Morgunblaðið - 28.03.1925, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
4
I
morgunblaðib.
Ktofnandl: Vilh. Ftnsen.
tfsefandi: FJelag f Xíeykjavlk.
•^iistjðrar: Jón Kjartansson,
Valtfr StefAnsson.
^uSlfsingastJóri: E. Hafberg.
^'‘rlfstofa Austurstrætt 6.
8>niar: Rítstjðrn nr. 498.
Afgr. ag bðkhald nr. 800.
Auglýsintfaskrifst. nr. 700.
Hetmasfmar: J- KJ. nr. 742.
V. St. nr. 1820.
E. Hafb. nr. 770.
^skriftagjald tnnanbæjar ost t ná-
Frenni kr. 2,00 á mánuM,
lnnanlands fjær kr. 2,60.
1 lausasölu 10 aura elnt.
£rl. stmfregnir
v
Khöfn, 27. mars. FB.
Pýskaland og ÞjóðabandalagiS.
(,r fr4 Berlín, að stjórnin
því vfir, að hún mnni fram-
vegis setja sömu skilyrði um inn-
^onR'u j Alþjóðabandalagið og áð-
,n‘> nfl.: engin þátttaka í aðför
Sogn friðrofa. Með því á Pýska-
iaiid aðallega við Pólland, því
í’.jóðverjar vilja ekki veita Pól-
'°r.ium hjálp, ef svo fami. að Rúss-
ar rjeðu á Pólland. Ennfremur
se8,,r stjórnin, að liún muni setja
l’etta inngiingumál í samband við
^etuliðsmál og öryggisbandalags-
’nál.
Stórfengleg sprenging.
^ímað er frá Hamborg, að
iíviknað liafi í olíuskipi þar á
h°fninm og varð af afskapleg
^Pfenging. IJásetar, er staddir
Voru á þilfarinu, hentust langa
í burtu og hlutu af bráðan
ana- Ýtnsir hlutir á þilfarinu, og
Feirra 4 nieðal akkeri, er vóg 500
>Í16, hentust langar leiðir inn í
^0,,gina.
Innlendar frjettir. I
------- j
FRÁ VESTMANNAEYJUM.
^ estmannaeyjum, 27. mars. FB.
Pnðji þýski togarinn, sem Fvlla
t°k i ga>r, strauk af höfninni í
'*aK- Knginn varðmaður var úti
! ’^ipinu. Skipstjórinn var úti í
*yNu, og er hann nú hjer í haldi.
^oinxir fellur í kvöld.
Aflalaust. Fáir bátar á sjó.
FRA DANMÖRKU.
i I ilk. frá sendiherra Dana.)
Rvík. 23. mars '25. FB.
aU ísólfsson heldur hljómleika í
oHolmens kirke“.
udaginn þann 10. þessa
manaði,.. , . , .
n... r öjelt Páll Isólfsson org-
Ra x Holmens-ktrkju. I
bioðunum K-, . ,, ' . ±
,. ^ "^obenhavn, Rriste-
bgt Dagh];id“ .
°g „National lid-
•ende," er farið „ ,
0 m.jog lofsamleg-
Pm orðum um • ,
osirengi hans.
.^bnnar Gunnarsson ávítar Dr
«o»r (yrir b6k hans Z Land
' r||n,iHv Gunnarsson hefir skrif-
^ hvassorða. grein í garð dr.
jÝlrian Mohr í „Politiken“. ___
alar hann nm hann sem „pjóð-
v'er.ia, sem bersýnilgga liafi notið
ra onskrar gestrisni, velvildar og
blalpsemi, og í þakkarskyní fylli
™ 238 kvartsíður af gljápappír,
,sje smekklaus hrasrigrautur
Srr,.iaðurs um land og þjóð, sjálf-
bm sjer til skammar og Tslend-
*ngum til aðvörunar." Fer hann
örðum orðum um bók dr. Mohr
•j" að íokunt, að ef v'irki-
°ka sjeu vinir íslands í íslands-
vinafjelaginu þýska, þá ættn þeir
að segja álit sitt um bók dr. Mohr
hreinlega, tvg tilkynna hvort dr.
Mohr geti áfram verið fjelagi.
i
alþingi.
______
Skemtanaskattur.
Á-T, JakM og Trp flytja frv.
um breytingu á s'kemtanaskatts-
lögunuin,; þess efnis, að greiða.
skuli 20% skatt af öllum dans-
leikum, sem fara frám á opinber-
um stöðum, hvort sem heldur eru |
fyrir fjelaga einstakra fjelaga eða |
allan almenning. En nú eru dans- ■
leikar fjelaga undanþegnir skatti.
Efri deild.
Dósentsembætti í ísl. málfræði.
T'm málið urðu allmiklar uinr.,
en að lokum var það samþ. með
3 gegn 6 atkv. og vísað til 3. umr.
Frv. um tilskipun um veiði. Fór
umrieðiilaust til 3. umr.
Frv. um kenslustmidaf jölda við
ríkjaskólana. Fyrstur tók til máls
Jónas, og færði þau rök fyrir
máli sínu, að mentamálanefnd
hefði ekki getað fallist á, að
t'jölga kenslustnnduin þessara
föstu kennara, vegna þess, hve
illa þeir va>ru launaðir. Forsætis-
ráðherra hvað sjer !Í ljettu rúmi
liggja hvort frv. na*ði fram að
ganga, úr því frv. um barnaskóla-
kennaraná hefði verið felt. Urðu
talsverðar umr. urn málið, og var
það að lokum samþ. og vísað til
3 umr.
Strandvarnarskipið fór til 2.
timræðu orðalaust..
SEILST of langt.

Hæstarjettardómupinn
I Worthington-mélinu.
Dómur undirrjettar staðfestur. )
í ga*r kl. 1 var dómurinn upp-
'kveðinn í Hæstarjetti í máli vald-
sl jórnarinnar gegn Thomas
áVortliington. Forsendur dómsins
voru stuttar; þar tekið fram, að
þær upplýsingar, sem fram hefðu
komið :í málinu síðan dómur und-
irrjettar var upp kveðinn, gætu
ekki raskað dómsúrslitum. Tbidir-
dómurinn var því staðfestur (3
mánaða fangelsi og 30 þús, kr.
sektl.
Sektin var þó fan*ð niður í 24
þús. kr., vegna þess, að gullgildi
ísl. krónn hefir hækkað úr 6QV-\%
j u]ip í 65þg%, síðan undirdómur-
I inn var uppkveðinn. Ákamður var
og dæmdur tii að greiða allan
málskostnað, þar á meðal 300 kr.
tii hvors, sækjanda. og verjanda
fyrir Ila'starjetti.
Er AVorthington var slept hjeð-
an úr gæs'luvarðhaldinu ,lagði
liaiin í alt 51 þús. kr. í trygging-
ai-fje, 30 þús. fyrir sekt. og 20
þús. til trvggingar því, að hann
kami til fangelsisvistar, ef svo
færi; og 1000 kr. fyrir málskostn-
aði.
VERKAKAUPS-
SAMNINGAR.
Samningar komnir á milli útgerð-
armanna og verkakvenmanna.
Nýlega er samningum lokið
milli „Fjelags íslenskra botn-
vörpuskipaeigenda,, og verka-
kvennaf jelagsins „Framsóknar.“
Eins og búist var við, hækkaði
kaup verkakvemia nokkuð í þetta
sinn. Mönnum sem ekki þekkja.
til, kann að koma það á óvart,
að sá yrði endir á því, þareð
v( rðgildi krónunnar hefir liækkað
svo nijög upP a síðkastið. En
bteði er það, að verkakonur fóru
á mis við kaupbækkun er ikaup
verkamanna hækkaði síðást, og
uýrt'íðin hjor í Reykjavík er lik
því og verið hefir.
Alment dagkaup verkakvenna
ar áður 80 aurar á klukkustund
eu verður "n ®urar. Kaup við
yfirvinnu eftir klukkan 6 eftir
hádegi, var áður króna 1,10, en
Sið kaup er nú aðeins við fisk-
þurkun frá klukkan 6-—7 et‘tir
hádegi. Annars hækkar þi(ó Upp
í kr. 1,25 og við uppskipun kr.
1.50. Yfirvinna helgidaga-
vinna er metin að jöfuu; N ið fisk-
þvott var kaupið kr. 2,10, fyrir
lsipidrað í stórfiski °g löngu, en
er nú kr. 2,25. Að öðru leyti er
kaupið við fiskþvottinu óbreytt.
Samningurinn gildir til ara-
n'óta.
Samningar standa nú yf,r miKi
útgerðarmanna og Dagsbrúnar.
í samninganefnd eru, af hálfu
botnvörpuskipaeigenda þeir Geir
Tlioí'steinsson. porgeir Pálsson og
Magnús Magimsson, en fvrir
Dagsbnín, þeir Magnús V. Jó-
hannesson, Guðmundur R. Odds-
son og Hjeðinn.
„Áform“ kommúnista.
Nokkrum sinmim hefir verið á
það minst hjer í blaðinu, að eng-
ii' færu harðari orðmn um kom-
múnista en jafnaðarmenn, og liafa
verið tilfærð ummæli fjölda
þektra jafnaðarmanna og jafnað-
armannablaða þessu til sönnunar.
Hjer kemur eitt dæmið:
Einu hinn þektasti jafnaðar-
maður á Englandi, Snoivden, fyr-
verandi fjármálaráðherra kemst
þannig að orði um kommúnista
í enska blaðinu „Weeklv dispat-
seh“ núna 15. þessa mánaðar:
„peir (kommúnistar) eru ein-
dregið á móti öllu því, sem bætt
getur samkomulag vinnuveitenda
og verkamanna. Áform þeirra er
að hindra allar umbætur á hög-
um ver'kamanna“.
Enginn, eða örfáir hafa kveðið
upp harðari dóm yfir kommúnist-
um, en þennan, sem Snowden
gerír þarna. Hvaða nafn ætli Al-
Þýðublaðið velji honum. pað var
ákaflega hrifið af jafnaðaiv
mannastjórninni ensku, en hefir
líklega ekki vit.að, að í henni ætti
sæti sá maður, sem hefði þetta
alit á þeim mönnum, sem það
skýtnr altaf skildi fyrir.
Árið sem leið var talsvert um
það ræft manna á milli, að Kaup-
fjelag Norðurþingeyinga hefði
reynt að vinda nokkru af skuldum
meðlima sinna yfir á sýshxna, eða
einn hrepp innan hennar. Þóttu
raönnum þessar aðfarir kaupfje-
lagsins, eins og gefur að skilja,
talsvert undarlegar. En bæði var
það, að menn voru málavöxtum
ekki nógu kunnugir, til þess að
geta dæmt um þetta til hlítar, «g
eins hitt, að þetta mál, eins og
önnur, grófust í gleymsku fyrir
nýrri atburðum og öðrum áhuga-
efnum, sem upp kornu.
En nú hefir þetta mál flust alla
leið í Stjórnartíðindi Islands. par
er liægt að ganga að öllum skil-
rílcjum, sem snerta málið. par
sjest livernig það er vaxið, hvað
kaupfjelag N. p. liefir ætlast fyr-
jr, og hver afdrif urðu á málinu.
í Stjórnartíðindum 1924, B 4,
bls. 94, er brjef atvimra- og sam- [
göngumálaráðuneytisms til sýslu-
mannsins í Pingevjarsýshr, um;
valdsvið sýslunefndar. petta brjef
er svo merkilegt, og kastar svo
skýru ljósi yfir eðli og anda þann,'
sem ríkir í kaupfjelögunum, sum-!
staðár að rninsta, kosti, að hjer
verður birtur úr því fvrsti kafl-
inn orðrjettur:
I
I
„Með brjefi, dagsettu 27. f.'
m., hafið þjer, herra sýslumað-
ur, skýrt ráðuneytinu frá því.
að sýslunefndin í Norður-ping-
eyjarsýslu hafi á síðasta aðal-
fundi sínum samþykt. með 4
atkvæðum gegn 2, svohljóðandi
heimild til lántöku fyrir hrepps
nefnd Presthólahrepps: Sýslu-
nefndin heimilar hreppsnefnd
Presthólahrepps að taka alt. að 1
2000 kr. lán, til þess að taka'j
þátt í uppgjöf skulda nokk-
urra fátækra manna við kanp-
fjelag Norður-pingeyinga að %,
gegn þvi, að kaupf jelagið og j
deildirnar felli niður tvo þriðju
skuldanna“, en að þjer hafið,
samkvæmt rjetti þeim, sem 81.
gr. sveitarstjórnarlaga nr. 43,
10. nóvenrber 1905, veitir þar
til, mótmælt hinni samþyktu
heimild og felt hana úr gildi,
þar að þjer getið ekki talið
heimild, samkvæmt gildandi
lögum, að verja hreppsfje til
þess að greiða með því versl-
unarskuldir einstaklinga við
kaupmenn eða. kaupfjelög.“
pað þarf að sjálfsögðn ekki að
taka það fram, að ráðuneytið var
sýslumanninum „öldungis sam-
dóma“, því að hvorki væri hrepps
nefndum í sveitarstjómarlögum
nje annarsstaðar „gefin heimild
til þess að verja hreppsfje til
þess að greiða með því vershmar-
sknldir einstakra manna“ ; slíb-
ar ráðstafanir væru og algerlega
gagnstæðar tilgangi og ákvæðum
fátækra-laganna. Heimildin var
því úr gildi geld, eins og vænta
mátti.
Pessi lántökuheimild sýslu-
nef ndar N orður-pingey j arsýslu
gefur óvenjulega glögga útsýn
j'fir það, sem annmarkamikill
verslunarfjelags^kapur getur af
sjer leitt. Eitt kaupfjelag lands-
ins reirnir að kasta allverulegum
hluta áf skuldum sínum yfir á
eitt lireppsfjelag. Nú er það vit-
anlegt, að innan þessa hreppsfje-
lags hljóta að vera allmargir
menn, sem ek'kert eru við kaup-
fjelagsverslunina riðnir, bafa alrtr
ei verslað þar, skulda þar ekki
eyri, og eru ef til vill andstæðir
þeirri verslunarstefnu. En sa uifc
eiga. þeir að taka á sitt bak þaer
skuldir, sem þeir hafa aldre*
stofnað. peim er ætlað að greiða*
sinn hluta af hi'eppsláninu eins ug
öðrum, og taka á sig það ok, sen*
sýslúnefúdin ætiaði sjer að lég.gj»
á hreppinn í algjörðu heimildar-
leysi — og lagaleysi.
Þetta er svo alvarlegt mál, a9‘
það má ekki liggja í þagnargilöi.
pví hvernig hefði farið, ef sýslu-
maðurinn í Norður-pingeyjarsýeh*
hefði verið rammur kaúpfjelag*-
maður, eða háður fjelaginu efna-
lega" Eða einhver gunga, sen*
ekki hefði haft dirfð til að inó*-
mæla samþyktinni? þannig, aí>
hreppurinn hefði orðið að taka A
sitt bak 2000 króna bagga, se?»
honum kom ekkert við, og hrepp*
menn, eða nokkur hluti þeirra,
orðið að borga skuldir, sem þeim
komu helaur ekkert við. Me3
þessu er sýnf, að ófyrirleitmr óg
harðdrægir stjórnendur kaapfje-.
laganna, geta, ef þeir vilja og eT
samviskuliðugir fylgismenn þeirra
sitja í sýslunefndum, sýslnm.em-
bætturn eða atvinnumálaráðherra-
'emba'tti, undið af fjelagi sínu
miklum skuldaþunga yfir á heila
hreppa, og þar með á menn, sem
ekkert eru við málið riðnir og
ekkert skúida fjelaginu.
Ef þetta er ekki annmarkainik-
ið og viðsjárvert verslunarfyrir-
komulag, þá er ekki auðið að-
segja, hvað getur talist því nafni,
Samvinnublöðin hjer hafa margt
og mikið út á kaupmannavershm
a.ð setja. Bn þó munu þau ekki
geta bent á eitt einasta dærni
þess, að kaupmenn hafi ætlað að
þröngva einhverju hreppsf jelagi
til þess að borga sikuldir sem í-
biiar hreppsins kunna að hafa
stofnað við þá. peir hafa aldrei
gengið svo langt.
Yafalaust getur fleiri kaupfje-
lögum en kaupfjelagi N. P. dottif>
í hug að iáta sýslunefnd þröngva
hreppsf jelögum til að borga
skuldasúpu meðlima sinna. En
eftir að þetta er 'komið fram, sá^
þau, að það >er algjört heimildar-
og lagaleysi. Hitt mnnu <>11 kanp-
fjelög vita áður, að þaði er sið-
ferðislega örjett, að þeir fái hrís-
ir.n, sem ekkert hafa til hans unn-
ið — að þeir borgi, sem ekkert
skulda. En þetta ætlaði þó kaup-
f jelag N. P. * að gera. En þaf>-
seildist of langt. Lagavaldið varO-
að taka í taumana.
Frá Akureyri.
Akureyri, 27. mars. FB.
Annað snjóflóð?
Fólkið á Úlfá hefir flúið bæiim,
af ótta rið annað snjóflóð. Ertiön
ur sprimga komin í jökulinn upp
af bænum, og getur komið hhiup-
úr henni, er minst varir. Úr fjái'-
húsinu, er skriðan fjell á, tójtst
á öðrum degi að bjarga 20 iklnH-
nm, 14 fórust. Úlfárbóndinn beit-
ir Jóhann Jósefsson, og er fátæk-
txr xnaður.