Morgunblaðið - 13.03.1924, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ
Enn Cr dálitið eítir al
EinkabrjEfsEfnum í fallEgum kössum
sem margir nota lika til tækitærisgjata,
þau fást enn með 50®/« afslætti á skritstofu vorri.
ðdýrar skEmtibækur:
^ögusafn fsafoldar: 1., 4., 6., 7., 8., 10., 14. og
[5. hetti, alt atar-spennandi sögur á prýði-
' legri íslensku kosta aðeins 1 kr. heftið.
^ undirdjúpunum, saga e. H. G. Wells, 50 aura.
^ranskar smásögur, e. þekta hötunda, 1 kr.
Öefndin 1. og II. hefti, Victor Cherbuliez, 2 kr.
^ ý i r s i ð i r, e. Aug. Strindberg, 1 kr.
Sarnviskubit, e. Aug. Strindberg, 1 kr.
^■fram, e. Orison Swett Marden, 1 kr.
^faumar, Hermann Jónasson, 1 kr. 50 aura.
^jalla-Eyvindur, aðeins 50 aura.
^eykjavík fyrrum og nú, e. Indriða Einarsson, 1 kr.
Allar þessar ódýru bækur íást hjá
bóksölum og á skritstofu vorri.
IsafDldarprEntsmiöja h.f. - 5ími 48.
Hreinar ljereftstuskur keyptar hæsta verSi.
Vl®. k.jóðverja. Hafi þessari áæthm
Verið fylgt nndanfarið og af því
lággengi frankans.
Pýska ríkisþingið leyst upp.
isíinað er frá eBrlín, að kansl-
ai'inn hafi gefið út tilkynningu
^Un, að ríkisþingið verði leyst v.pp
a f mtudaginn (þ. e. á morgun) :
nýjar kosningar látnar fara
h’am 11. maj uœstkomandi.
Grísku stjóramálin.
í'rá Aþenu er símað, að lýðveld-
lsflokkurirm gríski telji stjómar-
®kiftin sí&istu vera ótvírætt. merki
fess, að stjórnarstefna Vcnizelos
s3e með öllu dotinn úr sögimni.
frá danmörku.
10. mars.
rillögur stjórnarinnar í gengis-
ali*m voru á föstudaginn til
^nu-. j þingflokki vinstri manna;
^'®an ræddi gulltolls-nefndin til-
n'knr þessar, og því næst hinir
°kkarnir. í dag (föstudaginn 7.
^ar.s) hafa blöðin hirt tillögur
essar. E r þar meðal annars gert
. e fyrir að lögin, sem leysa
Hdikann undan skyldu til
fr
:hnleysa seðla með gulli, veiði
'^nlengd eitt ár í viðbót.
i>vi næst iwtlar pjóðbaukinn,
^mkvaunt áskorun stjórnarinuar,
^ s°nda bönkunum umburðar-
þ '?el bess efnis, að brýna fvrir
,ej 01 nð takmarka lánveitingar,
-1' álcVeðnum sameigmlegum
til þess sjerstaklega að
1 a tyrij. afborgunarviðskifti og
arf1'^a^ailr> ^ öðrum. gengisbót-
^ rnmvörpum má nefna: frum-
arP um strmpilgjald á bifreiða-
gúmmí, 25—50% af útsöluverði.
Bráðabirgðaliækkun á bensíntolli,
10 aura pr. kg. pó endurgreiðist
tollur af bensíni, sem notað er til
framleiðslu. Afskorin blóm, sem
áður hafa verið tollfrjáls, skulu
tollas't með 35—65% af verðinu.
Súkkuiaðiskátturimi hækkaa- úr
25 upp í 40%. Tilgaugurinn með
frv. þessum er sá, að takmarka
óþarfa uotkun, og er því búist
við, að tekjurnar af hækkuninui
nemi eigi meiru en 10—11 milj.
kr. árlega. Upphæð þessari, ásamt
þeirn 5 milj. kr., sem áætlað er
að bifreiðaskatturinn gefi af sjer,
skal varið til auka-afborgunar á
ríkisskuldunum, og verður þanu-
ig hægt að verja 15—16 milj. kr.
í þessum tilgangi á ári. Aðal-
frumvarpið er frv. til laga um
] 1 auðun garskatt (Tvangs-skat), og
er áætlað að haun gefi af ,>jer
165 milj. kr. á þremur árum, að
viðbættum 8 milj. kr., sem stafa
af því, að fje þetta er rentulaust
í þrjú ár, alls 173 milj. kr. Ríkis-
skuldabrjefin, sem gefin eru út
eftir þrjú ár, gefa 4% reutu, og
byrjað verður að draga þau út
eftir 10 ár þar frá. Skuldabrjef
þessi geta gengið kanpnm og söl-
um. Með þessum 173> milj. kr.
verður stofnaður sjerstakur sjóð-
ur, sem notaður verður til af-
borgana á ríkisskuldum, þegar
hentugt þykir. pessar tillögur
eru bornar fram af stjóminni sem
samningsgrundvöllur. — Hefir
vinstri flokkurinn í einu hljóði
játað sig þeim samþykkanhægri
menn hafa, allan vara á og telja
gulltollsfrimivarp sitt muni koma,
að betra haldi ;• jafmaðanpmn
gagnrýna fntmvörpin ítarlega og
mtmu hafa hug á, að bera fram
ný frumvörp fyrir sig; og ger-
bótaflokkurinn hefir ekki tekið
afstöSu til málsms enn.
11. mars.
Ueng'still. stjórnarinnar voru
ræddar í gulltolls-uefndinni í gær,
og höfðu allir flokkar margt út
á þau- að setja, að undanteknum
vinstri flokknum. Samkomulag
náðist ekki í málinu, en Jafnað-
armannaflokkurinn og Uerbóta-
flokkurinn fengu áskorun um, að
leggja breytiugartill. sínar íyrir
nýjan fund, sem haldinn verður
á þriðjudag.
Nefnd sú í ríkisþinginu, ,-em
fjallar um byggingit brúar yfir
Litla-belti, skilaði áliti sínu í gær.
Mikill meiri hluti nefndarmanna
leggjá til, að stjórnarfrv. uni mál-
ið verði samþ. með nokkrum breyt
ingum. Samkvæmt því er gert ráð
fyrir, að brúin verði bygð sem
jámbrautarbíú eingöngu; þó
þanriig, að ekki verði afráðið um
sinn, hvort hún eigi einnig að
verða fyrir almenna umferð, og er
lagt til, að stöplárnir verði strax
bygðir svo sterkir, að liægt vorði
að bæta við á þá almennri brú, ef
síðar verðnr ákveðið að byggja
liana. í frumvarpi því, sem fvrir
liggur, er gert ráð fyrir, að með
verðlagi þessa árs og genginu sem
var 19. janúar, muni brúin kosta
37.5 milj. kr., en með •verðlagmu
1922 var hún áætluð 32 milj. par
af köstar brúin sjálf 21 miljón
og umbúnaður á landi við Mid
delfart og Predericia, ásamt nýrri
járnbrantarstöð 16.5 miljónir.
„Nationaltidende" skrifa í dag
nm stjórnarskiftm íslensku og
líta sömu angum á málið og „Ber-
lingske Tidende“ í gær.
Leikhúsið.
Æfintýrið — frarnknr
gamanleikur.
í leikummælum þessa blaðs
hefir nokkrnm sinnum verið vikið
að því, að Leikfjelagið mætti sýna
meira en það gerir af ýmiskonar
gamanleikjum. í' því er tilbreyt-
ing í sjálfu sjer og þessi leikteg-
und hinsvegar líka að ýmsu leyti
betur t.il þess fallin en flestar
aðrar að draga að leiksýningunum
allan almenning, og það gæti
sennilega aftur haft nokknr áhrif
á aðra sókn ag leikunum yfirleitt.
Pað er vitanlegt, að út í frá, þar
sem einstaklingar eða viðvaning-
ar fást við leiksýningar í góð-
gerðaskyni eða t'l dægrastytting-
ar, er nær • undantekningarlaust
valin þessi tegund leika. Og með-
ferðin er að sjálfsögðu upp og
ofan og alla jafna, ekki til mikils
smekkbætis fyrir áhorfendur, sem
ekki eiga á öðru kost, eða vilja
ekki sjá það. pess vegna ætti það
líka að geta, verið liðnr í starfi
Leikfjelagsins til þess að lialda
uppi sæmilegu merki íslenskrar
loiklistar og menta smekk manna
og slípa, í þessum efnum, að sýna
emmitt í og með þessa, tegund
leíka og láta, þá sjá jafnframt, að
það geti gert, það betur en aðrir
hjer. pví það er atr’.ði, sem vel
má leggja áherslu á einu sinni
enn, að þrátt fyrir ýmsar aðrar
leiktilraunir hjer, er það Leikfje-
lagið fyrst og fremst sem heldur
uppi listagildi leikmentarinnar
Íhjer, þó að sjálfsögðu megi finna
misbresti hjá því í einstökum at-
riðum ein.s og annarstaðar.
En hvað um það — nú hefir!
Leikfjelagið sýnt hjer franskan
gamajdeik, „Æfnit.ýrið", þýddan
af Páli Steingrnnssyni. Efnið er
enganveginn djúpt eða nýtt —
og svo nefnt bókmentagildi leiks-
ins yfirleitt ekki veigamikið. En
leikurinn er vel sniðinn til sýning-
ar, allur ljettur og lipurt bygður
og hæfilegur 'hraði yfir orðum og
athöfnum. Efnið er ástabrellur og
giftingarraunir og víða smellnar
setningar og- skýfar persónur.
Meðferð Leikfjelagsins í heild
sinni er góð. Veikust er hún, þar
sem tefla þarf fram flestum per-
sónum í einu, s. s. í fyrsta þætti
og veldur þar bæði nokkru um
leiksviðið og svo það, að þar
þarf að nota suma miður vana
leikendur. En jafnvel þó þar sje
nm að ræða fólk, sem í sjálfu
sjer getur leikið sæmilega, verð-
ur framkoman ekki ósjaldan ein-
hvernveginn hálf böglingsleg, og
getur, ef mikil brögð eru að þessu,
stórspilt heildaráhrifnnum. Engar
stórskemdir eru þó að þessn þarna.
Aðalhlutverkin voru víðast vel
leikin, og þó nokkuð misjafnlega.
Frú Soffía Kvaran ljek t. d. vel,
bæði skýrt og ljóst í 3. þætti, en
ekki eins í 1. þætti. Ágúst Kvaran
liafði elcki ýkja stórt hlutverk,
en fór vel með — og sömuleiðis
Óskar Borg — meðferð hans var
samræm og gerfið gott. Frk.
Emilía Indriðadóttir ljek gamla
konu, sem að sumu leyti er best
úr garði gerð allra persónanna
frá höf. hendi, og sýndi hana af
slcilningi og með festu í allri
framsetningu. Sömuleiðis var leik-
ur frú G. Indriðadóttur ailur
góður.
Aðalhlutverk leiksins var þó í
höndum ungs leikara og óvans,
iudriða Waage (sonar Jens B.
,Waage). Hanu hefir áður leikið
• nokkur smáhlutverk, en án þess
að. beina að sjer nokkurri sjer-
stakri athygli. í þetta. skifti var
það þó hann, sem að mörgu leyti
setti blæ sinn á leikinn og bar
hann uppi. Á köflum var þó fram-
setning' hans á sumurn emkemmm
persónunnar full skörp eða yfir-
drifin, enda, er persónan það í
heild sinni frá böf. heudi að
nokkru leyti. Annars var leik
hans mjög vel tekið af áhorfend-
um, svo að sjaldgæft er um „nýja
menn.“
Leikurinn hefir aðeins verið
leikinu fáum sínnum, vegna brott-
ferðar eins leikanda. Sumstaðar
erlendis hefir hann verið leikinn
mjög oft, og hefði sjálfsagt geng-
ið hjer lengur.
-----o------
Kveðjan.
pegar jeg tók við forsetastörf-
nm í Fiskifjelagi Islands fyrir
rúmum tveim árum, heilsaði „Tím-
inn“ upp á mig og bauð mig
velkominn á sína vísu í stöðuna,
Jeg tók að sjálfsögðu undir þá
heilsun, en tafði blaðið uiri leið
ofurlítið frá öðrum störfum þess.
Jeg er nú farinn frá Fiskifje-
laginu og hefir ,,Tíminn“ fundið
hvöt hjá sjer til þess að senda
mjer nokkur orð í kveðjuskyni,
Jeg tel rjett að taka kveðjnnni.
pað er gamall og góður íslenskur
siður. Enda býst jeg við að blaðið
hafi til þess ætlast, svo inudeg á
„Tíma“-vísu var kveðjau.
FyrirHgsjjandi s
PrimusaPy
Termóflöskur1,
Rafmagsáhölil.
Hjalti Björnsson & Co.
Lækjargötu 6 B. Simi 720.
Jeg býst við að líkt fári saast
íiú sem áður. að jeg tefji blaðið
eitthvað ofurlít.ið, um leið og jeg
geng. En við þvi liefjr það eflaust
búist, Sjerstaklega þar sem þa#
minnist um leið á tillögu þá, s'em
Fiskiþingið samþykti, að ,fengnum
upplýsmgum' ‘ um steinolíuversl-
unina. Pað er sem sje ekki alvegj
víst, að Fiskiþingið hafi haft síð-
asta orðið í því máli. — Hinar.
„fengnu upplýsingar“ verða at-
hugaðar ofurlítið við tækifæri og
er það í sambandi við þá athugun,
sem „Tíminn“ má búast við a8
þurfa að kveðja mig dálítið nán-
ara. Jeg bið „Morgbl.“ fyrir þess-
ar fáu línur, aðeins til þess a'ö
láta „Tímann“ vita að; jeg hefi
tekið eftir kveðjunni.
Reykjavík, 2. marts 1924.
Jón E. Bergsveinsson.
-------o------
Hanðan um haf.
Sjera Arne Möller dr. theol.
hefir beðið um, í nýkonnm brjefi,
að láta þess getið, að doktorsrit- ,
gjörð lians um Hallgrím Pjeturs-
son megi selja framvegis hjerlend-
is á 6 kr. 50 aura (áður 10.50),
hjá bóksölum; en fjelagar ídansk-
íslensku fjelögunum, „Dansk-ls-
landsk Sainftind'' og „Dansk-ls-
landsk Kirkesag“ geti fengi*
hana á kr. 3.50 (áður 5), með því
að snúa sjer til umboðsmannafje-
laganna. Bólt þessi heitir fulhi
nafni: Arne Möller: Hallgríniur
Pjeturssons Passionssalmer.
Studie over islandsk Salmedigt-
ning fra det 16. og 17. Aarhund
rede._ Hún er tileinkuð fslandi,
(„Til min Moders Fædreland"
segir höf.), er einkar fróðleg fyr-
ir alla sögu- og sálmavini, og riá
svo ódýr (212 bls.), að pngum er
ofvaxið að eignast hana. Svipað
má segja um síðustn bók sarina
höfundar: Islands Lovsang gjrie-
nem tusind Aar“, (186 bls., bók-
salaverð 5 kr., fvrir fjelagsmenn
kr. 2,50). — Allflest íslensk blöð
hafa getið beggja þessara bóka
að góðu, sem eðlilegt er, og það
væri ekki vansalaust fyrir oss, ef
þær næðu ekki töluverðri út,-
breiðslu vor á meðal. —
Ennfremur getur sjera Arne
Möller um, og biður um að berist,,
að nýlega skrifaði honum ung
kenslukona. dönsk, og Spurðist fyr-
ir nm, hvort hún mundi ekki geta
fengið atvinnn við kenslu á Is
landi árlangt eða svo, helst, sem
fyrst. Hann kveðst þekkja haria
að góðu, og skrifar: „Hun er
meget dvgtig og flink. Har en fin
Seminarist-ebsamen. Kunde navn-
lig undervise i Dansk, Historie,
Engels'k o. s. v.“ peir. sem vildu
sinna því, geta snúið sjer brjef-
lega til hans. — pað er engin
hætta á að hann gefi neinum
kla.ufitm meðmæli. Áritun hans