Morgunblaðið - 10.09.1925, Side 3

lOKGUITBLAÍHÐ
*
MORGUNBLAiII,
Stofnandl: Vilh. Plnnen.
Útgefandi: FJela* I ReykJaTlk.
Ritetjftrar: Jön KJartanMOE,
Valttr 8t«fkn»»om.
A.nKiy«inKa«tJörl: E. Hafber*.
Skrifstofa Austurstrœti 8.
SlHaar: nr. 498 oe 600.
Augiy«ln»ra»krlfBt. nr. 700.
Mclziasimar: J. KJ. nr. 74*.
V. St. nr. 1**0-
H. Hafb. »r. 770.
Á»kriftagjald innanland* kr. 8.00
& mánuCl.
UtanlandB kr. 2.60.
I lau»a»ölu 10 aura elnt.
iinar aftur, þegar viðreisnarstarf- ■ Það er óskemtileg tilhugsun, að
ið hófst. Versalafriðurinn mælir Evrópa verður að sitja með ame-
svo fyrir, að Þýskalandi beri að rísku skuldahnappelduna um fæt-
borga lán >au öll, sem Belgía varð ur sjer næstu tvo mannsaldrana
s,ð taka á stríðstímanum. Auk þess' eða hver veit livað lengi.Auðurinn
gáfu „þrímenningarnir miklu“, magnast óðum í Ameríku og altaf
Wilson, Clemanceau og Lloyd Ge- er verið að taka lán >ar, enda
orge Belgíu hátíðlega yfirlýsingu ekki erfitt, >ví >eir vita tæpast
um, að auðvitað >yrftu Belgar ekki hvað gera skuli við f jármagnið.
að endurgreiða grænan túskilding Vald Ameríku eykst með degi
af stríðslánunum.Það kom >ví flatt hverjum, en Evrópa mun >jást
upp á alla, >egar belgíska stjórnin um langan aldur af sárum strlðs-
________ fjekk hoð frá Washington fyrir ins og innbyrðis sundrung.
! skömmu síðan um, að nú væri T. S.
íklendar SlMFREGNIR tími til kominn að borga skuldif, Eftir að >etta var skrifað hefir
sínar e. a. m. k. semja um endur- náðst samkomulag um afborgun
Khöfn 9. sept. ’25. FB. greiðslu >eirra. Þetta kom undar- belgisku skuldanna. Af nokkrum
Viviani látinn. iPga fyrir sjónir >ar sem Wilson hluta >eirra (172 milj. doll.)
Bímað er frá París, að Viviani, ^afgj i0fað >ví gagnstæða og ætla greiðist engir vextir, en af hin-
fyrverandi forsætisráðherra Frakk mæni; a(5 ríki efndi loforð >ess um hlutanum (ca. 400 milj. doll.)
iands, sje nýlátinn á geðveikra- mannS) sem verið hefir æðsti valds greiðist 3%%. Afborgunin á að
hæli. Hafði hann verið sinnisveik- magnr >ess. Nú ber að gæta >ess, fara fram á 62 árum. Þegar sá
ur um nokkurt skeið og er álitið,* 1 sem er Bandaríkjunum til afsök- tími er liðinn hefir Belgía greitt
að of mikil andleg áreynsla við unar j >essu máli, sem sje breyt- um 850 milj. dollara (með vöxt-
. ýmjskonar ábyrgðafmikil störf, jng sn> er varð á stjórnmálum1 * * um). Tvær kynslóðir verða að
hafi orsakað veiklun lians. landsins, >egar „republikanarnir" rogast með skuldabaggann ame-
komust að völdum. Þeir virtu að ríska af >ví að >jóðin varði
Leynisamtök reynd milli >ýskra vettn"i aðgerðir Wilsons í Evrópu, hlutleysi sitt, >ótt við ofurefli
og enskra námueigenda.
Símað er frá Köln, að reynt
hafi verið að mynda kola-„trust“
leynilega, á milli bresks kolaiðn-
aðar og Ruhrhjeraðs. Komst >etta
upp og mætti geysilegri mót-
.spyrnu í innlendum og útlendum
iblöðum.
Eftirköstin.
Seint mun afmáður einhver
svartasti bletturinn í sögu styrj-
aldarinnar miklu: Árás Þjóðverja
é Belgíu og aðfarir >eirra >ar.
Og meðal hreystiverka er unnin
voru í stríðinu, mun viðnáms
>ess, er Belgar veittu, verða
minst lengi, og >jáningarnar, sem
>jóðin varð að líða meðan Þjóð-
verjar réðu lögum og lofum í
landinu, vakti meðaumkun og
samúð allra, ekki síst Banda-
manna, sem Belgar unnu hið
mesta gagn, með >ví að veita
Þjóðverjum mótspyrnu, >egar
>eir ruddust yfir landamærin,
>ótt vöm væri í sjálfu sér alger-
lega vonlaus. Belgar sýndu lof-
samlega hugprýði og skyldurækni
með >ví að banna Þjóðverjum yf-
irferS um landið, >ví >eir vissu
hver afleiðing þeirrar synjunar
mundi verða. Belgía hefir verið
í miklu uppáhaldi hjá hinum
Bandamönnunum, eða var >að
sérstaklega framan af. Eftir ag
Helgía, síðustu árin, hefir snúist
é, sveif með Frökkum í mörgum
>eim málum sem Bandamenn og
samherjar >eirra hafa verið tals-
vert ósáttir um innbyrðis, er
íiammistaða Belga á stríðsárun-
um farin að gleymast og samiiðin
með >eim að rýrna. Af sérstökum
ástæðum hefir >ó verðleika >eirra
ærm á ný verið minst með virðingu
og aðdáun. Svo er mál með vexti,
að Belgía neyddist til að fá að
láni talsverðar fjárupphæðir, bæði
meðan á styrjöldinni stóð og
eftir að henni lauk, og auðvitað
rleitaði landið á náðir >ess sama
og hinir, sem lán >urftu, sem sje
Bandaríkjanna. Lánsupphæðin er
að samanlögðu orðin ca. 600 milj.
dollara og fjenu varði Belgía sum-
part til >ess að kaupa fyrir >að
matvæli, fatnað, vopn, skotfæri og
fleira í Ameríku, á stríðstímanum
«g sumpart til að komast á lagg-
■ neituðu að ganga í þjóðabandalagið ?
, og kváðu orð Wilsons yfirleitt alls
j ekki leggja >eim skyldur á herð- •
. ar. Belgar tóku skilaboðunum frá ■
stjórninni í Washington mcð hóg-
’ værð og gerðu enga tilraun til að
færast undan í flæmingi nje vísa5
í til skriflegra loforða Wilsons. —
! Nefnd var send til Washington
undir forustu fyrv. forsætisráðh.,
j Theunis. Þegar þangað var komið, ’
I gerðu Belgar tilboð um afborgun,1
| sem hinum fanst óaðgengilegt. —
i Samningstilraunir hættu um
hríð, en nú er álitið, að Banda-
ríkjamenn hafi slakað til og að
von sje um samkomulag á fremur
sanngjörnum grundvelli, ef á ann-
að borð um sanngirni er að ræða,
þar sem Bandaríkin tæpast hafa
nokkra kröfu, a. m. k. enga sið-
1 ferðislega kröfu á hendur Belgum
1 að >ví er stríðsskuldirnar snertir.1
! Eins og kunnugt er, eru fleiri
■ evrópeisk ríki en Belgía bundin á
skuldaklafann ameríska og flest-
um mun hafa verið gert viðvart,
að nú sje dregið að skuldadögum.
i Hið eina ríki, sem samið hefir við
>
Ameríku um afborgamr svo-
' nefndra stríðsskulda er England.
Bráðum kemur röðin að Frökkum
* og það er mjög tvísýnt, hvort
Frakkar geti borgað skuldir sín-
1 ar allar. Ef sá yrði endirinn, en
það er harla ólíklegt, þyrftu >eir
! að láta af hendi 12 af hundraði
árlega af öllum tekjum ríkisins!
Fjármál Frakka eru komin í ó-
' efni, skattarnir þyngjast, frankinn
j fellur. Þjóðin mundi tæpast geta
risið undir skuldabyrðinni. Á hinn
bóginn ern engar eða sáralitlar
j líkur til að Ameríkumenn gefi
ÍFrökkum eða nokkrum hinna
! skuldunauta sinna upp nokkurn
hluta stríðsskuldanna. Það hefir ,
verið bent á >að í amerískum blöð
um, að engin ástæða sje til að
vera mjúkur á manninn við Ev-
rópuþjóðirnar, þegar um skuldirn-
ar sje að ræða á meðan >ær ausi
stórfje í herkostnað. Því verður
ekki neitað, að þessi asökun er
þung og að sumu leyti rjettmæt,
enda mun hún verða notuð sem
svipa, þegar hinir biðjast frestar
eða uppgjafar skuldanna.
Sennilega líkur málum þessum
þannig, að hver um sig verður
að borga hvern skilding, en ekki
er ósennilegt, að vextirnir verði
lágir og borgunarfrestir langir. —
ri að etja og ósigurinn væri
T. S.
Fisksalan í bænum.
Almenningur kvartar
undan hinu háa fiskverði.
Hvað veldur?
Þeirri spurningu vildum vér
gjarnan fá svarað.
Hvernig stendur á því, að fisk-
urinn, sem seldur er hér á göt-
unum, til neyslu hér í bænum,*er
mikið dýrari en fiskur sá, sem
fluttur er út úr landinu.
Nú fá fiskútflytjendur 160—
.170 krónur fyrir skippundið af
verkuðum fyrsta flokks fiski, en
illa hirtur, óhreinn og oft hálf
uldinn fiskur er seldur hjer á
götunum til bæjarbúa fyrir þetta
25—30 aura pundið. Er >að oft
og einatt vara, sem yrði dæmd
óhæf, eða í 4. flokki til útflutn-
ings.
Láta mun nærri, að 30 aura
verðið á pundi af nýjum fiski
jafngildi 360 króna verði á verk-
uðu skippundi fisks.
Því er fiskverðið hér innan-
bæjar svona langt ofan við út-
flutningsverðið ?
Fisksalar! — Takið til máls;
ykkur er heimilt rúm hér í blað-
inu fyrir skýringar yðar. Skýr-
ing á þessu verslunarfyrirbrigði
er nauðsynleg. Hún er nauðsynleg
vegna húsmæðranna, sem daglega
kaupa fisk; ekki síst vegna þeirra
húsmæðra, sem þurfa að spara
hvern skilding og leggja >að nið-
ur fyrir sér hvernig þær geti
best hagað matarkaupum sínum,
hvernig sparlegast verði á haldið.
Því það er að verða óþolandi að
borga 30 aura fyrir pundið af hrá-
blautum þaraþyrsklingi með haus,
og blautu skötubörðunum, er hjer
eru á boðstólum,, fyrir sama verð.
1 gær hittum vér mann af
Suðurnesjum, sem kunnugur er
fisksölunni >ar. Hvað kostar fisk-
urinn þessa daga þar syðra?
Hann kostar þetta 10 aura, 12
aura og hæst 15 aura pundið.
Og flutningskostnaðurinn hing-
að til bæjarins?
Flutningskostnaðurinn er 2—3
aurar fyrir pundið.
Þröttán—átján aura kostar
fiskpundið komið hingað til bæj-
arins. Tuttugu og fimm til þrjá-
tíu aura er húsmæðrunum selt
hvert fiskpund.
iHvað hafa fisksalarnir sér til
málsbóta ?
„Stýfing skynseminnar“
hjá Tryggva í Laufási.
1 einni af gengisgreinum
Tryggva kemst hann svo að orði:
„Engum dómi á að hlíta í slíku
máli (gengismálinu) öðrum en
skynseminnar,“ — „Þá ,má eigi
láta tilfinningarnar ráða.“
Nokkrum línum neðar í sömu
grein byrjar Tr. Þ. að tala um
íjárflótta. Þar segist hann bera
„svo mikið traust til þjóðrækni
alls þorra íslenskra borgara, að
honum komi ekki einu sinni !
hug, að komið gæti fyrir undir
nokkrum kringumstæðum fjár-
flótti frá íslandi.“
Með þolinmæði hafa bændur
hlustað á hjal Tryggva og Jón-
asar undanfarin ár. Með þolin-
mæði hafa þeir horft upp á það,
að framtak þeirra sé lamað vegna
pólitísks ofstopa sem smeygt hefir
verið í verslunarmál þeirra.
Bændurnir hafa fengið óspart
lof hjá Tímanum fyrir langlundar-
geð sitt. Ekki hefir staðið á >ví.
Hver greinin hefir verið þar ann-
ari sm.eðjulegri um bændamenn-
ingu, framsýni bændanna, kjark
og dugnað stéttarinnar. Margir
bændur hafa verið svo „þjóðlegir“
enn sem komið er, að þeir hafa
brosað að fleðulátunum, tekið öllu
með þögn og þolinmæði, pólitíska
farganinu, smjaðrinu og öfgunum.
Nú ætlast einn Tímaklílcu-for-
sprakkinn, Tryggvi, til þess, að
bændurnir, sem eiga fé á vöxtum
séu „svo þjóðlegir“, að þeir hirði
enga ögn um það, >ó svo sem
25—30% af fjáreign þeirra sé
tekin af þeim, til þess eins, að
létta undir með þeim skuldugu.
Er samábyrgðin ekki lengur
nægileg?
Nei — 25—30% vill nú Tryggvi
láta löggjafarvaldið taka af þeim,
sem eitthvað eiga í sparisjóði. Og
til þess að forða mönnum frá því
að möggla nokkuð, bendir Tryggvi
bændum á, að þeir verði að hafa
svo þjóðræknislegar tilfinningar,
að láta sig einu gilda >ó % af
fjáreign þeirra sé nú tekinn af
þeim.
Áður lét Tryggvi svo um mælt,
að tilfinningar mættu ekki koma
til greina í gengismálinu.
Þessi „kúvending“ ritstjórans
er því sannkölluð '
stýfing skynseminnar.
Að gefast upp.
Það er ekki lengi að breytast
veður í lofti — eða skoðanir hjá
Tímanum.
Nú er Tryggvi orðinn eindreg-
inn liðsmaður „þeirra skuldugu“,
og vill ekkert heyra nefnt nema
stýfing krónunnar.
Snemma á árinu sem leið var
Tíminn nokkuð annarar skoðunar.
Þá fáraðist hann yfir því, hve
gengið væri orðið lágt.
Þá komst hann svo að orði:
„Það verður erfiðara að byrja
fyrst nú að klifa brattann, (þ.
e. hækka gengið; leturbr. hér).
En það verður enn erfiðara verði
3 1
Nýkomið:
Bananar,
Epli,
Perur,
Tomater,
Sitrónur,
Laukur.
Hagaganga
Tek heeta í hagagöngu í haust
og vetur.
* ólafur Bjarnason
Brautarholti.
Ostar
allskonar nýkomnir i'
L i v e r p o o I.
Qdyrt
Golftreyjur,
Sokkar,
ullar og silki.
Ullar og Silki
tau og margt fleira.
Laugaveg 23
það enn dregið, og einhvern tíma
verður að gera það, nema við
ætlum að gefast upp.“ (Leturbr.
hér).
I fyrra átti Framsóknarflokk-
urinn að fylgja þeirri stefnu að
„klifa brattann“. Nú er það ein-
asta sáluhjálpin, og sjálfsögð
skylda Framsóknarmanna, þeirra
sem fylgja vilja Tryggva, að-
„gefast upp.“
Tímamenn mega halda á spöð-
unum að fylgjast með öllum
stefnubreytingnnum ef þeir >á
ætla sér að heita fylgispakir
Tímamenn.
En þeim fer nú hastarlega fækkj
andi, eins og eðlilegt er.