Morgunblaðið - 21.10.1925, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
* )
MORGUNBLAiIi.
Stpfnandl: Vllh. Fln»«n.
>’'tKefandt: FJelic I ReykJ-VTtt.
iSUt«tlorar: Jðn KJartanMon,
ValtjT Stafániaom.
Atnrly«inga*tjðrl: B. Hafber*.
£íkrlf»tofa Auotur*trœtl 8.
SIiBiar: nr. 498 og 600.
Augiy»lnii:a»krlf«t. nr. 700.
Selooaolimar: J. KJ. nr. 74*.
V. St. nr. 1**0.
H. Hafb. nr. 770.
Áakrlftagjald lnnanlands kr. Í.00
á mánubl.
Utanlands kr. 2.50.
S lau«a«ölu 10 aura olnt.
Bandaríkt Evrópu.
Afvopnun þjóðanna fær byr undir vængi við samkomu-
lagið í Locarno.
Kröfuharka
Bandaríkjanna.
Fjárfiag'ur ríkisins liefir verið
•'srfiðasta viðfangsefnið síðustu
frakknesku ráðuneytanna. Það
varð ráðuneyti Herriots að falli,
að hann ekki gat leyst þessa ráð-
"gátu. Eftirmaður hans, Painlevé,
vissi ósköp vel, að hann mundi
falla um sama steininn, ef hann
ekki gripi til alveg sjerstkra úr-
ræða. Honum var það ljóst, að sá
Khöfn 20. okt. ’25. FB
Ummæli Þjóðverjans Loebe.
Símað er frá Genf, að forseti
ríkisdagsins, jafnaðarmað-
urinn Loebe, hafi sagt, að sá
mundi verða m. a. árangur af Lo-
earnofundinum, að hugmyndin um
stofnun Bandaríkja Evrópu
mundi fá byr í seglin og hann
eigi lítinn.
Ummæli Coolidg-e.
Símað er frá Washington, að
Coolidge hafi sagt, að Locarno-
fundurinn sje jafnþýðingarmikill
og Lundúnafundurinn. Nú sje
fenginn grundvöllur til þess að
byggja á og það muni tímabært
að kalla saman fund, er allar
þ.jóðir sæki, til þess að ræða og
lirinda á leiðis afvopnunarhug-
myndinni.
Sigríðar Erlends er daglega opúÉ
í K. F. U. M. til sunnudags 28.
f. m. frá kl. 11 til 8 virka daga
og kl. 11 til 6 á sunnudögum.
(Hvað átt er við með hugmyndinni „Bandaríki Evrópu“ var
skýrt með einkar fróðlegri grein, er birtist hjer í blaðinu í gær, eft-
ir Tryggva Sveinbjörnsson rithöf-und).
greinar þær, sem Finsen hefir
skrifað í Tidens Tegn, um íslensk
málefni, hafa farið víða. Erlendir
blaðamenn í Osló hafa tekið þær
eða nokkuð af innihaldi þeirra,
og sent blöðum sínum. Eitt sinn
t. d. átti Finsen tal við Kn. Zim-
sen borgarstjóra, og barst þá í tal
sú fyrirætlun, að nota hitann .
ú?- Laugunum hjerna til upphit-
unar. Nokkru síðar bárust hingað a^ fákunnáttu hjá flestum. Norshja.
fyrirspurnir um það efni, bæði frá þjóðin hefir nú einusinni t.al-
Tjekkoslóvakíu og Ameríku. síer trú nm> að allir Þessir
Viðkynning sú, sem greinar V. llali verið Norðmenn. Og eins og
Finsen í Tidens Tegn gefa mönn-,allir vit.a, hefir þeim tekist mæte
um, kemur þannig oft að mjög vel, að telja Ameríkumönnum f.rú
víðtækum notum. i11,11 Þetta sama.
Margt er það sem þ.jóð vora Alkunnugt er, hvernig hatíða-
vanhagar um á þessum tímum; böldin fóru . frain í Bandaríkjun-
, fátt þó eins tilfinnanlega eins og,llm 1 snmar,
;....... - • - ---- - 1--1; Vesturheimsferðanna frtí.
alla skuldasúpuna, sem að áliti
Ameríkumanna nemur rúmum 4
miljörðum dollara. Blöðin bentu á,
að styrjöldin hefði komið hart
einasti maður, sem komið gæti lagi úiður á Frökkum, tilkostnaðurinn
því '
a fjárhaginn, var Caillaux,
allir vissu, bæði vinir sem óvinir
Caillaux’s, að hann var gáfaðasti
fjármálamaður Frakka.
Þótt hægrimenn í orði kveðnu
•gerðu það, sem þeir gátu til að
bonum yrði ekki trúað fyrir fjár-
málaráðherrastöðunni, var það
samt sem áður ósk margra þeirra
hefði verið afskaplegur, og mann-
fall meðal þeirra mun meira en
nokkurra liinna að tiltölu. Eitt hið
þektasta iðnaðarblaðanna tók jafn
vel fram, að Frakkar, eins og hin-
ir lánþegarnir, hefðu keypt mat-
væli, vopn og skotfæri í Ameríku
fyrir fje það, er þeir tóku að
iáni, svo að peningarnir í raun-
undir niðri, að gripið yrði til 111111
væru
alls ekki farnir út úr
Þessa úrræðis, enda er það á dag
ÍQn komið, að engan mun iðra
Þess, að Caillaux var trúað fyrir
'Stöðunni. •— Sjerstaklega hefir
frammistaða hans í Washington
fyrir skömmu síðan, þegar hann
samdi við Bandaríkjastjórnina um
afborgun á ríkisskuldum Frakka,
vakið almenna aðdáun í Frakk-
íandi. Amerísku skuldheimtum énn-
irnir hafa upp á síðkastið enga
dul dregið á, að tími væri til kom-
inn, að þeir fengju innieignir sín-
ar í Evrópu endurgreiddar, eða
samið yrði um greiðslurnar. Fyrir
all löngu síðan komust Bretar að
samningum við Ameríkumenn um
afborganir skulda sinna, og fyrir
'Skömmu. síðan náðu Belgar sæmi-
iegum kjörum um afborganir
skulda sinna. Ástæðan til, að ekki
Var tekið sjerstaklega hart á Belg-
lim, var hið gamla loforð Wilsons.
Á sínum tíma lofaði hann Belgum
hppgjöf allra skulda. Úr þessu
Varð þó ekki, enda er liugsunar-
báttur þeirra manna, sem nú ráða
lögum og lofum í stjórnmálúm
°g fjármálum Ameríku, talsvert
frábrugðinn liugsunarhætti Wil-
sons. Þegar almenningur liafði
fengið vitneskju um afborgunar-
björ þau, sem Belgar komust að,
%ttu Ameríkumenn sjer að koma
fram með fullyrðingar um, að hin-
lr skuldunautar þeirra mættu ekki
búast við að tekið yrði jafn mjúkt
11 þeim og tekíð hafði verið á
C’elgum.
Þar sem nú Ameríkumenn
úvað eftir annað hafa verið að
ýta undir Frakka með að gera
samninga um afborganir skulda
í’rakklands í Bandaríkjunum —
takst fjármálaráðherra Caillaux
■^ýiega ferð á hendur til Wash-
lngton í þessu augnamiði. Þegar
Þangað kom, tóku blöðin vin-
gjamlega á móti Caillaux og fylgd
armönnum hans. Sum blöðin ljetu
óhikað í ljósi það álit, að Frakkar
hvorki gætu nje ættu að bórga
landinu, og ekki væri ósanngjarnt
að geta þess, að Ameríkumenn
hefðu s’elt vörur sínar afar háu
verði.
þóttu vextirnir og afborganirnar
of lágar. en það olli þó mestu ó- ,
samkomulagi, að Frakkar vildu
í tilefni af 100 ára af-
; það, að umheimurinn fái betri og mæli
rjettari vitneskju um þjóðarhag Noregi, svo og vígsla Leifstorgs-
vorn, en hingað til hefir viðgeng- ,ins 1 Brooklyn, þegar styttan
í a£ Leifi hepna var afhjiipuð þar.
______ !Nú í sumár og haust líður varla
! sá dagur, að eigi sje minst á Leif
miða afborganir sínar við það, hve ’ — Er áhugi Norðmanna mikill hepna og Yínlandsfund „Norð-
mikið pjóðverjar borguðu þeim fyrir íslandsmálum, spyrjum vjer manna“ í amerískum blöðum og
framvegis. í Finsen. j blaðaskeytum. Daginn áður en jeg
Að vísu komu aðiljar sjer saman1 — Óhætt. er að fullyrða, segir, fór frá Oslo, var birt ávarp í
um bráðabirgðartillögu, sem Ca- Finsen, að almenningur í Noregi blöðunum frá borgarstjóranum i
illaux ætlar að leggja fyrir stjórn- skeytir lítið uin íslandsmál, og Phíladelphia, þar sem liann hvet-
ina-, þess efnis, að Frakkar bprgi hefir lítinn áhuga á því, að ur Norðmenn mjög eindregið að
40 miljónir dollara árlega fyrstu kynnast þeim. Undantekningar frá setja. upp norska deild á sýning-
5 árin. , þessari reglu eru vitanlega marg-1 unni miklu, sem þar á að halda
Þetta skuldaþref milli gamalla ar. En áhugi manna þar í þessu. næsta sumar. Hann eggjar þá lög-
samherja er því ekki leitt til lykta efni er áreiðanlega ekkí eins al- eggjan, einmitt vegna þess, að
ennþá, en Ameríka hefir í þetta rnennur og margir hjer heima gera.Leifur hepni hafi verið Norðmað-
ur og þeir Yínlandsmenn!
fái á
sinn sem oftar sýnt yfirdrepsskap sjer í hugarlund.
sinn gagnvart Evrópu, enda eiga j Til þess að almenningur
Ameríkumenn hægt með það, þar byga á einhverju máli, þá
sem Evrópuþjóðirnar stöðugt þurfa blöðin að vekja þann áhuga..
koma krjúpandi á hnjánum og
biðja um lán á lán ofan.
T. S.
Vilhj. Finsen ritstj.
kom með Lyru í gær.
Viðtal um heima og geima, Norð-
menn og íslendinga.
En nú er það svo, að flest blöðin
í Noregi, skrifa sjaldan um fs-
landsmál.
Mig langar til að geta þess um
leið, segir Finsen, að mjer vitan-
lega hafa menn eigí gert sjer
grein fvrir því, hjer heima, að það
eru blaða-sendimennirnir við
sendisveitir erlendra þjóða,
Talið berst að „Islands Adresse-
bog“. Útbreiðsla hennar eykst
jöfnum skrefum. Hún er eins og
kunnugt er, send til allra ræðis-
manna, sem fara með má.l Dan-
merkur og íslands. Finsen ætlar
að vera búinn að ljúka við útgáfu
bókarinnar í desemb.er byrjun. •—
Hann er tímabundnari nú en áð-
ur hefir verið. Síðan í sumar hefir
aðalstarf hans í Osló verið við hið
sem
sem; nýja kvöldblað Tidens Tegn
hafa það á liendi, að kynna þjóð heitir Oslo Aftenavis. Þar er hann
Caillaux.
Nú þótti þeim, sem harðastir liafa
verið í kröfum sínum gegn Frökk-
um, nóg boðið. Formaður í utan-
ríkismálanefnd senatsins, Borah,
gerðist ennþá illvígari en áður, og
sjálfur ljet Coolidge tilleiðast,
líklega fyrir áskorun Borahs, blátt
áfram að banna blöðunum að taka
málstað Frakka. Samningsgerðirn-
ar byrjuðu, og það var þvælt um
málið fram og aftur í heila viku.
Caillaux gerði tilboð um að við-
urkenna að mestu leyti skulda-
kröfuna gegn því, að vextirnir
yrðu lágir, og árlegar afborganir
ekki of háar fyrir fyrstu árin.
Ameríkumönnum fanst tilboð Ca-
illaux’s ófuHkomið í mesta máta,
og sjerstaklega fanst þeim var-
hugavert, að Caillaux áskildi sjer,
áð afborganir færu nokkuð eftir
því, hve háar stríðsbætur pjóð-
verjar greiddu Frökkum. í raun-
jnni hafa Frakkar haldið þessu
atriði fram frá því farið var í
fyrstu að tala um afborganir
skuldanna, en Ameríkumenn hafa
skelt skollaeyrunum við því, jafn
vel þótt. það virðist sanngjarnt.
Svo fór að lokum, að samkomulag
náðist alls ekki. Ameríkumönnum
í gærmorgun kom Vilhjálmur
Finsen ritstj. hingað til bæjarins
með Lyru. Reykvíkingar eiga því
að venjast að sjá fornvin sinn Fin-
sen hjer um þetta leyti árs. Kem-
ur hann hingað til þess að ann-
ast útgáfu „Adressu' ‘ -bókarinnar,
sem kunnugt er.
Vjer hittum hann að máli í gær
og spurðum hann um eitt og ann-
að viðvíkjandi starfi hans lijer og
í Oslo.
Annars er rjett að geta þess, að
margir lijer heima gera sjer eigi
grein fyrir, hve Yilhj. Finsen er
þjóð vorri til mikils gagns, þar
sem liann er í Oslo. Hann hefir
nú um Jangt skeið verið við rit-
stjórn Tidens Tegn í Osló. Hefir
hann m. a. haft þann sjerstaka
starfa á hendi, að skrifa um fs-
landsmál þar. f hvert skifti, sem
málsmetandi íslendingar koma til
O'slóar sit.ur hann um að ná tali af
þeim, um ýms málefni hjeðan að
heiman. Óhætt er að fullyrða, að
hann hafi skrifað ein 60 viðtöl í
Tidens Tegn við íslenska menn,
um ýms íslandsmál.
Eigi fer tvennum sögum um
það, að mjög var það hentugt, að
Finsen var við stórblaðið Tidens
Tegn, meðan samningar stóðu yf-
ir, um kjöttollinn. Er eigi ástæða
til þess að útskýra það frekar að
sinni.
Margoft hefir það sýnt sig, að
sína fyrir þjóð þeirri, sem þeir
eru með. Þessir sendisveitaritarar
skrifa sífelt greinar um þjóð sína
í blöðin.
pegar ritstjórar ákveða, hvaða
greinar þeir taka í blöðin, þá
verða þeir .fyrst og fremst að taka
tillit til þess, hvað það er, sem al-
menningur les, hvað almenningur
vill og nennir að lesa. Fróðleiks-
greinar um erlendar þjóðir komast
venjulegast því aðeins áð í blöð-
unum, að blöðin þurfi ekkert að
borga fyrir þær. Greinar, sem
blöðin taka frá sendisveitum er-
lendra þjóða, borga þau vitanlega
ekkert. fyrir.
Jeg er sannfærður um, að að
því rekur fyr eða síðar, að íslend-
ingar sjá hag sinn í því, að hafa
blaðamenn erlendis, launa þá til
þess að sjá um, að kjarnyrtar fróð-
leiksgreinar komist að í stórblöð-
um heimsins.
— Þó almenningur í Noregi
hafi eigi sjerlega vakandi áhuga
á íslandsmálum, þá virðist á-
hugi manna fyrir Eiríki rauða,
Leifi hepna og öðrum fornmönn-
um, vera mjög vakandi. Mörgum
er forvitni hjer á því, að vita
hvort það er af helberri fáfræði
að Norðmenn halda því fram, —
þrátt ofan í blákaldan veruleik
ann, að hinir fornu landnemar
Grænlands og Vínlandsmenn, hafi
verið Norðmenn.
Mjer liggur við að halda, segir lagið.
V. Finsen, að þetta sje sprottið
önnur hönd ritstjórans, og hefir
aðalritstjórn á hendi í forföllum
ritstjóra. Svo var um tíma í sum-
ar. Mun það vera í fyrsta sinni,
sem Islendingur hefir verið rit-
stjóri að erlendu höfuðstaðar-
blaði.
Gerðarbók
Lokarnofundar-
ins.
Síðustu símfregnir.
Khöfn, 20. okt. FB.
Símað er frá Berlín, að gerðar-
bók Locarnofundarins hafi verið
birt í dag. Aðal innihald hennar.
er: Gagnkvæm viðurkenning sta-
tus quo við Rínarfljót; reynt verð-
ur að stefna að takmörkun víg-
búnaðar með almennu samkomu-
lagi; Þýskaland, Belgía og Frakk-
land slruldbindi sig til þess að
grípa ekki til vopna hvort gagn-
vart öðru. Gerðarbókin aðgreinist
í sex eftirfarandi liði: 1. Rínar-
samning. 2. Gerðardómssamning
milli Þýskalands og Belgíu. 3.
Gerðardómssamning milli pýska-
lands og Frakklands. 4. Gerðar-
dómssamning milli Þýskalands og ;
Póllands. 5. Gerðardómssamning -
milli Þýskalands og Tjekkoslóva-
kíu. 6. Yfirlýsing um, að tekið
skuli tillit til landfræðislegra kring
umstæða,þegar um er að ræða þátt
töku gegn friðrofa. Að síðustu r
Þýskaland gangi í Alþjóðabanda-