
nianna hafa verið mest á afstöðu
Jóns Baldvinssonar til þessa máls.
Svo sem sagt var frá í blaðinu
í gær, gerði hann þá skýlausu
játningu á fundinum, að hann
hefði ekki viljað taka því tilboði,
sem aðgengilegast hefði verið, til-
boði Jónatans Þorsteinssonar, af
því að J. Þ. væri gasnefndarmað-
ur. Bæjarfulltrúarnir ættu ekki að
versla við bæinn, þó lionnm væri
þ&ð f járhagslegur gróði, aðeins af
því, að þeir væru bæjarfuTItrúar.
Onnur eins fjármálastefna og
þessi fyrir hönd bæjarfjelagsins
er í stuttu máli sagt óforsvaran-
leg.
Jón Baldvinsson er kosinn í gas-
nafnd, eins og aðrir bæjarfulltrú-
ar í þessa og aðrar uefndir, til
þess eins að vinna þar bænum til
hagsmuna og þeim stofnunum, sem
bærinn hefir. 1 gasnefnd á hann
að hugsa um það, sem fjárhag
og öllum rekstri gasstöðvarinnar
er fyrir bestu.
En nú bregður svo undarlega
við, þegar tilboð koma um
kolafarm til gasstöðvarinnar, að
J. B. vill ekki nýta lægsta og að-
gengilegasta tilboðið, aðeins af því
einu, að því er hann segir, að sá
er tílboðið gerir, er líka í gas-
nefndinni. Gasnefndarmaðurinn J.
B. sjer ekki, þegar hann leggur
til að hafna tilboðinu, að gasstöð-
in hafi nokkra möguleika til að
ná í ódýrari kol en tilboðið býður
kost á. Þó hafnar hann því.
Hann ber það fram sem ástæðu,
! að bæjarfulltrúar eigí ekki að
(versla við bæinn. Þetta er hin
I barnalegasta — og getur verið —
hin hættulegasta f jarstæða. Er
J ekki sjálfsagt fyrir bæinn að
j versla við hvern þann, sem honum
er haganlegast ? Eru kolin frá
Jónatan Þorsteinssyni nokkuð
verri fyrir það, þó hann sje bæj-
arfulltrúi? Mundi Jón Baldyins-
son ekki verða talinn ljelegur
forstöðumaður Alþýðubrauðgerðar
innar, ef hann gæti sjálfur selt
henni ódýrari matvörur en aðrir,
en gerði það ekki aðeins fyrir það,
að hann er forstöðumaður hennar?
Óefað!
Það verður ekki sjeð, að J. B.
geti varið þessa kenningu sína á
nokkrum skynsamlegum grund-
velli. Ef bæjarfulltrúamir bjóða
bænum hagkvæmari kaup eða kjör
en aðrir borgarar, þá er það ó-
forsvaranlegt að taka þeim boðum
ekki. Jón Baldvinsson gat þess,
að hann mundi hafa verið því
meðmæltur, að tilboðinu væri tek-
ið, ef það hefði ekki verið frá
gasnefndarmanni. Eftír því á bær-
inn eða gasstöðin að gjalda þess,
að J. Þ. komst í gasnefnd. Grunn-
hygnin og þröngsýnið og þrákelkn
in skín svo átakanlega í gegnum
þessa ályktun bæjarfulltrúans, að
slíkt mun nær eins dæmi vera.
Og tæplega er það hugsanlegt, að
hann fái mikinn eða dýrðlegan
geislaljóma um höfuð sitt af þess-
vm skoðunum, þó sá ljómi hafi
verið sagður leika þar yfir einu
smni áður eftir álíka skyusam-
lega framkomu og þessa nú síðast
á bæjarstjórnarfundinum.
Þetta atriði, sem nú hefir verið
minst á, er svo mikilsvert, ef sú
stefna, sem þar er borin fram, á
að verða ráðaudi í bæjarstjóm-
inni, að nokkurs er vert að reyna
að gera sjer grein fyrir henni.
Eu því Iengur sem menn athuga
þessa ályktun J. Baldvinssonar,
þess óskiljanlegra er mönnimi,
að þetta sje í raun og veru sann-
færing hans. Menn hyggja að
þarna Iiggi eitthvað annað á hak
við. Jónatan Þorsteinsson er, eins
cg kunnugt er, kaupmaðnr. Gæti
það ekki hafa haft einhver áhrif
á afstöðu Jóns Baldvinssonar? En
á þá bærinn að gjalda þess, að
honum er í nop við kaupmenn?
Lítil athugasemð.
Niðurl.
Eftir 30 ára stríð var nú, að
okkur fanst „björnmn unninn“.
úm þetta stríð mætti skrifa langt
mál en það var ekki meiuingin
(enda er skýrsla um það í And-
vara 1914 eftir’Bjarna Sæmunds-
son) heldur að leiðrjetta ef hægt
væri missögn Þórðar Flóvents-
sonar um það, áð Mývetningar
hafi tekið þetta upp eftir Helga
í Hörgsdal, því sannleikurinn er
sá, að Helgi mun hafa búið sinn
kassa eftir köjssum okkar um
1912—13 en ekki um „aldamót
síðustu' ‘ eius og Þórður segir.
Því hefði svo verið, þá var það
ófyrirgefanlegt og helst ómögu-
legt að hann gæti leynt í 10 ár
svona merkri nýjung fyrir þeim,
sem ekki bjuggu lengra frá hou-
um en Mývetningar, sem einlægt
voru að reyna við klak, eins og
áður er sagt. Uppfundingamaður
kassaanna, eins og þeir komu fyrst irs“ vil leyfa mjer að þakka því
að liði, vissi ekki neitt um slíkt mikillega fyrir.
og bjó þá til einungis eftir sínu 1 þessari „Silungssögu11 er Þórð-
eigin höfði og gat ekki skilið í ur að segja fiá, að nú sjeu merut.
öðru, en fullnaðaruppeldi fyrir sil- farnir að róa bátum út á vatnið
unginn mætti fá með því að leggja' cg menn dragi svo og svo mikið
hrognin frjófguð á líka sæng og af silungi, og eins getur hann
hið náttúrlega klak hefir í vatu- um óvanalega veiði í Reykjahlíð
inu, einungis fá verndina til enda og geta og mega þessar sögur vera
með tilluktum kössum. Ekki gerði sannar, en enginn fær peina heild-
K* þessi maður, sem fyrstur bar arsýn yfir veiði; hana er ein-
gæfu til að klekja út í köss- uugis að fiuna í nokkumveginn
um — kröfu til frsyta og efsta samviskusamlega gerðum veiði-
nafns í þessu. — Heldur er skýrslum. En út af svona sögn-
það eins og sjá má að framan, um gæti margt til mála komiö
Bjarni yfirkennari Sæmundsson, t. d. veiðisögninni frá Reykjahlíð
som fyi’st dettur kassi í hug, og befði þurft að fylgja meira en
það er hann sem best og mest gefa mönnum hugmynd um mergð-
hefir leiðbeint klakinu síðan að j ina í vatninu og segja aðalorsök-
það kum til, miðlað „Veiðijelag- ina til svona mikillar ve’ði þar.
mu“ af þekking sinni. Ekki vil .Hún er mest sú, að þeir bænd-
jeg draga neinn heiður af Helga' ur fengu sjer síldarfyrirdráttar-
nót, dýpri, lengri og þjettriðnari
en hjer hefir áður verið brúkað,
og í hana er sagt að þe:r hafi
veitt í júní og júlí um 12—14
þúsund, eða meira, og hygg jeg
það satt vera. Um þetta er það
að segja, að svona mikið dráp
í fyrirdrætti á einum bæ, er al-
veg gagnstætt tilgangi „Veiðifje-
Iagsins“ og vilja, sem er sá, „að
auka og vernda silunginn í Mý-
vatni“. Og hafi það nálgast til-
gang sinn með klakinu þá held'
jeg að óhætt sje að segja, að
það hafi ekki síður nálgast mark-
mið ýmsra samþykta, sem hænd-
hús í Garði, sem klakin hafi verið : ur liafa gert með sjer t:l vemd-
út í um 300 þús. síli; þetta veit j unar eftir að siluugurinn var lifn-
jeg ekki hvort er alskostar rjett! aður og svo jeg nefni þá rjett
eiina, sem váðkemur þessu at-
riði og hljóðar svo:
„Fundurinn er því samþykkur,.
að um þrjá sumarmánuðiua, júní,.
júlí og ágúst, sje ekki á neinum
bæ dregið meira í fyrirdrátt-
arnætur en 6000 (sex þús-
og að vera fyrir byggingunni. Enjund)“- Þetta ákvæði var sett
f jelagið vildi reyna að byggja; mest með tilliti til svokallaðs.
það án þess að betla nm stuðn- „hitasilungs“, sem á þessum tíma
iug til þess. Fjelagið pantar efni árs gengur mest að landi eiunar
til klakhússins og alt kom á stað-; jarðarinnar við vatnið. Hjer sýnis^
inn um vorið 1921. Fjelagið færjþví nokkur vá fyrir dyrum ef
Gísla tii að byggja húsið og sjá: t d. þessir 13—14 bæir, sem lönd
um alla tilhögun, eu meðan á eiga að Mývatni, fá sjer svona eða
byggingunui stendur kemur Gísli (jafnvel enn skæðara drápstól, að
til „Veiðifjelagsins“ og segist þá verði ekki lengi verið að ger-
tæma vatnið enn, eins og á fyrri
umum.
Halldór skólastjóri á Hvann-
eyri hefir ritað góða grein —mig
rzinnir í „Tímann“ — í fyrrá um
klak og fleira; sagði hann þar
fiá ýmsu sem fróðlegt var og-
gagnlegt var að hugleiða og
breyta eftir, til dæmis hvern-
ig Danir og aðrar þjóð-
ir gera allar smátjarnir arðber-
andi heima hjá sjer og vildi þar
með vekja athygli landsmanna á
vötnunum þeirra. Eitt fordæmir
hann og telur varhugaverðast við
veiði og það er fyrirdráttarveiðin.
Við hjer höfuin talið dorgarveið-
ina skaðlegasta og það hefir hún
verið nú um langt skeið.
Þessar línnr hefi jeg skrifað
í mesta þykkjuleysi við Þórð mum
frá Svartérkoti. Margt í grein*
í Hörgsdal, því hann sýndi lofs
verða- eftirhreytui í að byggja kofa
yfir lækjarseiru úr mýri. Var
vatnið leirblandað og mikil ó-
hreinkaí/því. Þurftihannað hafasíju
fyrir innrásinui á hrognin og verka
nær daglega og hepnaðist honum
þetta fyrir það. Hefir Helgi sagt
irjer, að útklakið hafi staðið yf-
ir í rúma 100 daga en ekki 70
e:ns og Þórður segir. Vatuið því
gott að því, sem hitann snertir.
Faðir Helga ljet fyrst smásil-
i:ng í Brennitjöm.
Þá segir Þórður frá því, að
Gísli Árnason hafi bygt steinklaks-
um töluna, því e nga skýrslu
hefi jeg sjeð frá Gísla. Um bygg-
ingu klakhússins er það að segja, að
Veiðifjelag Mývatns ákvað að
hyg%ja klakhús þetta á fundi sín-
um 14. nóv. 1920 o'g fá Gísla
Árnason bæði til að velja þv’í stað
hafa sótt um 1000 kr. til Fiski-
íjelags íslauds til að byggja
klakstöðvar fyrir og hann fái það
því aðeins, að liann fái eins mik-
ið aiinaistaðar frá. Gísli var ó-
bundinn en var búinn að ferðast
um margar sýslur landsins oghafði
hvergi fengið atvinnu fyrir kunn-
áttu sína, svo það leit út fyrir
að hann yrði að hverfa að öðru,
en að koma á silungs- og laxa-
klaki fyrir íslendinga. Fjelagið
skrifar því Fiskifjelaginu og býð-
ur fram aðrar þúsimd krónur til
þess að Gísli gæti fengið þetta,
bæði til að sinna okkur og fleir-
um hjer norðurfrá. Inn í þetta
lrlak í Garði lagði hann þessar
1000 kr. og tók svo aftur út
kaup sitt og fæði hjá „Veiðifje-
lrginu“, sem mun hafa orðið eitt-
hvað minna en 1000 kr. Og hljóti
hann því að teljast eiga afgang- hans er vel og rjett sagt og
inn hjá Veiðif jelaginu, því honum ^ sannarlega tímabært, og jeg óska
væru veittar þessar kr. til þess að hann geti með því að skýra
að koma á klökun hjer á landi, | aðferð við klak fyrir Sunnlend-
en ekki til neins einstaks klaks. ingum orðið þeim til gagns og
Þórður segir að Gísli hafi hygt'sjálfum sjer til hvorstveggja —
kiakhúsið, og er það á þemiön hátt.
si.tt, að „Veiðifjelagið“ hefir í
raun og vera bygt og kostað að
nestu, en Gí^li verið yfirsmiður-
irn og ,,F:skifjelagið“ stutt að
þessu Ieyti eins og sagt hefir ver-
ið,sem jeg fyrir hönd ,Veiðifjelags
gagná og sóma!
Ytri-Nesströndum, 27. sept.
Stefán Stefánsson.