Morgunblaðið - 09.12.1923, Qupperneq 8

MORGUNBLAÐIÐ
Einstaka lenistóEa
■ciargar gerðir, einnig heil sett (Chesterfield) höfum við fyrir-
iiggjandi mjög ódýrt.
Erlingur & Friðrik, húsgagnavinnustofa. [|
Laugaveg 48. Sími 1166.
Verðirnir meðfram brautinni
eril á þessu svæði eintómir Afríku-
meaxn, Marokkanar eða svertingj-
ur. — Þeir gæta brautarteinanna
stcanglega dag og nótt, og ekki
a€ ástæðulausu. Látlausar spell-
vickjatilraunir Þjóðverja hafa
skapað vörðunum auga á hverj-
ijjp fingri. Pyrir nokkrum dög-
njn, þegar hermálaráðherra Belga
va? á eftirlitsferð hjá setuliðinu 1
Þýskalandi, var sprenging gerð í
4'álitlum járnbrautargöngum á
teiðinni. Ekki varð neitt slys að
þessu, en jarðgöngin voru ekki
komin í lag, þegar lestin okkair
fór suður um. x
Lestin okkar var löngu á eftir
áætlun. Nálega allar lestir í þessu
fijeraði eru ávalt á eftir áætlun.
Stundum staðnæmist lestip úti 4
víðavangí, langt frá öllum stöðv-
ion. Það er vagna þess að engin
tilkynning er komin frá næstu
gætslustöð um, að alt sje í lagi.
Nalendið er yndislegt. par skift-
Lst á Iaufprúðir skógar, engi og
akrar, fögur kirsiberjatrje og út-
itprunginn kastaníuviður. Unaðs
legar skógargötur liðast milB
trjánna, og garðarnir eru fullir
af blómum. „Sumarið kemur altof
snemma11, segir belgiski liðsfor-
inginn, sem situr í sama klefa
Qg jeg.
Belgía! Við erum komnir fram-
hjá Herbesthal, gömlu landamæra-
stöðinni, og nú skilar okkur bet-
tir áfram. Alstaðar eru menn
önnum kafnir. pjettur kolamökk-
Ur iðast upp úr hverjum verk
smiðjureykháf og lýsir framtaks
Semi og viðleitni á því að reisa
kið fallna aftur. Belgía er vöknuð.
Og Belgar hugsa aðeins um eitt
—> að vinna.
1 Bruxelles er fáni á hverri
atöng. Smáflögg bandamannaþjóð-
tkrna bærast fyrir Mænum. Og
þegar jeg spyr ökumanninn minn,
hversvegna flaggað sje, svarar
hann: Síðan við unnum stríðið,
fcefir verið flaggað hvem einasta
dag — og þeir ætla að halda
áfram að flagga, þangað til við
hðfum unnið friðinn.“
Jeg býst við, að hann hafi verið
meiri heimspekingur en á gröpum
mátti sjá.
Atvinnuleysið.
„Á góðu áranum, þegar lítið
þarf að hafa fyrir lífinu, verða
œenn kostbærir á kröftum sínum,
cg að sama skapi eyðslusamir á
fje,“ segir Garðar Gíslason stór-
kaupmaður, í ágætri grein um
stvinnumálin, sem birtist í Morg-
ipiblaðinu 27. f. m. Og það er
ejnmitt þetta, sem er aðalorsökin
f fám orðum sagt, til atvinnu-
leysisins hjer í Rvík. Á stríðs-
árunum og fyrst eftir ófriðinn
fíhæddist jafnt búinu sem bæja-
mönnum fje, með aukinni vel-
megun uxu kröfumar um meiri
skemtanir, meiri glaum og minni
áreynslu og fyTÍrhöfn. 1 kaupstöð-
uuum varð mönnum best til um
skemtanirnar, og þangað streymdi
því fólkið. Þegar svo að erfiðu
ái-in dundu yfir, gátu menn ekki
sætt sig við breytinguna. Þeir
höfðu vanist á hóglífið og vildu
nú ekki skifta um og leggja hart
að sjer með vinnu nje neita sjer
um þau lífsgæði og nautnir, sem
þeir höfðu átt við að búa áður.
Þessa er og nokkur von, því þetta
er það, sem fleStir eiga erfiðast
ítiað, og gera yfirleitt ógjarnan,
r.ema önnur sterkari öfl knýi þá
til þess.
En hjer var ekki slíku til að
dreifa. Aðhald í sparnaðar- og
atorkuáttina var lítið sem ekkert.
Það var þvert á móti kepst við að
veita fólki sem flestar og fjefrek-
astar skemtanir, sem kostur var
á og kunnar voru frá útlöndum,
ens og t. d. kappreiðar og veðmál
um þær o. fl.
Almenningur er oft námfúsari
á það, sem miður má fara, heldur
en á hitt, sem til gagns má verða.
Svo reyndist og hjer. Hinum fáu
röddum, sem ljetu til sín heyra
um það, hvert stefndi, og stöðva
vildu flugið til glötunar, var lít-
ið sint, og jafnvel nú, þegar alt
er að lenda í öngþveiti, eru menn
ófúsir á að trúa því, að um veru-
lega alvarlegt mál eða hættu sje
að ræða. þeir, sem ennþá hafa
nokkuð handa á milli, halda áfram
að skemta sjer meðan hægt er, og
hinir, sem ekkert eiga sjálfir,
leita láns hjá náunganum, meðan
það fæst og lifa sama lífi. Þannig
hefir það verið með marga að
minsta kosti, og ef maður athugar
andstæðurnar, sem verið hafa í
bæjarlífinu undanfarin ár: ann-
ars vegar kvikmyndahús, hluta-
veltur, samkomur og aðrar skemt-
anir á hverju kvöldi, með fjölda
fólks og flóði af fje, en hins veg-
ar lögtækir skattar hjá helming
bæjarmanna, kvartanir um bjarg-
arleysi og kröfur um hjálp, þá er
ekki að furða, þótt sumum finn-
ist eitthvað bogið við ástandið.
Og það er ýmislegt athugavert
við ástandið hjer í Reykjavík.
Það eru því miður margir, sem
láta reka á reiðanUm og láta sjer
lítið umhugað um að Ieita sjer
atvinnu eða tekna. Þeir bíða þess,
að þeim bjóðist einhver hæg og
vel launuð staða. Þegar það verð-
ur ekki og bjargarlaust er orðið,
þá fara þeir til náungans og
leita hjálpar hjá honum. Geti
hann ekki hjálpað, verður bærinn
og ríkið að taka við. Þess munu
jafnvel vera dæmi hjer, að for-
eldrar, sem þiggja af sveit úr
bæjarsjóði, neiti að láta hálf vax-
in og fullvaxin börn sín í atvinnu
þótt hún bjóðist, bara til þess að
þau þurfi ekki að reyna á sig
eða vera hjá „vandalausum“, þótt
þau bæði sjeu fullhraust og vinnu
fær, og hafi ekki annað að gera
heimafyrir, en að leika sjer á göt-
unum.
Menn kenna hinum sífelda
straum af innflytjendum til bæj-
arins að miklu leyti um atvinnu-
leysið, og það með rjettu. En við
því mun ekki svo auðvelt að gera,
'?ótt því á hinn bóginn verði ekki
neitað, að nokkrar/ hömlur hefði
mátt setja, sjerstaklega gagnvart
útlendingum, og að bæði bæjar-
stjórn og bæjarmönnum hafi í
því efni verið töluvert mislagðar
hendur, einkum þó þegar þess er
gætt, að margt af því fólki, sem
fiytst hingað utan af landi, kem-
ur í þeirri trú, að hjer sje ,fínna‘
að vera, meira líf og minni vinna.
Það álítur að það muni eitthvað fá
að gera, eins og þeir, sem á undan
voru farnir. Því fer .eins og viltu
máfunum, þegar þeir sjá einn af
fjelögum sínum falla dauðan til
sjávar, þá halda þeir hann sitja
þar að krásum, og setjast hjá
honum í opinn dauðann fram
undan byssukjöftunum.
Þetta á vitanlega ekki við um
alla. Margir, einkum sjómenn,
flýja aflaleysi og óveður vetranna
út um land og leita sjer atvinnu
á togurum eða annarsstaðar. Og
þeim verður oft betur til vinnu
en bæjarmönnum. Stafar það bæði
af því, að þeir eru ötulli til að
leita sjer atvinnunnar, og svo af
því að þeir vinna að jafnaði bet
nr en bæjarmenn, og að minsta
kosti betur en þeir, sem lært hafa
í letiskóla alþýðuleiðtoganna og
eiga bágt með að breyta til og
fylgja hinum eftir. Er því öll
von til þess, að atvinnurekendur
láti utanbæjarmenn ganga fyrir,
þar sem það getur að miklu leyti
hjálpað þeim til að halda rekstr-
inum áfram. Annars ætti atvinnu-
leysið hjer einmitt að verða ein-
hver öflugasta stýflan gegn þess-
um innflutningi til bæjarins.
En þetta er nú um orsökina. Er
þá næst að athuga hvað gera skal,
því ekki tjáir annað en að taka
afleiðingunum, úr því sem komið
er, ef það er satt, sem jeg efa alls
ekki; að mörg þúsund manns hjer
í bæ sjeu bjargarlausar.
1 sumum af greinum þeim, sem
birtst hafa um atvnnumálin, hefir
það rjettilega verið tekið fram,
að óheppilegt sje fyrir bæinn að
þurfa að taka fleiri lán, jafn
djúpt og hann er sokkinn í skulda
fenið, enda óvíst að hann fengi
nýtt lán, þótt hann reyndi, nema
með aðstoð ríkisins og bankanna
En eigi að bjarga verstu vand
ræðunum, þá mun óumflýjanlegt
að fá lán á einhvern hátt. Á hinn
bóginn mun það álitamál, hvort
bankarnir hafi siðferðislegar
skyldur til að styðja lántöku í
þessu skyni; þó væri þeim það
sennilega fyrir bestu, að gera
svo.
Öðra máli er að gegna með rík-
issjóð. pað gæti komið til greina
að lánið yrði skoðað sem fátækra-
styrkur til eins sjerstaks sveitar-
fjelags, og þess vegna óviðkom-
andi ríkissjóði, auk þess sem lán-
ið gæti orðið til þess að stuðla að
því, að alt þetta vinnuafl, sem
bærinn hefir hjer umfram þarfir
sínar, hjeldist hjer 'áfram, í stáð
þess að flytja aftur í sveitirnar,
jsem stöðugt vanta vinnukraft.
pó væri hægt að verja lánmu
þannig, að þetta kæmi ekki að
sök.
Aðalatriðið í þessu máli nú í
vetur virðist mjer vera það, hvern-
ig eigi að verja þessum peningum,
sem útvega verður handa hinu
bjargarlausa fólki til að lifa af.
Kemur þar ýmislegt til greina,
ekki eingöngu um það, hvað eigi
að láta vinna, heldur og það,
hvort ekki sje nauðsynlegt að
Tíminn er peninyarf
látið okkur því senda yður heim Mjólk, Rjóma> Skyr og Smjör. "
Það besta er og verður ætíð ódýrast.
Mjólkurfjelag Reykjavikur.
Simi 1387.
hafa hönd í bagga með því,
hvernig vinnulaununum er varið.
Það gæti t. d. leikið vafi á því,
hvort vinnulaunin skuli greiða í
pieningum eða í fríðu. Ef rjettara
dæmist að greiða launin í pening-
um, þyrfti að líta eftir því, að
þau gengju til nauðsynlegs lífs-
viðurhalds verkafólksins, en
hvorki til greiðslu á gömlum
skuldum nje til þess að launa
„alþýðuleiðtogana“ og fylla kosn-
ingasjóði þeirra.
Það er margt, sem hægt er að
láta gera hjer, og þörf er á, og
ennþá fleira, sem atvinnuleysingj-
arnir gætu gert sjer til framfæris,
ef þeir væru einhuga um að vilja
bjarga sjer og færa sjer í nyt
ýmsar bendingar og leiðbeining-
ar, sem þegar hafa borist, sjer-
staklega í ritum Búnaðarfjelags-
ins og Iðnfræðaf jelagsins. Skal
jeg leyfa mjer að nefna sumt af
því hjer aftur, og auk þess eina
eða tvær tillögur frá sjálfum
mjer í sömu átt.
Bæjarstjórn Reykjavíkur virð-
virðist hafa sjerstakar mætur á
fiskreitagerð. Þar er varla talað
svo um atvinnubætur, að ekki sjeu
reitirnir þegar efstir á baugi,
þrátt fyrir það, að reynslan hefir
sýnt að þegar er meira en nóg
af fiskreitum hjer, og að eftir
því sem fiskverkunin notar sjer
fljótari og betri aðferðir, þess
rninni verður æ þörfin fyrir grjót-
reitina, Það væri óneitanlega að
kasta peningum á glæ, að taka
nýtt lán til þeirra hluta.
En hvað á þá að gera?
Fyrir hálfu öðru ári síðan birt-
ist grein í ,,Sindra“ eftir Hall-
grím Jónsson, er benti á grjót-
vinnu við húsagerð, sem leið til
atvinnubóta. Þá var húsnæðis-
leysi mikið, því þá var fólkið sem
óðast að streyma til bæjarins, og
var því greinin orð í tíma töluð.
Nú eru ekki húsnæðisvandræði
fyrir fullorðna, en það vantar
húsnæði fyrir börnin. Það vantar
barnaskóla. Bærinn á nú fyrir
höndum að kosta miklu fje til
bamaskólabyggingar, og verður
sennilega undir flestum kringum-
stæðum að gera það á næstu ár-
um. Virðist nú liggja beint við
að slá hjer tvær flugur í einu
böggi: Veita fjölda manns at-
vinnu við að rífa upp grjót, laga
það til eftir tillögu sjerfróðra
manna, koma því á skólastaðinn
og að fá þannig gert verk, sem
nauðsyn ber til að gert verði. —
Grjótinu mætti svo hlaða í se-
ment þegar þíðviðri væru. Við
þetta ynnist ennfremur, að með
þessu móti fengist traust, hlýtt
og efnisfallegt hús úr innlendu
efni.
Margir gætu einnig haft at-
vinnu við að laga til og viða að
grjóti í þau hús, sem einstakir
menn láta gera sjer, ef tenings-
metrinn af aðfluttu grjóti yrði
seldur svipuðu verði og steypan
mundi annars kosta þá. Yrði til
þess annaðhvort að greiða verð-
muninn annarsstaðar frá, eða að
verkamennimir yrðu að reikna
sjer lægra tímakaup en þeir gera
]G
M líiisfu Érn
fengum við feiknin öll
af ULLARVÖRUM, svo
sem nærfatnaði, karla,
kvenna og barna.Hvergi
landinu jafn mikið
úrval af sokkum, eina
og hjá okkur.
VSrNhAoiA.
nú, en þó svo hátt, að þeir gættt'
fieytt lífi sínu og fjölskyldu sinS''
ar fram til betri tíma.
Næst vil jeg styðja tiliögu Pjet"
urs Halldórssonar um að friðá
Faxaflóa, svo að atvinnulausih
sjómenn gætu farið á bátum o£
aflað þess soðfiskjar, sem Reykja^
vík þarf daglega með að vetrin'
um, í stað þess að gera út til
þess dýr vjelaskip, eins og stunó-
um hefir verið gert.
Jarðvinna, b’æði við jarðræk*
og garðrækt, t. d. að ryðja sm3'
bietti til ræktunar, er aðeins
þegar jörð er þýð, en það er, se#'
betur fer, oft að vetrinum hjer 1
kringum Reykjavík. Væri því fl^
síst á glæ kastað, sem þanmí
væri varið til þess að auka jarð'
ræktina.
Þá er loks heimavinna. Margt
af því fólki, sem nú er atvinn«'
laust hjer í Reykjavík, mun haf*
alist upp í sveit. Ætti því óhætt
að mega gera ráð fyrir, að það
kunni meira og minna til to'
vinnu. Ennþá mun töluvert
ull í landinu, bæði frá því í vor
cg eins haustull. Mundi vafalaust
hægt að fá mikið af þeirri ull th
Reykjavíkur, láta tæja hana 1
heimahúsum, spinna og prjóna-
Ef ullin væri tætt í Álafoss, 0n
loparnir spunnir heima, og bandíð
síðan prjónað í prjónavjelum,
mætti þar með fá nægileg plögií
og nærföt fyrir alla Reykjavík 1
ár, og spara þar með mikinn iaT1'
flutning.
Jeg þykist hjer með hafa beht
á nægilegt af • nauðsynlegri vinihi-
sem hægt er að smia sjer að þeg'
ar í stað, ef bæði fjárvaldið og
fólkið vill sinna því og vinna
sjálfsbjörg sinni með atorku. U111
nánari tilhögun á þessu má ríe<5a-
ef einhver vill sinna því.
.. e
Það eru vitanlega mörg stoi’-’
margskonar iðnaður, sem nahð'
synlegt er að koma hjer á, o!i
vonandi kemst á með tímanuh3'
Skal jeg þar til nefna skinnasút'
un, lýsisherslu og hreinsun, niðhf'
suða, pilsugerð, tækja- og vei’h
færasmíði og margt fleira; eir
flest eða alt þetta þarf langa^
undirbúning og er því ekki hæ?
að grípa til þess nú sem atvinh11
bóta. —
Bótólfuh-
-x-