Morgunblaðið - 19.02.1924, Blaðsíða 4

M 0 R C. 11 N B L A Ð I f>
bjarga viðunum frá frekari
fúa. Mestar líkur eru fyrir að
ljelegt sement hafi verið notað í
þetta hós. Blöndunarhlutföllin
(icfðu verið sæmilega fullkomin.
Hvað á að gera? Hvernig er
b'ægt að afstýra slæmum bygg-
ingum ?
1. 011 hús í sveitum ættu að
vfira lág. Lág hús verða hægust,
óflýrust, traustust, fallegust og
þjóðlegust.
2. Útveggir allir, þar sem því
verður komið við, ættu að vera úr
steini eða steinsteypu, steyptir
eCa hlaðnir. A íbúðarhúsum og
fjósum tvöfaldir, þunnix*, með
traustum samtengingum, en bilið
fytt mómylsnu.
par sem ekki næst í steypu-
«£ni ætti aðallega að byggja úr
torfi.
3. Öll þök ættu að vera tvrfð
wieð snyddu eða txinþökum, en
undir bárujárn eða pajtjxi á súð,
e6a bikuð súð með hústróði milli
súðar og þekju. Hallinn á þökun-
um þarf að vera hæfílegur.
4. Byggingarfræði þarf að gefa
•út á íslensku, sem er sniðin við
íelenskt byggingarefni og dlþýðu-
hæfi.
5. Lög um hxxsagerð ætti að
sðmja, þó efast jeg um að það sje
tímabært.
6. í hverri sýslu landsins þarf
«5 vera launaður maður — styrkt-
ur að hálfu af sýslu- og að hálfu
a.f landsfje — maður góður smið-
»xjr og fróður í húsagerð, sem tek-
*6 hefir próf á þar til föllnu náms-
*keiði í verklegri og bóklegri
‘fræðslu.
Styrkurinn þarf ekki að vera
líár, en hann þarf að nú tilgangi
*?num, sem á að vera sá, að hæfur
■uaður fáist til þess að nema og
gegna húsasmíði í sveitum. pað
er sveitunum hið mesta mein að
rú vantar slíka menn, og þar sem
um góða smiði hefir verið að ræða
fcafa þeir annað tveggja stundað
fcúskap eða horfið til kaupstaða
e6a síldarþorpa, hafi þar boðist
fcærra kaup. í byrjun gætu nokkr-
ær sýslur myndað samtök um einn
«ann. Oæfist það vel kæmu fleiri
4 eftir.
Að endingu vil jeg minnast á,
að við þurfum að stofna til sjóða
tiem hafa það eitt markmið að
lána fje til bygginga í sveitum,
>ag veita fje til verðlauna fyrir
best hugsaða bæi. pað eflir áhuga
vekur umhugsún og gæti fætt
af sjer þjóðlega og gagnlega
fcugsun.
pegar byggingasmíð er komið
i fastari skorður með góðum
stjómendum innan sveitanna, ætti
að mynda samvinnufjelög eða
nokkurskonar þegnskyldu-fjelög,
sem af frjálsum samtökum geng-
ngt fyrir að vinna að húsagerð
«g annari þarflegri sveitamenn-
ingu. pessi vinnufjelög gætu ver-
«ð í nokkurskonar sparisjóðsfoimi
|>ar sem menn lána dagsverk og
«iga dagsverk á sjóði.
Eftir að þetta er ritað, hafa
borist fregnir nm fok á sjö hlöð-
am í Súgandafirði og mörgum
fcbúrum. í Homafirði hafa fokið
lilöður og útihús.
Jóhann Fr. Kristjánsson.
hafði hún verið alllengi undanfarið,
en var áður hjúkrunarkona á Vífils-
stöðum. Hún hafði ritað allmikið,
einkum sögur og nokkrar greinar í
blöð og tímarit og var margt af því
gott og vakti athygli manna.
Sextugsafmæli á í dag (19. febr.),
Sigurveig Gnðmundsdóttir, Bergstaða-
stræti 24.
Landskjálfta varð vart á Akureyri
14. þessa mánaðar.
25 ára afmæli Knattspyrnufjelags
Beykjavíkur var haldið hátíðlegt í
Iðnó á laugardaginn. Á þriðja hundr-
að eldri og yngri meðlimir fjelagsins
voru þar saman komnir. A afmælinu hann hefir tileinkað fjelaginu. Margar
var hr. kaupmaður Egill Jacobsen rieður voru fluttar. Skemtiskráin var
k.iörinn fyrsti heiðursfjelagi þess fyr- j mjög fjölbreytt og skemtu allir sjer
ir sitt mikla og margvíslega starf
í þágu fjélagsins og íþróttanna yfir-
leitt. Sjóður til styrktar fátækum fje-
lagsmönnum til búninga og áhalda
kaupa var stofnaður með gjöf frá
hr Bened. G. Waage og ber sjóð-
urinn nafn hans. pá var einnig stofn-
aður Husbyggingasjóður með 1000 kr.
til að koma upp íþróttahúsi fyrir
fjelagið á næstu tímum. Fjórtán
manna kór, skipaður fjelagsmönnum
söng nýtt kvæði til fjelagsins eftir
hr. Jakob Thorarensen með nýju lagi
eftir hr. pórarinn Guðmundsson sem
hið besta.Var reglulegur íþróttamanna-
blær yfir samkomunni og henni slitið
klukkan 3.
Fiskiþingið: Dagskrá þriðjudaginn
19. febr. 1924 klukkan iy2 síðdegis:
1. Fiskimat.
2. Vátrygging mótorbáta.
3. Salt.
<. Tollmál.
5. Mótoi’námsskeið.
C. Ástand sjávarútvegsins.
V. Álit Starfsmálanefndar.
8. Slysatryggingarsjóðurinn.
Hálfdan Helgason guðfræðingur e*
nykominn úr stuttri ferð til Ves
mannaeyja. Prjedikaði hann Þa*
þrisvar sinnum og flutti eitt fræðsln
erindi um kristindómsefni. Lætur
H. vel yfir þeim myndarbrag °S
framkvæmdahug, sem sje á lífi þeirI*
Eyjaskeggja, enda telja margir
ugir Vestmannaeyjar einhvern
legasta kaupstað landsins.
álit-
Dansæfing í kvöld klukkan 5
hörn, og klukkan 9 fyrir fullor®11^
Dansskóla Ástu Norðmann og LiU®
Möller.
Jafnaðarmaðupinn.
ISkáldsaga eftir Jón Björnsson
DAGBÓK.
□ Edda 59241927—1.
Maria Jóhannsdóttir rithöfundnr er
nýlega dáin í Stykkishólmi. En þar
Þorbjörn lagði sarnan nætur og daga — vann
eins og vitskertur maSur við blaðið, á funduxn
hjá flokk sínum og á opinberum kosninga-
fundum. Ilann lýsti vfir því seint og snemma,
að bann væri viss mn, að nxi stæðu allir verka-
menn saman. Nú fengju þeir glæsilegan sigur.
Og bann varð sterkur af þessari trú.
Ilann talaði oft við Ililmar ,,kistil“ þessa dag-
ana. Og kosningadaginn sagði hann honum, að
sjer fyndist verk sitt hafa borið ríkulega ávexti
þessi ár síðan lxann hefði komið heim frá Ilöfn
Þegar hann liti yfir fylkingar verkamanna, sem
nú streymdu að kjörstaðnum til að kjósa sína
menn, og flokkur bifreiða þyti xun bæinn í þjón-
nstu verkamannaflokksins, þá fyndist honum
að hann eiga framtíðina. Hann hefði vakið í
þessum mönnum viðreisnarþrána, kallað þá
dreifða og ráðþrota í einn flokk til sameigin-
legra átaka. Þeir væru ekki pelli og purpura
klæddir. En þeir vissu hvað þeir vildu og ætl-
uðu að heimta það með festu — allir saman, all-
ir einum rómi.
„Kistillinn“ var allur eldur svo neistaði af
honum. Ilann var óþreytandi að semja nýja og
nýja kosningamiða og dreifa þeim um bæinn
— Ný veiðibrella! sagði hann við hvern miða.
Nýtt vopn fyrir verkamenn! Og miðarnir flugu
út nm bæinn með ógurlegri og átakanlegri lýs-
ingu á fúlmensku mótflokksmannanna. Og aðrir
komu frá þeim og mótmæltu og guldu í sömu
mynd. Óhróðri, lygum, heimsku og hrottaskap
var steypt í brotsjóum yfir bæinn.
Þorbjöm kvað verkamenn ekki þurfa þessa
miða. Þeir vissu hvað þeir ættu að gjöra. En
nýir miðar fuku í sífellu úr „kistlinum“.
Atkvæðin vorn talin um kvöldið og nóttina.
Yerkamenn komu engum að.
Engum.
Þeir fylgdust að heim til Þorbjamar, hann,
Hilmar og Ketill stúdent. Þögulir og forviða.
Ketill kvaddi þá á götunni úti fyrir bústað Þor-
bjamar. En Ililmar „kistill“ fór inn með hon-
um.
— Hvemig Iítst þjer á þetta ? spurði Hilmar
eftir langa þögn, og varð alt í einu svo undur-
lítill að hann varð ekki að neinu á stólnum.
Þorbjörn þagði um hríð og gekk um gólf.
— Verkamenn hafa svikið okkur. En þó mest
sjálfa sig. Það liggur við, Hilmar, að jeg hætti
að trúa því, að þeir sjeu þess verðir, að þeim
sje hjálpað.
— Ekkert víl! — Þorbjörn. Þetta er alt sam-
an auðskilið. Það rjettist ofurlítið úr Hilmari og
úr augum hans skein líkt og kaldur bjarmi.
Verkamenn hafa verið sviknir, gintir. Þeim hef-
ir verið mútað á einhvern hátt, mútað á síðustu
stundu — lokkaðir af rjettri leið.
Þorbjörn settist þungt í stólinn.
— En hvernig á að fara að vinna fyrir þá
menn, ef þeir láta ginnast til að svíkja sjálfa
sig? Þorbjöm lækkaði róminn eins og raddbönd-
in hefðu mist mátt. Hilmar — það hafa stund-
nm komið augnablik — en ekki nema augna-
blik — upp á síðkastið, sem mjer hefur fnndist,
að jeg gæti efast um sigurmátt þeirrar stefnu,
sem við berjumst fyrir. Það miðar svo lítið
áfram. Og svo bregðast mennírair — gjörast
liðhlaupar.
Þorbjöm stóð upp og reikaði yfir gólfið og
vab sem hann træði elda.
Hilniar „kistill“ leit stórum, forviða augum á
vildi
Þoi’björn. Og höfuð hans sýndist hverfa niður á
milli herðanna. Skelfileg hngsun náði tölcum á
honum: Var Þoi’björn að bregðast?
Þorbjörn settist aftur og beit á vörina.
— Við verðum að rjettlæta þennan ósigur
okkar í blaðinu, Hilmar, friða verkamenn, ef
þeim er þá elcki gei’samlega sama hvernig alt
veltist. Nú verður uppi fótur og fit hjá mot-
stöðumönnunum. Þeir muriu ekki þegja tm? ósig-
urinn. En við verðum að taka fyrir kjafdnn á
þeim strax — bilbugalaust, með köldu blóði.
Ættum við ekln að koma á sameiginlegum
fundi í vei’kalýðsfjelögunnm, nú strax? spnrði
Hilmar.
— Til þess að fagna' yfir sigriniun!
— Til þess að herða upp lxugann.
— Það er eflaust rjett. Þá fæ jeg tækifæri til
að segja verkamönnum til syndanna, sagði Þor-
björn og barði í borðið. Þeir skulu fá að skilja
það, að þeir hafa látið vefja sjer eins og duiu
um fingur auðvaldsins.
Þeir ræddu um þetta nokkra stund. Svo
kvaddi Ililmar og fór. En Þorbjörn gekk um
gólf fram eftir nóttunni og kastaði sjer seinast
í öllum fötmn á legubekkinn og sofnaði þreytt-
ur.------
Einn daginn snemma vetrar, hittust þeir á
götu, Egill ritstjóri og Þorbjörn. Þieir höfðu ekki
átt tal saman langan tíma. Nú datt ritstjóranum
í hug að taka Þorbjörn tali — mest fyrir bænar-
stað Hildar. Hún liafði stöðugt verið að ámálga
það við mann sinn, að liann talaði oftar við fór frá þeim, nam liann staðar kippkom barttt
Þorbjöm en lxann gerði — þá mnndi ef til vill 0g liorfði á þá.
grynnast djúpið á milli þeiri’a. , Enn þá óhreinir — illa til fara, beygðir,
oíT
þetta, að einhver mótmælabroddur stinga s
að hann væri að fara með vitleysu.
Ritstjórinn gekk niðurlútur. Hann
bi’jóta upp á öðru umtalsefni. Hann sá, að kug'
sjón Þorbjöras var orðin að sýki. Þá meiuseI°
var hann vonlaus mn að geta læknað. Sú 1®^®"
ing yrði að koma frá Þorbimi sjálfum.
— Ætlar þú að bi’egða þjer af landi bui4
bráðlega? spurði bann til þess að ganga
steinþegjandi.
— Jeg fer með vorinu.
— Og livert er ferðinni heitið?
— Austur í ríki framtíðarinnar.
— Það mun v.era Rússland, sem þíi átt viS-
Þoi-björn kinkaði kolli og sagði:
— Þar getum við jafnaðarmenn lært mestr
Og hjer í bæ er ólifandi til lengdar. Maöul*
verður andlaus í þessari auðvaldspest, og ver "
ur að anda að sjer hreinu lofti við og við.
— Þú ætlar að fá það í gufunni, sem
m* upp af líkum þeirra, er orðið hafa bunguf'
morða í „ríki framtíðarinnar“ ?.
Tvær bifreiðar komu, hvor á eftir annarb 1
uH1
veg fyrir þá og höfðu nær því rutt báðu®
koll, svo þeir gripu hvor í annan. AthyguD
dreifðist við það frá umtalsefninu og ÞorbjörT1
svaraði aþlrei spurningu ritstjórans.
Þeir skildu lítlu síðar — og djúpið b*#*
ekkért grj’nst.
Þorbjörn gckk niður að höfninni og
si?
þar á tal við nokkra verkamenn. Þegar baött
Talið barst að stjórmnálum og næstu alþingis-
kosningum. Ritstjórinn vissi, að það var mesta
íkveikjuefnið. En hann fjekk ekki varnaS því,
að samtalið bærist í þann farveg.
— Nú tapið þið auðvaldsmenn við næstu
alþingiskosningar, sagði Þorbjörn meðal annars.
— Ræðurðu það af því fylgi, sem jafnaðar-
meim höfðu hjer við síðustu kosningar? spurði
ritstjórinn með hægð.
— Jeg ræð það af því, sagði Þorbjöm og varð
strax ákafur, að stöðugt fjölgar í verkalýðsfje-
lögunum, og að stöðugt bætast ný fjelög í sam-
band verkamannafjelaganna. Við erum að verða
fastur, saantaka flokkur. Það höfum við ekki
verið áður. Sigur okkar er viss!
— Þú ert of bjartsýnn, Þorbjörn. Þú blekkir
sjálfan þig og aðra. Nokkur hluti verkamanna
fylgir þjer á yfirborðinu. En sú fylgd mótar
ekki lífsstefnu þeirra. Þeir ganga í verkalýðs-
fjelögin. Þar fjölgar. En þrátt fyrir það fjölgar
ekki fulltrúum yldcar á alþingi eða í bæjarstjóm-
um. Þið getið ef til vill knúð fram verkföll. En
þó ráðið þið ekki yfir því, sem þið lifið af. Og
fáið aldrei að ráða því. Á meðan er alt gagns-
laust. Og hvar er þá sigurvonin eða sigurvissan?
— Fátt af þessu er orðið enn. En það verður
þegar við erum orðnir nógn margir og nógu
skilningsSkarpir á það, sem gera þarf, þá tök-
um við alt í okkar hendur með valdi — við
steypum yklnir, gömlu draugunum, af stóli.
— Með byltingu, býst jeg við, sagði ritstjór-
inn svo rólega að Þorbirni hnikti við.
— Ef við náum ekki rjetti okkar með góðu.
— Ilvað heldurðu, að það ár heiti, sem ís-
lensk alþýða geirir byltingn? Þú ert áreiðanlega
að gera að gamni þínu, Þorbjöm.
— Byltingin getur komið fyr en þig grunar,
ritstjóri.
Þorbirni fanst óljóst um leið og hann sagði
ir — eins og þungi allra byrða veraldari1111^
hvíldi á herðum þeirra. Enginn ljómi yfir svip11
um, þrátt fyrir liinn innri eld, sem ætti að u
í þeim. Engin dirfð, engin andleg upprisa
engin merki um lifandi mátt, sem væri að Se
þá sterka.
Og þetta væri svo eftir öll þau ár, sem Þ®ltt
cre &
væru síðan stjettinni hefði verið borinn

boðskapur, nýtt og dýrlegt fagnaðarerindi!
Hvað ylli þessu?
Þorbjörn gekk upp í Pósthússtræti í doprU'
hugsunum. Hann leit á veðurskeytin á sío3®1
saui-
að
eu

inni. Álengdar stóðu tveir verkamenn 1
ræðu. Þorbjöm heyrði samtalið. Þeir vorU
tala um Thordarsens-feðga — það væri 1111 r
virði fyrir bæinn að eiga marga þesskonaf ,u'‘
arstólpa, sem veittu hundruðum manna atvlIlDl1’
gyldu tugi þúsunda í bæjarsjóð og legðu st°r
fje til allra menningar- og miskunarvcrba
Þorbjörn sótroðnaði eitt augnablik V
roðinn vjek strax fyrir náfölva.
Hann lagði á stað heim og gekk liratt.
Þessi væri hugur verkamanna til þeirra:
fláðu þá verst, röknðu saman mestum auðt ^
því að láta öreigana þræla. Ekki væri v°®
sigur næðist! ^
Væri ógemingur að sannfæra verkameÐU
hættuna, sem stafaði af því að liugsa Þa ^
Væri á engan hátt mögulegt að sýna þelja
á, að þá fyrst liði þeim Vel, ef þessir ,,iaa'
stólpar“ hyrfu úr sögunni? Allir og
Mitt á þessum hugsunum sló eins og
niður nýrri hugsun: . ^
— Eða er jeg ekki fær um að sý11'1 ^ ^
það ? Og jafnskjótt fæddist önnur hugsU
þessari: Eða erum við jafnaðanne111! a
með vitleysu? Er stefna mín dauðful®111
og öll vitleysa?