Morgunblaðið - 09.04.1924, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ.
Stofnandi: Vilh. Finsen.
Útgefandi: Fjelag í Reykjavík.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 5.
Símar. Ritstjórn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. 500.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heimasímar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanbæjar og í ná-
grenni kr. 2,00 á mánuði,
innanlands fjær kr. 2,50.
í lausasölu 10 aura eint.
Danskf »
Allir þeir, sem komnir eru til
vits og ára muna ljóst eftir síð-
asta tímabili sjálfstæðismálsins.
Menn muna líka, að meðan það
var eitt helsta dagskrármál þjóð-
-arinnar þá var altaf hægt fyrir
þá, sem vildu það við hafa, að
tiota orðið „danskt“ í pólitískri
baráttu.
Menn muna líka, að eftir þ\ú,
«em Danir urðu eftirgefanlegri
4 öllum sviðum, voru það færri
Og færri, sem vildu, nentu eða
Kittust með nokkurri sanngirni
bafa leyfi til þess, að nota grýlu
'danskrar valdsstjórnar í flokka-
deilunum.
En það var til alt fram á síð-
ast,a dag, þó þeim fjölgaði með
ári hverju, sem urðu að viður-
keuna það, að vjer liðum eigi
tindir neihni ánauð frá heridi
Lana -—- og það væri í sjálfu
Sjer rangt 'gagnvart núlifandi
kynsl óð þar, að ala á hinu gamla
banahatri.
Eftir að við fengum sjálfstæðið,
íullveldð, hafa ótal raddir og
%rirspurnir komið Ifrá Dönum
km það, að nú hlyti lnhi þó að
vera horfin hin fyrri óvild, nú
'gætum við og ættum við að Iifa
f'aroan sem tveir jafnrjettháir
brælður.
Og vart er hugsanleg annað, en
*ð við sem höfum orð'ð fyrir svör-
riro, höfum orðið að viður-
Kenna að grundvöllurinn, ástæð-
fyrir fornri óvild væri nú úti.
— Svo hefir það og styrkt.
vorn málstað, að í raun og veru
hefir hver maður getað sjeð, að
Danaóvild sem verið hefir og var ?
hjér á landi (því hún var, um,
það verður eigi deilt) hún hefir j
rjenað mjög þessi síðustu ár —
og menn hafa margir talið hana
útdauða.
En bíðum við. pað stóð þá
svo á, að' manni datt í hug, að
þetta var annars skrambi gott
„pólitískt“ vopn þarna á árunum.
peim gekk altaf býsna vel, þeim
sem gátu látið Danaóvildina blása
byr í segl sín.
Við skulum reyna að vekja
hana aftur.
Og vi@. skulum grafa að göml-
um rótum hennar, það fer aldrei
svo, að við græðum ekki eitthvað
á því.
Við berjumst á móti „dönsku
kaupmönnunum/ ‘ danskt verður
það aJð( vera. Við vekjum upp
gömlu „dönsku grýlu“, og svo
berjumst við fyrir þeim sem eru
móti henni og með okkur.
Eitt af helstu framförum síð-
ustu áratuga er það, hve verslun-
in hefir færst inn í landið. Og
væri svo, að þeirri innlendu versl-
un væri hætta búin, tel jeg vist,
að rnenn yx-lðu sammála um að það
væri þörf á allri aðgæslu að hún
rjenaði eigi aftur eða gengi í
sjálfa sig.
En þá vill svo einkennilega til
að þeir menn sem eru að burð-
ast með „dönsku grýlu,“ þéir róa
líka öllum árum a®, því, að skifta
hinni innlendri verslunarstjett í
tvo andvíga flokka.
.Jeg veit að þeir muni sumir
hengja hjer hatt sinn á orðalagið
og segja: Kaupfjelagsverslunar-
menn eru ekki verslunarstjett,
þeir eru verkamenn kaupfjelags-
manna. En hvað serri um það er
sagt, þá er liitt rjett, að annað-
hvort er þessi mælgi'Tímaritstjór-
anna ekki annað en pólitískt tom-
bólunúmer, ellegar þá, ef innlend
verslun væri í hættu fyrir erlerid-
um mönnum, þá væri og allar æs-
ingar, undirróður og tortryggnis-
hjal Tímarjs mjög vel til þess
fallið' áð veikja innlend samtök
og gefa útlendingum byr.
petta gætu mennirnir sjeð ef
þeir vildu.
En þeir vilja ekkért sjá nema
gómsætan kjósendamat.
-------o------
IMjJMROL
Með grein, sem birtist í dag-
blöðunum í byrjun febrúar síð-
astliðnum, vakti Bandalag kvenna
máls á því, að það hefði í hyggju
að beita sjer fyrir að koma hjer
á smásýningu í vor á ýmsurn iðn-
að, sjerstakl. kvenna og barna,
og gerði ráð fyrir að hún yrði
hjer með' svipuðu sniði og smá-
sýningar, sem haldnar eru árlega
víðsvegar um land, undir forustu
kvenfjelaga eða ungmennafjelaga.
Síðan þessi grein birtist í vet-
ur hefir talsvert verið unnið að
undirbúningi jsýningar þessarar,
bæði af sýningarnefnd Bandalags
kvenna og nefndum frá nokkrum
af kvenfjel. bæjarins. Auk þess
sem margir aðrir hafa heitið henni
aðstoð sinni. pó vildum við enn á
ný snúa okkur til kvenna Reykja-
víkur og heita á þær til stuðn-
ings með að senda rnuni á sýn-
inguna og fá kunningja sína og
v ni til að sinna henni. Við vænt-
um þess, að öllum skiljist, að það
er sómi vor, sem hjer búum, að
gera sýninguna sem best úr garði,
og viljum trúa því fastlega að
konuimar styðji að því allar og
hver í sínu lagi, að svo. verði.
pess hefir áður verið getið að
sýningin mundi fyrst og fremst
takmarka sig við það sem xmnið
er af konum og börnum og bað
án þess að binda sig stranglega
við það eitt, sem alment er talinn
heimilisiðnaður Við vildum um
leið láta þess getið, að munum
unnum af körlum mun einnig veitt,
móttaka eftir því sém húsrúm og
aðrar ástæður leyfa. Til minnis
viljum við hjermeð telja nokkuð
upp:
En ef við lítum yfir farinn veg
*íðustu missira, þá er öðru nær
én svo sje.
Pólitíski leiðtogi samvinnu-
rixanna, höfundur „Komandi ára“,
er sá nútíma íslendingur, sem best
er til þess fallinu áð vekja sundr-
ring 0g illindi og hatur með þjóð
riorri.. Og hann hefir sannarlega
okki legið á liði sínu.
Svo langt er samvinnupólitíkin
^omin frá því, sem heilbrigð skyn-
somi getur fylgt henni. Fyrir þá,
*cm eiga að njóta ávaxtanna af
K'amtaki bændaverslunarinnar,
verður það mesta áhugamálið, að
samvinnumálin komist í sömu að-
*töðu og áður, komist út úr
tlokkadeilurmm og hatrinu. Fyr-
,r jpólitíska spekúlanta, sem í
*’&uninni eru færri en maður gæti
^tlað, er engin leið aftur á bak.
^Kir hafa náð samvinnumálunnm
^lensku að leiksoppi, og ef þeir
'k’aga af sjer í þeim leik, verða
^tjórnmálasporin þeirra fljótt tal-
iti. __
^ilgangurinn með því að gefa
^t blaðagreinar þessar er sá,:
?ð „draga ljósar merkjalínur
'illi stjómmálaflokkanna hjer á
,^®ridi“ — skýra línurnar, sem höf.
éfir dregið frumdrættina að, sjer
í hag, en í óþökk þjóðarinnar og
henni, einkum bændunum, til ó-
metanlegs tjóns, hvort svo sem
hann hefir gert það alt vísvitandi,
eða hann er sjálfur svo einfaldur
að hann sjer elrki hvert hann
stefnir hag bænda.
Línur bókarinnar eru í ctuttu
máli að færa eld að stjettahatri
þjóðarinnar, lýsa yfirvofandi neyð
og hörmungum sem allra liprast,
ef hann, „foringinn“, nær ekki
þeim yfirtökum, að hann óhindr-
að geti leitt þjóðina inn í hugar-
heim hugsjóna sinna.
Og hugsjónirnar ber hanrx á
borð fyrir þjóð, sem veit ekki
hvað him megnar, veit það eitt,
að hún er öldum á eftir tímannm
og er þannig, að hún er gjörn á
í svipinn að lifa ýmist í anda
fornrar frægða eða uppljómuðum
hugarheimi „komandi ára“. peir,
sem ekki geta aðkylst kenningar
hans, eru, eftir því, sem næst
verður kornist íxnda bókarinnar,
mentunarsnauðir aular eða ill-
menni og fantar. En hvað eru svo
kenningarnar ? Að mestu ómelt
hrafl, safnáð saman á Ijelega
biaðamannavísu frá hinum og þéss
um, án þess að gera sjer nokkrar
alvarlegar tilraunir til að gera
greinarmun á nauðsynlegum og
framkvæmanlegum störfum næstu
ára og fagxxrblikandi loftköstul-
um, sem svifið hafa að hugsjón-
um höfundarins úr ýmsum áttum.
petta eru línurnar.
En sú sterkasta er hatrið, níst-
ingsnapurt hatrið, sem hertekið
hefir hug þessa vesalings manns.
Með hatrinu ætlar hann að knýja
hann í samverkandi heild, flokk-
inn sinn, heild, sem með öllu
móti reynir að segja sig úr lög-
um við aðra í landinu.
Og þá, sem vantar yfirlitið yfir
hinn í’aunverulega þjóðarhag og
aðstöðu vora til útlanda, þeir hata
með höfundinum.
Og þeir, sem óttast andróður-
inn, sem höfundurinn framar öll-
um öðrum hefir skapað sjer og
þeirri stefnu að fjandskapast út
af samvinnumálinu, þeir hata með
liöf. um tíma, uns þeir smátt og
smátt sjá, að flokkaskipun um
innanlandsmál verður eigi í fram-
tíðinni bygð eftir þessum línum,
stm hjer eru dregnar. peir sjá
sroátt og smátt fleiri og fleiri
að þeim er það fyrir bestu, að
láta dagmálasól sannrar samúðar
]<sa yf'r skólastjórann sinn, svo
hann dagi uppi í eyðimörku hat-
urs og skamma. V. St.
Útsaumur, hverju nafni sem
nefnist, knipl og aðrar slíkar
hannyrðir, hekl. Fatasaumur, Ijer-
eftasaumur, prjón, bæði hand-
prjón og vjelprjón. Yefnaður og
tóvinna allskonar. Bast og tóg-
iðnaður. Smíðar, útskurður, út-
sögun. Bókband og skófatnaður
heimaunnimi. Iðnaður úr skinni.
Svo er tilætlast að sýningin
hefjist eftir miðjan júní og standi
yfir nálega 10 daga. Mununum
verður jafnframt veitt móttaka
til sölu, ef þess er óskað. pá vild-
urn við láta þess getið, að mun-
irnir verða að sjálfsögðu vátrygð-
ír gegn eldsvoða og yfirleitt alt
gert til þess að sem best færi um
þá meðan þeir eru í vörslum sýn-
ingarinnar.
Nánari uplýsingar gefa:
Frú Steimmn Bjaxnason, ASalstræti
7, sími 22, frú Kristín Jacobson, Lanf-
ásveg 33, sími 100, frú Kristín Sí-
monarson, Vallarstr. 4, sími 1353, frú
Guðrún Skúladóttir, Laugaveg 73,
sími 832, frú Guðrún Bjarnadóttir,
Vesturgötu 33, sími 47.
------O-------
Erh simfregnir
Khöfn 7. apríl FB
Rússar og Bretar.
Símað er frá Moskva, að Rak-
ovski sje farinn hjeðan áleiðis til
London, sem formaðtur hinnar
rússnesku sendinefndar, en samn-
ingarnir milli Rússa og Breta
muni hefjast á fimtudaginn.
Einræði Mussolini.
Símað er frá Berlín, að ítölsku
þingkosningarnar fari fram á
rnorgun, en flestir láta sig þær
litlu skifta, þareð Mussolini hefir
fyrirfram ráðið úrslitum þeirra
og trygt Fascistum meiri hluta
með kosningalögum þeim, sem
hann setti í fyrra. Samkvæmt
þessum kosningalögum er alt ríkið
eitt kjördæmi, og sá listi, sem
fær einfaldan meiri hluta, fær tvo
þriðju hluta allra þingsætanna, en
sá þriðjungurinn sem þá er eftir
skiftist hlutfallslega milli hinna
flokkanna.
Kosningamar í Bayern.
Kosningar fara fram á morgun
til landdagsins í Bayem. Af úr-
slitum þeirra þykjast menn nokk-
uð geta ráðið úrslit þýsku ríkis-
þingkosninganna, sem fara íram
irnxan skamms. Við síðustu kosn-
ingar í Bayem voru stjómmála-
flokkamir fimm, en nú koma 18
sjálfstæðir flokkar fram við kosn-
ingamar.
------_o------
Emsdæmm Eru UErst.
par bítur ritstjóri Tímans vissu-
lega höfuð'ð af skömminni, þegar
hann gerir að umtalsefnx í blaði
sinu tillögur, sem fjármálaráðh.
flutti við 3. umr. fjárlaganna, um
að fresta í eitt ár prentun um-
ræðuparts Alþingistíðindanna, og
að verja nokkru fje úr Landhelg-
issjóði til gætslu landhelginnar.
Mundi þetta hafa sparað' ríkis-
sjóði marga tugi þúsunda kr. —
pessar tillögur fengu ekki að
koma til atkvæðagreiðslu, eins og
áður hefir verið sagt frá hjer í
blaðinu, vegna þess, að þær þóttu
koma í bág vrð lög. Um þetta
eru mjög skiftar skoðanir, og
rnunu flestir lögfræðingar hall-
ast að því gagnstæða. En þetta
var ekkert einsdæmi við 3. umr.
fjárlaganria. Flokksbróðir rit-
stjórans, Ásg. Ásg. fjekk sömu
útreið við sparnaðartillögu, ér
hann var með, sem einnig var
frá vísað.
Ritstjóri Tímans mun hafa átt
við annað mál, þegar hann bjé
til fyrirsögnina, og sem er rit-
anlegt einsdæmi. Við umræðutfm
verðtollinn flutti hann sjálfnr
rökstudda dagskrá, og lýsti því
ýfir, að með henni ætlaðist háriu
til, að fresta málinu nokkra daga.
Hjer er um frámunalega flónskn
að ræða, svo að vart hefir slíkt
borið við áður, að þingm. eigi
þekti rökstudd'ar dagskrár, eða
vissi hverjar verkanir þær hafa,
þ. e. sama og að fella mál. petta
var ritStjóri Tímans, sjera Tr.
pórhallsson.
--------x-------
Svan
▼iS skrifum Jóns E. Bergsveinssonax
um steinolíueinkasöluna,
frá M. J. Kristjánssyni.
Af því að við getum ekki feng-
ið olíuna í stórförmnm hingað frá
Mexicoflóa, þá er óhjákvæmilegt
að hafa millistöð norðar-umskíp-
uuarstöð t. d. London eða annar-
staðar í Norðurálfu. Mundi senni-
lega eigi verulegur munur á um-
hieðslukostnaði hvar sem staður-
inn væri valinn.
Að þessu athuguðu er það aug-
ljóst, að kostnaður sá, sem á ol-
íuna fellur í Englandi, samkvæmt
samningnum, er óhjákvæmilegnr
og eftir öllum atvikum mjög lítill.
það verð, sem hin stóru oKu-
fjelög geta náð og notfært sjer
tt:eð „tank“skipnm og miklum ol-
íugeymum, er kallað „markaðs-
verð fob. í Mexikóhöfnum Bancla-
ríkjanua“. Um þetta segir Jós,
„það vita allir, að slíkt eru engia
vildarkjör fyrir kaupandann, og
engin þörf að gera samninga um
það til margra ára“, og tekur því
til stuðnings ósköp fáfengiiegt
viðskiftadæmi úr Reykjavík.
Ef við hefðum átt „tank“skip
og olíugeyma, þá þurftti ekki
samning. Af eftirfarandi saman-
burði mun það ljóst, hvort hjer er
eigi um „vildarkjör“ að ræða
fyrir okkur. Ef við ættum sjálfir
að sækja olíuna til Mexikóflóans
og flytja hana í tunnnm hingaí
(um „tank“skip við okkar hæíi
er ekki að ræða), þá mundi fluta-
ingsgjaldið verða alt að 40—5®
kr. á tunnu, samkvæmt gildandi
gengi. En með núverandi sarriB-
ingsfyrirkomulagi kosar flutnin|f-
nrinn frá Ameríku til Englands
sem næst 4 kr. á tunnu, alfnr
kostnaðurinn í Englandi ca. 6 kr.
á tunnu. petta hvorttveggja reik*
að með eðlilegu gengi, sem au3-
vitað revnist því hærra, sem mtí»-
ar á óhagstæðn gengi, og flutxa-
ingsgjald frá Englandi hingað til
lands ca. 8 kr. pr. tunnu. pessi
samanburðnr sannar, að þótt tek-
ið sje fult tillit til núverandi geng
islækkunar, að því er snertir tv«
fyrtöldu kostnaðarliðina, þá nem-
ur allur flutningskostnaður og
önxiur gjöld á hverja tunnu, sam-
kvæmt samningum, eigi nema
rúmum helmingi af því, sem það
kostar að flytja tunnuna sunnan
frá Mexikóflóa hingað til lands-