Morgunblaðið - 19.02.1924, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIB
T ~~ Tilkynningar. =====
. auSaveg 3. Hefi nú aftúr fyrir-
^Bjandi nýeaimiuS karlmanna- og
T^iagaföt frá 50 kr., vetrar og vor-
frá 60 kr. og þar sem jeg
T * ákveðið að skifta vinnunni í
öokka, mun jeg eftir ósk manna
mjög ódýr föt — samhliða
að undanförnu 1. flokks fatnaði
11 Pöntunum, bæði á vinnu og efni.
JWr;jes Andrjesson, Laugaveg 3.
Húsmæður! Biðjið um Hjartaás
imjörlíkið. pað er bragðbest og nær
ogarmest.

Súhxsk® Husmoderskole, Kbhavn.
'atskolen beg. 4. Mdrs. Kursus til
og Septbr. Lærerindesem beg.
Þtbr. Maanedskursus afholdes 1.
s.
Statsunderst. kan söges.
send.
AJlir versla ársins hring,
eins þeir stærri’ og minni,
ef þeir hafa auglýsing
att í dagbókinni.

«iargrjet Magnúsdóttir ljósmóðir,
0aldr. ... __
^rsgötu 25.
j^haæli Sveinbjörns Björnssonar

■^afcriftarlisti er í bókav. ísafoldar
Pappírsv. Björne Kristjánssonar.
Dívanar, borðstofuborð og stólar,
kiýrast og best í Húsgagnaverslun
R-eykjavíkur.
Erlenda silfur- og nikkeimynt —
íaupir hæsta -verði Guðmundur
Guðnason gullsmiður, Yallarstiæti 4.
Umbúðapappír
telur „Morgunblaðið" mjög ódýrt.
Verslunin „Klöpp1
27, selur úrval af Yeggteppum, Nær-
1920, væri dæmdur til að greiða sjer
40,000 krónur í björgunarlaun með
6% ársvöxtum frá stefnudegi til
greiðsludags og málskostnað eftir
rjettarns mati. Stefndur kraiðist
sýknunar gegn því að greiða 4000
í þóknun fyrir dráttaraðstoð, eða til
vaxa upphæð eftir mati rjettarins og
málskostnað þar sem hann hafi verið
reiðubúinn að greiða hæfilega þóknun.
Stefnendur hjeldu því fram, að ,Mary
Johnson' hefði bjargað „Jóni Ara-
syni‘1 úr yfirvofandi neyð, þar sem
skip og farmur, og ef til vill skips-
höfnin, mundu hafa farist að kvöldi
hins 5. febr. 1920, þegar rokhvesti
a£ austnorðri, ef ekki hefði verið
búið að bjarga skipinu af grunni áð-
ur; en skipshöfnin hefði ekki af eigin
Klapparstíg ramleik getað náð skipinu út á flæð-
fatnaði allskonar. Sanngjarnt verð.
Til sölu nú þegar 1. rúmstæði, 1
stráborð og 1 bekkur og kolakarfa
á Njálsgötu 19. Drejer.
inu um daginn, því þá hefði verið
mikið farið að hvessa og vindur og
sjór staðið á skipið. jkf hálfu stefnds
var það aftur fullyrt, að skipið hefði
hæglega komist af grunninum,
flæddi.
,, . Sjódómurinn ákvað björgunarlaun-
Kaupið ekki dívana, en legubekfa -n 1Q þ-slmd krónurj og dæmdi
/. — Ll A n/un nTVA-nnliii A -P-*» n >v> Tmív I
stefndan til að greiða 100 krónur
upp í málskostnað. í forsendum dóms-
um. paS væri fróðlegt og þarflegt
a'Ö safna skýrslu um skaðann og
jafnframt að rannsaka ástæður
fyrir foki húsanna, svo sem út-
búnaði á þökum og undirstöðum.
Hreppstjórar kver í sinni sveit
a ttu að vera sjálfkjörnir til að
safna slíkum skýrslum og gefa
jafnframt lýsingu á fokna húsinu.
Eðlilegast er að stjórnarráð ísl.
eða Búnaðarfjelagið gengist fyrir
slíkri rannsókn.
Hjer er um stórkostlega alvar-
legt mál að ræða, og hefir það mál
margar hliðar:
a) Fyrst og fremst er fjárhags-
skaðinn í beinum peningum, sem
má húast við að geti numið alt
100 þúsund krónum. Og þetta
Fyrirliggjandi s
Fiskilínur,
Trawl-garn.
Hlilti liörissm i Gbl
Lækjargötu 6 B.
Sími 720.
ac
úr Húsgagnaversluinui Áfram, Ing- í
ólfsstræti 6.
Kartöflur og Laukur fæst í Verslun ms se"lr svo:
pegar þess er gætt, að „Jóni Ara-
svni“ var lagt kl. 7y2 að morgni, en
Cr. Zoega.
flæði var kl. 7,07, og að skipið stóð
^ Viðskifti. =====
^iaar Ijereftstuskur keyptar
verði í ísafoldarprentsmiðju.
R*®altextrakt — frá Ölgerðin Egill
^agrímsson, er best og ódýrast, 1
Red-Hannesarríma fæst á skrif-
stofu Rökkurs, Thorvaldsensstr. í , ...» -
4, uppi. Opin 11-1 og 4—7.;svo’ '>eSar kl' 10V2> aS skipshofnm
Verð ritnnnnar er þrjár krónur. ( uáði því ekki út, þó.tt veðrið væn þá
Vandaður frágangur. miklu betra, og sjógangur minai en
■==,= Viima. ===== síðar varð um daginn, að skipið þurfti
Stúlka, sem kann að skrifa á rit- að hafa sig út móti vindi og sjó, og
vjel og helst. Stenografere (Dönsku), að stýrið var bilað, verður sjórjettur-
getur fengið atvinnu. Dr. K. Kortsen, inn að telja það hafa verið i svo
Skólavörðustíg 38. Hittist helst kl. mikilli hættu statt, að um björgun
IX__12. iu.fi verið að ræða.
Stefnendur halda því fram, að
Ylplð utar; en kl. 10y2 stóð það.
þá sett full ferð á vjelina til
so
(íreyna aÖ ná skipinu út, en það
ekki, því skipið stáð að aft-
jjJ, altað því til miðskipa, eftir
y sem stýriimaðurinii hefir borið.
Þá fyrst sett varpakkeri fram

I sfcipinu, til að reyna að draga
I ^ Mð út á því, en það drógst mn.
I tji 4í| var sett út stærra varpakkeri,
j halda því í horfi, því það hafði
| 7®! eitthvað, er vjelin var sett á
I ’ og til þess að varna því að
! L™ færi lengra upp. /EDn' fram-
^ 1 stýrimanusins var dýpið mælt
'V ^áfjöruna, og var þá, að því er
tointi, 5 fet við stjórnborðs-
k ^j en um 2 fet við hina hlið-
°g þetta vitni hefir horið, að
kal?i ekkl vcriö lagt nema
(]j 200 faðma frá landi, og Ágúst
; >je^Ss°n háseti, bar það fram í sjó-
; hy..1 Barðastrandarsýslu, að skipið
Verið „því sem .næst á þurru“
'■ik. Úoriina; en eftir óvjefengdri
tÞál;
- sl|J’ sem lögð hefir verið fram í
hjj var fjara í Patreksfirði 5.
1920 kl. 1,27 e. h. og nálægt
'0|> S1(’rstreymt; en mismunur á flóði
K J01*11 eru ca. 3 metrar. Inni á
Ík ®sfirði var fremur gott veður
af deginum 5. febr. 1920.
\Jf T jjJóni Arasyni“ var lagt um
ainn var dimmviðri sökum kaf-
^aJ en 111 lancls sast þ° í Ör-
fcv^^öj því sjó braut þar, og
verðmæti hins bjargaða hafi varið
, . ._ v , . krónur 111465,00. Skipið virt á kr.
hcdð nú átekta og D0S^_V1 ^a^_® ’P1^ 79182,00, en farmurinn hæfilega met-
inn á kr. 850,00 smálestin af fiskin-
um, eða hann allur á kr. 32283,00.
Stefndur hefir kannast við, að „Jóu
Arason“ hafi verið vátrygður fyrir
þeirri upphæð, sem stefnandi hefir
tilnefnt, sem virðingarverð hans, en
tapað fje, líklega einungis fyrir
vankunnáttn og óvandvirkni. En
sje þetta ekki rjett skoðnn, eiga
er skýrslurnar að skera úr. Óbeinan
skaða og mannslíf er ekki auðvelt
að meta til fjár.
h) Onnur hlið málsins er vans-
inn. pað er ekki vansalaust að
láta berast út um bæinn, að timh-
urhús fjúki af grunni og stein-
hiís hrynji. Hvaða skoðanir eiga
útlendingar að mynda sjer um
slíkt menningarástand ? Eru það
ekki mannvirkin sem gestsaugað
fyrst og fremst skoðar sem mæli-
kvarða fyrir menningu þjóðanna
og einstaklingsins ? Jú vitanlega,
en ekki það, hvort vjer fylgjum
Parísar-tísku í klæðnaði frá toppi
til táar. Verkin eru ávöxtur og
af ávöxtunum skulum vjer þekkja
þá. -
e) priðja hlið málsins er trygg-
ingin eða tryggingarleysið rjettara
sagt. Hvaða tryggingu hafa hank-
ar og sparisjóðir í slíkum húsam?
Og hvaða tryggingu hefir ríkis-
sjóðnr í slíknm og þvílíkum hygg-
ingum, þegar kemur til fram-
mundi fljóta upp undir flóðið, og
komiast út af eigin rammleik. Var
stýrið þá ekki í lagi, þvi að efsta .
stýrislykkjan hafði brotnað og hinar!
hrokkið upp af, við það, að kjöl-
búturinn undir skrúfuhausnum (kjal-
erhællinn) hafði brotnað, eftir þvi „A •*!_>.-, e
„ , , , aðems talið skipið rumra 30 þusund, kvæmda larðræktarlaganna et
af hasetum , , ... ‘ , . . _ „ . 1 _ ?
krona virði, er þvi var bjargað. Pynr hyggingar eiga að fara fram eftir-
litslaust ogleiðbeiningarlaust? pað
er tilgangslítið að lána fje fyrir
hiöður, sem svo að segja fyrirfram
„„„ , , , má búast við að fjúki. En skömm-
tæpum 1000 kronum.
Pegar uú þess er gætt, sem að
framan greinir, um hættu jþá, er
skipið „Jón Arason“ og farmurinn í
honum var staddur í, að „Mary John-
son“ var ekki stofnað í neina hættn
með björguniimi, sem var innfjarða,
sem stýrimaður og einn
skipsins hafa borið; en snúa mátti
skipinu samt sem áður til beggja „ , * , „.
, . , „ , p.ð skip af hans gerð liafi venð falhn
liliða, eftir þvi, sem vitni hata bonð , v.
því eru ekki færð önnur rök en þau,
skip af hans gerð hafi verið failin
i verði um 50%, og auk þess hafi
inálinu. ,.,,„• viðgerðarkostnaður við hann nuinið
Innan fra Patreksfirði sast í kiki , ____ , ,
hvar „Jón Arason“ lá flatur 1‘yrir
báruuni, með hliðina að landi, og
braut á skipinu. Pór Olafur konsúll
Jóhannesson þá út í bv. „Mary John-
son“ frá Scharborough, sem lá þar
á höfninni, ferðbúið til heimferðar,
og fjekk skipstjorann til að fara yfir ...
”... ‘ . ,a tók tiltolulega mjog stuttan tirna, og
fiorðmn, til að hjálpa skipmu. Por ,, . . , , .. ’
° 7 v m. niTiri ninitl/w»n irn tiíIo e nm o TTA a
var ekki sjerlega vandasöm, svo og
„Mary Johnson“ af stað um 2 leytið, ,. , . _ , , . ...
verðmætis hms bjargaða, þykja bjorg-
°g lagðist fyrir akken framundan
ii nnm.l níTn linlý enf f "I A
,, . , ... , , ,...... unarlaunm nægúega hatt sett 10 þus-
,,-lóm Arasym“, dróg upp merkifiogg 60
und kronur.
in er oft skaðanum verri.
Hversvegna fnkn hús og hlöður
og hrundi steinhús?
Tilgangnrinn er ekki sá að rölf-
ræða þetta hjer.
Hvers vegna hrundi steinhús?
pað er órannsakað mál. pað er
ekki undravert þótt steinhú®
hrynji á íslandi, en það er aí-
skaplegt — það er roðalegt.
Skyldi þetta ekki hafa verið eitt
af þeim mörgu, sem hrófað hefir
verið npp af óvandvirkni og fá-
fræði, máske ónýtt steypuefni «—
ruáske svikið sement. Er nokkuð
á móti að þetta sje rannsakað
þótt nm seinan sje? pað er ekki
dæmafátt að hingað til lands hefir
flutst svikið sement. Fyrsta stein-
húsið sem jeg sagði fyrir verki á
1913 átti að byggja úr sviknn
eða ónýtn sementi. Nokkuð af þyí
hafði verið flutt á hyggingarstað-
inn langt uppi í sveit, en 90 -—
níutíu — tunnur höfðn verið
keyptar og voru komnar á versl-
unarstaðinn. Jeg tel það sannan-
legt, að úr þessu sementi hefði
verið bygt, ef jeg hefði ekki feng-
ið því afstýrt, eftir að hafa rann-
sakað það á ýmsan hátt, en hitt
er ekki hægt að segja um hversu
langt hefði verið haldið með bygg-
inguna. Svikin hlutu að koma í
ljós fyr eða síðar. Sement þetta
reyndist við rannsókn á tilrauna-
stöð danska ríkisins að hafa hálfan
styrkleika af magni því, sem
dönskn sementi er lögboðið að
hafa, en var þó afar seinkannandi.
pess skal getið að sement þetta
var selt á upphoði fyrir 1—2 kr.
tunnan.
Bóndi nokknr keypti 10 tunnnr
og flutti í aðra sveit. Hvaðst
þekkja þetta sement og ekki vera
hræddur við það. Steypti úr því
fót undir vinddælu. En fóturmn
\ egna þess að vjer erum, hvað sveik í fyrsta veðri á árinn, og
fyrrihluta spurnlngarinnar snertir var það ekki ofsaveðnr.
og bljes í pípu sína. Var skipshöfnin
á „Jóni Arasyni“ þá að reyna að ná
skipinu út, en hætti við þá tilrann,
pessnm dómi skant Andrjes Svein-
bjarnarson til hæstarjttar, og flutti
,, ’ ,, , „, a i- málið af hans hálfu hrj.mflm. Guðm.
en dro upp íslenska fanann. Sendi . T ,
l \ T ,, I*#, n „ v. n 4- li /1 J i i T n T I a T. „
. , ,, , , Olafsson, en af hendi „Mary John-
„Mary Johnson“ þa . , c ”...
jg son“, hrj.mflm. Jón Asbjornsson. —
skipstjórinn á
bát til hins skipsins, og var einn
, ,- Yar dómur sjódómsins staðfestur að
lendingur í iþeim bat, sem var háseti . • n , „ , ,

sfcipstjórinn og stýrimaðurinn
skipsins frá landi, með hlið-
í 1 af brotinu, enda stóð aldan þar
ahd
ö. uu’ °g sMpstjórinn hefir vottað
i’Hl r11 1920 að brotið hafi á skip-
S'stai1 tímann, sem það lá þar;
®*Or

arj 11. maí 1921, breytt því
- , -------------’ ^
1 þá átt, að það hafi aðeins
Sltlákvika við skipið um blá-
a' Siðari hluta dagsins hvesti
><tnorðri með talsverðum snjó-
^Ík; l,TT1’ °g var orðið rokhvast af
átt
- llni kvöldið. En í hcnni
Örjy villdur á land í Örlygshöfn.
^.^fcöfn er sandb0tn, og ntan-
í Öó, e lcndinguna grjóturðir fram
VC Urrl miðja fjöruna er grjót
lendinguna.
111111 á „Jóni Arasyni“
á botnvörpungnum. Varð það úr, að
öllu leyti 10. des. f. á. og áfrýjandi
vír frá vindn „Mary Johnson“ var dæmdur tíl að ^eiða 300 kr6na máls-
fiuttur yfir í „Jón Arason“, festnr kostnaS fyrir kæstarJetti'
um mastrið í „Jóni Arasyni“ og
strengdur með vindunni á „Mary;
Johnson“, eftir því, sem mátti bjóða ________________ „-
henni; en „Jón Arason“ hreyfðist OFVIÐRIÐ OG HÚSAGERÐ.
ekki, breytti aðeins lítið stefnn í átt-}
ina til botnvörpungsins. Síðan setti „Látum oss vítin til varnaðar
„Mary Johnson“ fulla ferð áfram verða“. Að anstan, vestan ogsnnn
með skrúfunni, og dró jafnframt inn an hafa borist fregnir um stór-
akkerisfesti sína, og losnaði „Jón tjón, sem hafa orsakast af ofviðr-
Arason“ þá af grunninum, og dró unum undanfarnar vikur. Fjögur
„Mary Johnsön“ hann inn á Pat- íbúðarþús úr timbri hefir tekið
reksfjarðarhöfn, og var kominn ,,f grllnni; steinhús hrunið og orð-
þangað með hann H. 6% um kvöldið. Ig manni ag ban&j og margar hlög_
Eigendur Mary Joknson“ höfðuðu hafa fokig þök af hl5gnm
si'oan mal fynr sjódómi Reykjavik- . , , , , .
. , og penmgshusum. pað hefir ckki
ur gegn skipstjoranum á „Jóm Ara- 0 e „
®yni“, Andrjesi Sveinbjamarsyni og ætíS >ott 1 annal færandi þótt
kröfðust þess, að hann fyrir hönd tæki þak af hlöðu, og senniiega
eigenda og vátryggjenda, skips og oru meiri hrögð að þvi í þessum
farms þess, er í því var 5. febrúar veðrum en fregnir hafa komið
komnir út á óþjóðl. braut með
hyggingar vorar, einkum timhur-
hús og járnþök, en með hinum nýja
sið brestur alm. þekkingin til þess
að gera byggingarnar nægilega
traustar og tryggar fyrir veðrnm.
A torfhúsum ern fátíð fok að und-
antekningu ef flettir af torfn. —
Aldamótaárið 20. sept. gerði af-
taka veður og hjelst um land alt.
í minni sveit fauk timburh. (1 af
tveimnr sem til voru í sveitinni
sem íbúðarhús) og varð það
tveim hörnnm að hana, en for-
eldrar liðu sálarkvöl, sem lengi
mnn sært hafa. Eigandinn sem er
og var góður smiður hafði gert
húsið of hátt í hlutfalli við breidd
og lengd. pað var fest með trje-
staurum niður í undirstöðana
(kjallaraveggina), en þeir sviku
þótt gerðir væru úr grjóti hlöðnu
í sement. í næstu sveit voru timb-
urkirkjur og fuku tvær. Man jeg
ekki hvort þar voru fleiri timbur-
hús þá.
pessi dæmi nægja að sýna hvert
stefnir. Timburhús hjer á íslandi
eiga ekki að vera til. Máske und-
antekning á landsskjálftasvæðinu.
pað má svo að orði kveða, að
þau hafi fáa kosti, en flesta ókor-ti.
pað er glæpnr að flytja vilj-
andi til landsins ljelegt sement,
á sama hátt og það er glæpur
byggja illa. í þetta skifti var þai '
útlendingur sem stóð fyrir kaup-
unum. (Gat jeg um þetta í gríin
„Um byggingarefni“ í Tímanum
í september 1917). Fyrir töfina
yið að ná í gott sement, tapaði
jeg heilli vetrarvinnu, og hefi
aldrei sjeð eftir því.
1 sömu sveitinni sem steinhúsið
hrundi nýskeð, skoðaði jeg stein-
hús fyrir nokkrum árum. Var
það ellefu ára gamalt og hafði
kostað 10,000 — tíu þúsund ■—
krónur. pað var lekt sem svampur
og veggir svo gljúpir að útlit var
fyrir, að reita mætti gat á þá
með berum höndunum. Viðir voro
rnjög fúnir, og þiljnr á neðri hæð
svartar af bleytu og fúa. pað er
sú ógeðslegasta og sjálfsagt óholl-
asta íbúð, sem jeg hefi litið inn
í. Sveitarómagar nrðu að gera sjer
hana að góðu. Útveggir eru all-
þykkir, en styrkurinn er svo lít-
ill að ákast tollir ekki á þeim,
euda eru slíkir veggir ekki álit-
legir til þess að bera uppi stór
bús í ofviðrum. Jeg gat ekki ráð-
lagt annað en niðurrif, til þejis