Morgunblaðið - 25.10.1924, Qupperneq 3

MGRGUNBL A9I§

MGRGUNBLASIi.
GtoínanrU: Vllh. Finnon.
Útgeíandi: PjelaK i Beykjaviíc.
rtitsíjórar: J6n K.jartanason,
Valtýr Stefé.nsaon.
inglýBlnKastjórl: E. Hafborsr.
Skrifstofa Auoturstrfeti 5.
Simar. B.itstj6rn nr. 498.
Afer. og bókhald nr. 5C0.
AU(ílý*ingr,»krif»t. nr. 700.
ijfeiraaaimar: J. KJ. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
í' nkriftagjald innanbœjar og I ná-
grenni kr. 2 00 0 iiaAnuSi,
xnnanlands fjse. kr. £,5Ö.
< lausasölu 10 aura eint.
Ofs biððín.
pegar eitthvert mál er á döf-
inni, sem það opiubera á sókn
á, hefir það oft viljað svo v'íð
brenna hjá sumum blöðum, þegar
þau segja frá því máli, að þaa
gera engan greinarmun á því,
hvort það er glæpamál eða ein-
ungis lögreglumál, sem er á ferð-
inni. pað opinbera á sókn beggj i
þessara mála, en engu að síður
ér munur þeirra mjög- mi'kill. pó
ónunurinn sjái'st ekki verulega á
málsmeðferðinni sjálfri, svo ókunn-
ugir verða bans því lít'ð eða alls
-lékki varir, þá ’er munur þessara
afbrota ákaflega mikill, sem aðal-
iega kemur fram á manni þeim,
sem að sölc er bafður þ. e. í
mismun refsingarinnar, sem lögð er
við afbrotinu.
pað er flestum Ijóst, bve viður-1
blutamikið það venjulega er fyrir
jþjóð'fjelagið, að glæpur er fram-j
inn. Ríkisváldið hef ú líka sett i
«tröng viðurlög við slíkum verk-
um, með almennum hegningarlög-
um. Og þeir sem kummgir eru'
þeim lögum vita, að hegningarlög-
in 'leg^ja oft refsingu v:'ð athöfn-
wm manna, þótt enginn ghepur
hafi komið fram við athöfuina..
pau refsa fyrir tilraim til afbrota.
Einnig leggj-a þau refsingu við
margskonar hlutdeild í afbroti. Af
því leiðfr, að hegningarlögin
leggja oft viðurlög, refsingu, við
verki, enda þótt hinn eiginlegi
glæpur, ,sem afbrotamaðurinn ætl-
aðist til að yrð? drýgður, verði
"lekki drýgður — komi ekki fram.
Aftur á móti 'krefja þau oftast
ál veðinna ,,subjektivra“ skilyrða
(ásetnings, vítaverðs hirðnleysis o.
þ.u.l.), til þess að hægt sje að refsa.
Hin ströngu ákVæði hegningarl.
«ru sett vegna þ'ess, að f 1 est af-
brot, sem hegn'togariögin fjalla
um, þau eru alvarslegs eðlis og
mikils varðandi fyrir einstakling-
ana og þjóðfjelagið sem heild.
Alt öðru máli gegnir með lög-
reglubrotin. Venjulega eru þ&u
smávægi'leg og ekki eins alvarlegs
eðlis eins og glæpir. pó eru vitan-
lega til lögregluhrot, sem eru mik-
ils varðand’, fyrir þ.jóðfjelagið og
einstaklinga þess. En þau eru und-
antekróig í þeim aragrúa af lög-
reglubrotum, sem til eru. Ríkis-
valdið tekur þess vegna ekki nærri
eins hart á lögreglnbrotum eins og
glæpnm. Lögreglubrotið verður að
vera, fúllkomnað, til 'þess að hægt
sje að refsa fyn'r það. Af því
leiðir, að ekki verður refsað fyrir
tilraun til lögregluhrots, á sama
hátt og refsað er fyrir tilraun til
glæps. Einnig er ekki refsað fyr;V
hlutdeild í lögreglubroti, á sama
hátt og refsað er fyrir hlutdeild í
glæp. En „subjektivra' ‘ skilyrða
er hinsvegar ekki krafist á sama
hátt og við glæpi. Á þessu sjest
hijin mikli munur, sem er á þess-
um tveim flokkum afbrota, en(!:ú
þótt það opinbera. eigi sókn þeirra
heggja. ;
pessa mikla munar sem er á
þessum tveim flokkum afbrota,
gæta sum blöðiu e’kki, þegar þau
skýra frá 'afbrotunum. Venjulega
er skrifað á þann veg um afbrotið,
eins og um glæp sje að ræða, enda
þótt lögreglubrot sje. Menn fá
með þessu alveg ranga hugmynd
um gamg og meðferð þessara mála-
flokka, hvors um sig. En það er
skaðlegt. Við það myndar almenn-
ingur sjer rangar skoðanir, og get-
sakir um þá menn, isem ríkisvaldið
hefir falið að gæta laga og reglna.
pessir nienn fá „glósur“ oghnýfil-
yrði frá blöðmnum, sem segja að
þeir gæti 'slælega. laganna, komi
fram refsingu aðeins móti sumum
af þeiim seku, en láti aðra sleppa
o. s. frv. En þessi ámæli eru röng
og bygð á misskilnmgi, sem oft
stafar af því, að þessúm tveim
málaflokkum, sakamálum og lög-
reglumálum, er ruglað saman. Og
það er von að almenningur rugli
þessum málum saman, þegair blöð-
in gera það. Blöðin æt.tu framveg-
is að temja sjer að gera grenar-
mun á þessum tveim málaflokkum,
þegar þau skýra almenoipgi frá
afbroti sem framið hefir verið,
og mundi almenningur þá fá rjett-
af skýrslu af gangi málanna, en
vant er að láta honum í tje.
Erí. símfregair
Kliöfn, 24. okt. FB.
Úi'slit kosninganna í Noregi.
Símað er frá Kristjaníu: Úr-
slit stórþin'gskosninganna eru
þessi: Hægrimenn hafa femg-
ið 54 þingsæti, en 'höfðu
áður 57, vinstrimenn 34, enhöfðu
áður 39; gerbótamenn f engu
2 þimgsæti, bændaflokkurinn 22,
jaifnaðartnannaflokkurhm 9, norski
ve r k amiannaf 1 okkurinn 23, kom-
múnistar 6. Bændaflokkurinn 'hef-
if unnið '5 þingsæti, en verka-
mannaflokkamir 3 unnið eitt, —
Breyting hefir því í raiun og veru
orðið mjög lítil á flokkaskipun-
inui, nema sú, að vinstri-jafnaðar-
menn fylgisnianns sovjetstjórnar-
iimar hafa beðið mitóinn. ósigur.
Um áhrif kosninganna á stjórn-
arskifti er alt mjöjg í óvissu. —
V'nstrimaimastjóm Movinekel ætl-
ar að fara með völdin þangað til
í janúar, en þá er jafnvel talið
lík'legt, að hægrimenn og hinn
hægfara hændaflokkur gangi í
bandalag og steypi henni.
og bolsjevikkar 38. En þingmenn
eru samtals 150.
Flokk'askiftingin á síðasta.þingi
var þannig, að hægrimienn voru
57, vinstrimenn 39, bolsjevikkar
29, ja.fnalðamtenn 7 og bændafl.
17. —
Svo sem kummgt er, mynduðu
vinstrimenn stjórn síðast með að-
stoð bolsjevikka og jafnaðar-
nianna. peir höfðu þá til samans
75 atkvaiði í þinginú, en urðu að
taka við stjórn.'nni, þareð hægri-
mannastjórnin neitaði að fara með
völd eftir að frv. þeirra um af-
n'ám áfegisbanns'ns hafði verið
felt. Núverandi stjórn héfir engan
meirihluta í sjáífu sjer. En bann-
frumvarpið gátnl þeir hæglega
felt, þar sem nökkrir menn úr
bæn daf 1 okknum, sem ékki hefir
bannmálið á stefnuskrá sinn:,
sameinuðust þeim í atkvæða-
greiðslunni gegn afnámi banns-
ins.
Við kosningar þær, sem nú eru
afstaðnar, missir istjóm’n eitt. sæti
á þingi. Hún styðst nú við 74 at-
kvæði, en áður við 75.
Eitt af því, sem hægrimenn á-
líta nauðsynlegt til þess að rjetta
við fjárhia.g Norðmanna, er, að af-
nema bannið og koma á rík s-
einkasölu á áfengi. Með því mundi
ríkissjóður fá mn 30 miljónir
kr. árlega í tekjur, og ennfremur
mundi sparast margar miljónir,
sem nú fara í löggæslu og ann-
að, til þess að hindra smyglun,
sem þó vitanlega aldrei tekst. —
Vínsmygiun er, svo sem aliir vita,
afsikapleg þar í landi. En þar sem
ganga má að því vísu, að nokkrir
menn úr bændafl. muni enn á , ý
greiða atkvæði gegn afnámi
b'annsóns, e'f slíkt frumvarp yrði
borið fram, þá má telja mjög svo
ólíklegt að þetta geri út um af-
drif sitjórnarinnar.
Én vitanlega geta eínhver þau
mál komið' upp, þá er þing kemur
samam í vetur, sem ,géra það að
v'erkum, að Mowinchel verði að
láta af völduim.
Viðtal við Pál ísólfsson.
Símskeyti, er birtist hjer í
blaðinu í dag, hermir, að úrslit
þinlgkosninganna í Noregi hafi
orðið á þann veig, að hœgriimenn
hafi komið að 54 mönnum, vinstri-
menn 34, gerbótamenn 2, bænda-
flokkúrinn 22 og jafnaðarmenn
Páll ísólfsson fór í 'gær áleiðis til
Parísar. pangað hafa margir góðir
íslendmgar leitað sjler til upp-
byggingar úr fámenninu út á ís-
landi — alt frá því að Sæmundur
gekk í Svartask'óla.
Morgunblaðið hafð: ta! af Páli
til þess, að R'eykVíkingum gæfist
kostur á, að heyra eittihvað um
það, með hvaða hug hann l'egði
á stað hjier að heiman.
Víkjum vjer talinu að því,
hvaða. orsákir hann telji vera fyr
ir því, að aðsókn 'er rjenandi hjer
i bænum að hljómlei'kum öllum -
þó Páll geti ekki kværtað yfir að-
sókninni í Dómkvtrkjunni á dög-
unum, þegar því nær hvert sæti
var skipað.
En hvað nm, það, aðsókn að
hljómleikum ihefir farið minkandi.
Allir muna aðsóknina að söng og
spili Pjeturs og Haraldar hjer á
árunum, er þeir gátu í heila viku
fylt hús með áheyrendum.
Aðsókn til þeirra. var fremur
dau'f í isíðústu skiftin, sem þe:‘r
voru hjier, og ætti það þó ékki
að fæla mtenn frá listam‘önnunum
að þeim fer fram og þeir komast
lengi-a. á listabrautinni.
Hverjar telj ð þj'er orsakir til
deyfðarinnar, spyrju'm við Pál
Menn hafa verið með ým^ar
getgátur, segir Páll. Surnir kenna
því um, að hljómleikum hafi
fjölgað hjer svo mikið. Áður hafi
verið hægðarleikur að sækja þá
fáu, sem hjer voru.
AðrJr kenna peningaleysi um.
En eikki er því að dreófa, þeg-
ar auglýstar eru hlutaveltur, þá
komast ekki allir að er vilja. par
ausa menn út peningum. En fyrir
hvað ?
pá er enn eitt; að nýjungagimi
hafi aðallega laðað menn til
hljómleikanna hjer áður. Nú sje
hún horfin, og þá fæ'kki áheyr-
endunum.
Hverja teljið þjer vera. aðal-
orsökina? *
Afturförina í aðsókn, tel jeg
stafa af fiamför hjá almenningi
þó undárl'egt sje, segir Páll. Með-
an hljómleikar voru hjer fátíðir,
hlustuðu allir á alt og gerðu sjer
enga. grein fyrir hvað best var og
hvað. var lakara.
En er frarn í sótti og meira
varð hjer um góð'a hljómlist fóru
menn að stinga sa'mian nef jum um
það, að þei.r ættu erfitt eða jafn-
vel ómögulegt með aið skilja hin
orfiðuðu v'iðfangsefni, isem farið
væri með. pað tel jeg ótvíræða
framför hjá mönnum,- er þeir
fun'du ti'l þess, að þeim veitti erfitt.
að ná fullum skilningi o.g fullum
notum af h 1 jómle%upum. Gáfust
sumir þegar upp, og leituðu ann-
ara Ijettari skemtana.
Sumar sikemtanir verða
áðteins til stundarafþreyingar, g'efa
mönnurn ekkert nesti er þeir
hverfa. frá, g'læða ekkert «em gott
er, etru ekkert nema hringl og
fum. En það er listamönnum ein-
uim; gefið að bjóða þá skemltun, er
veitir nýju lífi 1 mannssálirnar,
auðgar þær og göfgar. pe'tta
skilja þéir, sem gefast. ekki upp,
sem halda áfram við hvaða tæki-
færi sem býðst, að hlýða- á góða
hljómleika.
En hver eru úrræðin, til að
bætía; aðsóknina?
Æskilegt væri þáð, ef 'hægt
væri að halda fyrirlestra um tói.
verk, -en þeir 'kæimu því aðe'ns
nð tilætíluðum notum, að menn
hlusti sem oftast á þau. Með því
einu móti, að mienn 'heyri tón-
verldn Sem 'oftast, fer ekki hjá
því, að mienn fari að hafa óskifta
áníegju og gagrt af þeim, menn
fari, að njóta þeirrar andlegu auð-
legrar, sem í þeim felst.
Fjöldinn allur hefir sjerlega
ánægjiu t. d. af tunglskinssónötu
Beethovens. En sú ánæigja kemur
eigi til af þvi, að m'enn skilja
saihsetning h'ennar betur enn ann-
ara tónverka, heldur er hún mönn
um áægjuleg, vegna þess hve oft
þeir hafa heyrt hana.
En hvað á að gera fyrir þá,
sem uppgefniír eru, og sækja að-
eins „1 jettú‘ -skemtanirnar 1
J'ég ætla mjer á engam hátt að
lasta. þá, segir Páll, en hitt er
það? að j'eg vildi hvetja þá til
þess að sækja betur hinar göfugu
skemtanir og forðast þær ekki þó
það kosti einhverja andlega
áreyn'slu að njóta þe'rra.
Talið berst að Parísarferðinni.
pair ætlar Páll að dvelja í eina
4 mánuði, ásamt konu sinni. Er
það tilætlun hans aðallega að
kvnnast franslkri orgel hljómlist.
Ætlar hanin og að undirbúa þar
útgáfu tónverika sinna; fara síðan
t-il Norðurlanda, og halda þar
hl jómlteika.
Hvenær hann hverfur hingað
heim aftur, er óráðið með SHu.
--------o--------
Leiðrjet&ing.
I nýútkomnu ársriti hins ísl. frasða-
fjelags minnist Bogi Th. Melsteð
sagnfræðingur á útflutning kirkju-
gripa íslenskra úr landinu, og set-
ur þetta í samband við tilkall Alþing-
is til brjefa úr safni Áma Magnús-
sonar. Lætur B. Th: M. þess meðal
annars getið, að hann hafi komið að
Odtl'a á Rangárvöllum sumarið 388>
og sjeð þar 2 kaléika í kirkiuuni,
annan mjög fagran, líkan þeim, seia
Breiðabólsstaðarkirkja á og mynd er
af í hók Collingwoods um sögustaði
á Island'L Ennfremur tjáist hann það
ár hafa sjeð í Odda hellu þá', sem
sagt var að Sæmundur fróði hafí lák-
ið Kölska sleikja. Árið 1905 kom Bogi
aftur að Odda, og var þá, eftir því
sem honum segist frá, kaleikurinn
góði horfinn og hellan líka. Var hon-
um þá sagt „í hljóði“ að prestur
einn hefði selt hvorttveggja Englend-
ingum, sem verið höfðu þar á ferð.
Jeg var prcstur í Odda frá 1887
til 1918 og var þar því, þegar B. Th.
M. kom þar árið 1905. Heyrt. hefi
jeg söguna um hellusöguna, en mjer
vitanlega tók enginn þá sögu alvar-
lega og hafi B. Th. M. verið sögð
hún í 0)lda árið 1905, sem vel má
vera, þó jeg muni það ekki nú, þá
liefir hún óneitanlega verið sögð sem
hvert a.nnað „curiosum.“ Að því er
kaleikinn. snertir skal þess getið, að
í Odda vbra þá og eru enn tveir kal-
eikar, annar mjög svipaður þeim í
Breiðabólstaðarkirkju, hinn miklu til-
komuminni. Hinn síðarnefnda fjekk
Dr. Brun með samþykki stiftsyfir-
valdanna lánaðan á sýningu í París
1901 og var honum skilað aftur jafn
góðum. Vildi Brun fá fyrnefnda kal-
eikinn, en það aftók jeg.
Af ofanrituðu virðist ljóst, að um
misskilning nokkurn er að ræða hjá
B. Th. M. um helluna, og mismiúni
að því er kaleikinn snertir.
Rvík, 23 .okt. 1924.
Skúli Skúlason.
-9-
opnuð að ári.
Fyrir stuttu síðan hafa Englend-
ingar afráðið að opna héimssýninga
slna í Wembley að ári. Var nm eitfc
skeið nokkur vafi á því, að það yrði
gert, einkum vegna þess, að sumar
nýlendurnar vildu ekki tafea þátt í
sýningunni. En nú hafa þær skift
um skoðun, flestar þeirra. Ert þó er
talið víst, að sumar þeirra gangi úr
leik.
15 miljónir manna hafa komið á
sýninguna í sumar, og er það mikill
fjöldi. En þó var gert ráð fyrir, að
30 miljónir mundu sækja hana. 3
miljónir skólabarna hafa komið á
sýninguna, og hefir Thomas, nýlendn-
málaráðherrann enski, látið svo um
mælt, að þa.ð gagn, sem börnin liefðn
haft af því, yrði ekki metið til fjár.
—-----o—‘-----
DAGBÓK.
Veðrið síðdegis i gær. Hiti á Norð-
•landi 5—6 stig; á Austurlandi 6—•
8 st. Hæg suðlæg átt á Suður- og