Morgunblaðið - 01.05.1924, Blaðsíða 3

MORGUJNBfcAlI*
MORGUNBLAÐIEK
Stofnandi: Vilh. Finsen.
Útgefandi: Fjelag I Reykjavik.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 5.
Simar. Ritstjórn nr. 498.
Afgr. og bðkhald nr. ílt.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heimasimar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. ,Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanbæjar og I mfb-
grennl kr. 2,00 á mánuSt,
innaniands fjær kr. 2,50.
f lausasölu 10 aura eint.
Sýsiing á islenskum iðnaði.
skuldir.
Efri deild gerði nokkrar breyt-
ingar á fjárlagafrumvarpinu, og
miðuðu þær frekar til hækkunar
á útgjöldum ríkisins. Hefir áður
ver'ð skýrt nákvæmlega frá þessu
hjer í blaðinu. Yoru fjárlögin
þessvegna send neðri deild aftur
til meðfetðar.
pann 29. f. m. voru þau til einn-
ar umræðu í Nd. Hafði fjárveit-
inganefnd lagt til að margir af
þeim hækkunarliðum, sem Ed.
setti inn, yrðu feldir niður.
Framsögumaður fjárveitingar-
nefndar, pórarinn á Hjaltabakka,
fór nokkrum orðum um þessa liði,
og þótti Ed. ekki gæta nægilega
þe'rri sjálfsögðu stefnu, að rjetta
við fjárhaginn. Brýndi hann Nd.
alvarlega að halda fast við til-
lögur nefndarinnar, og varaði
þingmenn við skuldabagganum,
sem nú lægi á ríkissjóði.
Mintist pórarinn í því sambandi
á að skuldir ríkissjóðs væru að
„týnast“, og varaði þingið við
því að týna þeim. Pað mundi
hefna sín síðar; en það virtist svo
sem fyrverandi stjórn hefði
„týnt“ sumum þeirra.
Pingmenn Nd. voru ekki í nein-
um vafa um það, hvað pórarinn
átti við með þessu. Fjárlagafrum-
varpið sýndi það svo glögt:
Fjármálaráðherra Framsóknar
hafði „týnt“ vaxtapósti af ínn-
lendum lánum, sem nemur um
240 þúsund krónum. Máske verð-
ur liður þessi enn 'hærri, en þessi
upphæð hefir „fundist.“
Hjer í blaðinu hefir oft verið
varað við þeirri hættulegu aðferð
við afgreiðslu fjárlaganna, að á-
ætla útgjöldin of lágt eða tekj-
urnar of hátt. Með því er þingið
að svíkja sjálft sig, og svíkja
þjóðina. pegar flestir útgjaldalið-
ir fjárlaganna eru áætlanir um
gjöld, sem verða að greiðast, þá
verður bæði stjórn sú, sem býr
til f j árlagaf rum varpið og þing
það sem afgreiðir þau, að gæta
þessa vandlega. pað getur aldrei
urðið neinni stjórn tií vegsauka
við samning fjárlagafrumvarps að
fá fallega útkomu á pappírnum,
þegar fyr:rsjáanlegt verður að á-
ætlanir hennar istandast hvergi.
pað er aðeins blekking við þingið,
sem getur haft alvarlegar afleið-
ingar fyrir fjárhagsafkomu rík-
isins. En meiri blekking verður
hitt, ef sumir stórir útgjaldaliðir
„týnast“ og það þeir liðir sem
þingið getur ekkert vitað um,
og hefir því engin tök á að leið-
rjetta þá, eða „finna“ aftur. __
pessi vaxtapóstur 240 þúsund kr.
hefði vissulega ekki „týnst“ fyr-
ir fult og alt, þannig að ríldssjóð-
ur losaðist við greiðslu hans. pví
smiður mundi hann hafa fundist
aftur, þegar að skuldadögunum
feom.
' í fyrrakvöld var fundur hald-
inn í Iðnaðarmannafjelaginu hjer
í bænum, þar sem umræðuefnið
var að fjelagið gengist fyrir því
að sýning yrði hald'n hjer á
þessu vori.
Svo er ætlast til, að þar verði
til sýnis öll innlend framleiðsla,
einkum sú, sem komið getur í
staðinn fyrir erlendan varning.
Nefnd var kosin til þess, áð
leita hófanna meðal framleiðenda
fum þátttöku — svo og til þess að
hef ja sem fyrst nauðsynlegan und-
í irbúning.
1 nefnd þessa voru þeir kosnir:
Jón Halldórsson (form.), Björn
Björnsson bakari, Árni Sveinsson,
Gísli Guðmundsson og Tómas
Tómasson.
Yjer höifum átt tal við Jón
Halldórsson um þetta mál, og
getur hann enn ekki sagt néitt
með vissu um tilhögunina, hvar
sýningin muni verða haldin nje
því um líkt. En hann er þess
fullviss áð þátttaka í sýningu
þessari muni verða mjög almenn,
því áhugi sje meiri nú en nokkru
sinni áður að leitast við að komast
af með það, sem innlent er, í
stað þess áð kaupa útlenda vöru.
Áformið er að sýning sem þessi
verði sem allra almennust og fjöl-
breyttust en t'l hennar verði ekki
kostað meira en svo, að liægt
verði að halda slíkar sýningar ár-
lega. Verðlaun verða ekki veitt.
Eins og áður hefir verið minst
á hjer í blaðinu, hefir „Bandalag
kvenna“ starfað að undirbúningi
heimJissýningar hjer í surnar.
Æskilegt væri að Iðnáðarmann-
fjelagsnefndin kæmi sjer svo vel
við kvenfólkið að úr þessu gæti
orðið e'n sýning, sem yrði öllum
aðstandum til sóma, ög íslensku
framtaki og framleiðslu smærri
og stærri til gagns. Svo er ráð
fyrir gert að sýning þessi verði
opnuð 17. júní.
Mörg fleiri missmíði voru áj
frágangi fjárlagafrv. þegar það
kom frá fyrv. stjórn. Fjárveitinga-
nefndir beggja deilda hafa eftir
mætti reynt að laga þær. Sama
hefir núverar.di fjármálaráðh rra
g.< rt, og skvrði hann frá því í
,\.l. þ, 29. f m., að nu væri liann
smámsaman að reka sig á þessi
missmíði. pað mætti þessvegna bú-1
ast við því, að ýmsir liðir fjárl.
færu fram úr áætlun. Nefndi
hann sem dæmi útgjöld til ríkis- ^
fjehirðis, hagstofunnar, því þess-
ar stofnanir þyrftu að greiða
hærri húsaleigu í þeim nýja stað,
Landsbankahúsinu, sem þær væru
nú í, en þær hefðu áður þurft að
g-’.-iða; t. d. þyrfti ríkisfjehirðir
að gi-eiða nú í húsaleigu 190 kr.
á mánuði í stað 100 kr. áður. —
Nokkur fleiri dæmi nefndi ráð-
herrann.
Meðan á þessum merkilegu um-
ræðum stóð, var Laufásritstjór-
inn mjög sneipulegur í útliti. —
Hann átti sjálfur sæti í fjárveit-
inganefnd Nd. og varð að leið-
rjetta „týndu skuldimar,“ sem
pórarinn nefndi. Hvernig skyldi
þessi sannsögli ritstjóri skýra
lesendum sínum frá öllu þessu, —
verður gaman að sjá það.
En hvað sem því líður, vonum
vjer að núverandi fjármálaráð-
herra finni ekki meira af þessum
„týndu skuldum“.
áð pýskaland verði að realisera
ákvarðanir sjerfræðinganna áður
en bandamenn breyti stjómarfyrt
irkomulag'nu í Ruhr, en Pýska-
land álítur aftur á móti að skil-
yrðið fyrir því að uppástunga
sjerfræðinganna komist í fram-
kvæmd, sje að bandamenn hætti
starfrækslu í Ruhr. í París er álit-
ið að Frakkar og Belgir geti engu
siept, fyr en þeir hafi fullvissu
fyrir því, að pýskaland hafi gert
nauðsynlegar ráðstafanir til fram-
kvæmda, á fyrirmælum sjerfræð-
inganna.
Jafnskjótt, og rík'sþingið þýska
hefir samþykt ráðstafanir þessu
viðvíkjandi, tjá Frakkar og Belgir
sig reiðubúna að afhenda hin her-
numdu hjeruð undir pýska yfir-
stjórn. Annað spursmál, sem rætt
er um meðal bandamanna er um
samþykt, sem Frakkland óskar að
fá til framkvæmda á tillögunum
þegar í stað, ef svo færi að pýska-
land uppfylti ekki skilyrðin; en
álitið er, að df frumvarpið um
trygging á skuldum sjerfræðing-
anna er samþykt í London og
Briissel, múni bandamönnum loks
koma saman.
J ordan.
vera um borð í ýmsum enskum
togurum, sem stunda veiðar við
Færeyjar og ísland. „I)ana“ og
„Explorer“ rannsaka fyrst hafið
milli Skotlands og Færeyja og
fer hvert þeirra þrisvar yfir þver-
an Golfstrauminn á þeim slóðum.
Síðan ætlar „Dana“ að flvtja
humra frá Orkneyjum og setja
þá í firðina við Færeyjar. Við
ísland verður starfað mánuðina
júní og júlí og meðal annars
rannsakað hvort svartaspraka
(Hellefisk), sje í kalda hafinu
fyrir norðan ísland. Starfinu lýk-
ur við Færeyjar í ágúst. Dr.
Schmidt dregur verkefnið þannig
saman í stuttu máli: Tilgangurinn
er sá, að fá hagnýta og vísinda-
lega fulla skýringu á því, hvar
helstu fiskitegundir halda sig á
ýmsum árstíðum og mismunandi
þroskastigi.
Með því að rannsóknir þessar
eru afar þýðingarmiklar fyrir sjá-
varútveginn íslenska og að verkið
er unnið án nokkurra framlaga
frá Islands hálfu hefir stjórnin
hjer lagt fyrir lögreglustjóra, að
heimta ekki nein skipsgjöld þar
sem það kemUr í höfn hjer á landi.
Ennfremur hefir stjórnin veitt
skipinu fullan rjett til þess að
veiða í landhelgi og gera þar at-
huganir.
ar þekk’r engar torfærur og leik^
ur sjer að erfiðustu viðfangsefn-
um, hiín er óvenjulega þróttmikil,
skír éins og sólargeislar og skær
eins og hörpuhljómar. petta var
söngur! Sje nokkur söngur full-
kominn er það söngur frk. Gran-
felt. Hún te'kur meistaratöloim á
öllu. L'st hennar gengur manni
að hjarta og fyllir mann unaði.“
Hanna Granfelt stendur hjer
aðeins stutt við og heldur þyí
ekki nema fáa hljómleika. Má
fullyrða, að þar fái hljómlistar-
vinir góða skemutn.
II
Formaður Fiskifjelags íslands.
MnmMf Dp. Is. Sii
£77. stmfregnit
París, 28. apríl.
Skaðabótamálið.
Sakir mismunandi skilnings hjá
bandamönnum á framkvæmdum
á uppástungum sjerfræðinganefnd-
arinnar, var belgíska stjórnin
frumkvöðull að því, að beinar við-
ræður ættu sjer stað milli forsæt-
isráðherranna. Fyrsti fundurmilli
Thennis og Pomcaré var í gær í
París, og kom eingöngu í Ijós
skoðanamunur um leiðina til að
framkvæma uppástungu sjerfræð-
inganna, en óskiftar skoðanir um
sjálf grundvallaratrið'n, að fram-
kvæma uppástungurnar. Frakk-
neska og belgiska stjórnin eru
sjerstaklega samhuga um að álíta
Um för dr. Schmidt norður í höf
barst sendiherra Dana svolátandi
skeyti fyrir stuttu:
Morgunblöðin flytja dálkalang-
ar gre'nar, með viðtölum við dr.
Johannes Schmidt, fyrir burtför
„Dana“-leiðangursins í dag. Dr.
Schmidt leggur áherslu á, að
Bjarni Sæmundsson hafi veitt
undanförnum rannsóknarferðum
ágæta aðstoð, og hafi þá fengist [
yfirlit yfir rannsóknarefnið, en nú
eigi að athuga einstök atriði þess.
Nýjar. rannsóknir eru þegar byrj-
aðar, þareð „Fylla“ og „Beskytt-
eren“ vinna ýms undirbúnings-
verk. „Dana“ hefir með höndum
Danmerkur hluta af starf'nu en
að auki starfa að rannsóknunum
frönsk herskip, skotska rann-
sóknaskipið „Explorer“ og ef til
vill norska hafrannsóknaskipið
„Armauer Hansen“ og ennfremur'
verði enskir athugendur látnir
— Nú eíftir mánaðamótin er
væntanleg hingað söngkonan
Hanna Granfelt. Er hún finsk að
ætt en hefir sungið víða um lönd
hin síðari árin og meðal annars
haft fast starf við óperuna í Ber-
lín undanfarna vetur og sungið
þar aðalhlutverk. Með henni kem-
ur norskur slaghörpuleikari, frú
Signe Bonnevie viðurkend lista-
kona í sinni grein.
Hanna Granfelt hefir mentast
í söng í pýskalandi og Frakk-
landi. Hefir hún frábæra rödd
og fer óviðjafnanlega vel með
hlutverk sín og er fyrir löngu við-
urkend sem fyrsta flokks óperu-
söngkona. Hún hefir sungið í
söngleikahúsum í Frakklandi og
þó einkum í pýskalandi, við hin
ágætaista orðstír. Einkum syngur
hún lilutverk í söngleikjum Wagn-
ers, en þó jafnframt í söngleik-
um annara tónskálda. Hljómleika
hefir hún haldið víða um lönd
og hlotið mesta lof fyrir.
í þessum mánuði hefir Hanna
Granfelt haldið hljómleika í Lund-
únum. Var hún ein þeirra, sem
ljet til sín heyra á Norðurlanda-
hljómleikunum í Queens Hall í
London í fyrravor, og voru um-
mæli blaðanna um söng hennar
þar ágæt.
Eftirfarandi ummæli norsks
blaðs um hljómleika, sem hún
söng einsöng á, gefa nokkra hug-
mynd um hæfileika þessarar söng-
konu: —
. — „Hún hefir töfrandi rödd
og yfir allri meðferð hennar er
innilegur unaðsblær, sem hrífur
áheyrandann. Leikni hennar í
hinum tveimur aríum, sem hún
söng eftir gamla meistarann Bell-
ini, var frábær.“
Og í öðru blaði segir svo um
sömu hljómleika: „Hrifningin yfir
hinum fagra söng Hönnu Gran-
felt var takmarkalaus. Rödd henn-
Hefði hr. Kristján Bergsson ei|ri
verið formaður Fiskifjelags Fsl„
mundi jeg annáðhvort alls eigi!
hafa svarað hinni „ítarlegu e®
' gagnorðu' ‘ *) skamma.grein ha*e
í Mbl. (15. og 17. þ. m.), eðá
| svarað henni í sama tón og andb*.
t Hefir sú freisting sjaldan legíi!
mjer eins nærri, enda tilefnil
óvenjuvel upp í hendur lagt. Há.
mjer þótti það með öllu ósæiö'i-
legt í alvarlegu og mikilvæg*
málefni. par er það skylda alír»
sæmilegra. manna — og þá fyrst
og fremst þeirra, sem eru 5
ábyrgðarstöðum — að koma frafl*.
með fullum drengskap, ræða opih-
ber mál með alvöru og festu og
fullum rökum, hvort sem metú»
geta átt skoðanasamleið eða eigá.
Að þessu sinni ætla jeg því cigi
að svara hr. Kr. B., heldur fom*.
Fiskifjelags íslands, með þeirti
virðingu og kurteisi, sem stöð»
hans ber. Sjálfur á hr. Kr. B.-
engan snefil tilkalls til hvorugs
þessa, ef dæma á eftir þessafi
„Jómfrúarræðu“ hansíhinu nýja.
embætti. Og aðra viðkynningm
hefi jeg alls enga af honum.
pað er annars furðulegt, hve
margir góðir drengir, er hags-
muna hafa að gæta í því máB,
sem hjer er deilt um, hafa látil
ákafa og hita hverfa sjer svo sýn,
að skyggir algerlega á allam
drengskap og sanngirni, þar setti
einmitt er full þörf á hvort-
tveggja, >ef vel á að rætast ftt
vöndu máli!
i Mjer dettur alls eigi í hug, og
hefi aldrei gert það, að ætla
mjer áð verja lögbrot og yfirgang
j ýmsra norskra síldveiðamanna
hjer við land. Er bæði mjer og
mörgum mætum Norðmönnua
heima fyrir í Noregi fullkunnugt
um það, að síldveiðamenn norskir
hafa farið býsna langt í þeiM
efnum, sumir hverjir, þótt oft
hafi verið me'ð góðri aðstoð Is-
| lendinga. Er hvorugu bót mæl-
andi! Og mun jeg manna. síst
gera það! En jeg krefst samk
rjettlætis og drengskapar gega
norsku þjóð’nni, sem öðrum þjóð-
jum — og eigi síður! pjóðum þeim.
er einnig eiga hjer við land
áræðna lögbrjóta og ófyrirle’tna
— t. d. Englendinga og Pjóð-
verja -— sem þrásinnis hafa geng-
ið svo langt, að lífi og limuít
landsmanna, er hafa vildu hendur
í hári þeirra, hefir verið hætta
búin, og jafnvel orðið mönnunt
*) Lofsamleg ummæli „Morguín-
blaðsins/ ‘ H. Y.