Morgunblaðið - 24.02.1924, Page 3

MORGUNBLAÐIÐ
Ingólfur Arnarson.
Við afhjúpun mirmisvarða hans á Arnarhóli 24. fehr. 1924.
v-Nú hyllum vjer, þjóðfaðir, J>ig!
Pú stýrðir hjer fyrstur inn fleyi,
5tei^t fyrstur á ströndina af legi.
óþekta landið úr álögum J>ú
^ldanna J>okuhjúp leystir,
hjetst á J>inn drottinn í heilagri trú,
er húsveggiim fyrsta J>ú reistir,
Og hús J>itt varð hamingju ból. :,:
Pú trúðir á örlaga orð: :,:
^ alfaðir ætt J>ína leiddi
^ óðals og veg henni greiddi.
^ horfðir hjer forðum af hólnum í kring,
arst heilsan frá nýreista hænum
^ foldar, með nesjanna og fjallaxma hring,
flóa með eyjunum grænum.
■’: % ætt J>ín varð ágæt og stór. :,:
:,: Svo liðu fram aldir og ár
með skiftandi skuggum og ljósi
pín skartaði minning í hrósi.
Nú aftur J>ú stendur hjer ungur og hár,
og útsýnin heilsar J>jer fríða.
Hjer flyturðu J>jóðinni fegurstu spár
um Frón hinna nýjustu tíða
:,: og komandi aldir og ár. :,:
:,: Ver ljósvættur landi og bæ! :,:
Bend fólki til frama og dáða,
sem fyr J>á mun hamingjan ráða.
pað land, sem J>ú vígðir, á æskudraum enn
í endurreisn frelsisins mista.
Og enn J>arf hjer leiðandi landnámamenn
með lifandi trú sem hinn fyrsta.
:Ver hollvættur framtíðar Fróns! :,:
litlu framltvæmdir og framfarir,
sem um getur verið að ræða verða
að byggjast á fylstu forsjá og
fyrirhyggju.
Framh.
Fyrirliggjandi
Vinber.
Alþingi.
P. G.
-Sa treystandi. l>ví enn er ekki
. gwllöld upprunnin þótt um
jj. hafi verið rætt og ritað og
^ hálft í hvoru hafi verið fyrir-
að smáþjóðunum skuli vera
óhætt, aS rjettur þeirra skuli
-iS eltki að neinu leyti verða fyrir
OOfJt ,
.. oorinn. Það getur Jm auð-
e8a orðið sú raunin á, ef -ger

tlr kunnum ekki með frelsið að
að þá verði aðrir til þess að
I asi; eftir yfirráðumun yfir landi
® Í>jóð

He
Því þótt land vort mcgi
teljast frekar gæðasnautt í
'ÍH aaburísi Yið mörg önnur lönd,
^ ^eymir það ]>ó vitanlega í sjer
5ar þær auðsuppsprettur,
■a
er
þess valdandi, að aðrar
aj°®lr líti það girndaraugum. Þar
^ ieiðandi getur það vel átt sjer
>* ef oss sjálfa brestur1 vit og
, aandom til þess að notfæra oss
^ 0 rJett eöa vjer förum oskyn-
xaeð hið, fengna frelsi, að
^°ini til að rætast hið forn-
^ :' „Þar sem hræið er þang-
oiio
(Matt.
' og crnirnir safnast.“
■ 28. \
Vf'gna er það ekki ófyrir-
^u að allrar varúðar sje gætt og
og staðföst viðleitni sje
hjá oss ósamlyndi tvídrægni og
flokkadrátt. Að vísu má segja, að
vjer sjeum og munum jafnan verða
svo fáir, fátækir og smáir, að hverj-
um, sem á annað borö rjeði ,svo
við að horfa, að ásælast oss eða
undiroka, væri innan handar að
framkvæma það. En því fremur
er þá líka nauðsyn fyrir oss að
hliða eða samtímis upp í heim-
inum. pótt mörgum manninum
dyldist það áður, þá býst jeg við
að hann muni isjá það nú, að á-
kjósanlegra og þjóðinni hollara
hefði það orðið, að hím hefði feng-
ið nokkurn tíma til þess að búa
sig undir fullveldið, heldnr en að
hreppa það jafn snögglega og
gefa ekki tilefni til slíks. Og tilefn-1 fyrirvaralítið, sem raun varð á.
ið felst æfinlega og fyrst og freinst! pótt alt hefði sennilega farið vel
í ósamlyndinu og floldtadeilunum.
Þar sem ósamlyndið drottnar, þar
er og hlýtur frelsi þjóðfjelagsins
ávalt að vera í veði, jafnvel þótt
bæði fjármagni og fólksmergð væri
til að dreyfa, hvað þá þar sem
livórtveggja þetta vantar. En þar
sem meðlimum þjóðfjelagsins auðn-
ast að vera samlyndir innbyrðis og
varSveita einingu andans í bandi
friðarins þar er frelsi þess horgið,
þar fær cnginn yfirstigið þá eSa
undirokað eins og sjá má af mörg-
um dæmum bæði viöureign Grikkja
og Persa í fornöldinni og frelsis-
baráttu Svisslendinga og Niður-
lending'a og annara smáþjóða, sem
sýndust þó eiga að etja við full-
komið ofurefli. Þess végna þyrfti
að gróðursetjast ríkt í meðvitund
Hjalti BJörnsson 9l Co.
Lækjargötn 6 B. 3úú 7M<
Hi,
í>ví eins. og máltækið með
,Það er ekki minni
.a Í>ví að varðveita hiS fengna1 þjóðar vorrar eða einstaldinga
hennar, en ekki aðeins að hljóma
við stöku tækifæri sem glamur.vrði
af vörum eigingjarnra þjóðmála-
skúma þetta þýðingarfulla spak-
mæli: „Sameinaðir stöndum vjer
en sundraðir föllum vjer.“
C se*ir=
1 að gæta fengins fjár en afla
|t . > eins má hið sama segja um
le- Það útheimtir ekki minni
Kg 11 v&ka yfir því og Vernda-
Iia ’ ei> það kostaði fyrirhöfn og
^,^11 að ná því. Og gæti um
^ a óvissu eða vafa verið að
^ 1 þessu efni, þá hlyti slíkt
^ V,''rt'a viÖ það að renna augun-
íiw' ^Utt aðeins sje í svip, yfir ör-
V°rrar eigin þjóðar. Vjer vit-
að hún byrjaði tilveru
íjj) frjáls þjóð í frjálsu landi.
^tt fyrir það henti hana sú
glata þessu sínu frelsi,
^ún varð þar af leiðandi að
ia*iga og stranga baráttu til
ti^ ®ú þvl aftur. Og orsökin til
pj úún glataði því vitnm vjer
% ítla:t'a veþ hver var. Vjer vit-
ipij a, ^ún 14 fólgin í sundurlynd-
ÚH) ýlr5unilm og flokksdráttnn-
Nr. meðal þjóðarinnar sjálfr-
SlHs •IT'. ^íur®ist þar með morðingi
iagaaigin ^velsis. Og þar sem sama
midir venjulegum eða eðlilegum
lmngumstæðuín enda þótt fyrirvar-
inn eða undirbúningurinn væri lít-
ill, þá hlutu hin raunverulegu not
sjálfstæðisins að verða minni en
ella, þar sem þjóðinni ihlotnaðist
það á þeim tímum, er.öðrum þjóð-
um margfalt manufleiri og mátt-
ugri og á allan hátt gróuari veitt-
ist erfitt að varðveita eitt efna-
lega -og .stjórnai’farslega frelsi. ■—
Enda verður því ekki ueitað, að
margt hafi á ýmsan hátt gengið
hjá oss á trjefótum síðan. En áð
láta það, sem þykir hjá oss hafa
farið aflaga, skapa óspektir og
óeirðir á meðal vor, er síst til bóta,
og ætti því ekki að eiga sjer stað.
Að ráðast með ofsa og ósæmileg-
nm aðdróttunum á þá menn, sem
staðið hafa öðrum fremur fyrir
málefnum þjóðfjelagsins á þessum
'erfiðu tímum, er fyrst og fremst
ómannúðlegt bæði vegna þess að
samskonar eða svipuð óhöpp og
erfiðleikar, sem hjer hafa steðjað
að hafa samtímis átt sjer stað
Gengisálaguing.
Stjómin hefir nú lagt fyrir þing
ið frv. þaS sem fjármálaráðherra
hafði áður boðað, urn heimild fyrir
stjórnina til þess að innheimta
ýmsa tolla og gjöld meS 25%
gengisviðauka. Lögin ciga að öðl-
ast gildi þegar í stað. Þau eru
þannig:
„Á meðan gengi á sterlingspundi
er skráð í Reykjavík á 25 krónur
eða þar yfir, veitist ríkisstjórn-
inni heimild til þess að innheimta
alla tolla samkvæmt tolllögum nr.
41, 1921, vörutoll, vitagjald og
afgreiðslu sldpa samkvæmt 54. gr.
aukat'ekjulaganna me5 gengisvið-
auka að upplíæð 25%, þannig að
hver toll- eöa gjaldeining hækkar
um 25%, og reiknast y2 eyrir og
stærra brot úr tolleiningu sem
heill eyrir, en minna broti slept.“
í athugas. st.jórnarinnar segir
m. a.:
„Á undanförnum árum hefir
reynslan sýnt það, aS ríkissjóði
hafa eldri verið ætlaðar nægilegar
tekjur til að standast hin raun-
verulegu útgjöld ríkisins. Þannig
hefir verið tekjuhalli öll árin 1920
—23, sem nemur að vísu um 4
miljónum króna. Þennan gífurlega
tekjuhaíla hefir svo orðið að jafna
með árlegum lántökum, en þaS er
ljóst, að þetta getur ekki gengið
til lengdar. Bæði er þaS, að að því
hlýtur að reka, að ríkissjóður fær
eldd frekari lán, og hins vegar er
það ófært að leggja þyngri lána-
birgðar á eftirkomendur ten orðið
er. Er þá fyrst' sá vegur fyrir
hendi, sem sjálfsagt er að fara,
sem sje sá aS forðast að leggja ný
útgjöld á ríkissjóðinn og spara
sem mest má verSa. öll gjöld, er
hjá verður komist-, en þessi vegur
er, því miSur nú sem komið er,
eigi einhlýtur. Þess vegna verður
eígi komist hjá því að afla ríkis-
sjóði meiri tekna, og þessi leið er
þvi óhjákvæmilegri, sem ýmsar
telcjur ríkissjóðsins hafa í raun og
Nýkomið:
Sun-Maid Rnsínur,
Högginn Melís,
Stransykur,
Kandís,
Haframjöl í pökkmn,
Sveskjur,
Hálfbannir,
pvottasódi.
144 og «44.
En eins og þjóðin hefir þörf á hjá því nær öllum öðrum þjóðum
Sv°að

oð-

"jörst hjá öllum öðrum
% Áþ sem hafa mist. að meira
bað llVtla leyti frelsi sitt, þá ter
.ollum nægileg
sama bíði
^eiia V'íer ekki sneyðum hjá
^Lium, er v.jer áður höfum
a> ef vjer að nýju ölurn
sonnun
oss í fram-
friði vegna frelsis síns, eins er
hann og henni nauðsynlegur vegna
framfaranna. — Eins og vænta má
er ótal margt í kaldakol i með þjoð
vorri og þarfnast því umhóta eða
viðreisnar. Hin mörgu meinin, sem
áþján og erfiSleikar öldum saman
liafa framleitt á þjóðfjelagslíkam-
anum, verða vitanlega ekki afmáð
eða læknuS til fulls alt í einu. Til
þess þarf bæði tíma og rjett tök á
liinum ýmsu sjúkdómum eSa mein-
um. Þótt þjóð vor hafi nú fyrir
hálfum áratug hlotið fult frelsi eða
sjálfstæði, þá er ekld að vænta
þess að hún þegar í stað sje bætt
allra sinna meina eða að öll hennar
sár sjeu gróin til fúls. ÞaS væri
óðs manns æði að ætlast til slíks.
Og því heimskulegra væri þa'ð, að
gjöra ráð fyrir slíku, þar sem ým-
islegt bendir til þess, aS þjóðin
hafi fengið þetta sitt fulla frelsi
helst til snögglega og fyrirvara-
lítið og hún á hina hliðina var
svo ólheppin, að viðisjálustu og
verstu tím'arnir, sem veraldar.sag-
an hefir af segja runnu þá jafn-
og sömuleiðis af því, að sjálfir
höfundar slíkra árása hljóta að
vita það fyrir guði og samvitsku
sinni, að engum manni, ogþá ekki
heldur þeim sjálfum var unt a!ð
sjá fyrir og því síður fyrirbyggja
ýms þau óhöpp, sem fyrir Jdafa
komið. Hinsvegar er það ljóst að
ekkert getnr áunnist þjóðfjelag-
inu til hagsmuna við slíkar árásir
Vigfús Guðbpandsson
klæðskeri Aðalstrseti 8 L
Jafnan birgur af aHskonar fata-
efnum og öllu til fata..
1. fl. SAUMASTOFA.
varpa stjórnarinnar á undanföm-
mn árum í þessu efni.
Að svo miklu leyti sem tekjur
ríkisius eru innheimtai* sem hundr-
aðsgjald af tekjum og eignum, svo
sem tekjuskattur, eignarskattur <>g
ýms stimpilgjöld, eða eru álagðar
sem verðtollur, má segja að tekjur
ríkisins hækki að sama skapi og
kaup og vömverð hækkar, hækM
ríkissjóði fjárhagslegum hnekki, ef
útgjöld ríkisins mætti greiða í ís-
lenskum krónum með föstum upp-
eða aðfinslur. pví „skeð er skeð i Iiæðum í krónutali, en þessu er
og hefði hefði — hjeðan af stoðar | ekld svo varið. Útgjöld ríkisins
ekki bauu.“ pað, sem fyrir liggur.hækka þvert á móti á allflestum
e>- ekki það, að f jörgviðrast eiu-. sviðum, þegar krónan fellur í
göngu um það, sem orðið er, heldur j verði, sumpart óbeinlínis við það,
að leitast við með sameinuðum j að allur f jöldinn af innanlands
kröftum að bæta úr bæði nýjum gjöldum ríkissjóðs hækkar vegna
og gömlum meinum þjóðfjelags-1 hækkandi vöruverðs, sem aftur er
ins. A@ oss fleygi áfram á fram- bein afleiSing af verðfalli kron
farabrautinni er ekki að vænta unnar, t. d. dýrtíðaruppbót eða
og síst eins og nú standa sakir. En dýrtíðarhækkun á launum embætt-
þó má engan veginn fnllkomin ismanna, starfsmanna og verka-
kyrstaða eiga sjer stað. pví það manna, aukinn rekstm'skostnaður
er og verður sannleikur, sem opinberra stofnana og fyrirtækja,
skáldið segir: „pað er svo bágt dýrara. efni, áhöld o. s. frv. Nem-
að standa í stað — því mönnunum úr þetta beina og óbeina tap stór-
munar annaðhvort aftur á hak miklum upphæðum, og þarf ekki
eða þá nokkuð á leið.“ En þær annað en að vísa til fjárlagafrum-
ð sama skapi sem krónan fellur,
veru í-ýrnað tilfínnanlega frá því,1 en aftur er ööru máli aö gegna um
sem upphaflega var til ætlast. pað þá skatta og gjöld, sem ákveðin eru
er sem sje ljóst, að þegar skattar eftir þynd eða mæli án tillits til
og gjöld eru miðuð við fasta upp- vöruverös eða verðlags t. d. kafii
hæö í íslenskum krónum. þá lækk- og sykurtollur, vörutollur o. s. frv.“
ar hið raunverulega gildi þeirra i Síðan er sagt frá þvá að í Noregi
beinu hlutfalli \dS verðfall lírón- hafi þingið heimilað innheimtu á
unnar. tollum eftir gullverði, og hældd Qg
Þetta mundi nú að vísu eigi baka lækki eftir því, hafi t. d. í des.
síðastl. verið 79%. Síðan segir:
„Hvort og að hve miklu leyti tek-
ið hafi verið tillit til verSfalls ís-
lensku krónunnar, er skattalögin
voru sett 1921 sjest að vísu ekki,
eu þó má telja það víst, að ekki
hafi þá verið miSað við hærra
gengi á sterlingspundi en 23 kr.,
en nú er það 32—33 kr. Um einm
aðaltekjustofninn, sykurtollinn er
það að segja, að hann hefir* verií
látinn standa óbreyttur frá þvtí,
sem áður hafSi veriS samkvæmt
tolllögunum frá 1911. Eftir nú-
verandi verðmæti krónunnar sam-
anborið við gull (dollar), þyrfti
nú að innheimta hina gömlu tolla
með 95% viðbót til þess, aS þeir í
raun og veru værn jafnmikils virði
og áður, með öðrum orðum, ís-
lenska seðlakrónan er nú ekki