Morgunblaðið - 22.07.1925, Blaðsíða 2

MQR jUNgLAÐIÐ
B3 -JOBT’&i
Höffum fynHiggjandi:
Apricots, þurkaðar,
EpH, þurk.,
Ferskjur, þurk.,
Sveskjur,
Rúsímir,
Gráfíkjur,
Döðlur.
Súkkulaði, ,Consum,*
— „ísafold,“
— „Vanille,“
— „Fin Vanille No. 5,“
Cacao,
Kaffi,
The.
AUGLtSINGAR
óskast sendar tímanlega.
MUNIÐ A. S. 1.
Sími: 700.
„Sandvörn og græðsla“.
1 18. tbl. ísafoldar þ. á. ritar
hr. Yigfús Guðmundsson grein
með þessari fyrirsögn.
Hann sjer þörf á að verja landið
fyrir uppblæstri og sandágangi og
græða sandauðnir. Honum farast
svo orð: „Lengi hafa menn lifað
í þeirri trú, að sandgræðslan hjer
á landi gæti orðið og ætti að
verða skjótvirkari en skóggræðsl-
_ „ í i
an.
Sannleikurinn . er, að sand-
græðslan er ekki fljót til arðs,
nema þar sem skilyrði eru góð, t.
d. jarðvegur frjór og gróðurvott-
ur, sem tekið getur þroska við
aðhlynningar og friðun.
Sje um sáningu að ræða, í frjó-
efnasnauðann foksand, er græðsl-
án miklu-m örðugleikum háð og oft
seinvir'k, þó að hún hepnist.
Um sandgræðsluna á Eyrar-
bakka ritar V. G. alllangan kafla
og eggjar þar lögeggjan, þíng og
eigendur, stjórn og búendur, til
þess að koma upp sjógarðinum,
áður en tjónið margfaldist. pað
eru orð í tíma töluð. Nú er búið
áð gera að sandgræðslugirðing-
unni á Eyrarbakka, svo að sand-
svæðið er friðað líkt og áður var|
— en sjógarðurinn er enn óupp- ^
hlaðinn og meðan svo er, er bæði
hygð og landi hætta búin. Eng- j
inn veit nær næsta flóð kemur, en
nú vantar varnargarðinn til þess
að verjast því. pað er því ekki
hægt að segja, hve mikið tjón það (
tkann að gera, ef engin er fyrir- (
etaðan. Deyfð og tómlæti á nauð-:
synlegum framkvæmdum kostar
oft mikið fje, og alvarlegar af-
leiðingar. Bygging sjávargarðsins
er verk, sem dkki má dragast
lengur en til haustsins.
Sögulegum sannindum þykir V.
G vera hallað í frásögnum um
sandvarnartilraunir, einkum er
það grjótgarðagerðin, sem Eyjólfi
í Hvammi hefir verið eignuð, sem
hann finnur ástæðu til þess að
leiðrjetta og álítur að rangt sje
þar nefnt faðernið að þeim króa.
Flestir þeir sem um sandgræðslu
hafa skrifað, hafa eignað E. G.
garðagerðina t. d. cand. theol.
Sæmundur Eyjólfsson, garðyrkju-
stj. Einar Helgason, búnaðar-
málastjóri Sigurður Sigurðsson
o. fl.
V. G. segir að „Sviplíkar upp-
tuggur eftir öðrum og ómeltar,
áru ekki fágætar, hvorki í dag-
legu tali, nje í sögulegum ritum,
og spilla bagalega hinum sann-
sógulegum atburðum!"
Nú kemur V. G. með sínar
sbnnu frásagnir um garðagerð,
hún var nfl. ættuð frá Keldum,
eins og Vigfús. Árið 1882 voru
skemdir af sandfoki afar miklar
í Rangárvallasýslu. Á Keldum
skemdist einnig mikið. „Var þá
tekið það ráð að útiloka heim-
reiðina þar, og hlaðinn tvöfaldur
grjótgarður, 5—8 fet á hæð, fyrir
utan allan flákjaftinn“, segir V.
G.. Auk þess voru gerðir garðar|
tii varnar uppblæstri á túninu á
Keldum.
Sjera Björn Halldórsson í Sauð-
lauksdal hefir áður reynt að verja
túnið í Sauðlauksdal með því aðj
láta gera grjótgarð til varnar
sandfdki, og mun hafa verið byrj-
að á þeim garði um 1757. Sá garð-
ur er mikið mannviriki og var verk-
ið sótt með kappi og dugnað. Garð-
hleðsla þessi var af sumum illa
þokkuð, og garðurinn nefndur:j
„Ranglátur“, en vörn veitti hann
um stund.
Keldnamenn hafa fengið orð á
sig fyrir sagnfræði og ýmsan
fróðleik, og er því líklegt að þeim
hafi verið kunn þessi sandvarnar-
tilraun sjera Björns.
Annars þarf ekki að deila um
það, hvar flestir eru garðarnir
hlaðnir; verkin sýna merkin, og
flestir finnast þeir í Landmanna-
hreppi.
V. G. er heldur ekki að draga
heiðurinn af vini sínum E. G.;
sögulegu sannindin eru honum að-
alatriðið.
Mjer finst aftur á móti litlu
skifta, hver hefir fyrstur gert j
garðstúf til varnar sandfoki. —
Aðalatriðið er mjer, að nú á 20.1
öldinni fari ekki árlega jarðir í1
eyði vegna sandfoks. pað þykir
mjer ilt að sjá, að nú á 200 árum j
hafi lagst um þúsund jarðir í
eyði hjer á landi.
Reyndar hafa þær ekki allar
farið í eyði fyrir sandfok, sem j
betur fer. „Kindakotið góða“, er
V. G. þekkir svo vel, er í eyði(
af hirðuleysi fremur en sandfoki,
og svo er um fleiri býli.
Sorglegt er til þess að vita, að,
hin merka Keldnaætt skuli nú i
vera svo úr sjer gengin, að láta
jarðir sínar fara í eyði. í þeim
ættlegg voru þó ættjarðarvinir og
framsýnir dugnaðarmenn. Gunn-
arsíiolt og Brekkur eru of góð
býli til þess að leggjast í auðn, og
Ferjur er nothæft kot.
Merkisóndinn Skiili á Keldum
hefir hingað til varið jörð sína.
Hann er góðs maklegur, valin-
kunnur sæmdarmaður. Og fengi
hann óefað styrk til sandvarna,
e£ 'hann sækti um það og full-
nægði þeim skilyrðum, sem sett
eru og þar að lúta, samkvæmt lög-
um, er nú gilda.
Vonandi kemur það ekki fyrir
að Keldur leggist í eyði. Ekki
einungis vegna þess að grastorf-
an þar er griðastaður og ábreiða
yfir beinum sóknarbarna og heim-
ilisfeðra á Keldum frá dögum
Jóns Loftssonar, heldur einnig
vegna þess að þar í jörðu eru
geymd frjóefni, þ. e. hulinn nær-
ingarforði handa mönnum og
skepnum um ókomnar aldir.
Þá talar V. G. um sólbakaða
ríkisstjóra og ráðunauta og hríð-
stæða og veðurbarða fauska. Pað
virðist mjer málskrúð, sem litla
þýðingu hefir fyrir sandgræðslu-
málið, og skil ekki til hvers sett
er í þessa grein, nema ef það er
til að sýna ritsnild V. G.
Loks vítir V. G. að Rangárvellir
hafi orðið útundan við sandfoks-
varnir og græðslutilraunir. Hann
hefir ef til vill ekki athugað, að
byrjað var þar af skógræktarstjór
anum 1906 á sandgræðslutilraun-
um. pá var girðing sett nálægt
Stóra-Hofi. Rangvellingar hafa
ekki fengið trú á þeim tilraunum
að líkindum. Jeg minnist ekki að
hafa sjeð kvartanir frá þeim nje
beiðni með tilteknu framboði fjár
til sandgræðslu, eins og lög gera
ráð fyrir. Fjárveiting til sand-
græðslu er af skornum skamti, og
má því enginn vonast eftir, að
komið sje heim til bænda og þeim
boðið fje til sandvarna eða græð-
slu, án þess að þeir leggi fje fram
á móti til verksins. Hafi erindum
frá Rangvellingum og fjárfram-
lögum verið stungið undir stól,
þá er ástæða til að tala um, að
hlutur Rangvellinga sje skertur.
Sje mjer e'kki sannað, að Rang-
vellingar hafi boðið fram fje til
sandgræðslu, og þeim ekki sint,
þá skoða jeg aðdróttanir V. G.
um, að Rangárvellir sjeu hafðir
útundan, tilhæfulaust gaspur, sem
ekkert hefir við að styðjast.
Hitt er kunnugum mönnum ef
til vill vitanlegt, og minnisstætt,
að bóndi á Rangárvöllum hefir
sagt, að hann vildi enga sand-
græðslu á sinni jörð, því að hún
gerði ekki annað en ilt. Var það
ekki árið 1923, sem þau orð fjellu
í samtali við landbúnaðarnefnd
Alþingis, er hún fór á eina af
þeim jörðum á Rangárvöllum, sem
sandurinn er nú að eyðileggjaf
Bóndinn sá er í mörgu mætur og
góður maður — en hefir ekki haft
trú á sandgræðslunni, og því ekki
viljað hana. Munu dkki fleiri
bændur líkir á Rangárvöllum I —
Jeg vil taka undir með V. G. í
því, að Alþing, landsstjórn, Bún-
aðarfjelag íslands, sandgræðslu-
menn og allir aðiljar, geri skyldu
sína og reyni að verja Rangár-
velli fyrir eyðingu af sandágangi
— en jeg vil bæta því við, að
bændurnir gleymi ekki að gera
skyldu sína 5 því starfi, og hafi
opin augun fyrir því, sem er að
gerast og láti ekki býli fara í
eyði. peir verða að vera fremstir
í fylkingunni, þeir eru öllu kunn-
ugastir og verða að leita sam-
vinnunnar. peir mega ekki lítils-
virða það, sem reynt er, þótt mis-
tök komi fyrir. peir mega ekki
draga sig til ba'ka með vinnu og
fjárframlög, og hafa að kjörorði:
„fá sem mest, en láta ekkert“.
Jeg las milli línanna, að Keldur
eru V. G. helgur reitur, sem hann
álítur synd að láta fara í auðn.
Kraftar þjóðarinnar eiga að
sameinast í því að verja og græða
landið; það er helgur reitur, sönn-
um íslendingum, líkt og Keldur
V. G.
„Græðum saman mein og mein,
metumst ei við grannann,
fellum saman stein við stein,
styðjum hvorir annan;
plöntum, vökvum rein við rein,
ræktin skapar framan.
Kvað má höndin ein og ein?
allir leggjum saman“.
Svo hvað Matthías.
Gunnl. Kristmundsson.
GLÍM AN
í AUSTURRtKI.
Hún er iðkuð þar frá fornu fari,
eftir því, sem óðalsbóndinn
úr Steiermark segir,
Hr. EGGER.
Gerpúlrer,
Eggjapúlver,
Grempúlver,
Vanillesykur,
Cardemommur.
Efnagerð Reykjawikur
Sími 1755.

Hjer á dögunum var þess getið,
að austurrískur óðalsbóndi einn,
Egger að nafni, væri hjer á ferð.
Hefir hann verið austur í sveitum
síðan hann kom, en er nú nýkom-
inn aftur til bæjarins.
Hr. Egger er í Islandsvinafje-
laginu þýska. Hefir hann kynt
sjer rækilega allmargar bækur
þær, sem komið hafa út á þýsku
um ísland. Fornsiigunum er hann
vel kunnugur. '
í gær kom hann inn á skrifstofu
vora, til þess að spyrja um, hvar
hann gæti fengið besta vitneskju
um glímuna íslensku.
Vjer spyrjum hr. Egger, hvort
hann hafi sjeð glímu.
Já — í Austurríki, heima í hjer-
aði mínu Kárnthen í Steiermark.
Þar er frá fornu fari iðkuð sú
íþrótt, sem nefnd er „Fiitseln' ‘
eða „Rangeln.“ Veit jeg ekki bet-
ur en það sje mjög svipað glímu
•— sje í raun og veru sama í-
þróttin. !
Og hr. Egger tekur upp bók úr
tösku sinni. Er það lýsing á landi'
og þjóð í Kárnthen. Þar er minst
á íþrótt þessa, og frá því sagt, að
hún sje af sömu rót runnin og
„Glíma,“ sem flust hafi frá Nor-
egi til íslands, og sje iðkuð á ís-
landi enn í dag.“
— Áform mitt, segir hr. Egger,
er að ganga úr skugga um hvort
þetta sje rjett. Hvar get jeg feng-
ið fullnægjandi upplýsingar um
glímuna ykkar.
, — Ef veður leyfir, sjáið þjer,
hana á Austurvelli á miðvikud. —
Besti leiðarvísir í glímum er
Glímubók íþróttasambandsins
með mörgum myndum. Hana út-l
z *
vegum vjer hr. Egger og naum í
Benedikt G. Waage til þess að
segja honum nánar frá öllu sam-
an.
19
m
EIMSKIPAFJELAG
líSLANDS 3
REYKJAVÍK
«
fer hjeðan á mánudag 27. júlí að
kvöldi, vestur og norður um land
til Bretlands og Kaupmannahafn-
ar. Vörur afhendist á föstudag
eða laugardag.
Farseðlar sækist fyrir hádegi
á laugardag.
COSOBOUBOa m—IH
Vallarstræti4. LaugaveglO
ViNERBRAUÐ
lieit á hverjum morgni kl. 8, og
úr því á klukkutíma fresti. Fást
einnig á Hótel ísland og Rosen-
berg.
Pevsur
hvitar og bláar alullar,
öterkar og ódýrar.
Nýkomnar
lí eoiii laiotsin.
Laugaweg
Ef þetta reynist rjett að vera,
og nm það verður varla efast,
að glíman sje iðkuð þarna syðra,
má það merkilegt heita, ef fregn-
ir af því hafa aldrei borist hing-
að til íslands. — Nafnið á
austurrísku glímunni í Kárnthen
bendir til þess, að þar sjeu brögð
notuð, enda fullyrðir hr. Egger
af svo sje.
24 versluniE.
23 FotLUen, j
27 Foasborg. i
Klapparstíg 28.
Matteotti-stofnunin.
í minningn jafnaðarmannsins
ítalska, sem ráðinn var af dög-
um, er nú sett á laggirnar stofn-
un ein er ber nafn hans. Verk-
efni stofnunarinnar á að vera að
rannsa'ka atvinnu- og kaupgjalds-
mál.
Málning.
Pagtpirspokap
lffigst verð.
Herluf Claunen.
Simi 39.
H.f. Þvottahúsið Mjallhvít.
Sími 1401. — Sími 1401.
pvær hvítan þvott fyrir
65 aura kílóið.
Sækjum og sendum þvottinn.