Morgunblaðið - 18.02.1923, Page 3

MUKGUNBLAÐIÐ
Leikfjelag Reykjavikur.
Dvársnóttin
verður leikin i kvöld kl. 8 siðd.
Aðgöngumiðar verða seldir í dag kl. 10—12 og eftir kl. 2.
rinnlenda menn, lægri svo sexn
eeðri. Þar sjest þjóðlifið betur en
í nokkurri skáldsögu. Jeg get
ekki stilt mig um, að minna á
íþróttir og afrek sumra Breið-
firðinga, sem bann fullyrðir að
isjeu óýktar, Aftur á móti er það
kynlegt, að sami Matthías skuli
•efast um fornar frásagnir um
betjur vorar, því að þær frásög-
ui, t. d. að Egill berðist einn
við átta og tvisvar við ellefu og
yrði bani þeirra, ■— sú saga er
•ekki ótrúlegri en sögur Matthí-
aear um nafna sinn Ásgeirsson,
sem gekk á árum, stóð á höfði
á bátshnýfli og barðist við annan
»eða þriðja mann við tuttugu skip-
verja^ „upp á líf og dauða“. —
Sálarkvalir Matthíasar útaf trú-
-argrufli eru og merkilegar —
trúarskáldsins. En þó gætu sumir
sagt því líkar sögur, sem ætla
mætti, að kastað hefðu barna-
trú sinni af rælni. Þess háttar
efasemdir geta orðið áleitnar við
unga menn. Það er og merkilegt,
að í Matthías spor hafa gengið
og ekki öllu lengra inn í ríki
•efans, — menn hjer í Þingeyjar-
sýslu sem mest ámæli hafa hlotið
út í frá fyrir trúarbragðaljettúð.
Þetta er þá faraldur sem virðist
hafa legið í landi, jafnt í sveit-
um sem í skóiabygðunum.
Matthías lýsir því í æfisögu-
köflum sínum snildar vel, hve
börn - og unglingar eru viðkvæm.
Þega jeg las þetta, rifjaðist upp
fyrir mjer atvik, sem Matthías
sjálfur var valdur að og kom
niður á mjer. Úr því að hann
ei til umræðu, góðu heilli og
mun enn verða, leyfi jeg mjer
að drepa á eitt atriði okkar við-
skifta og vona jeg að það særi
engan.
Matthías skrifaði mjer að
fyrra bragði, fyrir mörgum árum,
lofsamlegt brjef í alla staði. En
að lokum mælti hann á þá leið,
að hann óskaði þess, að jeg,
Þ«ir áskrifendur er eigi enn befe fengiA
Bjarnargreifana, saki þá st.ax i dag — þrl
aC öörum kosti verða þeir seldir öðrnm.
„hefði ekki hátt um þetta“: að
hann skifaði mjer.
Þetta kann að þykja vægilega
farið að einum unglingi. Og ekki
voru harðyrðin. En þó kom þetta
þannig við mína meyru húð, að
jeg fleygði brjefinu í eld týnsl-
unnar og skrifaði honum ekki
svar í mörg ár.
Jeg hefi ef til vill misskilið
hann. En mjer virtist í þessu
liggja, að hann vildi ekki við
mig kannast á almannafæri.
Aldrei mintust við á þetta í
viðtali, þó að jeg kæmi til hans.
Og til hans kom jeg ávalt þegar
jeg kom á Akureyri, löngu seinna,
heimsótti jeg hann og leit upp
til hans þá og því meira og með
því fúsara geði, sem við báðir
auðguðumst meira að árum.
27. nóv. 1922.
Guðmundur Friðjónsson.
Friöslitin í kausanne
Það er máske rangt að kalla
það friðslit, að Tyrkir hafa hafn-
að öllum frekari samningum við
Grikki og bandamenn. Sá friður
sem aldrei var fenginn, gat ekki
slitnað.
Sunnudaginn 4. febrúar neituðu
Tyrkir að undirskrifa öll samn-
ingaboð bandamanna, og þar með
var LausannefUndinuml sliftið.
Hafði hann staðið síðan 20. nóv.
og lítið orðið ágengt, þrátt fyrir
ötula framgöngu forsetans, Cur-
zon utanríkisráðherra Breta.Hafði
hann áður lýst yfir því, að svo
framarlega íem Tyrkir ekki skrif-
uðu ekki undir samningana, eigi
síðar en 3. febr. yrði fundinum
slitið, því eigi væri þá unt að
eiga frekari samninga við Tyrki.
Lengi hafði krafa Tyrkja um
að fá borgina Karagach í Þrakíu
með Adríanópel, staðið í götu
fyrir samningum, en þó hafði
farið svo að lokum, að Tyrkir
gáfu upp þessa kröfu sína, og
var ráðstefnan orðin ásátt um
landamæri Austur-Þrakíu, þegar
slitnaði upp úr. Einnig höfðu
Tyrkir horfið frá þeirri kröfu
sinni að hafa setulið á Gallipoli-
skaga. En um sjálfa friðarsamn-
ingana, skaðabótakröfur til
Grikkja og ýmislegt annað, feng-
ust engin sáttaboð er þeir vildu
hlíta. Þá var deilan um Mosul-
hjéraðið í Mesópotamíu einnig
orsök þess, að eigi náðust samn-
ingar. Bretar hafa haft yfirráðin
þar, síðan í ófriðnum mikla og
við friðarsamningana í Sevrés
varð1 það samkomulag Frakka og
Breta, að Bretar skyldu halda
„verndarhendi* ‘ yfir h jeraðinu
framvegis. Undraði marga sú
eftirgjöf Frakka, því þeir höfðu
átt miklar olíunámur þar, En
hjeraðið var fyrir ófriðinn tyrk-
nesk eign, og Tyrkir gerðu nú
kröfu til þess að fá landið aftur,
eða undir öllum kringumstæðum,
að deilunni um yfirráðin yfir
Mosul skyldi ekki útkljáð á þess-
um fundi heldur skyldu Tyrkir
og Bretar innbyrðis gera út um
það mál sín á milli, innan ákveð-
ins tíma.
Þegar ráðstefnunní lauk, flaug
sú fregn út, að Poincaré hefði
hafið nýja samninga um sjer-
frið við Tyrki. Var þetta brot á
m|Óti samkomulagi bandamanna.
innbyrðis og vakti mikla athygli.
Frakkar hafa borið þetta til
baka, en fregnin um makk milli
Frakka og Tyrkja hefir gosið upp
hvað eftir annað, og er trúlegt
að hún sje ekki eintómur upp-
spuni. Það mælir þó á móti henni,
að Frakkar og Bretar hafa síðan
komið sameiginlega fram í Litlu-
Asíu — gegn Tyrkjum, m. a. eru
skipin, sem komin eru til Smyrna
til þess að vera þar til taks ef
eitthvað bjáti á, bæði frönsk og
ensk.
Eigi hefir nein vísbending kom.
ið um það enn hvað Tyrkir muni
nú taka til bragðs. Sennilega
hafa þeir eigi trúað, að Curzon
utanríkisráðherra mundi gera al-
vöru úr hótun sinni um að slíta
ráðstefnunni, ef Tyrkir neituðu
að undirskrifa, og eftir að full-
trúar stórveldanna voru farnir
heim, Ijetu tyrknesku sendimenn-
irnir í Lausanne það í veðri
vaka, að fundinum hefði aðeins
verið frestað um stundarsakir, en
mundi bráðlega koma saman
aftur. 8
Mustafa Kemal kveðst hvergi
vera hræddur við Breta og að
Tyrkir muni koma sínum mál-
stað fram. Hefir hann ferðast
um ríki sitt undanfarnar vikur
og látið all-ófriðlega. Víst er um
það, að Tyrkir hafa gott lið, en
útbúnaður þess hlýtur að vera
farinn að ganga úr sjer eftir
margra ára látlaust stríð. Og að
líkindum mundi Bretinn reynast
þeim þyngri í skauti en Grikkir.
Hinsvegar er aðstaða Tyrkja
vestan sundanna þannig nú, að
et Tyrkir vildu hefjast handa
gegn her Breta í Konstantínópel
þá er sennilegt að enska setu-
liðinu yrði hætta búih. Því
Tyrkir hafa 20,000 manns undir
vopnum í Konstantínópel og
30.000 þúsund í Þrakíu. Enski
herinn er ekki nema brot af
þessu og þó að Bretar Segi, að
hann sje meira einvalalið, en
nokkurntíma hafi verið ,saman
komið undir enskum fána, þá er
það í mikilli hættu, ef Tyrkir
grípa til vopna.
Erh símfregmr
frá frjett&ritara Morgxtnblaðaina.
Khöfn 17. febr.
Hjálparbeiðni synjað.
Símað er frá London, að sendi-
herra Þjóðverja í Washington
hafi farið þess á leit við stjórn
Bandaríkjanna, að hún ljeti af
hendi rakna við Þjóðverja hálfa
aðra miljón áterlingspunda MÚ
þess að hjálpa fólki sem býr
við sult í Buhr-hjeaðinu.
Stjómin hefir synjað þessari
málaleitan. Og ástæðan til synj-
unarinnar er sú, að stjórnin færir
rök fyrir því, að þýskir stór-
iðjuhöldar eigi um 200 miljón
stelingspund inni í bönkum í
Bandaríkjunum. Telur stjórnin,
að nota beri þetta fje til hjálpar
Ruhr-hjeraðinu, áður en flúið er
á náðir erlendra ríkja um hjálp.
Úr Ruhr-hj eraðinu.
Enska stjórnin hefir leyft
Frökkum að nota eina af jám
brautum þeim, sem enskt setu-
lið hefir eftirlit með á svæðinu
umhverfis Köln.
Allir þýskir lögreglu’þjónar í
Essen hafa verið sviftir starfi
og afvopnaðir vegna skæra sem
orðið hafa. á /milli þeirra og
franska setuliðsins.
Lithauar fá Memel.
Símað er frá París, að banda-
menn hafi viðurkent að Lithauar
fái fyrst um sinn yfirráð yfir
Memel.
Kaupmannahafnargengi.
Sterlingsptmd 24,60, Dollar
5,26, 100 mörk 0.03, norskar kr.
97,80. Sænskar krónur 139,60.
Bátstapi.
4 menn drukna.
í Vestmaunaeyjum vildi það
slys til í fyrradag, að vjelbátur
sökk örstutt utan við hafnargarð-
inn og týndust þar allir skip-
verjar 4 að tölu.
Slysið bar að með þeim hætti,
að vjel bátsins stöðvaðist rjett
utan við hafpargarðinn. En norð
lægu vindur var o.g hrakti bát-
inn á sker, sem þarna er skamt
frá garðinum og brotnaði óðara.
Höfðu tveir vjelbátar aðrir, er til
lians sáu, leitast við að koma í
hann dráttarkaðli, en ekki tekist.
Báturinn hjet Njáll og var úr
Skaftafdllss. Allir voru mennirnir
ættaðir utan Vestmannaeyja, og
hjetu þeir: Sigurfinnur Lárus-
son formaður, var hann ungur
maður og ókvæntur og hafði ekki
fengist við formensku fyr; Sig-
urður Hallvarðsson frá Stafnesi,
Erlendur Árnason, kvæntur mað-
ur og lætur eftir sig 6 börn, og
Magnús nokkur, en ekki er blað-
inu kunnugt um föðurnafn hans.
Það fylgir þessari fregn, að
slys þetta sje nær því dæmalaust
— að vjelbátur sökkvi með þess-
*
mu hætti svo nálægt höfn. Er
það fullyrt, að bátsmenn hefðu
ekki þurft annað en að kasta
akkeri þegar vjelin bilaði, þá
hefði öllu verið borgið.
-------o------
itiiljMSgiL
Undanfarin kvöld hefir sjeya
Eiríkur Albertsson frá Hesti flutt
fjögur erindi um kirkjuna og
skólana. Dvaldi sjeva Eiríkur í
fyrrasumar í Sigtúnum í Svíþjóð
og víðar erlendis til þess að kynna
sjer skólamál.
í tveim fyrri fyrirlestrunujn
skýrði hann frá samvinnu kirkju
og skóla í Svíþjóð. Er þar mikil
hreyfing í þá átt að koma krist-
indóminum inn í menningarmálin
og hefir í Sigtúnum í Svíþjóð
vtrið stofnað höfuðból þessarar
hreyfingar og skólinn settur í
náið samband við sem flestar aðr-
ar menningar- og uppeldisstof*-
anir og fjelagsskap.
í þriðja erindinu vjek hann að
menningarástandi voru og þeirri
óeiningu og sundrungu, sem í því
ríkir. Orsökina til sundrungarinn
ar í menningu Vesturlanda og
sem -einnig lýsir sjer hjá oss rakti
hann til þess að kirkjan og krist-
indómurinn, fyrir rás viðburðanna
varð utanveltu í menningarstarf-
seminni.
í lokaerindinu benti hann á
leiðir til umbóta hjer heima og
taldi til þess eitt. helsta ráðið að
sameina hið þjóðlega og kristi-
lega í skólastarfseminni, sem ætti
sjer miðstöð á þeim stað, sem helg
aður væri minningu þjóðarinnar
op- hverjum íslendingi því ekki að
eins hugljúfur og hjartfólginn,
heldur og ætti þau tök í mönn-
um, að hann gæti vakið þeim
dug og drengskap og glætt og
þroskað þjóðartilfinninguna«.
Bar hann að lokum fram til-
lögu um stofnun lýðháskóla á
Þingvöllum, skóla, sem reistur
væri á grundvelli kristilegrar og
þjóðlegrar menningar, opinn væri
fyrir göfgandi og, lyftandi menn-
ingarstrauma annara þjóða. Benti
liann og á ýmsar leiðir hvernig
þessi skóli gæti orðið miðstöð og
aflstöð menningar vorrar.
í dag hefir sjera Eiríkur boð-
að til umræðufundar um þessi mál
í Nýja Bíó kl. 2 og mun verða.
boðið þangað ýmsum af helstu
fulltrúum 'kirkju- og skólamála
vorra og uiá vænta þess, að um-