Morgunblaðið - 24.07.1924, Blaðsíða 3

M ORGUNBL AÐIÐ
MORGUNBLABIB.
Stofnancll: Vllh. Finien.
Otgrefandl: FJelagr I Reykjavlk.
Rlt«tJ6rar: Jðn KJartan»»on,
Valtýr Stefánaaon.
Auglýslngastjðrl: E. Hafberr.
Skrifstofa Au»tur»trœtl 6.
Sfmar. Rltstjörn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr.
Auglý»lnga»krlf»t. nr. 700.
Heimaslmar: J. KJ- nr-
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
iskrlftagjald lnnanbæjar og I ná-
grenni kr. 2,00 & m&nubl,
lnnanland* fjær kr. 2,50.
f lausasölu 10 aura elnt.
600.
hún er, krónan að kanpgetn. Sama
hve eftirspurð vara hún er.
pví skyldi Halldór ekki skrifa
verSlag á kjöti og ull á hæjarþilið
á Torfastöðum — og freista hvert
verðið á afurðum hans hækk-
aði ekki?
Bankarnir ráða genginu, segir
Halldór, og auðvelt er fyrir þá
að hækka það. Halldór trúir þessu
enn í dag. Mikið skelfing má
maðurinn iða í skinninu, til þess
að koma þessum miklu umbótum
sínum í framkvæmd.
Bigi alls fyrir -löngu töpuðu
dönsku hankarnir nokkrum tugum
miljóna, á nokkrum vikum, við
------ 'tilraun, til þess að stöðva geng-
í vetur bar á því, að einn þing- isfallið.
maður í Framsóknarflokknum, j pýskalandi er alt framtak
Halldór Stefánsson, var sjerlega hálflamað og stóriðja í rústum —
laus við það, að hafa hugmynd efnahagur þjóðarinnar í örtröð
nm meginatriði gengismálsins. fyrir gengishrun. Bankarnir í
Jafnframt sýndi hann framúrskar- pýgkalandi töpuðu 50—75% af
andi viðleitni til þess að skifta eigum sínum við hrunið. Og enn
sjer af málinu. Hann samdi frum- s;tUr Halldór norður í Múlasýslu
varp um gengisskráningu, þar sem og kippir ekki í taumana.
var gert ráð fyrir, að skráning á Hvílík verkefni fyrir mann eins
gengi krónunnar skyldi hætt, er og Halldór, sem hefir fundið ráð
ihún var komin niður fyrir hálf- t;i að stöðva gengishrun, með því
virði gullverðs. að krota tölur upp á vegg.
Petta átti að vera til þess að Ekki að spyrja að Lundúnaráð-
hækka gengi hennar. stefnunni núna — þar mundi
Ef krónan erí49%, þá má eng- manni eins og Halldór verða tekið
inn vita hvers virði hún er; þá tyeiin höndum.
verður að halda því leyndu, þá á } Tímanum nú seinast, skrifar
að afnema þenna gjaldmiðil sem Halldór svo langa grein um þetta
mest í viðskiftum, og maður, sem mál) og sv0 mikla v;tleysUj ,að
þarf rúgmjöl erlendis, má ekki þag þarf natinn mann og þolin-
hafá annað til að borga með, máðan, til þess að sjá fram úr,
en vörur; síld, sjóvetlingá, salt- að koma tölu á vitleysurnar.
kjöt, sem óvíst er, hve mjög mjöl En þetta gáti alt saman lagast,
kaupmenn vanhagar um. ef Tíma-Tryggvi sýndi Halldóri
Með því að nema krónuna úr svo mikla umhyggju, að prenta
Tiðskiftum manna, hækkar gengi ekkert eftir hann — og Halldór
hennar, segir Halldór bóndi á Væri lifandi vitund námfúsari.
Torfastöðum í Norður-Múlasýslu. .
I vetur tókum vjer þessum til- ' x
lögum hans eins og barnalegu
hjii'i. 0g það enda þótt þingmaður ppt
ftti; 1 hlut, sem samdi frumvarp-
ið. Maður er farinn að venjasr. _ ~~
si o margskonar frumvörpum a£ Lundúnaráðstefnan.
>ví tægi, síðan HHflumenni settist Khöfn ^3- jólí-.FB-
•á þingbekkinn. j Alvarlegir erfiðleikar hafa nú
pað hafa svq margir vaðið reyk komið fram a ráðstefnunni í Lon-
í gengismáli á undan honum — don' Hafa fulltr,mr banka og fje-
menn, sem hafa haft betri aðstöðu sýslumanna, sem ætlað var að
til þess að fylgja því máli, held- taka Þatt 1 lánveitingunni til
Tir en gert verður austur í Vopna- P.í'iðverja einróma látið í ljós, að
firði. það sje ekki nægileg trygging fyr-
Vjer litum svo 4, að maðurinn ir ianinu, að einn Bandarikjamað-
■eemdi frumvarp sitt í bestu mein- nr 'hætist við í skaðabótanefndina,
ingn — en ætluðumst jafnframt Því Samt sem aðnr síe enSin
tii þess, að hann yrði sjer út um try£Smg fyrir, að ekki verði vil-
iræðslu í einföldustu atriðum hallur meirihluti í nefndinni.
Sengismálsins. I Ennþá alvarlegri er þó önnur
Nú virðist svo sem það ætli að krafa, sem væntanlegir lánveit-
farast fyrir hjá þessum þingmanni. ,endur hafa komi fram með, sem sje
Pað hafa þekst menn, sem hafa'.su’.að keir gera það að skilyrði
halúið, að þeir gleyptu öll ver-.fynr lánveitmgunni, að engar
aldarfræðij er þeir settnst á þíng- ákvarðamr, sem heimili einstökum
hekki -- 0g gætu leiðbeint lýðn_' aðiljum að hafa frjálsar hendur
nm yfir hverskyns torfærur.! í?aSnvart Byskalanði’ í ýmsum
Virðist nú bóla á þ,esSum misskiln- nánar tilteknnm atriðum, sjeu
3ngi hjá 1. þingmanni N.-Mýlinga. |gerðar- En fyrsta nefnd> er skilað
Bankarnir ráða gengi krónunn- ihefir aliti sinn Tiðvíkjandi van-
rækslum pjóðverja í skaðabóta-
málinu, gerir einmitt ráð fyrir, að
þetta sje leyft.
Tilraun til þess að reyua að ná
samkomulagi við fulltrúa lánveit-
endanna hefir ennþá orðið árang-
urslaus.
Símað er frá Berlín, að pjóð-
verjar gleðjist yfir erfiðleikum
þeim, sem fundurinn á við að
stríða. Óska þeir ekki þátttöku,
°g segjast aðeins munu undir-
skrifa sjerfræðingatillögurnar, ef
þeim verði leyft að taka þátt í
umræðum um málin.
Innlendar ffrjeftir.
Eiðaskóli. Annað kennaraem-
bættið þar er laust og er umsókn-
arfrestur til ágústloka. Launin
eru samkvæmt 26. gr. launalag-
anna frá 1919, og húsnæði eftir
því, sem húsrúm skólans leyfir.
Kenslugreinar kennaraþessa verða
sennilega náttúrufræði og nátt-
úrusaga, landafræði, fjelagsfræði,
danska og söngur. FB.
Flutningur þingstaðar. Stjórn-
arráðið hefir samkvæmt beiðni
hreppsnefndarinnar í Hrafnagils-
hreppi samþykt, að þingstaður
hreppsins verði fluttur frá Grund
að Hrafnagili.
sjer suðurhöfin og senda þangað. Hefir mikið verið um mál þetta
tvö rannsóknaskip í vetur. En rætt og ritað, bæði frá hernaðar-
Norðmenn hafa tekið að sjer norð-
urhöfin, milli Noregs og Ameríku
og nú er „Michael Sars“ kominn
hingað og byrjaður á sínu starfi.
— Hvernig er rannsóknarað-
ferðin?
— Hún er í stuttu máli sú, að
geta merkt sem flesta hvali. Ef
þeir veiðast aftur er hægt að
komast að ýmsu. Maður veit um
staðinn, .sem hvalur með ákveðnu
merki er merktur á, og maður veit
um drápsstaðinn, en af því má
svo vita ferðalag hvalsins. Enn-
fremur er ýmislegt rannsakað
hvað snertir hitastig sjávarins og
reynt að komast fyTÍr hreyfingar
hvalsins úr einum stað í annan
og ástæðurnar til þeirra. En það
Siglufirði 23. júlí. FB.
Stormasamt hefir verið útifyrir
síðasta sólarliringinn og tiltölulega1 yrði sennilega of langt mál að fara
fá skip því farið út. Afli hjá ítarlega út í þá sálma í þetta sinn.
þeim, sem inn hafa komið hefir' — Hvaða aðferð er höfð til þess
verið lítill. að merkja hvalina?
— Hún er ofur einföld. Merk-
ingu er skotið á þá úr dálítilli
byssu og festist það í pörunni,
gengur mátulega langt til þess að
FRÁ DANMÖRKU.
Bvík 22. júlí. FB ekki síe bætta á, að það losni
Hinn 21. þ, m. var fundur hald- aftur-
inn í þjóðbankanum danska útaf — Hve langt er síðan þjer fór-
vandræðum Diskonto- og Revis- uð frá Noregi?
ionsbanken.Yoru þar saman komn- — Tvær vikur. Yið höfum ver-
ir fulltrúar stórbankanna til þess ið bjer á svæðunum fyrir norðan
að ræða um frumvarp til fyrir- Færeyjar — lengst af við svo
komulags á skuldajöfnuði bank- kallað „Bottlenosefelt" og merkt
ans og um frnmv. um veðsetningu Þar hvali. par var mikið af þeim
á innlánsfje bankans (?), ef til °S vi® merktum stundum 12 á
vill einnig útgáfu nýrra laga, til; ðaS- Hjer fyrir sunnan Vest-
þess að komist verðj. hjá gjald- 'mannaeyjar sáum við einnig ara-
þroti og skuldajöfnuðurinn geti grúa af hvölum; daginn sem við
farið eftir. ákveðnum reglum. Var vorum þar, var ágætt veður og
jafnvel búist við að nefnd lög við sáum stundum marga stróka í
kæmu út samdægurs, undirskrifuð cinu- En frá Vestmannaeyjum og
er-
ar, seg.ir Halldór.
Peir ráða því, hve mikið af
lendum gjaldeyri fæst fyrir ís-
iensku krónuna. peim er auðvelt
að hækka' gengið. Framleiðsla,
Terðlag og atvinnulíf í landinu
kemur þar ekki til greina. —
Eftirspurn efáir krónunni ekki
^eldur. Kaupgeta hennar innan-
lands ekki heldur. Ekkert þessa
hefir á hrif á gengið — að sögn
Ealldórs.
Bankastjórarnir skrifa gexigið
UPP á vegg. pað gildir. pað er
arleikur. Gama hvers virði
af konungi.
Michael Sans.
Viðtal við próf. Johan Hjort.
_ hingað sáum við færri. pó var
áreiðanlega nóg af þeim, en sjór-
j inn var úfinn og þá er altaf
verra að sjá.
— Og hvert haldið þjer næst?
— - Til • vesturstrandar Græn-
lands. par er sagt óvenjumikið
um hval í ár, svo að jeg býst við
Norska haf- og fiskirannsókna- að þm- verði mikið að merkja.
skipið „Michael Sars kom hing- y;g bíðum hjer þangað til „Mer-
að í fyrradag á leið vestur í Baff- cár“ kemur á mánudaginn til þess
insflóa. Verkefni jteiðangurs þess, að geta fært hvalveiðurunum nýj-
sem skipið er nú í, er sá að kynn- an pást að heiman. pað er sægur
ast dvalarstöðum hvalsins í norð-' f þeim við yestur-Grænland í
urhöfum. ^ isumar. Geri jeg ráð fyrir, að við
Morgbl. hefir átt tal við f°r-'verðum 7—8 vikur í ferðalaginu
ingja fararinnar, sem er hinn. aliSj eftir að við förum hjeðan.
frægi fiskifræðingur dr. Johanj j;Michael Sars“ er hið vandað-
Hjort, fyrverandi fiskiveiðastjori ;sta skip. par er fullkomin rann-
Lorðmanna. Er hann einn af, sóknarstofa um borð og margir
kunnustu mönnum núlifandi fyrir' vísindamenn vinnandi. Talið berst
hafrannsóknir og fiskirannqóknir að skipinu og vjer spyrjum pró-
og mun hafa lagt meiri og betri fessorinn hvort hann sje þar for-
skerf til allra þeirra mála, sem'ingi að staðaldri.
varða fiskiveiðar Norðmanna áj _ Nei> jeg skrapp aðeins þessa
einn eða annan hatt, en nokkur ferð. En jeg er gamalkunnugur
maður annar.
— Hver er tilgangur þessarar
farar ?
— Michael Sars hefir undanfar-
ið fengist við fiskirannsóknir og
hafrannsóknir. Nú eru það ekki
fiskarnir, sem við eigum erindi
við, heldur hvalirnir. Eins og yður
mun kunnugt stunda Norðmenn
hvalveiðar af miklu kappi bæði
í Norðurhöfum og Suðurhöfum.
Bretar eru og mikil hvalveiðaþjóð.
En allmikið brestur á þekkingu
manna að því er snertir lifnað-
arhattu þessara dýra, hvar þeir
halda sig á vissum árstíðum og
aldurstigi og því um líkt. Bretar
og Norðmenn hafa því afráðið að
hefja rannsókn á þessu og gera út
leiðangur, er vinni í samráði hvor
við annan. Bretar hafa tekið að
hjer um 'borð frá fyrri tíð.
— Pjer hafið verið hjer á ís-
landi fyr.
— Ekki get jeg neitað því. Jeg
kom hingað í fyrsta sinn fyrir 24
árum og næstu árin á eftir hjet
að jeg væri keimagangur hjerna.
En mikið hefir Reykjavík breyst
síðan. Hún er orðin nýr bær og
ber þess órækan vott, að íslend-
ingar eru á hröðum framfaravegi.
legu og pólitísku sjónarmiði.
Ekki verður því neitað, að svo
lítur út, sem undir niðri ráði
hvatir, er reynt er að fara leynt
með. Vinátta milli Japana og
Breta hefir lengi verið mikil. peir
hafa verið bandalagsþjóðir og
hvorki Englendingar eða Japanar
munu hafa búist við, að það
mundi breytast verulega á næstu
árum. En nýlendumenn breskir,
íbúarnir á Nýja Sjálandi og í
Ástralíu, sem hafa það altaf efst
á dagskrá, að lönd þeirra verði
áfram lönd hvítra manna ,líta
nokkuð öðrum augum á þetta alt
saman. peir óttast flotaveldi og
ágang Japana og þeir vilja, að-
flotavald Breta verði sem allra
mest í Asíu. Japanar hafa líka
verið að smáteygja sig suður á
bóginn. peir hafa eignast hvem
smáeyjaklasann á fætur öðrum,
langt suður eftir. Japan er afar-
þjettbýlt land, svo þjettbýlt, að
vandræði eru að. Eitthvað verður
að gera við fólkið. Til Kalifor-
níu, Nýja Sjálands og Ástralíu,
vildu Japanar helst fara og nema
lönd. En þessi lönd eru þeim nú
lokuð.
Allur er varinn góður, hugsa
Nýja Sjálandsmenn og Ástralíu-
búar; við erum fámennir, á móts
við Japana. pað er skylda Breta-
veldis að sjá svo um að við get-
um verið öruggir. Og þeir heimta
nýjar flotastöðvar, svo þeir sjeu
eigi óviðhúnir, verði á þá ráðist.
Tillögur breska flotamálaráðu-
neytisins eiga vafalaust rðt sína
að rekja til bendinga frá Ástral-
íubúum og Nýja Sjálandsmönn-
um. peir tímar eru komnir, að
England verður að taka fult til-
lit til nýlendanna. Og að því hef-
ir rekið, að þeir hafa opnað augu
sín fyrir því, að þó alt sje í sátt
og samlyndi við Japana nú, þá
skipast oft veður í lofti á skammri
stundu< Japanar hafa auðvitað
tekið öllum þessum bollalegging-
um afarilla, og hefir geysimikið
um þetta mál verið rætt í Japan.
En það vaiJ Jellicoe lávarður, sem
kom verulegum skrið á þetta mál
árið 1920.
Ferðaðist hann þá víða um ný-
lendurnar, og í skýrslu sinni til
flotamálaráðuneytisins stakk hann
upp á því, að Singapore yrði gerð
að miðstöð fyrir breska flotann í
Asíuhöfum. Konservativar í Eng-
landi hafa unnið að framgangi
þessa mals; liberalar hafa verið
tvískiftir, og verkamenn óskiftir
á móti. Eins og kunnugt er ætlar
Mac Donald, núverandi forsætis-
ráðherra Englands, alls ekki að
beita sjer fvrir þessu máli, og
verður fráleitt neitt gert í því í
hans tíð. Málið verður þó vafa-
laust mikið rætt áfram, og senni-
11
legast er, að fyr eða síðar verði
stöðin gerð.
Á 'Singapore er um ágætan stað
að ræða fyrir flotastöð. paðan er
tiltölulega skamt á allar skipa-
leiðir um kínverska hafið, og
skamt er á leiðir, sem meginþorri
skipa þeirra, er kljúfa höfinmilli
Kína og Evrópu, fara um. Og ekki
er ýkjalangt til Formosa-eyjar,
en þar eiga . Japanar flotastöð.
Singapore hefir verið kallaður
lykill Evrópu að Austur-Asíu.
Eins og kunnugt er, hafa Bret- f „Fimmvelda-samningnum“ er
ar alllengi haft í huga að gera gerður var í Washington, um tak-
flotastöð mikla á Singapore í Ásíu. mörkun vígbúnaðar á sjó, er svo
fyrirhugaða.