Morgunblaðið - 25.11.1923, Síða 6

Forbindelse söges.
med solidt og anerkendt Firma, der kunde önske at faa Repræsen-
tationen for Island overdraget af et af de mest betydende og ældste
Fröfirmaer i Danmark. Vedkommende maa have noget Kendskab
til Branehen.
Referencer bedes opgivet i Biílet mrk 1001 til A. S. 1.
Aðalf undur
Sjúkrasamlags Hafnarfjarðar og Garðahrepps verðnr haldinn
í Goodtemplarahúsinu í Hafnarfirði mánudagirm 3. desember kl.
hálf nín eftir miðdag.
Dagskrá samkvæmt fjelagslögnnum.
STJÓRNIN.
skrift- Pósthólfaherbergið á póst-
hiisinu hefir stundum borið glögg-
ar menjar þessa. En góðri menn-
ingu lýsir það ekki.
Lindir þær, er fræðslu geta
veitt um þjóðlega menning eru
lítið notaðar. Og sama er að segja
um almenna fræðslu í öðrum efn-
um. Hversu margir eru þeir ekki,
sem aldrei hafa komið á t. d.
Náttúrugripasafnið eðaÞjóðmenja-
safnið ? Hversu margir eru þeir,
sem sækja fyrirlestra um fræð-
audi efni, t. d. alþýðufræðslufyr-
irlestra Stúdentafjelagsins, eða
hina opinberu fyrirlestra heim-
spekiprófessorana við háskólann?
Og hversu margir eru þeir, sem
kjósa fremur að lesa fræðandi bók
um ýmisk. efni, en útl. reyfara?
pað er ómögulegt að nefna
neinar tölur; en stingi menn hénd-
inni í eigin barm. Þeir eru fáir,
sem sinna þjóðlegum eða hagnýt-
um bókmentum; fjöldinn kýs
fremur að seðja sálarhuugur sitt
á útlendu rusli, sem aðeins verður
t:l menningarspillis. Hve margir
af æskulýð Reykjavíkur 3kyldu t.
d. hafa lesið Islendingasögurnar,
eða þekkja Sturlungu? Reyf-
araljettmeti, sem ekkert á skylt
við skáldskap, hefir setst í hásæti
Snorra, og frásgnir af söguhet-
junum eru gerðar að hornrekum
fyrir útlendum reyfaraskrifum,
mettuðum frásögnum um morð,
innbrot og þjófnaði, en gersneidd-
um öllu bókmentalegu gildi.
Ahrifin leyna sjer ekki. Fólk
verður andlega innantómt af slíkri
sálarfæðu og hættir að hugsa eins
cg menn. Vegur heimskunnar fer
vaxandi og það fer jafnvel að
þykja „fínt" að vera heimskur
°g þykjast af heimsku sinni. —
Menn hætta að brjóta heilann um
tilveruna eða gera sjer nokkra
grein fyrir, hvaða erindi þeir
hafi átt í þennan heim, láta hverj-
um degi nægja sína þjáning, hafa
engin áhugamál og drepa tímann
með því að tala um einskisnýta
hluti, sem engrar hugsunar krefj-
ast. —
Listir eiga að sjálfsögðu ekki
upp á háborðið í slíku umhverfi.
íslendingar eiga sennilega ram-
þjóðlegasta og jafnframt frumleg-
asta listasafn heimsins, og það er
í Reykjavík. Ef íslendingur segði
okkur frá því, mundi honum ekki
vera trúað, en nú eru það út-
lendingar sem segja það. Fólk,
sem hefir farið víða og sjeð
raenningarfjársjóðina, sem geymd-
i reru í höfuðborgum stórveld-
anna. Pess verður ekki langt að
bíða, að útlendingar fari að gera
sjer ferð hingað til að skoð'a
myndasafn E. Jónssonar. En hve
margir eru þeir ísleudingar, sem
ekki eru farnir að koma þangað
enn, þó þeir eigi ekki nema 5—10
mínútna veg þangað? — Iljer er
árlega haldin sýning á því, sem
málararnir hafa best að bjóða. —
Hve margir nenna að skoða það?
Skemtanalífið er þó máske einna
sannastur spegill menningará-
standsíns. Sketntanir eru tvenns-
konar, eftir því hvort þar er boð-
i/ list eða loddarskapur. Af fyr-
nefndum skemtunum eru það að-
allega hljómleikar, sem í boði
eru hjer, og stundum leiksýningar,
A hljómleikasviðinu eigum við
nokkra ágæta listamenn. Einn
þeirra er Haraldur Sigurðsson. —
Hann er afburða listamaður og
sífelt aukast. En eftir því sem
frægð hans verður meiri. vex fá-
sinni Islendinga í hans garð. í
sumar sem leið gat varla heitað
að hann fengi áheyrn. Annar er
Páll ísólfsson. Hann hefir átt
hjer heima undanfarin ár og
haldið hjer kór-hljómleika á vetr-
um. Er það miklum erfiðleikum
bundið að æfa hjer söngsveit og
kostar mikla vinnu, margra mán-
aða undirbúning. Hljómleikar þess
i c hafa sífelt farið batnandi, en
að sama skapi hefir því fólki. f jölg
að, sem ekki nennir að hlusta á
þá. Þetta er sorgleg saga, en
sönn. Leikfjelag hefir verið hjer
til, og reynt að auka leiklist. pað
á við mesta sinnuleysi almennings
að búa og berst við dauðann. En
þegar tjaldið er dregið upp fyrir
leik, sem vissa er fyrir, að enga
list hafi að. bjóða, þá er hver
bekkur Setinn kvöld eftir kvöld-
Þetta er óhrekjanleg reynsla, sem
sýnir, að fólk er orðið svo and-
lega snantt, að það vill ekki horfa
eða hlusta á neitt, sem það þarf
að hugsa um. Það er letin og inn-
antómið, sem á sökina. Sumir
viija kenna því um afskiftaleysi
almennings af góðum skemtunum,
að peningaráð fólks sjeu minni
nú en áður. En hvernig stendur
þá á því, að fólk hefir peninga til
að sækja einskis nýtar skemtanir?
Hvernig stendur á því, að tomból-
umar, þessi sníkjudýr bæjarlífs-
ins, sem að rjettu lagi ættu að
bannast, og hvergi vaða eins mjög
uppi og hjer í Reykjavík — geta
ávalt ausið þúsundum króna úr
vösum almennings?
Alt ber að sama brunni. Öll
ytri tákn benda í þá átt, að menn-
irgarbragnum fari hrakandi. Og
ættu menn að gefa því máli al-
varlegar gætur. Því Reykjavík
getur, ef sinnuleysið fær að ráða,
á skömmum tíma hrakað svo mjög
að hún verði stallsystir erlendra
hafnarbæja, verri tegundar. Og
það era engin gífuryrði þó sagt,
sje, að margt bendi á, að Reykja-
vík sje á þeirri leið.
Höfuðstaður má ekki kafna und-
ir nafni. Hann hefir siðferðilega
skyldu til að gera það ekki. Þar
safnar þjóðin sínum bestu fjár-
sjóðum og þar eiga þeir að verða;
arðberandi. Ef uppvaxandi kyn-1
slóð er sjer þessa ekki meðvit- ■
andi, verður höfuðstaðurinn höf-j
uðskömm. Þá flýja þeir hjeðan, ’
sem halda uppi listum, hverfa til
annara landa og gerast erlendir,;
því sá staður ættjarðarinnar, sem!
að þeim átti að hlynna, kunni
ekki að meta þá. Yísindamennirn-
ir gerast einsetumenn og hætta að ;
fræða almenning um árangur
starfsemi sinnar. Og söfnin verða i
seld til útlanda upp í afborganir
af lánum, eða til þess að koma
upp trúðleikahúsi.
Öfgar! munu menn segja. Ef,
td vill eru þetta öfgar. En samt j
rnark, sem alt stefnír að rní, þó
vonandi náist aldrei. Enginn ósk-1
ar þess heldur. En hugsunarleysi
fjöldans — og hugsunarleysi er
ekki annað en hugsanaleti -r- er j
jafnvel hættulegri en þó einhver
smámenni vildu hefja sókn fyrir!
því að sneiða bæinn allri menning. J
— Iljer er því hlutverk fyrir þá,
sem vilja hugsa. Það er auðgert |
enn að kippa öllu í rjett horf. En |
menn verða að hafa hugfast, að
það verður erfiðara eftir 10 ár
og því best að hefjast handa
strax.
Ármann.
Um Sues-skurðinn sigldu síðasta ár
4345 skip og vöruflutningur þeirra
var 20,743,245 smálestir net'tó, en árið
1021 höfðu 18,118,999 smálestir af
vörum verið fluttar um skurðinn og
árið 1920 17,574,657 smálestir. Hafa
vöruflutningar því farið sívaxandi
síðustu ár og orðið meiri síðastliðið
ór en nokkurntíma áður. Var vöru-
flutningurinn síðasta ár 468,125 smál.
meiri en þegar hann hefirverið mestur
áður, en það var árið 1912. Siglingar
pjóðverja hafa aukist þrjú síðustu ár,
1920 fóru þrjú þýsk skip með 14,777
smálestir af vörum, árið 1921 35 skip
með 170,520 smálestir en síðasta ár
149 skip með 735.000 smál. En mikið
vantar þó á, að líkja megi við það,
sem var fyrir stríðið. Árið 1913 fluttu
þýsk skip til dæmis 3,352,287 smá-
lestir um skurðinn, enda var þá að-
eins ein þjóð hærri. — Ferðin um
skurðinn teknr 15—16 tíma. Siglinga-
gjöldin hafa nýlega verið lækkuð lít-
ilsháttar frá því sem áður var.
Reikningsár Panamaskurðarins telst
frá 1. júlí til 30. júní. Á síðasta reikn-
ingsári hafa siglingar aukist mjög. Ár
1919—20 fóru 2478 skip með 9,374,499
smálesta hleðslu um skurðinn, en
1922—23 fóru um skurðinn 3968 skip
og fluttu 19,567,875 smálestir af vör-
um. Vantar því lítið á, að eins mikið
vörumagn sje flutt um Panama-skurð-
inn eins og Sues-skurðinn. -— Á.rið
1SI19—20 fóru 9 dönsk skip um skurð-
inn en 1922—23 65 skip, með 307,876
smáiestir af flutningi.
lalandi kuikmyndin.
Sues - Panama.
„Udenrigsministeriets Tidsskrift' ‘
birtir nýlega skýrslur um siglingar
um tvo merkustu skipaskurði heims-
Uppgötvun dönsku verkfræðing-
anna tveggja, Axel Petersen og
Arnold Poulsen, sem áður hefir verið
sagt frá hjer í blaðinu, hefir vakið
afarmikla eftirtekt sjerfróðra manna,
alstaðar þar, sem bún hefir verið
sýnd. Bæði þýskir og enskir sjer-
fræðingar fullyrða, að verkfræðingun-
um hafi tekist til hlítar að taka „tal-
andi kvikmyndir" og að uppgötvunin
sje fullkomin. I sama strenginn tek-
ur danski prófessorinn P. O. Pedersen,
sem frægur er fyrir starf sitt sem
hjálparmaður loftskeytahugvitsmanns-
ins Valdemar Poulsen.
Mannsröddin er „ljósmynduð" á
sjerstaka „filmu“ og með áhöldum,
sem verkfræðingarnir hafa fundið, er
hægt að láta röddina heyrast aftur í
alveg sömu mynd og hún var tekin.
parna er ekkert málmhljóð, eins og
oft vill verða í grammófónum, född-
in er eðlileg og skýr og fellur alveg
saman við hreyfingar og leik þess,
sem sýndur er í kvikmyndinni. Eldri
tilraunir til þess að gera „talandi"
hafa allar beinst að því, að taka
röddina í talvjel um leið og leikið er,
en sá hængur hefir verið á þessu,
að mjög erfitt hefir verið að sam-
stilla sýningafvjelarnar og talvjelarn-
ar, þegar sýna átti myndina aftur.
pær talandi kvikmyndir sem sýndar
hafa verið áður, hafa því varla verið
annað en nafnið tómt, og hvergi get-
að náð útbreiðslu svo teljandi sje.
En sennilegt þykir að þessi uppgötv-
un nái fljótlega útbreiðslu í heimin-
um — ef talandi kvikmynd á yfirleitt
nokkra framtíð fvrir sjer.
fimrXLUi rmrrmnBI
Guðm. B. Vikar
Laugaveg 5. Sími 658.
r BJæSaverslun. — Saumastofa
Pj Mikið af vönduðum
^ ffata- og
frakkaefnum.
Athugið verðið hjá mjer.
uimimnmnuuLiiiO3
sjer um útsendingu auglýsingö
til allra blaða og tímarita á
iandinu
Allar auglýsingar sem í
Morgunblaðið, Lögrjetttf
og Verslunartiðindin
að fara sendist eða simisi
Auglýsingaskrifstofu
Islands
A. S. I.
Austurstrœti 17.
(næsta hús við Islandsbanka).
Hr. skrautritari Pjetur Pálssof
hjer í bænum, hefir einnig af'
hent safninu að gjöf erfiljóð sífl
eftir Mattbías -Joehumsson, skraut'
ritað af mikilli list, og eru mál'
aðar landlags- og blómamyndí1,
umhverfis sjálft kvæðið.
ný Hloiint EuerEstför.
Bretum er alvara, að komast upP
á hæsta fjalltindinu í heimi. Sumat10
1921 gerði kgl. vísindafjelagið ensk®
og „Alpine Club“ út leiðangur til
firma líklegustu uppgönguleiðirnar 'Y
rarmsaka staðhætti og 1922 var aðal'
leiðangurinn gerður út, sá sem konia^
skyldi upp á fjallktindinn. Foriní?
fararinnar var G. C. Bruce herfof'
ingi. Leiðangursmönnum tókst ekki $
komast alla leið; þeir urðu að snú®
við er þeir áttu aðeins 1800 fet ófarG'
Mjög hefir menn deilt á um
hvort yfirleitt væri mögulegt að koo* 1'
ast alla leið upp á fjallstindinn ý
hvort maunlegum mætti sje það ekÞ
ofverk. Svo virðist sem forgöngumeöí’
þessa fyrirtækis sjeu ekki á þeií^1
skoðun, því að í sumar ætla Peíf
enn á ný að gera tilraun. Verður f°f
ingi fararinnar sá sami og áður,
ýmsir taka þátt í þessari nýju f°fr
iiiíÞ'
-x-
Bjafir tii
lPÍDÖrniniasafnsins.
Hr. aðalræðismaður Loenné í
Khöfn, hefir sent Listasafninu
að gjöf líkneski úr bronzi, eftir
ins, Sues-skurðinn og Pnnama-skurð- j EJnu Borch ; það heitir ,,Dauðinn“
inn. — og er mjög áhrifamikil mynd.
sem seinast voru með. Kgl. visinO‘
f.jelagið álítur, að þegar seinasta
raunin var gerð hafi veðráttan
óheppileg, og að ekkert sje þvl
fyrirstöðu að komast alla leið ^
á fjallStindinn, ef hepni verði me ^
En — líka getur svo farið að
áttan verði enn óhagstæðari en áðh^
og getur tilraunin þá vel kostað
leiðangursmanna. ^
Leiðangursmenn Ieggja af stað
Englandi snemma á næsta ári.
-x—