Morgunblaðið - 21.02.1925, Qupperneq 3

MORGUNBLABIB
\
MORGUNBLAÐIÐ.
Síofnandi: Vilh. Finsen.
tvtgefandi: Fjelag í Reykjavlk.
liítstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Aug-lýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 5.
Símar: Ritstjórn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. 500.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heimasímar: J. Kj. nr. 742.
Vr St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanbæjar og í ná-
grenni kr. 2,00 á mánuSi,
innanlands fjær kr. 2,50.
í lausasölu 10 aura eint.
I til að framlengja bandalagstím'ann' Enn er ókunnngt mn skýrslu
og'þeir stórreiddust við Bandaríkin Wallsh. Herriot og Chamberlain
út af innflytjendabanninu. munu ræða um setuiiðið í Köln-
Þetfca tvent, sem nefnt var verð- hjeruðunum. Herriot mun krefj-
ur a5 takast til greina þegar uui ast þess, að það verði látið sitja
aðdragandann að samningnum milli um kyrt óákveðinn tíma.
Rússlands og Japan er að ra-ða.!
Bandaríkjamenn og Bretar b'önduðu • -----—ac—•■•
hendinni við Japan. Japarii:1 svip-|
uðust því um eftir nýjum vinurnj
og k'omu fljótt auga á nábúa sína
Sovjet-Rússland. Og nú vildi svi
heppilega til, að bæði Bandaríkin og
Bivtar hafa verið köld í garð Bolsia.!
Beinn hagur Bolsa af samningnum,
íhi i n.
Stríðsskaðabætur og Ruhr-her-
takan hafa verið erfiðustu og alvar-
EPRI DEILD:
par voru 2 frv. til 1. umr., sem
saónþykt hafa verið í Nd:
um innlenda skiftimynt og um
breyting á lögum um verslun með
smjörlíki o. s. frv., og var báðum
vísað til 2. umr.
Innlendar frjettir.
auk tekna af sjerleyfinu, er sá, að
nú þurfa þeir ekki lengur aö óttast
árásir Japana í Austur-Asíu.
FRA SANDGERÐI.
(Eftir símtali í gær.)
Gæftir liafa verið1 stopular und-
anfarna fjóra daga og rjeri eng-
inn í dag. En af 1 i hefir verið góð-
getur á sínum tíma orðið raunveru
leg.
hönd í bagga m/eð því s«m fram fer
í Austur-Asíu,
legustu viðfangsefnin í stjórnmála- verið gerðar j því sambandi þess
Lfi Evrópu síðustu árin. í þessum efnia, aS það sje áform Rússa og
Juálmi) hefir h\er liöndin verið upp japana að (ginna Kínverja í fjelags-
a rQóti annari, og má nærri því með við
-sanni segja, að reipdrátturinn um niyn{ja almént Asíubandalag. Þetta
neinig þessuqn málum hest yrði eru aðeins getgátur en staðliæfu-
íáðið til lykta hafi staöið allri ]ausar með öllu eru þær ekki. „Gula
vrópu fyrir þrifum. Atb)irðui', jiæjjan“ er aðeins hugtak ennþá en
Sem gerðist fyrir skömmu síðan í'
-A.síu, bendir í þá átt, að Evrópu-
þjóðunum ínuni bolllarai að hætta inn
^yrðis fjandskap og vera rteiðubún.
■Of' að taka höndum saman gegn
feættu, sem að vísu ennþá er yst
v-'ð sjóndeildarhring en sem hækk-
ar á himninran og nálgast þótt
^íðai: verði.
>ann -20. janúar gerðu Rússar
"l*>8 Japanar með sjer samning, sejn
’ eflaust er merkasti stjórnmálavið-
b'UKðui', sem gerst hefir eftir að
friðm- var saaninn. Aðiljar fara
auðviteð leynt með miarg't af því,
er í samningi þiessum stendnr, en
bbiij ]ianS) Sem kunnur er, hefir
vakiS atíiygli allra, og ef tekið er
^illit til þess að talsverður kurr hef-
lr verið imlli Japans og Rússlands
síðust)i árin, virðist þetta skyndi-
fpga vináttubandalag ríkjanna þvd
iskjrggiiegra
Samningurinn byrjar auðvitað
■íöpÖ að Japan viðurkennir Sovjet-
' ^tjórn ina de jure, og Rússland
skuldbindur sig til að breiða ekki
bt kenningar' sínar í Japan. Ga.mlii'
samningar milli ríkjanna skulu end-
^rskoðaðir og nýr verslunarsamn-
Jí|gur gerðnr. Mikilverðast þeirra
Ramnin,gaatriða er kunn eru orðin,
er sjerleyfi, sem Rússar veita Jap-
tirium til að vinna kol í Síbéríu og
°|íu 4 Sachalin um fjörutíu ára
tíwabil. Þótt samningurinn aðeins
efði fjallað um þetta eina atriði,
Það er sjerstaklega eftirtektar-'111' >'e-ar friður hefir verið fil
vert að samningurinn var gerður í >ess að leita fisk-íar’ en >6 nokk-
Peking í Kína. Ýmsar getgátur hafa nf misiafn' Einfcaniega var einn
daginri góðnr afl;. fengu bátar
þá frá 8 til 10 skippund. í dag
er foráttu briun, sem er að leiða
, ~ •, J inn, eftir veðrið í gærkvöldi.
g mteð þemi tilgangi að ’ °
Annars er alt tíðindalaust hjer.
1
ÚR KEPTjAVÍK.
(Eftir símtali í gær.)
Afli hefir verið hjer góður,
þegar á sjó hefir gefið, var einn
Amerisk, frakknésk og bresk blöð ðaginn til dæmns mjög góður feng-
eru áhhyggjufull yfir þessum sam- ur úr sió, 8 til 15 skippumd á
drætti í Asíu, og þetta flýtir áreiS- E« iliviðri hamla míöf ^æft'
anlega fyrir bresku herskipastöðinni 11111 • ^11’' kátar rjeru hjer í fyma-
í Singapore, sem gera á í þeim til- komust. til lands. Bn
gang'i að Bret-ar geti komið í veginn e'nn ha'b vantaði í gærkvöldi úr
fyrir japanska Arás á Australíu og Njarðvíkunmn, sem Baldur laeitir.
Indland og sem ennfremur á að Bilaði vJelin’ °- tók lsafjarðaæ-
gera Bretum hægara fyrir að hafa ^áturinn Súley, hann aftan í, en
di’áttarkaðall sTitnaði. Og frjettu
mem ekkert af þessum tveimur

:ri hann engu að síður liinn stór-
úií'il' í
ilegasti. Hinar geysilegu fram-
hstu
^ri er
Japan á öllum sviðum síð-
aratugina eru alkunnar. Jap-
°i’ðið heimsveldi á tiltölulega
an-
tíma. Þó hefir þá v:
-agað um tvent: kol og olíu handa
I olarinm. Nn er ráðin á þessu
Öíi. Það þarf engrar skýringar við
'að þetta er þýðingarmikið fyrir
'Japan.
Japanar gerðu þó ekki þennnn
Samning aðeins tíl að birgja sig uop
af k°ttum og olra. Aðdragandian á
'’JPr ennfremúr aðrar rætur.
Eriglamd og Japan hafa frá því
n'lr aldamóíin \’orið d bandalagi.
jð ^tríðslok sagði England skil-
. ,við •lapan. án þess þó iað um
^'iuáttu væri að ræða.
fyrra átti Japan í miklu þrefi
1 Úandaríkin út af banni gegn
^flutningi Japana til Bandaríkj-
ii ,,a' Japönum mun undir niðri
riaf;
Heyrst hefir að rússneslt-jap- bátam fyr en i moigun, þá voiu
anski samumgurinn innihaldi gagn- >e:r báðir komrár til Reykjavifemr.
kvæm ákvæði nm hlutleysi eí ann-
arlivor aðilji lendir í ófriði, Þessu
er þó tæpast trúandi. Japan er með-
limur þjóðabandalagsins. p-að
væri algert gerræði ef Japan hefir
undirskrifað samning við annað ríki
um þesskonar hlutlevsi. Það virðist.
ekki ná nokkurri átt. En þó ]iessu
atriði sje slept, er rússnesk-japanski'
samriingurinn hinn merkilegasti —
og hann ætti að vera Evrópu aðvör-
11 n. Það gerast atburSir fyrir utan
pollinn, sem Erópa ætti að hafa
vakandi auga á. I
Það er engin yfirvofandi hætta á
ferðum. Afleiðingar samningsins
koma ef til vill ekki í ljós fyrst um
sinn. Mð geta liðið langir límar. ‘
Það liggur ekkert á, og áratugir eru
ekki nema andartak í lífi þjóðanna. •
Höfn 8. febr.
Tr. Sv
Alþingi.
Ný frumvörp:
Frv. um hteimild fyrfr bæjiair- og
sveitarstjómir til lað skylda uug-
lmga til sundnáms. f kaupstöðum
og sveitum, þar sem sund er kent
á kostnað' hins opinbera, sfeal
bæjar- og svteitarstjórnum heiöiilt
að gera öllum heimilisföstum ung-
lmgum frá 10 till 15 ára að aldri
ir.naii síns uimdæmis, skylt að
stunda sundnám alt að tveim mán-
uðum ár hvert. petta nær þó
ek'ki t:l þteirra, sem syndir eru,
nje þeirra, sém ekki geta stundað
siradriám sökum heilsubriests.
petta frv. flytur Jóh. Jós., sam-
kvæmt tilmælum hæjiarstjórnar-
innar í Vestmannaeyjum.
Frv. um breytingar á kosning'a-
lögununx, flm. H. Stef. og Á. J.
petta frv .er samhljóða frv. því
| er sönra þingmenn fluttu á síð-
Kliöfn 10. febr. FB. | asta þingi og var þa samþykt i
Vanrækslur í skuldagreiðslumálinu. Nd. Aðalefni þess er það, að
Símað er frá París, að formað- hreppum megi skifta í kjördteildir
ur eftirlitsnefndar Bandaniaun'u, og kjósia, á fleiri stö'ðum en einurn
AValsh hershöfðingi, hafi afhent og að kjördagurinn verði laug-
skyrslu sína. Herriot ætlar aið, arda'gurinn í 12 vi’ku sumars, en
heimsækja Ohamherlain og ráðg- e]j{i fyrsti vetrardagur.
ast við hann um eftirflærandi at- Frv. um hreytingu á lögum um
riði: bæjarstjórn á Akureyri, flytur H-
1) Um hvaða vanrækslu pjoð- p _ um að, blutfallkkosning skuli
ver.jar verðj sjerstaklega ásak- höfð við nefndaa'kosningar í bæi-
Erí. sítnfregtiír
NEÐRI DEILD:
Frv. Jak. M. um breyt'lng á
lcgum um samþyktir um lokunar-
tíma sölubúða (Rakarastofur) var
vísað til 2. umr. nefndarlaust.
Tveim frv. um veglalagabreyt-
ingar • voru íil 1. umr. og var
vísað til saiugmn.
Frv. um breytingu á sveitar-
stjórnarlögunum vísað til allslm.
Frv. um breytingu á tolllögum
(tóbakseinkasalan.)
Aðailflm., Björn Líndal, hóf um-
raður, kvað hlamn engan mega
fnrða á þessu frv., því að síðustu
kosningar hefðu sýnt, að þjóðin
værii ekki hlynt einokun. 1 fyrra
hefði komið frarn frv. um afnám
tóbakseinkasölunnair, en þá hafi
ríkissjóði ekki verið sjeð fyrir
fje til lað fylla það skarð, sem
verður, er verslunarhagnaðuirinn
hverfur. Hefðj ríkissjóður e^k.’
mátt við því þá. 'Nú væri útlitið
biartara, fjá'rmálastjómin í hetri
höndum en áður og loks væri í
frv. gert ráð fyrir aulknum ttekj-
um. Horfði málið því öðruvísi við
nú en í fyrra, þega-r það frv. var
flutt.
Ræðomaður fór síðan noMcrum
o*r ðnm um orsökina t:’l þess, að
einokun þessi ‘komst á, bæðí hið
óeðlilega ástriind í viðskiftalífínu
síðustu ófriðaráríín og næstu árin
á eftir, og afarbágboriun hagur
ríkissjóðs, svo að allra bragða var
neytt til að irjetta hann. Hefði
máúð þá verið eingöngu f járhags-
mál, og því hefðu flm. tekið þá
hlið málsins til rækiltegrar athug-
unar í greinargerðinm fyrir frv. og
sýnt fram á, að firv. þetta gæfi
ríkissjóði fyllilega þæri tekjur,
sem gert er ráð fyrir af fjárlaga-
firv. að ríkissjóður fiái verslunar-
hagnað.
pá vjek raúumaður að einstök-
um latriðum frv. og skýrði þau.
Loks kvað hann tvær aðrar höf-
uðástæður fyriir frv «n f járhags-;
ástæðurnar. Fyrst að takmarkað ^
eigi að vera, hve langt ríkið fari •
í vasa manna, og- hvernig það
væri gert, hjer taki ríkið 1/91
tekna sinna af einni vörutegund.
Og þetta sje greitt af allri al
þýðú manna, sjómönnum og
sveitamönnum. Friam að þessu
kvaðst ræðumaðuir hafa. tialað fyr
iv munn allra fllutningsmanna, en
þsð, sem hann segði hjer á eftir
talaðj hann af persónulegri sko'ð-
un. petta mál væri ,princip‘-mál
fyrir sjer. Hann væri ákveðinn
fylgismaður frjálsrair versluuar,
og hefði reynslia sín og söguþekk-
ing sannfært sig nm, að einokun
ofe' þjóðnýting ætti ekk; við hjer
á landi. Að vísu vær' þjóðnýtin
skam't á veg komin hjer, en ekki
væri vert að sýna þeirri stefnu
neraa. tiMtssemi.
Kl. J. tók næstur til máls. Bar
hann brigðUr á, að þessi lög hefðu
verið sett vegna þess, að grípa
aðir. J arstjóm, ef 4 fulltrúar krefjlalst.
2) Hvaða frestur pýslkalaudi Nýtt frv. um breytingu á vega* | hefði þurft til örþrifaráða. til að
skuli veittur t-il þess að bæta um lögtun er komið fram, hið 6. í rjetta við fjárhag ríkisins, hann
a ,sarnað að Bretar buðust ekki uppfylt.
fyrir vtanrækslur. ' röðinni. Flm. Jör. B. og M. T.
3) Hvaða sannanir pýskaland á Landbn. hefir sent iit nál: irr
sínum tíma get:. fært fram til frv. um heimild t.il að veita. verið fjárhagsmál aðalltega fyrir
sönnunar því, að öll skilyrði sjeu lán úr Bjargráðasjóði, og er hún mörgum fylgismönnum þess. Fyr-
hefði ékkj verið svo bágborinn,
enda þótt þetta mál kynni að hafla
samþykk frv.
í ir sjer hafi einkadala þessí jafn-
an verið f járihagsmál og ,princ'pc-
mál. pó rnundi hann fylgja því
að leggja hana niður, ef reynsl-
an hefði sýnt, að almenninguri
fcngi dýrari eðai verri vörnr á
þann hátt. En nú hefði reynslan
sýnt alt annað. Vjek hann síðar
að ýmsum atriðum í frv. og gre:m-
argerð þess, og kva'ð þann sam-
anhurð. sem þar væri gerrðui'. vill-
andi, og mundu tekjur ríkissjóðs
verða. uro 300 þús. ,kr. lægri skv.
frv. heldur en með því fyrirkomu-
lagi sem nú eir. Yrði liann því að
leggjast. g?gn frv. af alefli.
Næstur talaði, J. Baldv. og fór
allgeystur gegn frv. Jak. Möller
j kvaðst fremur hafa Ikosið, að frv.
þetta heflði verið um afnám eínka-
sölimriar, en ekki um hækkun á
tóhakstollinum. Hjer væri tveim
| óskyldum málum blandað saman:
einkasölunni og hiinu, hvemig ætti
sð hæta ríkissjó'ði upp þann tekju-
r.:issi, sem af því hlytist.
Fjármálariáðh. kvað emkasölulög-
in ha.fa. hrugðist vomum manna
um auknar tekjur að því leyti,
að tnnflutningnr tóbaks hafi
minkað og tolltekjumia!r því rýrp-
að að mun, og kæmi það hest ?
ljó„; við samanhurð á áætlimum.
síðustu þiinga um ftekjur af tó-
ha'kstoninum við það, sem totl-
urinn hefir numið í raun og véru.
Yerslunarhagnaðurinn 1924 hef?S
oiðið óeðlilegai mifeill og míeiri eb.
húast má við í meðalári. Stadfí
það af því, að verð það sem á-
kveð'ið var 1. apríl, þegar tollut
i*n hæktaði um fjórðung o'g ís-
lensik króna stáð sem lægst, vari
látið haldast t:(l nýárs, þó wað
fkrónan hækkaði 'jafnt og þjett.
Haflj þetta verið gert vegna þarí-
ar iríkissjóðs, en vart mrmcÍTi
kanpmtenn hafa leyft sjer að h'ahla
verðinu uppi svo lengi.
Enn töluðn Á. J., Á. F. og B.
I;. og J. Bald. aftur og er of
langt að rekja allar þær umræður,
en þær voru hitalaulsaa.’ og því
ólíkar því, sem stundum ger:st
á þingi og margir 'höfðu húist
við um þetta mál. Enn höfðu
fleiri kvatt sjer hljóðs, og var
umræðunum því firestað til morg-
nns og fundi slitið kl. 4;
SKRIFARAPRÓF.
pa.ð hef’ri jtalfnan veri'ð viðleitni
forseta að vanda sem hest til
ræðuskrifara þingsins. En þar sem
flestir umsækjendur munu forseÞ
um l'ítt kunnir, er þ'eir sækja um
starfið í fyrsta sinn, er oft vanda.
verk að gera. upp á milli manna.
og rent blint í sjóinn. Fyrir því
var sú nýbreytni tekin upp að
þessu sinni, samkvæmt tillögu
skrifstofustjóra Alþingis, að um-
sækjendur skyldn ganga undir
próf. pó voru þeir þingskr-farar,
er unnið höfðu við síðasta þing
og nú sóttii aftur um starfið,
skildir undan og ákveðið, að þefr
skyldu allir teknir próflaust, og
þeir voru níu. En þar sem tala
skrifaranna er ákveðin fjórtán,
vtar öðrum umsækjendum gefinn
kostur á að taka þátt í samkepni
um þau fimm sæti, sem ósk:p-
uð voru.
— Guðmuridur landsbó'kavöriðitr
Finníbogason sá nm fyrirkomnlag
prófsins, en það var meí: þeim
hætti, að lesnir voru tvteir ræðu-
kafllar úr Alþingistíðindraram er
skila skyld; hreiriskrifuðum innan
rúmra þriggja stunda. Auk larads-
bókavarðar og skrifstofustjóra Al-