Morgunblaðið - 27.09.1925, Blaðsíða 9

H. aukablað Morguublaðsins 27.' sept. 1925.
MORGUNBLAÐIt)
Norömenn.
(Þetta ágæta kvæði orti Stephan G. Stephansson í minningu
um 100 ára landnám Norðinanna í Ameríku. Hjeldu Norðní. eins og
kunnugt er, liátíð mikla og mintust aldarveru þeirra vestanhafs.
Kvæðið birtist í lleimskringlu, en Morgunbl. getur ekki stilt sig
um að prenta það upp og gefameð því fleirum kost á að sjá það,
en þeim, sem Heimskringlu fá. Það hefir alla kosti bestu kvæða
höf. og er afburða snjalt).
Sú var tíðin, að sama var þjóðin
Snær og Norr — deildu vöggu og gröf
Er við sigldum með sverðið og Ijóðin
Sigurbrautir um veraldar höf.
Á ikom stórviðri, bylur svo bitur,
Bygðir dreifðust, en lán af því hlaust —
Eins og stormur úr fjallshlíðum flytur
Fræ af mörkum í eyjar, um iiaust.
Milli okkar þó stælan og stálið
Stundum sýndist að efst lægi á baug,
Saman áttum við minning og málið
Miklu lengur, sem hjartfólgna taug.
• Ásamt geymdum, er öðrum varð heimska
Ættar hjartfólgna minningiá sín,
Hvernig rógur og glapvíg og gleymska
Gullið aldanna földu við Rín.
H.
Ennþá vakir vorra feðra andi:
Víðförlið og trú á eigin, kraft — t
Heilsumst enn á hverjum legi og landi
Leikbræður — en nú með tunguhaft!
Dýru gulli grýttuð þið í ána!
Gnítalieiði varð að Leggjabrjót:
Ávarpið Jijá öðrum tungum lána
Er við hjerna sitjum bræðramót!
Djörfu Norðmenn, leitar-Skatar landa!
Lesið upp vorn frægsta æskubrag —
Þar ver ísland Helguskarðið handa
Hverri norskri móður, enn í dag.
Stephan G. —
Þessi slcýring fylgdi kvæðinu frá höf. hendi, og er rjett, að
hún íylgi e'innig hjer:
Aths.: — Oss þykir tillilýðilegt að birta hjer það sem skáldið
segir um síðustu vísuna, í brjefi er fylgdi kvæðinu: — „Skatar
hjetu þeir, er fylgdu Skata konungi", segir .forn sögn, og er snjalt
—■ og færi okkur betur í munni en. enska afmánin: Skátar, sem
nú tíðkast. —
„Helguskarð“, sbr. Harðar sögu og Hólmverja og hendingum|
Steingríms: „Dáðrökk kleif upp dóttir jarls, Með drengi Þyri
stríðan ...... Þar Helguskarð er síðan“.
Frá Noregi.
Efftir Guðmund Hannesson.
Frá Björgvin.
Á Haukeland-spítala. Óðar en
jeg hafði bjargað pjönkum mínum
inn á gistiliús í Björgvin, símaði
jeg til forstöðumanns sjúkrahúss-
ins, Sandbergs yfirlæknis, sem
jeg þekki að fornu fari. Vissi jeg
að spítalinn hafði fært drjúgum
út kvíarnar síðan jeg sá liann
1920 og langaði mig til þess að
sjá þessi nýu mannvirki. Var
mjer þar vel tekið og sýndi dr.
Sandberg mjer nýju byggingarn-
ar. Þar hefir Röntgendeild að-
setur, margar hjúkrunarstúlkur
o. fl. Er þessi nýja álma gríðar-
stór bygging og mikið nýtísku
snið á henni. Má með sanni segja,
að þar hefir ekkert verið sparað.
Að sjálfsögðu eru sjúkrastofur
allar rúmgóðar og vandaðar, en
svo er og um öll nauðsynleg
aukaherbergi, borðstofurj dagstof-
ur sjúklinga, deildareldhús, bað-
klefa, salerni og hvað sein lieiti
hefir. Er þar ærið rúm á öllum
stöðurn og frágangur á öllu liinn
vandaðasti bæði á húsi og hús-
munum. Mjer varð ósjálfrátt að
hugsa til landsspítalans okkar, þar
sem klipið er af hverjum hlut
alt livað af tekur og öllu slept,
sem mögulegt er að vera án —
og þó ógnar öllum kostnaður-
inn.
„Selvbyggerhusene". Þess hefir
verið getið áður Heilbrigðistíð.,
að menn bygðu liús sín sjálfir í
Björgvin. Bærinn kemur upp hús-
unum svo fokheld sjeu, en sá,
sem á að fá húsið, þiljar alt inn-
an og fullgerir liúsið sjálfur. Fá
menn alt að láni hjá bænum með
góðum kjörum, og þurfa lítið að
‘borga rit í hönd, og nokkurn
síyrk til byggingarinnar í ofaná-
lag, (15% af húsverðinu.) Mjer
ljek hugur á að sjá þessi hús, sem
hefir verið svo mikið talað um
og leitaði þau uppi. Það var auð-
velt verk, því þau eru nú orðinn
svo að segja dálítill bæjarhluti og
skifta hundruðum. Þykja mönnum
kjörin góð og gott að geta sparað
um 2000 kr. á hverju húsi, ineð
því að vinna nokkuð að verkinu
sjálfur.
Þar sem mig bar fyrst að þessu
bæjarhverfi, var heil húsaröð með
götu í smíðum. Var bygð samfeld
hngja af tvílyftum timburhúsum
meðfram allri götunni, mjög ein-
föld að allri gerð, skrautlaus og
með fremur lágu þaki, svo jeg get
ekki sagt að hús þessi væru bein-
línis fögur á að sjá, þó hins veg-
ai mætti segja, að þau væru
þokkaleg. Þessari miklu húsa-
lengju var svo1 skift með eitthvað
7 álna millibilum í ,,hús“ og voru
þá á hverri hæð 2 herbergi auk
forstofu og stiga, en í kjallara
geymsluherbergi, þvottaherbergi,
salerni og dálítil smíðastofa. Háa-
loftið var lágt en nothæft þó til
þurks eða geymslu. Hitað var upp
með einföldum ofnum og voru
ekld fáir reykháfar á allri húsa-
lengjunni. Útveggjagerðin var
þannig: yzt liggjandi sköruð borð
(klæðning) 1”, þá standandi
þiljur 1 ’ þá 2 lög af góðum
pappa (isoleringspap), þá grind,
þá 1” liggjandi þiljur, innan á
þeim tvöfalt pappalag og inst
%” standandi þiljur. Voru þá lög-
in orðin ærið mörg í veggnum og
ólíklegt, að húsin verði ekki hlý.
Hinsvegar var það auðsætt, að
ódýrt gat það aldrei orðið að
byggja á þennan hátt, enda kost-
aði bvert hús 15 þúsund krónur
eða 13 þúsund án vinnunnar, sem
menn leystu sjálfir af hendi. Þetta
myndi þykja dýrt heima, því
Bankahúsin svn kölluðu kostuðu
uppkomin úr steinsteypu með
steypuloftum ekki nema 13 þús.
og voru þó bæði iniklu eigulegri
og miklu fallegri. Þess má þó
geta, að á öðrum stöðum sú jeg
samskonar hús öllu betri. Voru
tvö og tvö bygð saman og dáiítii
lóð umhverfis. Þau voru eldri og
kostaði hver endi 14 þús. ki.
Ilöfðu þessi hús verið nokknð’
ódýrari í fyrstu, en bærinn hækk-
aði verðið síðar.
Jeg var svo heppinn að ná í
umsjónarmanninn með bygging-
nm þessum og sýndi hann mjer
góðfúslega alt, sem jeg óskaði að
sjá. Jeg hitti inni í einu husinu
húseigandann og stóð hann þar
snöggklæddur við vinnu sína.
Hann var kátur og glaður, sagð-
ist vera bankamaður en smíð:íí
fór honum auðsjáaulega vel, úr
hendi, og gat jeg ekki sjeð neinn
viðvaningsbrag á því. Smíðaði
hann hús sitt að innan þegar
bankastörfunum var lokið og ljet
vel yfir starfinu. Aftur sagði um-
sjónarmaður mjer að trjesmiðum
væri illa við þessa nýbreytni og
get jeg trúað því. Ekki er það þó
víst, að atvinna þeirra yrði meiri
þó ekki væri bygt, en skrilSurinn
komst einmitt á byggingarnar, er
ljett var undir þær með þes'sari
njlbreytni.
Það virðist mjer, að hyggilegar
mætti byggja hús þessi en gert
er og mun ódýrar, jafnvel gera
mönnum mögulegt að vinna sjálf-
ir enn meira að þeim. Menn geta
lært að steypa góða hleðslusteina,
hlaða úr þeim veggina á litlum
húsum, og smíða margt annað, þó
nokkuð af vandasömustu vinnunni
Munið eftir
þessu sina
innlenda fjelagl
Þegar þjer sjó- og bruna-
trygging
Sími 542.
Pósfthólf 417 og 574.
Simnefnis Insuranoe.
Vigfús Guðbrandsson
klæðskeri. Aðalstræti 81
Ávalt byrgur af fata. og frakkaefnum.Altaf ný efni með hrerri ferð,
AV> Saumastofunni er lokað kl. 4 e. m. alla laugardaga.
Linoleum -gólfðúkar.
Miklar birgðir nýkomnar. — Lægsta verð í bænum.
jónatan Þorsteinsson
dímí 8 6 4.
yrði að sækja tii iærðra smiða. —
Alþýða hefir gert gömlu torfhúsin
og henni er engin vorkunn á að
iæra að byggja einföld steinhús,
svo góð sjeu að öllu leyti. í Rvík
gæti bærinn greitt stórum götu
manna, ef sjeð væri fyrir ódýrum
ióðum, ódýru steypuefni, hentug-
um steypumótum, vinnuskála svo
steypa mætti steina á atvinnulausa
timanuin að vetrinum, góðum upp
dráttum og nauðsynlegri leiðbein-
ingu við verkið. Allt þetta gæti
bæriun gert, en mjer hefir virst
lítið unnið í þessa átt, jafnvel
belstu framkvæmdirnar vera, að
banna mönnum að taka möl og
sand á öllum Stöðum, sem nálægir
eru. lloltasand, sem sóttur er all-
langa leið og oft skítugir, selur
bærinn fyrir all-hátt verð. Mjer
sýnist að minna megi það ekki
vera, en að hann leyfði mönnum
sandtökuna ókeypis.
_____ w., ' f-r.^ •-- * *íi'V-LLA<i vS'i.y .
Frá Osló.
Einn dag hefi jeg dvalið á þessu
ferðalagi uppi í Haddingjadal,
djúpum, skógivöxnum dal leugst
uppi í sveit. Mjer þótti betra að
skrifa þar og bugsa í sveitakyrð-
inni en í borgaskröltinu. Mjer er
það kreinasta keilsubót, að koma
á svo fagran stað og rólegan, og
erfitt hlýtur það ætíð að verða að
byggja borgir, er bafa svo lieilsu-
samfeg áhrif á sál og líkama eins
og fagrar sveitir hafa. Það er
eins og' sveitirnar sjeu guðs verk,
en borgirnar mannanna, og er von
til að þar skilji nokkuð á milli.
En mjer var ekki til setunnar
boðið þar í lladdingjadalnum.
Næsta dag varð jeg að fara í
-skiöltandi járnbrautarlestina og
komst með henni til Osló eftir
5—6 klst. i'erð. Hafði jeg' þá farið
óiaveg, yfir mörg hjeruð og sum-
staðav gegn um hálsa -og liæðir.
Talandi hauskúpur. Viðbrigði
voru það að koma ofan úr sveit-
inni og niður í stórborgina, með
öllum borgargnýnum, mann-
straummnn, háu húsunum og öllu
því galdraverki, sem þar er sam-
an komið. Á skólaárum mínum
voru bæjarbúar hjer um 100,000
eu nú eru þeir um 300,000 og
Aðalumboðsmenn:
I. Brynjólfsson & Kvarmn.
livað verður úr þessu með sama
áframhaldi eftir 100 ár ? Jeg ætla
þó ekki að fara bjer út í þá
sálma, $vo Jón Þorbergsson haldi
heilum sönsum.
Jeg hafði ýmislegt að erinda í
Osló og meðal annars vildi jeg
skoða iiið mikla safn Háskólans
ai hauskúpum. Hann á þær í þús-
uudatali. Jeg þurfti að athuga
sjerstakt atriði á svo sem 100
kúpum, og felkk óðara leyfi til
þess hjá prófessor Schreiner.
Hann vísaði mjer á hauskúpusafn,
sem var frá 15. og 16. öld og
mældi jeg 100 kúpur af þeim.
Af hauskúpum þessum mátti
margt merkilegt læra, en það
þótti mjer hvað eftirtektarverðast
að tannskemdir voru litlar sem
engar. 1 mörgum kúpum voru
allar tenuur, stundum mjög slitn-
ar en eigi að síður lausar við alla
tannátu. Hjer gat 'hver maður
þreifað á því, að tannpína hefir
fyrrum verið mjög sjaldgæf, en
nú er hún algengust af öllum
kvillum. Ekki hefir það verið
tannburstum að þakka og tann-
hirðingu, að mennirnir höfðu svo
stálhraustar tennur, því slík tæki
voru þá ekki til. Hvað hefir þá
valdið þessari miklu breytingu,
scm bæði spillir heilsu manna og
gerir þeim lífið leitt?
Menn hafa getið margs til um
þetta, en sennilega er matarhæf-
inu um að kenna og það er þá