Morgunblaðið - 29.03.1924, Blaðsíða 2

MORGUN BLABIB
Hðfum fyrirliggjandi:
Palmin „Eldabuska<(,
Hrísgrjón,
Haframjöl,
Hveiti, 4 tegunðir,
Hrísmjöl, r
Strausykur,
Kandís,
Kaffibætir.
Blandaða hænsnafóðrið kamifl aftur.
Snuið við
ef þjer fáið ekki
LUGANA
fyrir, að gengið lækkaði frekar en
orðið er.
pað sýnist vera sjálfsögð skylda
ríkisvaldsins að taka í taumana í
þessu efni, og þess vegna er frv.
þetta fram komið. Hvort ráðstaf-
anir þær, sem frv. ætlast til að
gerðar verði, koma að fullu gagni
einar út af fyrir sig, kann að vera
vafasamt; en þá er að gera frekari
ráðstafanir, ef ástæða þykir til.
En hvað sem því líður, þá tjá'r
ebki lengur afskiftaleysi þingsins
af þessu máli.
Eimskipafj elagið.
í Nd. er framkomið frv. lun
Eimskipaf jelagið. Frv. flytja:
Björn Líndal, Sigurjón Jónsson,
Jörundur Brynjólfson, Bernharð
Stefánsson, Benedikt Sveinsson,
Tj-yggvi póhallsson, Jón A. Jóns-
son, Asgeir Asgeirsson og Arni
Jónsson.
í frv. segir svo: Eimskipaf jelag
íslands h.f. skal vera undanþegið
tekju- og eignasskatti og sveitar-
ntsvari árin 1924 til 1928, að báð-
lun meðtöldum. Lög þessi öðlast
þegar gildi. í stuttri greinargerð
segir svo: pað þykir nauðsyn að
veita Eimskipafjelaginu ívilnun
þessa, vegna erfiðleika þeirraum
greiðslur á erlendum lánum fje-
lagsins, sem gengislækkun hins
íal gjaldeyris bakar fjelaginu, og
vegna þeirrar óhægu aðstöðu, sem
fjelagið hefir í samkepni við þau
hin erlendu fjelög, sem geta látið
sjer nægja að sigla á arðvænleg-
ustu viðkomustaðina einungis.
ROdsstarfrækslan.
1 Ed. flytur fjárveitinganefnd
svo hljóðandi þingsályktunartill.:
Efri deild Alþingis ályktar að
fela ríkisstjórninni að taka til
rækilegrar yfirvegunar, hversu
spara megi útgjöld ríkissjóðs við
starfrækslu í hinum ýmsu grein-
um ríkisrekstrarins, svo sem í um-
boðs- og dómsmálum, heilbrigðis-
málum, kirkju- og kenslumálum
og samgöngumálum. Telur deildin
æskilegt, að stjórnin neyti til
þessa aðstoðar nefndar eða nefnda,
og væntir hún, að það geti orðið
án nokkurs verulegs kostnaðar
fyrir ríkissjóð.
Barnakennarar.
Eins og fyr er frá sagt, kom í
Nd. fram frv. um breyting á lög-
um frá 1919, um skipun barna-
kennara og laun þeirra. Var þar
gert ráð fyrir því, að sveitar- og
bæjarfjolög tækju einnig á sínar
hendur launabætur barnakennai*a
vegna þjónustualdurs og dýrtíðar-
uppbót, sem ríkissjóður greiðir
nú. Framsögum. fjárveitingan.
áætlaði þetta um 100 þús. kr. alls.
Mentamálanefnd, sem málið hafði
þaft til meðferðar, klofnaði. Meiri
hl. (M. J., Sigurj J. og Ásg Ásg.),
gat ekki fallist á þetta; lagði tíl,
að frv. yrði felt. En minni hlutihn
(Bernh. St., Jón Kjart.), mæltu
með frv. í aðalatriðunum. Eftir
nokkrar umr. 28. mars fór svo, að
frv. var samþykt.
Fjármálaráðherra talar um fjár-
haginn.
Við 2. umr. (29. mars) í Ncl. um
bráðabirgðaverðtoll af nokkrum
vöruteguudum (20 af hundr.),
flntti fjármálaráðherra Jón por-
jáksson ítarlega ræðu um fjár-
hagsástand ríkissjóðs nú, þegar
hann hefir tekið við fjármála-
‘stjórninni.
Rakti hann skuldir ríkissjóðs í
öllum aðalatriðum og sundurlið-
aði þær. En meginliðirnir eruþess-
ir: Eftirstöðvar danskra lána 7
rnilj. 560 þús. kr. (danskar).
Bráðabirgðalán hjá Landsbankan-
um 800 þús. kr. (danskar). Eftir-
stöðvar enska lánsins tæp 129
þús pund. Bráðabirgðarlán hjá
Landsbankanum tæp 13 þús. pd.
.pessi lán í erlendum gjaldeyri
nema alls, miðað við nú verandi
^eugi ísl. kr. 15 milj. 17 þús. kr.
Innlendu lánin taldi ráðherr-
ann alls um 7% milj. kr., þar á
meðal ýms bráðab.lán, sem ekki
standa á landsreikningnum enn-
þá. Meðal þessa eru 240 þús. kr.
hlaupareikningslán hjá Islands-
banka, 7 lán hjá Landsbankanum,
812 þús. kr.; úr Landhelgissjóði
840 þús. kr., bráðabirgðalán úr
Kirkjujarðasjóði 120 þús. kr. og
úr Viðlagasjóði 160 þús. kr.
Allar þessar skuldir, erl. og inn-
lendar, sem nú hafa verið greind-
ar, taldi ráðherrann um 22 milj.
340 þús. kr. ísl., þar af beínar
lausar skuldir um 3 milj. 700 þús.
kr., þar af ca. iy2 milj. kr. í erl.
gjaldeyri; Auk þessa taldi svo
ráðh. að ótaldir mundu vera ýms-
ir smærri liðir, sem ekki hefði
verið unt áð ná til nákvæmlega
pú. Ennfremur taldi hann að gera
þyrfti ráð fyrir ýmsum liðum öðr-
um, sem hafa mundu mikil áhrif
á þetta og bersýnilegt væri að
voii' frpecom $Son %
-o
Oporf-’
k j e x
Umboðsmenn:
I. Brynjólfsson & Kvaaran.
þyrfti að greiða að meira eða
minna leyti. Af slíkum umfram-
greiðslum benti ráðherrann t. d.
á gjöld til berklavarna, til strand-
gætslu að nokkru leyti, þó ekki
mundi annars hægt að auka hana
(nu, eins og máske væri annars
þörf á, og sanngirni mælti með.
Hins vegar væri gert ráð fyrir
því, að fella niður ýmsa útgjalda-
liði á yfirstandandi ári, svo sem
pa. 100 þús. kr. til vega, 200 þús.
kr. til síma og fl., sennilega alls
pg alls um 400 þús. lcr. En þetta
taldi ráðherrann þó að ganga
mundi í sjálft sig vegna óumflýj-
gnlegra umframgreiðsla á 7. gr.
fjárlaganna (lánin), þar sem gert
yæri ráð fyrir 2 milj. og 40 þús
kr., en mundi, eftir núverandi
gengi, verða 2 milj. og 400 þús.
kr. pó sagði ráðherrann að stjórn-
jn mundi gæta þess stranglega
að umframgreiðslur á árinu yrði
eins lágar og með nokkra móti
yrði unt.
Af öllu þessu taldi ráðherrann
það bersýnilegt, að þær ráðstaf-
anir, sem þegar hefðu verið gerð-
ar. svo sem um 25% gengisálagn-
ingu, væru ekki nægar, og þyrfti
því að grípa til nýrra ráða, og
eitt þeirra væri frv., sem nú lægi
fyrir. I
Við þetta bættist svo ennfrem-
iir það, að óhjákvæmilegt mundi
reynast að greiða á árinu eitthvað
af lausu skuldunum, og ennfrem-
ur hvíldu á ríkissjóði ýmsir aðrir
liðir, sem hann liefði enn ekki
talið. Mintist hann þar sjerstak-
lega á ábyrgð ríkissjóðs fyrir
hafnarbætur í Vestmannaeyjum.
En það fyrirtæki hefði verið rekið
þannig, að verktakinn, Monberg,
hefði gefið út víxla, sem bæjar-
sjóður Vestmannaeyja samþykti,
eri landssjóður væri ábekingur á.
TJpphæð þessi mundi nú alls nerna
834 þús. kr. Hefði forsætisráðh.
S. E. samið um afborgun á þessu
á 5 árum og 6% vöxtu. Fyrsta
afborgun af þessu átti að falla 1.
apríl og kvaðst ráðherrann hafa
símað til Vestmannaeyja um það,
að þeir reyndu að standa í skilum
um þetta.
Loks sagði ráðherra, að sjóður
ríkisins mætti nú, þegar hann tæki
við. heita alt að því tómur. Venju-
lega væri þar til upphaið, sem
næði til tveggja daga meðál-
g'reiðslu, en daglegar meðalgreiðsl
ur ríkissjóðs- væru 30 þús. kr.
Kvaðst ráðherra telja það fyrstu
skyldu sína að skýra þinginu frá
þessu öllu, til þess að það hefði
sæmilegan, ábyggilegan grundvöll
á að byggja og gæti gert hinar
bestu ráðstafanir til úrlausnar, og
sagðist ráðherra vænta góðrar
samvinnu við þingið um þetta og
vona, að ágreiningur milli manna
og flokka um hin smærri auka-
arriðin, mætti hverfa sem mest
Bókhaid.
Vil taka að mjer að sjá uitt
bókhald og innheimtu, hjer á
skrifstofunnii fyrir ákvæðisverð
á mánuði.
Leifur Sigurðsson
endupskoðandi.
Skrifstofa í Eimskipafjelagshúsinu 3. hsed.
fyrir aðalatriðinn: — knýjandi
þíirf ríkissjóðsins fyrir auknar
tekjur og þar með sameiginlegri
tilraun til fjárhagsviðreisnar
þjóðarinnar.
-------o-------
fieilsuhæUsfjeiagiö.
Eftir Magnús Pjetursson.
Framh.
1 síðasta miðvikudagsblaði gerði
jeg ráð fyrir að benda á nokkur
atriði, sem þurfa að komast til
framkvæmda, sem allra fyrst, og
lúta að berklavörnum. Skal jeg
því telja upp fáein af þeim.
Heimili fyrir berklaveika.
Jeg veit ekki hvort almenning-
nr veit, hversu afskaplega örðugt
er að koma berklaveikum sjúkl-
ingum á heilsuhælið eða sjúkra-
húsin. peir verða mjög oft að bíða.
vikum saman og stundum mánuð-
um saman frá því ákveðið er að
þeir þurfi á slíkar stofnanir, uns
þeir 'komast þangað. Mikið tjón
getur af þessu hlotist, bæði fyrir
sjúklinginn sjálfan og aðra, því
að raargir eru smitandi og hættu-
legir öðrum, einkum, þá börnun-
nm, en að þessu mnn jeg síðar
víkja.
Sjálfsagt er þetta mikið því að
konna að okkur vantar spítala,
vantar landsspítalann, ef til vill
fleiri heilsuhælisrúm og fle:ri
sjúkrahúsrúm út um landið. En
það liggja fleiri orsakir t:l þess-
ara vandræða. Og þá er það sú
ástæða, sem jeg vil henda á, að á
Heilsuhæliuu á Vífilsstöðum og
sjúkrahúsum er oft taisvert af
sjú'klingum sem alls ekki eiga
að vera þar eða hafa þörf fyrir
að vera þar. pessar stofnanir geta
ekki losnað aftur við suma af
sjúklingunum, sem þó einskis hafa
að vænta frekar af vern sinni
þarna- petta fólk er þó ekki full-
vinnandi, má máske sem ekkert
gera. Oetur ekki unnið fyrir sjc-r.
En þo það eða aðrir vilji íitvega
því góðan samastað, þá er það
sjaldan luit. pað vill helst engin
hafa það, enda mundi það þá oft-
ast verða að leifa til sinnar sveit-
ar um hjálp, því lögin gera ekki
ráð fyrir að ríkissjóður hjá.lpi
eftir burtför af sjúkrahúsi, eða
heilsuhæli. En þetta að þurfa að
leita á náðir sinnars veitar, þykir
mörgum alveg frágangssök. pað
gengur nefnilega svo afarilla að
láta fólki skiljast að samkvæmt
hmum nýju herklavarnalögum má
ekki telja þann styrk fátækra-
styrk, sem berklaveikur sjúkling-
ur nýtur, ef hann hefir orðið
styrkþurfi vegna sjúkdómsins. —
Hreppsnefndir og bæjarstjórn’r
munu líka gera sitt til þess að
látast ekki kannast við þetta á-
kvæði. Með því ár eftir ár, a&
hafa hóp af fólki, sem ekki þarf
þar að vera, verða Heilsuhælið
og sjúkrahúsin ekki að tilætluðum
notum. pau hætta þá að svara
köllun sinni.
í stað þess að vera lækninga-
stofnanir fyrir hina þurfándi
sjúku verða þau áð nokkru leyti
aðeins nokknrskonar ókeypis gisti-
liús. Fyrir þetta verða svo þeir
að bíða sem bráð þörf og ef til vill
lífsnauðsyn er á að komast htim-
an að.
Við þurfum því nauðsynlega að
fá sem allra fyrst heimili fyrir
fólk af þessu tagi, nokkurskonar
gistihús nokkuð hliðstætt við gam-
almennahæli. Að vísu má bafa
þetta með ýmsu sniði og er ekki
tilætlun mín að fara út í þá sálma.
Slíkt fyrirtæki, sem þetta ætti
elcki að þurfa nein ósköp til þess
að koma af stað og í rekstri ætti
það að verða ódýrt. Hjer væri því
ágætt verkefni, og Inefilegt áhuga-
sömum fjelagsskap að beita sjer
.fyrir, ásamt öðru meira.
Undirbiming þyrfti þetta mál
ekki mikinn, því sennilega yrði
ekki fyj'irhafnarmikið að fá hent-
ugt hús keypt eða leigt. En ef vel
H'Jti að vefa ættu í þessu húsi ekki
aðeins að búa einhleypir menn
heldnr ættu einnig að vera þar
íbúðir fyrir fjölskyldur. Eða þá
sj.erstakt hús aðeins fyrir berkla-
veikar fjölskyldur.
Eitt af því. átakanlegasta, sem
f.vrir oss lækna hjer í Reykjnvík
kemur og lýtur að þessum málum,
er að koma í íbúðir þær' sem snmt
berklaveikt fólk býr í; fjöiskyldur
þar sem fleiri eða færri hafa
berklavei'ki, en geta þó að nolckru
eoa öllu levti unnið fyrir sjer
svo að alt situr heima. Oft er
reynt að bæta úr þessu með því
að útvega betri híbýli, en það
tekst örsjaldan. Hjer þyrftu því
að vera nokkrar íbúðir, sem til
þess eins væru ætlaðar að leigja
þær berklaveiktun fjölskyldum,
sem virtust tortímingunni ofur-
seldar í rakakytrum þeim, er vart
geta talist hæfar til mannabú-
staðar. Að rjettu lagi ætti bærinn
að eiga eitt hús fyrir t. d. 3—4
fjölskýldur, er eingöngu mætti
nota í þessu skyni ,en jeg geri ráð'
fyrir að fljótar yrði því komið í
kring ef starfandi fjelagsskapui"