Morgunblaðið - 08.04.1924, Blaðsíða 2

MQ RGUNBLABTfi
ron frpecom$S®n %
Tilbúinn áburður.
Eins og að undanförnu íityegum við frá ,,Det Dajiske Gödnings-
Kompagni.“ —
Superfosfat,
Chilisaltpjetur
og Kali.
pareð áríðandi er að áburðurinn komi í tæka tíð, og að við
flytjum ekki inn meira en vissa er fyrir að verði notað, viljum við
mælast til að allir, sem ætla að fá sjer áburð sendi pantanir sínar
hið allra fyrsta.
Vegna verkbannsins í Noregi er alt útlit fyrir að okkur takist
ekki að útvega Noregs-salpj etur í ár.
Fyrir nálega 25 árum, dvaldi
jeg um tíma í ensku- og þýsku-
mælandi lönduni. Gat mjer ekki
blandast bugur um, að miklu auð-
veldara mundi verða að komast
J>ar áfram, en lieima á fslandi.
Jeg afrjeð þó að lifa lífi mínu
heima á íslandi, eins og forfeður
mínir liöfðu gert, endur fyrir
löngu, Sturla Vilhjálmsson og
Bjarni Sturluson, þó að miklu
glæsilegri ævi blasti við þeim í
útlöndum, heldur en á fslandi gat
orðið. En efasamt virðist mjer nú,
að jeg hefði þessa ákvörðun tekið,
hefði mig grunað, hvað beið mín
hcima, og hversu erfitt getur
reynst að vera á íslandi vísinda-
maður og rithöfundur. pað reynd-
Ist ókleift að eiga heimili, annast
böm sín, vera ellistoð foreldra
sinna, leita Sjer lækninga við
heilsubilun, sem fengin var íþjón-
Tistu vísindanna, koma fram rann-
sóknum og ferðum á þann bátt
sem jeg hafði ætlað mjer. pegar
kunningjar mínir og skólafjelagar
voru komnir i embætti, en sumir i
'betri stöður, þá hafði jeg stund-
um þetta 4—600 lirónur í árs-
tekjur. Hinn vísindalegi árangur
ar rannsóknum mínum fór að vísu
langt fram úr því, sem nokkur
mundi hafa talið líklegt. En aðal-
árangurinn af mínum stórkostlegu
uppgötvunum í jarðfræði íslands,
var megnt og skaðvænt hatur
merks manns, sem stárfað hafði
að rannsóknum á landinu á UEd-
an mjer.
11.
Á alþingi sitja svo gáfaðir mtnn
'Og góðir drengir, að þeir mundu
glögt skilja, ef þeir aðeins gæfu
sjer tíma til að hugsa málið, að
það horfir ekki til heilla fyrir
þjóðfjelag, að nokkur tegund af
fyrir fermingardrengi.

refsingu sje lögð við æfistarf,
siiku sem mitt hefir verið. En það
má segja, að gert sje með því að
adla mer ekki meiri laun, en nú
hefir samþykt verið í neðri deild.
Og er þar framhald af því, sem
verið hefir áður. Til þingsins 1919
sótti jeg um fje til að leita mjer
lækninga í útlöndum, og þó einnig
til að vinna ýmislegt það að verki
mínu, sem ekki verður unnið
hjerna heima. En ekki fjekk jeg
nema helming þess sem jeg bað
uni, óg varð jeg þessvegna að
hverfa frá lækningunni, einmitt
þegar mjer var að byrja að batna.
Hefi ,jeg átt illa æfi síðan, og
versnandi. Hefir hið illa sem vfir
hefir dunið, komið eins og sár
otan í sár. Sonur minn sem dó
í liaust, ljet líf sitt af því að á-
stæður rnínar leyfðu ekki að jeg
gæti annast um hann eins og þurft
hefði. Mundi, þar sem þjóðrækni
væri á háu stigi, vera þjóðarsorg
eftir slíkan ungling sem Pjetur
Hamar var.
III.
Jeg hygg að það muni rjett
vera, sem ýmsum virðist, að hin
íslenska þjóð sje á þeim vegi, sem
til glötunar liggur. En það er á-
reiðanlega mikill misskilningur að
halda að það miði á nokkurn hátt
til að bjarga þjóðinni, að spara
svc sem svara mundi hálfum árs-
tekjum duglegs fjáraflamanns með
því að níðast á nokkrum einstök-
um mönnum, og þá helst þeim
sem vinna að því, að halda uppi
vísindum og mentun í landinu.
Og það verður vel að því að gæta
að það er ekki verið að mælast,
til neinnar ölmusu, heldur aðeins
nokkurs hluta af því, sem unnið
hefir verið fyrir. Hefði jeg fengið
einhver, ekki altof ósanngjörn
verðlaun fyrir uppgötvanir mínar,
eða svo sem 1000 krónur fyrir
örkina í ritgerðum mínum — og
jeg legg það óhræddur undir dóm
framtíðarinnar, hvort það muridi
ófborgun — þá þyrfti jeg ekki
laun úr landssjóði. En jeg hefi
fyrir flestar mínar ritgerðir alls
enga borgun fengið.
t
IV.
Einhver sagði, að ef hækkað
væri við mig — það er að segja,
ef manni sem árum saman hefir
lifað við nokkra veru af pind'ng-
um, væri forðað frá vandræðum
— þá þyrfti að hækka við aðra
líka. Og tel jeg það vel farið,
W/-* *9
Oporr*
«rrrx<*« ««•
k j e >;
Umboðsmenn:
I. Brynjólfsson & Kvaran.
ef svo væri gert. En þó yrðu þeir
ekki margir sem hækka þyrfti
við, ef einungis væri hækkað við
þá, sem hefðu birt ritgerðir á 4
málum, haldið fyrirlestra í sum-
um merkustu vísindafjel. í Ev-
rópu, og mætti sjá höfð um í blöð-
uin og tímaritum, slík orð, sem
„a great scholar“ eða „der geniale
islándische Philosoph.“
Hvernig sem snýst, þá verður
það eltki lengi, sem jeg
riun þurfa fjár að biðja
úr þessu. En mikið þykir mjer
viö liggja að menn reynist mjer
é'nmitt nú, betur en áhorfst hefir
um hríð. Og góðs viti væri það,
ef þiítgmenn þrátt fyrir annríkið,
vildu láta sjer skiljast, hvað er
bið rjetta í þessu máli. pví að það
ntun sýna sig, að framtíð íslend-
inga er undir því komin, hvernig
þeir taka kenningu þeirri, sem
jeg er að flytja. Hin ísl. þjóð verð-
ur að setja markið hátt, svo hátt,
að glögglega komi í ljós, að hjer
er sii þjóð, sem er það sem hin
merkilega Gyðingaþjóð hefir aldr-
ei verið, leiðtogi alls mannskyns
á hinn rjetta veg. Ef þjóðin fer
að þekkja sitt lilutverk, þá mun
”"1 vegna. pá mun þess skamt að
b;ða, að ísland megi með sanni
kalla farsælda frón. Og af því að
jeg þekki náttúrulögmál, sem áð-
ur hafa ókunn verið, þá get jeg
sagt, að ef íslendingar alment,
nú þegar í vor, vildu láta sjer
skiljast, að það er hið rjetta, sem
jeg er að kenna, um tilgang og
framhald lífsins og þýðingu þjóð-
ar vorrar, þá mundi sumaraflinn
verða meir en tvöfaldur við það,
sem í meðalári er. En það sem
menn þurfa að gera fyrir mig, er
umfram alt, að þiggja það, sem
jeg er að reyna að gera fyrir þá.
Mun jeg skamma stund þurfa að
taka nokkurn pening af íslensku
fje, þegar farið verður alment,
að taka á greindinni og dreng-
skapnum gagnvart mjer, á þann
hátt sem sjálfum mönnum er fyr-
r bestu.
5. apríl.
Helgi Pjeturss.
ir Beiiuirliiíst
í árslok 1922.
fsafoldarprentsmiðja
leysir alla prentun vel og sam-
viskusamlega af hendi meC lægsta
vertSi. — Hefir bestu sambönd í
allskonar pappir sem til eru. —
Hennar sfvaxandi gengi er besti
mælikvarSinn á hinar miklu vin- ,
sældir er hfln hefir unntS sjer meS
áreiSanleik i viSskiftum og lipurri
og fljðtri afgreiSslu.
Pappfrs-, umslaga og prentsýnln-
ll rn til nýnls A skrlfntofnnmi. —
Nýlega hefir verið lokið við
að semja og prenta reikning
Reykjavíkurbæjar fyrir árið 1922.
Sýnir hann fyrst og fremst tekj-
ur og gjöld bæjarsjóðsins það ár;
ennfremur skuldir hans í árslok;
þá tekjur, gjöld og efnahags-
reikning vatnsveitunnar, reksturs-
reikning gasstöðvarinnar og efna-
hagsreikning þeirrar stofnunar og
sömuleiðis rafmagnsveitunnar. þá
eru og reikningar ýmsra sjóða,
svo sem ‘ ellistyrktarsjóðs, hús-
fyrningarsjóðs, sjúkrahússjóðs,
slysatryggingarsjóðs bamahælis-
sjóðs, gamalmennahælissjóðs, al-
þýðubókasafnssjóðs o. fl. Rekst-
ursreikningur hafnarinnar og efna
hagsreikningur hafnarsjóðs fylgir
einnig með.
En sá reikningurinn, sem ínesta
athygli mun vekja, er efnahags-
reikningur kaupstaðarins í árs-
lok 1922. pó ýmislegt kunni að
hafa breytst síðan um efnahag
bæjarins, þá má þó af þessum
reikningi nokkurnveginn fá glögt
yfirlit yfir fjárhagsástand bæjar-
ins nú, og alveg heildarsýn yfir
það, eins og það var 311. des. 1922.
Verða því hjer birtir helstu lið-
irnir, því ætla má, að íbúum bæj-
arins leiki nokkup forvitni á að
hevra, hvað bærinn á, og hvers
virði það er talið.
Fasteignaeigenda-
fjelagid
hefir opnað skrifstofu í Lækjar-
götu 4, uppi, í norðurendanuDJ-
Fjelagsmönnum era veittar þar
ókeypis nauðsvnlegar upplýsingar
viðvíkjandi fasteignum.
Skrifstofau er opin fyrst uffl
sinn þriðjudaga og föstudaga kl-
5—7.
jsimap Morgunblaðslns^j
4M. XitstjórnankrifatofML
600. AfsreiOslaa.
700. Auglýsiufaakrifstofen
Síml 48.

Lóðir og lönd. Lóðir innau tak-
marka verslunarlóðarinnar, lönd
utan takmarka verslunarlóðarinn-
ar, en innan lögsagnarumdæmis-
ins, rjettur bæjarins til erfðafestu-
landa, samtals 2.220.000 kr.
Vatnsrjettindi. Elliðaárnar með
laxveiðinni, vatnsrjettindi í Sog-
inu, samtals 120 þús. kr.
Fasteignir utan lögsagnarara-
dæmisins. Ymsar jarðir, svo sem
Árbær, Ártún, Breiðholt, Bústaðir
o. fl., samtals 59 þús. kr.
Fasteignir til almennings þarfa.
Farsóttarhús, harnaskóli, haðhús,
slökkvistöðvar, þvottalangarnar,
sundlaugarnar, hluti bæjarins í
hegningarhúsinu, skólavarðan o.
fl., samtals 540.500 kr.
Fasteignfr í hænum. Sjávar-
borg, Einholt, fiskreitir í Rauðar-
árholti, og ýmsar húseignir í bæn-
um, samtals 812 þús. kr.
Lóðir, sem leigðar eru til íbúðar
húsabygginga, með föstum samn-
ingi, samtals 332.781 kr.
Mannvirki til almenningsþarfa,
sato sem holræsi, púkklagðar og
steinlagðar götur, samtals 550
þús. kr.
Lausafje. Hestar, ökutæki, hey,
fóðurbirgðir, hifreiðar, gufuvalt-
ari mulningsvjel, birgðir af muln-
irigi, slökkvitól og munir slökkvi-
liðsins, lögreglutæki, kensluáhöld
og munir harnaskólans, skrifstofn-
gögn, verkfæri og áhöld, jarð-
ræktaráhöld, hrauðgerðartæki,
mótorar og mókvamir, girðirrgar
um hæjarlandíð o. fl. o. fl., sam-
tals 343.749 kr-
Sjóðir þeir, sem áður eru nefnd-
ir og ýmsir fleiri, samtáls 315.5á*
kr.
Útigtandandi skuldir. Eítirstöð''
ar af söluverði lóða, .sainkva'111*'
lcaupsamningi og eftirstöðvar
söluverði lóða, með veði í fast'
eignum, óendurgreiddnr fátæki'a'
styrkur frá örðum sveitum , óeiN'
urgreiddur berklaveikisstyrkub
skuld gasstöðvarinnar vegna tekja'
halla, samtals 179,203 krónur.
Eftirstöðvar samkvæmt rcikU'
ii.gi bæjarsjóðs, skattar og
verðbrjef, peningar í sjóði, »aBl'
tals 939.377 kr.
Stofnanir, sem hafa sjerreik»'
;nga, vatnsveitan, gasstöðin
rafmaghsveitan, 'samtals 4.884.9ÖÖ
kr. 1
Allar eignir bæjarins eru
taldar 15.775.338 kr. virði.
skuldlausar eignir
bæjarsjóðs eru taldar 4.850-904
kr., en hafnal-sjóðs 1.428.455 l-'r'
Eftir því, sem þessi reikninaiir
sýnir, hefir eignaástand hæjarius
elcki verið svo ískyggilegt í alS'
lok 1922, en þá ■ var þó svo
segja toppur dýrtíðarinnar. ÓS>
eítir því sem þessi reikning}ir
bendir til, þá á Reykjavíkurba'i'
töluverðar eignir,' þó handbært
fje hafi reynst af skornum skamt1
undanfarið.
Sjúkrahúsbyggingi*1
á ísafirði.
Fyrir nokkru leitaði húsager
armeistari ríkisins, tilboða í byS^
ingu sjúkrahúss á ísafirði. Úara
borist sex tilhoð, og er fróðle^
að sjá mismun þeirra og e n*
nokkurs um vert fyrir almeniU11^
að fylgjast með í því, sem að þL‘s’
ari byggingu lýtur, þar sem
opinbera stofnun er að rffiða-
1 í tilboðunum átti að vera 11 n
anskilið miðstöð, vatn, s^° ^
og
. leiðsla, hurðir gluggar, m°l
' sandur.
j Tilboðin, sem borist hafa>
opnuð á teiknistofu húsameist<u
ríkisins 31. mars þessa ars
voru þessi:
Guðm. Jónsson o. fl. 201,426 ^
porlákur Ófeigss. o.fl- 192,890
Finnbogi R. porvalds- _
son og fleiri ........ 187,7
Jón p. Ólafsson fra
ísafirði o. ......... A ’n
Ólafur Jónsson o. fL.. 14<i,> _
w G. StrféM. O.Ð. l".000 -