Morgunblaðið - 24.02.1923, Blaðsíða 1

Mtmemusn
Stofnandi: Vilh. Finsen.
LANDSBLAÐ LÖGRJETTA.
Ritstjóri: Þorst. Gíslason
10. árg., 96. tölubl.
Laugardaginn 24. Febrúar 1923.
ísafoldarprentsmiSja h.f.
Gamla Bió
IndSvepski minnisirarðinn.
Störfrœg og efnisrik mynd með forleik og 12 þáttum eftir
Theda v. Harbon. — 1. kafli 6 þættir sýndir í kvöld.
Aðalhlutverkin leika:
Mia IVIay — Olaf Fönss — Erna Morena.
Spanskar rnefur
verða ieiknar i Iðnó mánudaginn 26. febrúar kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir i Iðnó sunnudag og
mánudag kl. 10—1 og eftir 3 báða dagana.
íiæst sidasta sinnS
Ritfregn.
Leikflelan Beykjavikur.
Nýja Bió
nýársnóttln
verður leikin sunnudaginn 25. þ. m. kl. 8 siðd. Aðgöngumiðar
verða seldir i dag frá kl. 4—7 og á morgun frá kl. 10—1 og
eftir kl. 2.
Rökkursöngvar.
Það sem eftir er af upplaginu (sem er x/3) verður selt á
5 kr. eintakið.
Einar H. Kvaran: Sögur
Rannveigar H. og II. —
Rvík 1919 og 1922. Útg.
Þorst. Gíslason.
Þaö eru nú liðin 3 ár síðan fyrra
bindi þessarar skáldsögu kom út,
og það eru víst fleiri en jeg, sem
liafa beðiö með óþreyju eftir fram-
haldinu. Nú er þaö komiö, og skal
jeg segja það strax, að framhaldið
yfirstje mínar allra glæsilegustu
vonir, og hafði jeg þó gert. mjer
þær góöar.
Þaö var ekki gott að átta sig á,
viö lestur fyrra bindisins, hvort
stefna mundi eða hvar lendu með
Ásvald, „glannann“. — Jeg felli
mig raunar eklci Vel viö fyrirsögn
fyrsta kaflans, því Ásvaldur er ekki
glanni í þess orðs venjulegasta skiln
ingi; hann er ófýrirleitinn og óvand
ur að meðölimi til að koma vilja
sínum fram, en liann hefir fulla
fyrirhyggju þegar í nauöirnar rek
ur, eins og t. d. í hríðinni á hálsin
um.
Það mátti tæpast á milli sjá í lok
fyrra. bindisins, hvort meira mundi
mega, ófyrirleitni hans, sem stafaöi
ai uppeldinu, eða ást hans til-Rann-
veigar, sem var svo hrein og fölskva
laus, og það vald, sem hún hafði yf-
ir honum.
Þennan hnút hefir nú skáldið
leyst í síðara biudinu, — þó ekki
fyr en lumn hefir fyrst látið hann
renna saman svo, að tvísýnan varð
miklu meiri; og hann hefir leyst
hann og greitt allar þær mörgu og
stóru snurður, sem komnar voru á
örlagavef þeirra Rannveigar og
Ásvalds, svo suildarlega, að alt er
samfelt, traust og sljett.
Eitt a£ liöfuðeinkennum á skáld-
sögum Einars II- Kvaran er þaö,
hvað þær eru fáorðar. — Þessi saga,
sem þó er heil æfisaga tveggja kyn-
slóða, er aðeins rúmar 400 bls. í
litlu broti. Og þó eru þessar æfisög-
ur svo vel sagðar, svo ljósar og
skýrar, að rnyndir þær, sem þær
breiða upp fyrir augu lesandans,
gleymast varla. — Þetta tel jeg einn
höfuðkost á öllum sögum Einars fyr
og síðaHann lælur persónur sínar
lýsa sjer sjálfar, og oftast nægja
lionum örfá orö eða atvik til þess,
að láta þau mála þá mynd, sem
hann vill sýna. Skýringar og hug-
leiðingar frá höf. eigin munni sjást
ekki í sögum Einars.
Persónulýsingarnar í þessari bók
eru snildarverk. — Rannveig, sak-
laus, gáfuð og góð, — svo góð, að
alt og allir, sem hún hefir nokkuð
saman við að sælda, göfgast af
kynningunni við hana, jafnvel Kal
dalj trúlaus og kaldur, — sann-
uefndur Kaldidalur — hann beygir
sig í lotning fyrir göfgi hennar,
og hún ein megnar að þýða þá
klakabrynju, sem gróðafíknin hefir
ofið um hjarta hans, — eins og
góðleik hennar og hreinleik tekst að
draga Ásvald hennar óskaddaðan
upp úr holklakafeni fjárglæfranna.
Það munn margir telja Rann-
Ví' ?u of góða og lýtalausa til þess
að hún geti verið realistisk per éna,
lieldur hljóti hún að vera liugtakið
— ,,Idealið“ — sem skáldið hugsar
sjer að konan geti náð að verða,
þegar allir hennar bestu eiginleik-
ar ná fullum þroska. — Má vel vera
að svo sje, og rýrir það síst gildi
skáldsins; en jeg tel Rannveigu
vera realistiska persónu, því jeg og
sjálfsagt margir fleiri hafa verið
svo lánsamir, að þekkja konur, sem
voru svona góðar. Og einiuitt þessi
örþunna breiskleikahula, sem stöku
sinnum bregður yfir mynd hennar
í sögunni, hún gerir mynd hennar í
mínum augum ennþá hugðnæmari,
því 'sálarhreinleiki Rannveigar er
svo mikill, að glerið verður æ nú
fágaðra eftir á.
Skapseinkenni Ásvaldar eru
miklu ósamstæðari. Þar togast. á
um yfirtökin kappgirnin að hafa
sitt fram, án þess að taka tillit
til nokkurs annars en síns eigin
\ilja, og án þess að gera sjer
í upphafi nógu ljósar afleiðingnr
athafna s'nnu, — og á hina hlið-
iua drenglyndi og viðkvæmni. —
Taumlítið eftirlæti í uppvextin-
um og ættgengt stíflyudi hafa
mótað lund hans þannig, að hann
a bágt með að láta undan; —
vill ætíð sitt fram, — með illu
eða góðu. Það er ekki gott að
segja hvað úr Ásvaldi heíði orð-
Si
Hreins Blautasápa
Hreins Stangasápa
Hreins Hanrisápur
Hrein^ Kerti
Hrein9 Skóswerta
Hreins Gólfáburður.
(Den grönne Ek vaior).
Gamanleikur í 5 þáttum eft-
ir samnefndu leikriti sem
margir munu kannast við.
Aðalhlutverk leikur:
May Allison. l
Tæplega hefur sjest á einni
kvikmynd meira saman-
tvinnað grin en hjer, og
munu menn sannfærast um
það þegar þeir hafið sjeð
Græna lyftirinn.
Koraið og sjáið og þið mun-
uð hlægja
Sýning kl. 8’*/a-
ið — haun gat hafa lent á glæpa-
brautinni — ef eigi hin hreina
og fölskvalausa ást hans til Rann-
veigar hefði bjargað honum og
síðar, þegar funi æskuástarinnar
er ögn farinn að kólna í bljósti
hans, þá er það virðingin fyrir
henni og vinarþelið til þessa góða
verndarengils, sem altaf hefir yf-
irtökin, því þrátt fyrir breisk-
leikann, er hann inst inni hreinn,
um það ber best vitni það, að
•hugur hans er oftast eins og
opin bók fyrir konu hans.
Karlarnir, Angrímur og Þor-
steinn, eru svo skýrt dregnar og
skarpt dregnar myndir úr bænda-
stjett landsiiis, eins og hún var
iyrir einum mannsaldri síðan, að
margir munu kannast við þær.
Þó er liver á sína vísu; Arn-
grímur dulur, þjettur' á velli og
: í lund, f jefastur og þykkjuþungur.
I Þorsteinn opinskárri og lund-
■ stærr'. Báðir eru ríklundaðir og
| ósvegjanlegir og í brjóstum
j beggja logar sama óslökkvandi
; hatursbálið, sem báðir dylja þó
■ jafnvel ræturnar að. Hjá Arngrími
! er það missir Ásdísar, sem Þor-
! steinn tældi frá honum og hjá
l
j Þorsteini tilfinningin gegnum alla
saimið þeirra Ásdísar, að það er
Arngrímur en hanu ekki, sem
á hug hennar meira en hálfan.
| Og' svo Ásdís, blíðlynd og
j tiygg, en festulítil, — sem sætt
liefir sig við ástlausa sambúðina
\ ið Þorstein öll þessi ár, en kast-
, að hefir allri ;únni miklu ást á
| Valda, son þeirra, henni er meist-
j aralega lýst í jafn-fáum dráttum.
1 Það eru ekki nema fá orð sem skáld
; ið eyðir í lýsingu hennar, en í þeim
)
er svo mik'l list, að maður sjer
hana ljóslifandi fyrir sjer, þegar
hin forna ást hennar til Arn-
gríms blossar upp í fullu veldi,
er hún veit að hann er að bana
kominn. Og þá sjest. iíka, hvað
heift. Þorsteins er rótgróin og
stíflyndi hans mik'.ð, enda fær
hann þá fyrst fulla sönnun þess,
að það er Arngrímur en ekki
hann, sem Ásdís elskar fyrst og
síðast., og að sigur sinn í ásta-
máli þeirra, er í raun og veru
ósigur. Og hann kiknar undan
ofurþunga vissunnar.
Jeg hefi áður minst á Kaldal.
— Hann er Jósafat í . „Sam-
býlinu“ og þeir eru báðir sönn
mynd af fjárhyggjumönnum vorra
tíma. Óefað er margt gott til
í báðum — iust inni í eðlinu.
en það er alt saman sokkið og
horfið niður í holklaka fjegræðg-
:nnar. — Alt er sokkið, trúiu,
drenglyndið, samv'skan og — ja,
er ekki ástin sokkin líka? Eru
k&ndir hans til Rannveigar nokk
uð annað en girnd? Og þetta
cr sokkið svo djúpt og fyrir svo
löngu, að þegar hann, feiminn
og hikandi fer að leita að þess-
um glötuðu gersimum, innan um
allan aurinn. til þess að sýna
Rannveigu, þá eru það ekki annað
en ómcrkileg baugabrot sem hann
fmnur.
En hvort Kaldal hefir getað
skýrt þessi baugabrot upp og
fágað þau svo, að af þeim hafi
lýst það sem eftir var æfiskeiðs
ins, eða þau hafa aftur týnst í
holklakaaurinn, eftir að Ásvaldur
hafði reist við fjárhag hans, um
það lætur skáldið lesandann að
skapa i þá eyðu, — eins og að
sönnu í fleiri.
Gunna ein af öllum persónum
sögunnai’j finst mjer ekki vera
U mboöamaður:
Inglmar Brynjólfsson.
siálfri sjer samræm. — Kynningin
við hana við sönginn á Gili, gef-
ur varla ástæðu til að ætla henni
þennan ofsalega hamhleypuskap
gegn öllu lífinu, þegar Raimveig
kemur til henuar, jafnvel þótthún
hafi mætt slæmri meðferð og líf
hennar þess vegna andlega og
iíkamlega sje eyðilegt. Mjer þykir
það galli á sögunni, hversu fljótt
skáldið fer, eða rjettara sagt,
iileypur alveg yfir ástir þeirra
Gunnu og Ásvaldar, eða öliu held-
ur ást Gunnú til Ásvaldar, því frá
hans hendi hefir þar varla verið
um ást að raiða. Það getur oft ver-
ið ágætt, að gefa ímyndunarafli
lésendanna vítt svið, en í þessu
tilfelli hefði mynd skáldsins af
Guðrúnu orð ð mikið gleggri, ef
skáld ð hefði málað í þessa eyðu.
Vigdís er sönn mynd af þess-
um trygglyndu íslensku vinnu-
konum, sem vilja betur en þær
megna, og gefa meira en þær
eiga til, og þótt börkurinn utan
á sje nokkuð úfitm og ósjálegur,
þá er þó hjartað gull. Og Gunna
metur fórnfýsi hennar inst inni,
því aðfinslur hennar eru sprottn-
ai- áf sótt.hitanum.
Sálargöfgm,. sem er höfuðein-
kenni á flestum eða öllum aðal-
persónunum í sögum Einars H.
Kvaran, kemur svo skýrt fram
í persónu Rantiveigar,. að honum
hefir aidrei tekist betur. Rann-
Frh. á 4. síðu.