Morgunblaðið - 19.07.1924, Blaðsíða 3

M0RGUNBLABI9
MORGUNBLABIB.
atofnandl: Vllh. Fln»en.
Útgefandt: FJelag I Reykjavlk.
Kltatjörar: Jön KJartanaaon,
Valtýr Stefán»»on.
AuglýslngaBtJört: E. Hafberg.
Skrlfstofa Au»tur»trœti 6.
Slnar. Ritstjörn nr. 498.
Afgr. og bökhald nr. 600.
Auglý»tnga»krlf»t. nr. 700.
HelnaBtmar: J. KJ. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
A»krlftagjald lnnanbœjar og 1 ná-
grennl kr. 2,00 A mánuttt,
tnnanlanda fjœr kr. 2,60.
t lauaasölu 10 aura elnt.
frjálsl. vinstri manna í Noregi.
Fulltrúafundur frjálsl. vinstri-
manna í Noregi kom saman í
Kristjaníu fyrir rúml. mánuði
*íSan.
Á þeim fundi var sú stefnuskrá
«fmörkuð, sem flokkurinn ætlar
að fylgja framvegis í innanlands-
málum. í henni er tekið fram, að
allri .norsku þjóðinni muni nú
vera orðið ljóst, að þeim örðug-
ieikum, sem hún eigi nú við að
stríða, verði ekki rutt úr vegi með
öðru en skýrri, ákveðinni og at-
hafnaríkri stjórnmálastarfsemi.
Eitt fyrsta atriðið sje veruleg
TOnbót á fjárhag landsins, hvaða
ieiðir, sem til þeirra umbóta verði
'valdar. Ennfremur að koma föst-
Um fótum undir atvinnu þjóð-
arínnar, sem nú liggi hart nær í
talda koli.
Allra skýrast er þó tekið til
orða í stefnuskránni, þar sem tal-
að er um afstöðu flokksins og
Þjóðarinnar í heild til kommún-
^Staans í Noregi. Um það atriði
®egir svo, að þjóðin verði að sam-
einast í ákveðnu, skipulagsbundnu
samstarfi, gegn kommúnismanum
öllum „afleggjurum“ hans, í
tvaða stjórnmálaflokk sem sje.
Eu þó skuli það tekið skýrt
fram, að enga óvináttu-öldu sje
sneð því verig að reisa gegn verka-
lýð landsins. Með því að vinna
gegn framgangi kommúnismans
®je verið að vinna fyrir verka-
'öenn. Og verkamennirnir norsku
^igi nú enga heitari ósk, fremur
aðrir borgarar landsins, en þá,
komið sje fullri viðreisn á í
íjármálalífi landsins. En þaS
"Verði því aðeins gert, að óeirða-
«flin sjeu brotin á bak aftur og
ftúlur starfsfriður fáist. pað sje
fcví eitt af allra þýðingarmestu
frlutverkunum í stjórnmálalífi
landsins að stöðva byltingahreyf-
ínguna.
J^tta sannar það, sem oft hefir
verið haldið hjer fram, að flestum
flokkum er það ljóst, hve hættu-
legur 0g eyðileggjandi kommún-
Isminn er, Qg sannar hitt líka,
að flokkarnir eru nú að verða
fiamtaka um að brjóta hann á bak
®ftur, hvaða stefnuskrá sem þeir
nnnars hafa og hvað sem þeir
ikalla sig. Ágreiningsniálin eru
®nörg 0g stefnurnar margar, —
■en um eitt eru allir flokkar sam-
^nála: „að brjóta byltingahreyf-
*nguna ábakaftur,“ einsog tekið
er til orða í stefnuskrá frjáls-
tynda vinstrimanna flokksins.
Líklega hafa menn ekki hjer á
*audi opnað augun nógu rækilega
fyrir því, að hjer verður að
^fjast samskonar barátta og sam-
Ef til vill munu menn segja,
hjer sje þess ehgin þörf. En
^að er misskilningur. Hjer eru nú
nokkrir menn, sem berjast
hlífðarlaust gegn núverandi þjóð-
fjelagsfyrirkomulagi. peir hafa
sýnt sig og verk sín. Yið ættum,
eða þeir flokkar, er nú eru til og
kunna að myndast í framtíðinni,
að fara að dæmi erlendra flokka
í þessu: að reisa svo öflugan
varnarmúr gegn uppivöðslumönn-
um, að þeir vinni ekkert á.
t
l I
I.
22. okt. 1863—21. júní 1924.
pað er langt síðan að Ólafía
Jóhannsdóttir varð þjóðkunn og
góðkunn á landi hjer. Jeg býst
við, að hver fulltíða íslendingur
hafi heyrt hennar getið um og
fyrir aldamótin, og hvert manns-
barn í Reykjavík hafi þekt hana.
Fátæklingar og ógæfuborn gátu
borið um heimsóknir hennar. Gam-
almenni og börn mintust þess, að
'hún hafði stundum tekið af þeim
vatnsfötur í hálku á götum höf-
uðstaðarins og borið þær sjálf;
allflestir fulltíða menn höfðuhlýtt,
á ræður hennar um bindindi,
kvenrjettindi og fleiri áhugamál.
„Hún er mælskasta kona íslands“,
var almannarómur.
v Æskuvinur hennar sagði svo frá
á minningarsamkomu, sem haldin
var nýlega hjer í bæ, til að minn-
ast hennar:
—„Pegar Valhöll var vígð á ping-
völlum, hjeldu ýmsir snjallir
þjóðmálamenn skörulegar ræður,
um þjóðrækni og helgar sögu-
minningar pingvalla, — en eng-
um brá neitt við þær. Svo tók
Ólafía til máls, og áður en hún
lauk ræðu sinni, voru tár í hverju
auga, og datt mjer síst í hug að
gamlir grjótpálar gætu viknað
undir ræðu ungrar stúlku.“
Pjóðræknin var henni samgró-
in frá barnæsku. Hún fæddist á
Mosfelli í Mosfellssveit 22. okt.
1863. Foreldrar hennar voru sjera
Jóhann Benediktsson og kona
hans Ragnheiður Sveinsdóttir. En
10 eða 12 ára gömul fluttist hún
til móðursystur sinnar, porbjarg-
ar Sveinsdóttur ljósmóður íRvík,
þjóðkunnrar dugnaðarkonu, syst-
nr Benedikts Sveinssonar alþing-
ismanns. Heimili porbjargar var
góður skóli fyrir Ólafíu, og mær-
in var námfús. „pegar á æskuár-
um hugsaði hún miklu meira um
ulmenn mál en gerist með ungu
fólki, 0g var hugsjónasál meiri
en menn eru vanir að kynnast",
segir Indriðí Einarsson. — Hún
tók 4. bekkjarpróf við latmuskól-
ann, sem þá var fátítt um konur,
og ljek sjer að því að flytja er-
indi á ensku og Norðurlandamál-
um, enda fór hún, snemma utan.
Hún mun hafa átt drýgstan þátt
í stofnun hins islenska kvenfje-
lags til eflángar rjettindum
kvenna 1894. Varð forstöðukona
Hvíta bandsins, er það var stofn-
að í Reykjavík 1896, gaf út Fram-
sókn um hríð með frú Jarþrúði
Jónsdóttur, vann ágætlega fyrir
bindindi og Goodtemplarafjelagið,
og var svo 'hjálpfús við fátæka, að
fátæklingar elskuðu hana. Einu-
sinni fór hún um hávetur í bind-
indisleiðangur landveg norður, og
flutti þá ræður, sem jafnvel arðu
börnum ógleymanlegar, eins og
Ingibjörg Ólafsson hefir getið um.
Um Canada fór hún fyrir alda-
mótin og flutti bindindiserindi,
sem vöktu mikla athygli. Komu
myndir af henni í íslenskum bún-
ingi í ýmsum þarlendum tímarit-
um; en erfitt áttu þeir ensku með
að átta sig á nafninu. Stóð í einu
tímaritinu að faðir hennar, „sjera
Jóhannsdóttir“, hefði verið merk-
ur klerkur íiti á íslandi.
í utanför sinni kyntist húnýms-
um ágætis trúkonum, og óx við
það virðing hennar fyrir öllu
kristindómsstarfi. Veturinn 1901
til 1902 hjálpaði hún til að stofna
,,Vörðinn“ svo nefnda, eða að-
vörunarliðið, sem skiftist á um að
vara menn við verstu áfengis-
knæpu þessa bæjar, „svínastí-
unni“, og sömuleiðis tók 'hún tölu-
verðan þátt í trúmálastarfinu, og
talaði oft á samkomum þeim, sem
við sjera Friðrik Friðriksson
hjeldum þann vetur í Góðtempl-
arahúsinu. Hún átti enga trúar-
vissu og litla trúarreynslu þá, —
og mörgum árum síðar sagði hún
við mig, að sig furðaði á, að jeg
skyldi hafa beðið sig um að tala
þar. „Sástu ekki hvað stutt jeg
var komin í trúarefnum, og hvað
slíkt starf gat orðið mjér hættu-
legt þess vegna?“
„Jeg var ekkert hræddur við
það, því að jeg vissi að þú varst
enginn hræsnari, mundir hvorki
blekkja sjálfa þig nje aðra með
peim bæjarbúum öllum, er sóttu samsæti það, sem haldið
var fyrir Handelsstandens Sangforening frá Oslo, á Hótel Is-
landi 15. þ. m., kunnum vjer hinar bestu alúðarþakkir fyrir
fjölmenna og góða hluttöku.
Fyrir hönd Norðmanna í Reykjavík.
Aðalræðismaður Norðmanna.
Reykjavík, 18. júlí 1924.
stúlkur í Kría kalla hana mömmu’ Norska stjómin segir af sjer?
sína. Á mánudaginn verður gerð til-
Björgunarstarfið, sem menn raun til samvinnu milli vinstri-
flokksins og hægriflokksins. Ef
enginn árangur verður af þeirri
tilraun, ætlar stjórn Abraham
Berge að segja af sjer, en Mo-
winckel tekur við.
IDlðF
geta kynst í snildarlega skrifaðri
bók hennar, „Aumastar allra“,
var unnið í öruggri trú, og ein-
lægri löngun til að hjálpa vesa-
lingum í samfjelag Krists. Hún
kvaðst ekki hafa verið trúhneigð
að eðlisfari, en sjeð þess svo mörg
ljós dæmi hvernig trúin skapar
fórnfýsi og þrek að lotning hafi
komið í stað hirðuleysis. Seinna
skapaði lotningin þrá, þrá eftir
trúarvissu, og hana eignaðist hún
haustið 1903. Lýsir hún því sjálf
nokkuð í formála bókar sinnar f . , * . .
t- . , 1-, 1Qna I gær var getið um það í ViSi,
„Daglegt ljos , sem kom ut 1908. » ___* ~ , , tt-
.U í , *• a, að Sigurður Sigurðsson fra Vigujr,
Altaf langaði Olafiu „heim tu „ ., , . ,. , ,
& . ” sem er settur bæjarfogeti í Vest-
íslands , og fegm Tarð hön, mannaeyjum, kati í tyrrakvöld
hnn kom hmgaö 1920, þott henm landsama, enskaI t aS 61ð
Jaetti sárt aö he.lsan skyldi ekta ]egun vei5mn fyr!r yestMi E
leyfa henm ferðalog og frekari
framkvæmdir.
handsama togara að veiðum i
landhelgi.
í haust sem leið bilaði heilsan
alveg, og því fór hún um miðjan
vetur til Kristjaníu aftur að leita
því aði segja meira en þú hafðir sjer lækninga..
sjálf reynt“, svaraði jeg. Það er ekki of mælt, að æði-
Ekkert man jeg úr ræðum okk- margir telja minningarnar um
ar þann vetur, nema niðurlagsorð. Ólafíu með dýrgripum síhurn.
einnar ræðu Ólafíu, er einmitt J Hreinskilnin, ástúðin, fómfýsin og
sýna glögt, að hún var „enginn trúarþrekið, varð flestum ógleym-
hræsnari1 ‘: anlegt, sem kyntust henni.
„Jeg hefi beðið annan mann að
Morgunbl. hefir fengið nokkrh
ítarlegri frásögn um atburð þenna >
en frá er skýrt í Vísi.
Eyjamenn hafa þóst illa leiknlr
af togurum undanfarið, og var
því úr, að safnað var völdu liði
í Eyjum og fóru 40 menn á tveim
mótorbátum, undir förystu Sig-
urðar, á vettvang kl. 7 á fimtu-
dagskvöld.
Bátamir lögðust undir Ásey, og
sáu menn þaðan til tveggja tog-
ara að veiðum. Með því að miða
mælti hún, „og jeg skal segja (ckki að jeg skilaði einhverju til
lti
jeg hún: „pú mátt segja þeim, að;
ykkur af hverju það er. Jeg er rina hennar fjær og nær, mælti
svo stutt komin sjálf,
pegar jeg kvaddi hana í hinsta
enda þessa samkomu með hæn“, sinn spurði hvort hún vildi|á skipin var „en„iðr úr
um að annar þeirra væri langt
innan við landhelgislínu. Fór þ6
annar mótorbáturinn rakleitt að
treysti mjer ekki til að biðja í jeg segi með dr. Carey: „Jeg «jtogaraniun j,eim> og fór þar Sig-
annara áheyrn. Jeg fann átakan- j syndari, frelsuð af náð. Ðrottmn j urðnr meg hálft liðið gn hinn
lega til þess í dag. Jeg kom til hefir fundið mig, og jeg hefi. báturinn lagðist nndir bergið viB
tveggja sjúklinga skömmu áður fundið hann“. ^ _ |eyna Brandj og ætlaði að bíða
en jeg kom hingað, og jeg fann' Jarðarfor Olafm Johannsdóttnr þ&r átekta> gignrður var 4 yu
vel, að það besta sem jeg gat hefst kh 1 1 dómkirkjnnm í dag. •
gjört fyrir þá, var, að krjúpa við
rúm þeirra og flytja bæn; en jeg;
treysti mjer ekki til þess. Biðjið
fyrir mjer, þið, sem lengra eru
Jóhannsdóttnr •
í
Nokkrir vinir hinnar látnn flytja
kveðjuorð við gröfina.
Sigurbjöm Á. Gíslason.
komin, að jeg eignist næga
djörfung í þessu efni“.
Veturinn eftir stundaði Ólafía
porbjörgu fóstru sína í langri og
strangri banalegu hennar, og of-
bauð þá svo kröftum sínum, að
hún lagðist sjálf hættulega. Um
vorið 1903 fór hún utan, til að
starfa fyrir Hvítabandið í Nor-
egi, en hún var hvergi nærri orð-
in fullfrísk, og fór alveg með
heilsu sína um sumarið á sífeldum
ferðalögum. Lá hún vetrarlangt í
prándheimi við dauðans dyr, og
náði aldrei fullri heilsu upp frá
því. Læknarnir rjeðu henni alveg
frá íslandsför, því svo var hún
sjóveik, er hiin tók að hressast,
að, að hálfrar stundar sjóferð
nesja á milli í Noregi, kostaði
hana stundum vikulegu.
En iðjuleysi var henni ekki að
skapi. Og undireins og kraftar
leyfðu fór hún til Kristjaníu,
rjetti þeim hjálparhönd, sem aðrir
smáðu, og var ulm leið „útvörður
íslenskrar menningar,“ allir ís-
lenskir ferðamenn velkomnir á
heimili liennar, og hún sem móð-
um bátsins við 3. mann, er hann
rendi að togaranum, svo BretinJ*
gat ekki átt von á neinum aðsúg
frá þeirri kænu, en hinir ménn-
irnir, sem á bátnum voru, höfðu
allir troðið sjer undir þiljur. En
í sömu svifum og báturinn kemur
að skipshliðinni, spretta þeir allir
upp og fara um borð í togarann,
nema stýrimaður bátsins.
Sneri Sigurður sjer þegar að
skipstjóra og lýsti hann tekinn
fastan. pótti þar bera vel í veiði,
þar sem skipstjóri þessi er róm-
aður lögbrjótur, þektastur undir
viðurnefninu Snói.
Kom svo mikið fát á þá, Bret-
, ,,, * -. - , „ ana’ ^eir komu hvorki að vörn
kilogr. með aðferð hans, er /0 . f
. „ , , u - inJe vífilengjum, og var togaran-
miljomr gullmarka, og hefir þessi______ . .
orcl acra í
komið um miðnætti.
£rt. simftegrtir
Khöfn, 18. júlí. FB.
Gullgerð í Berlin.
pað þykir fuUsannað, að pró-
fessor Miethe í Berlin hafi tekist
að framleiða gull úr kvikasilfri.
Kostnaður við að framleiða eitt
, , Vsa^u^Í11111 Siglt inn til Eyja og þangaS
uppgotvun þvi enga fjárhagslega v_ítt_
þýðingu, en hins vegar stórkost-
lega vísindalega þýðingu fyrir
atomrannsóknirnar.
I
s
Bannlögin í Noregi.
í norska þinginu hafa farið
fram harðar umræður um bann-
frumvarp Berge-stjórnarinnar. —
Var frumvarpið felt í óðalsþing-
inu á miðvikudaginn með 63 at-
kvæðum vinstrimanna og kom-
í gær var hann dæmdur í 10
þús. gullkróna sekt. en það ef
19,577 kr„ og afli og veiðarf. gert
upptækt, en veiðin var mikil, því
togarinn var aðeins ófaricu heim
á leið fullur fiskjar.
Eru Vestmanneyingar hinir S-
nægðustu yfir för þessari og ef
viðbúið að þeir kunni því miðuf,
ef Sigurður fær eigi að staðnæm-
, . , . (ast í embættinu þar, og það verði
munista gegn 49 atkvæðum hægn- .... o. _______
,, . oðrum veitt, ems °g heyrst hef:rr
maxma og róttækra, ásamt nokk-(
urra manna úr bændaflokknum.
ir íslensks námsfólks þar í bæ.|Búiat er við því, að úrslitin verði
Sumarið 1914 heyrði jeg íslenskarjá líka leið í lagþinginu.
að þeim sje ætlaður Kristjáa
Linnet til frambúðar.