Morgunblaðið - 12.04.1925, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
morgunblaðið.
Stofnandl: Vilh. Pinaen.
' *£efandi: Fjelag í Reykjavík.
*Mt8tjórar: J6n Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrlfstofa Austuratrætl 5.
Símar: Ritstjórn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. 500.
Augrlýsingaskrifst. nr. 700.
u®lma8imar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Askriftagjald innanbæjar og I nó.-
Brenni kr. 2,00 á mánuBi,
innanlands fjær kr. 2,60.
* lausasöiu 10 aura eint.
Fjárlögin
afgreidd úr nedri deild.
frekjuha!!3 áætlaður yffir
350 þús. kr.
| Það hefir áður verið skýrt frá
t'ví hjer í blaðinu hvérnig fjár-
tagafrumvarpið fyrir árið 1926
|eit út þegar það kom frá stjórn-
úiiii. Einnig hefir verið skýrt
r"ra meðferð fjárveitinganefndar
d. á frumvarpinu, og þeim dómi
^em hún kvað upp yfir því.
Fjárv.n. hækkaði gjaldabálk
^járlaganna um rúmar 900 þús.
krónur. Og til þess að fá tekjur
UPP í hækkun þessa, sá nefndin
aíer fært að hækka tekjuáætlun-
'úa um gömu upphæð. Við þess-
gerðir fjárv.n. var í rauninni
ekkert verulegt að athuga þegar
^ það er litið, að langstærsta
gjaldahækkunin, ,600 þús. kr.,
^ór til greiðslu lausra skulda rik-
issjóbg (við Landhelgissjóðinn).
•Stefoa stjórnarinnar er sú, að
^reiða að fullu á næstu 3 árum
állar lausaskuldir ríkissjóðs. Mun
Ktta einnie> mjn8ta kosti í orði
^veðnu, vera 8tefna tveggja
st®f8tu flokka þingsins.
Þegar fjárv.n. n. <j. hafði geng-
^ frá fjárl.frv. stóðust tekjur og
^jöld nokkurn veginn á, og þannig
’Sendi hún frv. inn í þingið.
Ýmsum gætnari mönnum þótti
^járv.n. ganga full langt í því að
'hsekka tekjuáætluna, einkanlega
JÞar sem hún fylti upp alt skarð-
^ á móti, gjaldamegin, og ætlaði
■öttgan tekjuafgang fyrir væntanl.
^kkunartill. frá einstökum þing-
^önnum.
Enn varhugaverðari var þessi
^ðferð fjv.n., þar sem það kom
Þegar skýrt í ljós við 2. umr.
^íárl., að nefndin var nokkuð
Sundurleit og ósamstæð um marg-
ar hækkunartill. frá einstökum
Þingmönnum, og það tillögur, sem
fóru fram á allverulegar hækk-
anir á útgjöldunum.
I fyrra stóð fjárv.n. sem einn
maður gagnvart till. frá þing-
naönnunum, en m! var hún mjög
/víða klofin og hafði óbundin at-
kvæði um margar tillögurnar.
Hlaut þetta að hafa þær af-
leiðingar, að margar hækkunar-
till. frá einst. þingm. yrðu sam-
Þyktar, enda varð endirinn sá,
fjárl.frv. var afgreitt frá 2.
Umr. með tekjuhalla sem nam
rúml. 91 þús. kr. í frv. stjórn-
árinnar var gert ráð fyrir tekju-
áfgangi rúmum 15 þús. kr.
Við 3. umr. komu enn margar
hækkunartillögur frá einstökum
þingmönnum, og sumar allháar.
Ejárv.n. var enn ósamstæð um
þessar tillögur. Hún var óbund-
ih eða klofin um margar þeirra.
Ejárl.frv. átti auðsjáanlega eftir
að fá enn allverulega viðbót í
ojaldabálkinn. Sú varð og reynd-
in, þvi gjöldin voru hækkuð um Kurdistan og fara um með báli
nál. 260 þús. kr. við 3. umr. og og brandi. Frelsistilraun Kurda
frv. afgreitt úr deildinni með nál. bráðum lokið.
350 þús. kr. tekjuhalla.
Hvað veldur þessari stefnu
breyting þingsins nú frá því í INNLENDAR FRJETTIR.
fyrra, mun margur spyrja. Und- ( -----
anfarið góðæri, verður svarið hjá ;
flestum. Er það rjett, þó ekki!
Akureyri 9. apríl ’25. FB
Málshöfðun gegn Krossanes-
verksmiðjunni.
Verslnn Snorra Jónssonar hef-
að öllu leyti. Mestu veldur hjer
áreiðanlega, hvernig flokkum
þingsins er háttað. íhaldsflokk- jr höfðað mál gegn Krossanes-
urinn, sem nú fer með völdin í verksmiðjunni út af síldarmæl-
landinu, hann hefir aðeins 13 (íngu síðastliðið sumar. Sáttafund-
mönnum á að skipa í n. d., af
28, sem sæti eiga í deildinni.
Aðalstefnumál íhaldsflokksins
er fjárhagsleg viðreisn lands og
þjóðar. Á þingÍHU í fyrra vann
Framsókn, eða meiri hluti þess
flokks, saman með Ihaldsfl. að
þessu starfi. En á þinginu í vet-
ur, er hann tregari til þess sam-
starfs, þvi hann þykist öðru hafa
að sinna. Hann vinnur nú öllum
árum að því, að velta núverandi
sjórn úr sessi. öll spjót beinast
þangað.
Þegar þannig er ástatt, verður
mönnum það e. t. v. enn skiljan-
legra, að Framsókn, eða hinir
ráðandi menn þar, láti sig litlu
skifta, hvaða útkomu fjárlögin
kunna að fá. Þeirra markmið
er það eitt, að bregða fæti fyrir
núv. stjórn, og í þeirri glímu gæta
þeir minna að þvi, þótt fjárhag
ríkisins kynni að verða stefnt í
tvísýnu með því bragði, sem beint
var að stjóifiinni.
Þetta ástand er i rauninni óþol-
andi lengur. Enginn flokkur í
þinginu er nægilega sterkur til
þess að geta unnið óþvingað og
með fullum krafti og með fullri
ábyrgð.
Fjárlögin eiga nú eftir að ganga
í gegnum efri deild, og til henn-
ar beinast nú kröfur manna um
það, að hún lagfæri fjárl.frv.
Vonandi gerir hún það. Það er
höfuðkostur þessa þingskipulags,
tvískifting þingsins, sem við bú-
Ulu við, að efri deild hefir oft
getað tekið í taumana, þegar
neðri deild. hefir sýnt of mikið
gáleysi { fjármálum. Geri hún
það ekki nú, verða menn fyrir
vonbrigðum.
ERLENDAR PREGNIR.
ur reyndist árangurslaus. Er
þetta fyrsta málshöfðnnin út af
síldarmálunum, en húist við að
f'leiri muni eftir fara.
petta er fyrsta málið, sem
höfðað er gegn Krossanesverk-
smiðju fyrir mælingu á síldinni.
Er það eflaust rjetta leiðin, sem
verslun Snorra Jónssonar hefir
hjer valið, að höfða skaðabóta-
mál móti verksmiðjunni, því með
því móti ætti að vera hægt að
fá skaðan bættan fyrir þá, sem
þóttust hafa orðið illa úti í við-
•skiftum við verksmiðjuna. Til
þess að eigi valdi neinum mis-
skilningi, þykir rjett að taka það
fram, að hjer er um einkamáls-
höfðun að ræða, en ekki kæru
til sakamálsrannsóknar.
Fjársöfnunin til heilsuhælis
Norðurlands.
Sýslunefndir Eyjafjarðarsýslu
og Suður-Þingéyjarsýslu leggja
fram kr. 5000 hvor í heilsuhrelis-
sjíðinn. Sýslnnefnd Skagafjarðar-
sýslu synjaði. Búist við góðum
undirtektum af sýslunefnd Norð-
ur-pingeyjarsýslu. Bæjarstjórn
Aknreyrar, Kaupfjelagið á Kópa-
skeri gefa kr. 2000 hvort. Fjár-
söfnunin gengnr yfirleit vel.
1 gærmorgun kom eldur upp í
húsinu nr. 25 við Bræðiaborgar
stíg, hjer í bæ. Er það lítið timb-
nrhús. pegar brunaliðið kom h
vettvang klukkan að ganga 10,
var húsið alelda. Var húsmóðirin
ein heima með hörn sín. Brá hún
sjer út að sækja mjólk, og hai ú
þá kveikt upp í stofuofni. En
þegar hún kom aftur, eftir ör-
stutta stund, var eldur kominn
um alla stofuna, og gat hún með
naumindum náð börnum sínum út
úr húsinn. pó mun hafa tekist að
bjarga einhverju af innanstokks-
munum.
pegar brunaliðið kom, var, eins
og áður er sagt, eldur kominn
um alt húsið. Stóðu logar út um
Khöfn 9. apríl ’25. FB
Gerðasamningur mflli Sviss og
Frakklands.
Símað er frá Genf, að Prakk-
land og Svissland hafi gert gerða-
samning sín á milli, er nær nnd-
antekningarlaust til allra mála,
er rísa kunna á milli þessara
landa. Fimm manna nefnd á að báða glugga á vesturhlið og um
vera sístarfandi til þess að rann- J dvr. po tokst hrunaliðinu að
saka deilumál og gera tilraunir (slökkva eldinn, svo húsið stendur
til sátta, en takist það elcki, á, uPpi, en alt brunnið að innan
Haag-dómstóllinn að skera úr, ogj Eftir því, sem næst verður
á úrskurðurinn að vera bindandi, k°mist, mun eldurinn hafa komið
fyrir báða parta. Svissland hefir upp af sprengingu í ofninum. En
þegar gert þessu Þkan samning verður ekkert um það fullyrt
við alla nágranna sína. Og kemnr það væntanlega fram
rannsókn í málinu.
Tyrkir bæla uppreisn Kurda. Eigandi hússins heitir Þorkell
Frjettaritari Berliner Tageblatt Helgason, og var fjarverandi
símar frá Konstantinopel, að Þe"ai tiusu rann’
Tjn’kir hafi ruðst á þremui’ stöð-
um inn í uppreistarhjeruðin í
Aðam PoiLsen
í Reykjavík.
Váðtal.
Á skírdag hittum vjer Adam
Poulsen að máli, á Hotel ísland,
cg spurðum hann um eitt og ann-
að, um veru hans hjer. Hann var
nýkominn af Leikfjelagsæfingu i
Iðnó. par æfir hann af kappi
„Einu sinni var-------■“ prjár æf-
ingar voru haldnar þann dag
Leikendur Leikf jelagsins eru
bæði hrifnir og ánægðir yfir, að
hafa fengið aðra eins heimsókn.
Hann teknr svo föstum tökum á
meðferð leiksins. Einkum fyrir
yngstn krafta Leikfjelagsins, er
leiðbeining hans hinn mesti
fengur.
Hvernig lís/ yður á hö.fuðstað-
inn?
Hann minnir mig á veru mína
í Einnlandi, segir Poulsen; í eldri
bæjum Pinnlands, Viborg og
Ábo, þar sem allur almenningur
er svo greiðvikinn og gestrisinn.
pannig var fyrsta viðkynning u-ín
við Reykvíkinga.
Dansk íslenska fjelagið.
Talið berst að „Dansk íslenska
fjelaginu.“ Poulsen dáist að því,
hve forgöngumenn þess fjelags-
skapar hafa unnið og vinna mik-
ið og þarft verk, og hve starf-
semi fjelagsins er í rann og veru
einstök í sinni röð, að vinna að
þyí, að viðkynning þjóðanna auk-
ist með öllu móti, sií viðkynning
er efli vináttu og hræðraþel.
Poulsen er auðsjáanlega hrifinn
af þeirri hugsjón, sem hrint hefir
þessari fjelagsstarfsemi á stað, og
það hefir orðið til þess að hann
liefir horfið frá starfi sínu, ti1
þess að koma hingað.
Mjer kemur það svo fyrir sjón-
ir, segir Poulsén, að starf Darisk-
íslenska fjelagsins sje með alt
öðrum hætti, en fjelög þau, sem
víða eru kend við ýmsar erlendar
þjóðir. Hjer sje meiri alvara í
starfinu — og ákveðin stefna.
Leikfjelagið og þjóðleikhúsið.
Hvað um viðkynningu yðar við
Iæikfjelagið — þó stutt sje?
Hjer eru leikhæfileikar ótví-
ræðir, og áhugi meiri en jeg á að
venjast. En ykkur vantar skola.
Jeg heyri sagt, að þjóðleikhús
eigi að rísa hjer upp bráðum. En
í öllum bænum — þið þurfið að
reyna að koma því svo fyrir, að
leilcarahæfileikar þeir, sem hjeþ
eru, geti lært að njóta sín.
Og þar ættum við Danir, að
geta miðlað einhverju, sem að
gagni gæti komið — við sem
eigum 200 ára gamla leiklist.
Jeg sje ekki betur, en leikhús-
málið, sje komið á svo góðan rek-
spöl, að tírni sje til kominn, að
fara að hugsa sem fyrst fyrir
þýí, sem þar á að sýna.
pegar við minnumst á þjóð-
leikhús, þá get jeg ekki annað
en minst á, hvernig jeg álít, að
reka eigi þjóðleikhús. Jeg tala þar
af reynslu.
Lei'khús sem koStað er af al-
mannafje, þarf að sýna góð, fræð-
andi og áhrifamikil leikrit. pað
má ekki fara eftir daglegnm
smekk almennings, hver leikrit'
eru valin, heldur verður leikhús-
ið að hafa áhrif á almenning
og bjóða honum aðgang að „klass-
iskum“ leikritum, fyrir svo væga
horgun, að sem fæstir sjeu úti-
lokaðir .
Þjóðleikhúsið í Helsingfors
hafði 240,000 marka rekstursjöfn-
uð er jeg kom þangað. En haim
ferfaldaðist á þrem árum. Jeg-
svndi ,,'klassisk“ leikrit og hafði
lágan inngangseyri.
Frá Finnlandi.
pjer voruð í Helsingfors ú
byltingarárunum 1
Já, jeg var þar, þegar Finnar
með frábærum kjarki og einbeitni
ráku hina rússnesku kúgara
af höndum sjer. Hver fulltíða
Finni gekk þá vopnaður. Bæncl-
ur fóru ekki óvopnaður út fyrir
húsdyr.
En hvernig er afstaða Finna
við Norðurlönd ?
peir skoða sig sem útvörð Norð-
urlanda, gegn slavneskum árás-
um. Enn hafa þeir landvarnarlög-
reglu fyrir utan herinn. Á fjögra
tíma fresti er hægt að kalla 400,-
000 manns til vopna, ank hins
lögboðna hers. pessi varnarlög-
regla hefir tvær æfingar á viku.
Nú hefir heyrst, að Finnar sjeu-
að snúast mjög andvígir gegn
Svíum í Finnlandi. Andúð þeirra