Morgunblaðið - 04.11.1926, Page 5

Aukabl. Morgunbi, 4. nóv. '3S-
xMOR<jj \JN BLAf)if)
5
Bráðapestin.
SU(íNtTS EINARSON ÐÝRALÆKNIR SEGIR FRÁ. — ÞBTTA
ER MESTA PBSTARÁR. SÍÐAN 1894. — ALT BÓLUBFNI
UPPGBNGIÐ.
! < .
! ianar, brájSapestarbakteríima, og löngu áður en frost byrja. Svo;
j ganga má út frá því, að hún sje var í suiruir, pestin byrjaði þeg-
í og á fjenu alt árið- Hitt er öll- ar í ágúst sumstaðar á landinu og
' uui ráðgáta, hvernig á þvi stend* drap xnjög mikið i september, án
ur, að pestin drepur nœr eingöngu þess að nokku,. veruleg frost
: á hanstin og framan af vetri, ein-^kæmu.
■ | mitt á þeim tíraa, sem mótstöðu'j Það er gamalt ráð gegn
afl kindarinnar gegn sjúkdóm' i bráðaprest, að taka fjeð snemma
því hefír verið sagt í blöð- að með einu og sama bólueiiu, um yfirleitt ætti að vera sem mest, inn á gjöf, áður en grös sölna að
'lln’ ílve bráðapestin liefir gert var ekki liægt að fullnægja bænd' þega,- fjeð er í besturn holdum | ráði og að gefa þvi góða tug.'U
^’kiun \rsla í haust. Fje fór ao um á öllu landinu. Kemur það af undan sumrinn. Pestin fer ekki áður en það er látið út á morgn-
lePast, úr pest, í ágústmánuði. því, hve misþolið fjeð er í hinum eftir holdunum öðrn\isi en svo, ana. Bráðapest er vön að gera
ö það er gömul trú manna, bygð ýinsu bvgðarlögum. Því er það. að hún drepur helst i'eitlagnasta [ minna vart vi5 sig þegar snjó
d Feyuslu, að þegar fer að bera að þrjú síðustu árin liafa tvens- fjeð, sem virðist ætti að vera be»t-; leggur snemma, en þegar jörð cr
SUettima á pestinni, verðu,- hún konar efni árlega verið á boðstól- útbúið að allri hreysti. Að kindin auð og veðurátta misjöfn með
mögnuð, er fram á haustið um, sterkt og veikt. Með því, að þurfi að vera í einhverju sjer*
emur. Mbl. hefir talað við Magn* blanda þeim saman í mismunandi stöku ástandi til þess að pestar-
Einarson dýralækni, og feng- hlutföllum, inátti þá innan vissra bakterían geti gert henni mein.
hjá honum ýmsar upplýsingar takmarka fá mismunandi sterk' sýnist og Ijóst af því, að enn hef*
'’ðvíkjandi fiestinni. jbóluefni, eftir þvi .sem við átti á ir ekki tekist á tilraunastofum,
^egir hanh, að pestin hafi aldrei hverjnm stað. En sá galli hefir' að sýkja kiud með þ\ú að gefa
svo mögnuð, sem í ár, síð' verið á öll þessi 3 ár, að aterk* ■ hemii inn pestarefni og þó byrj-
,ln hanti tók hjer við dýralæknis- ara efnið hefir ekki verið nógu ar öll náttúrleg bráðapest með
^orfum f.yrir 30 arum- Alt bólu' sterkt, þrátt fyrir það, að jeg bólgu í maga kindarinnar (vinstr'
efm
tttt
ttm
áður.
scin hingað fluttist i haust er hefi árlega beðið ura, að það yrði inni). Hið „sjerstaka“ ástand hef-
rvinnið út, þó það væri mikl- haft sterkara. Að vísu hefir ir vantað við þessar tilraunir og
ttmn meira en nokkm sinni styrkleikinn stöðngt aukist því hefir sýkingin ekki tekist. í
nokkuð með því, að blanda bráða* einu tilfelli, segir sagan þó að sýk-
^eujulega hafa eyðst hjer um pestarklakið með minna af ser- in hafi tekist. með inngjöf og það
‘“(l° þús. skamtar; í fyrra tals'jum, en það hefir ekki verið nóg. [ var hjer 4 landi. Presti einurn á
Vert ttieira rúml. 300 þús. skamt- Jeg álít að sterkara efnið eigi helst Aresturlandi, sem var hómópata*
ar; En í haust fjekk M. E- 395 að vera svo sterkt, að ekki sje læknir, hugkvæmdist fyrir 50 ár'
*Us- skamta. Sá hann þó fram á bólusetjandi með því óblönduðu.Sá uni, að nota aðalráð hómapatinnn-
[)au> uin síðustu mánaðamót, að galli er á bráðapestarbakteríimni ar ..líkt skal með líku út drífa“
Petta ætlaði ekki að verða nóg.
. uttaði hann þá til efnastofunnar
| Höfn, sem gerir hóluefnið, enjfrá ári til árs, og vita menn ekki hreif, en öfugt við það sem liómó-
•Fkk það svar. að -ekkert bólu* hvernig á því stendur. Sami bak* patinn ætíaðist t.il. Kindurnar dóu
allar eftir nokkra daga úr pest.
Þet.ta liefir eflaust verið urn haust,
í pestartíðinni, og kindurnar því
— meðal margra annara — að við bráðapestina og gaf nokkrum
hún er mismunandi eiturmögnuð ^ kindum inn bráðapestarkjöt. Það
efwi gffiti orðið tilbúið, fyrri en
eftir miðjan nóvember. Það tekur
1)01,1 sje 6 vikur að framleiða bólu-
et'ttið.
Eftirspurnin eftir* bóluefninu
(lt'iir verið svona mikil vegna þess,
^ bændur 'hafa hraðað sjer sem
ölest |h'Í,. gátu, við bólusetniug*
utta, ()„. margir hafa tekið upp á
K að BÓLUSETJA TVISVAR og
. EíSVAR. Þetta hefir sumstaðar
b,
"r'ð gúðann árangur. En víða
Veit
bi
jeg til þess, segir M. E., að
®ttdur gera sjer óþarfa ómak
þessu; sumir bólusetja fje
með fárra daga millibili. —
k
E
etl11 hafa spurt mig að, segir M-
hvort það kunni að stafa. hætta
af bví, a?j bólusetja fjeð með fárra
(íaka millibili. Eu svo er ekki. Ef
n)Iega er búið að bólusetja kind*
'llfl> þá. hefir hún einmitt mikið
m6tstöðuafl gegn pestarsóttkveikj-
UllUl> og stafar því einmitt hverf*
a,1di hœtta af því að bólusetja fjeð
a ttieðan svo stendur á. Því meira
^eiu eimir eftir af fyrri bólusetn*
luStt, þv, minni áhrif hefir sú
httJsta.
^tt það er almenn regia, að bólu
ttgin er eigi búin að verka til
[etni
'^ís á kindina., fyr en 5—7 dagar
íiðnir frá bólusetningardogi.
wetía taka, bændur stundum ekki
ttlpX - .
1 reikninginn. Ef kind drepst
beim úr pest 2—3 dögum eft-
bólusctningu, þá rjúka þeir
Uluir hverjir til og bólusetja alt
^Jeð Upp a£tur það er ekki
v'Ul11^ á daginn, fyrri en eftir
}j. 1 ífá bólusetningunui, hvort
e^u Vei,kar til fulls eða ekki. Því
^ ’laS ekki uema fljótfærui ein,
ljllka í endurbólusetningu, áð*
611 sú vika er liðin.
Ur
P
að v .a® meiln hafa gert talsvert
ttr
1 Vl> að bólusetjii tvisvar, kem*

befir" a’ flí af ÞV1. að bóluefnið
fa.. verið fremur veikt undan-
oj> A1‘- Arið 1916 var bóluefnið
fja^erbt. Siðan hefir það verið
Hj4t ^ra’ -^rið 1918 var það tnjög
jj-U egt> en síðan helst tíl veikt.
ei var þag ljóst, fyrir nokkru,
hvernig á því stendur. Sami bak*
teríustofninn er ræktaður ár eft-
ir 4r, og þó að hann hafi í ár
verið lingerður að eiturmagni,
getur hann að ári orðið afar eitr'! verið í „sjerstöku“ ástandi.
aður; svipað getur væntanloga átt i
sjer stað með þær bakteríur, sem [ HIN ÓHOLLA HAUSTBEIT.
lifa í og á fjenu bjer á landi og j Það er víst. öllum kunnugt., sem
af því aftur að einhverju leyti 4tt hafa hesta hjer á landi, að hún geti sýkst af bráðapestarbak-
frostum og þýðu á vLxl. Alt þetta
og fleira beudir til þess, a.ð veik'
in standi í nánu sambandi við lje*
legt efnasnautt, fóður og athugi
maður gömlu húsráðin gegn pest-
inni má rekja í gegnum þau þann
rauða þráð að besta varuarmeð'
alið sje að bæta úr efnavöntun lje*
legs fóðurs með því að gefa fjenu
það fóður, sem inniheldur vant*
andi efnin. Sönm sögu er að segja
frá Skotlandi, þar sem bráðapest
hefir legið í landi í hundruð ára.
Fjármenn þar segjast geta stans-
að veikina rneð því að gefa fjenu
grængresi, ungt grtis, ungan amárn,
grænt safamikið fóður, rófur, og
með því að láta lömbin undir ærn-
ar, e£ þær mjólka — eins og menn
sjá samskonar húsráð og okkar,
sem öll miða að því að bæta upp
efnavöntun beitarinnar. —
Hvaða efni það eru, sem hjsr
er um að ræða og vantar í haust*
beitina, er erfitt að segja, en ekki
þætti mjer það ólíklegt, að vönt*
un á „vítaminum“, þektuin eða
óþektum, gæti orðið til þess að
setja kindina í það „sjerstaka“
ástand sem útheimtist til þess að
teríum á náttúrlegan hátt.
stafað hin mismunandi miklu varla er til svo fjörngur hestur,
„pestarár.“ j hann verði ekki latur, þegar
Af því erfitt hefir verið þessi síð* ^ hann gengur úti á haustin, og þó
ustu ár að hofa pestarklakið nógu spikfitna hestar venjulega í haust*
sterkt, hefir þótt líklegt, að hinn1 göngunni. Það lítur því út fyrir,
upprunalegi bakteríustofn mundi flð í haustbeitina vanti einhver þau
vera orðinn eittbvað úrkynjaður efni, sem 'hesturinn þarf með t.il ‘ gerðar >t8u tilraunir þar á ranu*
og því nauðsynlegt að endurnýja að halda fullu fjöri. Yæri hægt sóknastofnun Landbúnaðarháskól
Þegar M. E. var í Höfn í sum-
ar, skýrði hann prófessor C. O.
Jensen frá hugleiðingum sínum í
þessu efni. Lagði hann það til, að
eða skifta um.
að mæla. fjör kindarinnar 4 haust*
Jeg befi því í haust, samkvæmt in á eins auðveldan hátt og hests-
ans, er gæfu raönnum ákveðnar
bendingar í þessu efni. — Tveir
samtali mínu við Prof. O. O. ins. mundi koma í ljós sama fjör- j kindahópar yrðu fóðraðir með
Jensen í sumar, safnað að mjer leysið. Sje hesturinn tekinn á gjöf mismunandi fóðri; fengi anuar
talsverðu af bráðapestarinnýflum.. og gefið gott snemmslcgið hey. holt, fóður, snemmslegið hey og
en til þess hefir fengist óvenjn'. na>r hann sfuu fulla fjöri aftur á^annað fóður, sem væri „vitamin“ ■
gott. tœkifæri hjer við slátur- viku til hálfum mánuði, og svo aúðugt, en hinu hópurinn fengi
húsið í sláturtíðinni, og sent það mundi og vera, með kindiua. Þá „vitamin“-snautt fóðor. Yrðu svo
til Kaupmannahafnar, ýmislega hafa líkama dýrsins aftur bæst settar bráðapestarsóttkveikjur
umbúið, og vonast jeg til að hægt þau cfni, sem vantaði í haustbeit'
verði að vinna úr því nýjau ina. — Meðan grösin eru að spretta
stofu, sem á komandi árum verði eru þau ríkust að þeim efnum, er.hve kindurnar væru næmar fyrir
undirstaða bóluefnisins, eða þá hjer um ræðir, og efnahlutföllin j sjúkdómnum.
að minsta kosti í sambnncþ við best. Þetta breytist alt þegar gras*
gamla stofniun, sem nú hefir ver* ið er fullsprottið og enn meira
ið haldið við suður í Kaupmaiina þegar það er ,,iír sjer sprottið“ .
kindurnar. Kæmi þá í ljós, hvort
fóðrunin hefði eigi áhrif á það,
höfn í rúm 30 ár.
sem kallað er. Ur sjer sprottið
Það bóluefni, sem jeg hefi uú gras i ágúst. mánnði er engu betra
pantað til viðbótar og koma mun fóður en ófullsprottin sölnuð grös
hingað í nóvemberlok, verður ef-
lanst búið til af gamla stofnin'
um, en næsta haust má húast við
að bygt verði 4 hiuum nýja og
að efnið verði þá mun sterkara,
og þá að öllum líkíndum viðsjálla,
svo að nauðsynlegt, verði að við*
hafa þar hina piestu varkárni. Jeg
skal þó geta þess, að jeg hefi
beðið um að liafa þetta viðbótar-
efni í haust nokkru sterkara en
það sem kom hingað síðastliðið
sumar, ef hægt verður.
Þó að menn nú orðið viti mik*
ið um bráðapestitra og hafi fund*
ið ráð til að draga úr mós'tu skað-
semí hennar, þá er þó langt frá.
því, að öll hennor gát'a sjé ráðin
seinna á baustin; hvortveggja er
Próf. Jensen sagði vandkvæði á
að koma þessum tilraunum á, og
er óvist hvað úr því verður-
Það vœri ekki smáræðis fengur
fyrir landbúnað vorn íslendinga,
cf það tækist, • að grafast fyrir
mein þetta. Hugsanlegt væri, ef
ónógt fóður, af því að úr því eru hægt væri að fá vitneskju um það,
hvaða efni vantaði í haustbeitina,
að þá mætti með tiltölulega litl*
um kostnaði, losua við pestirta,
með ðllu.
farin efni, sem dýrunum eru þvð-
ingarmikil.
A'eujulega hyrjar hráðapest ekki
fyr en um miðjan október eða um
það íeyti sem fyrst.u frost korna,
þegar f jeð fer að lifa á sölnuðnm Magnús Mag“ússon ritstjóri ætl*
grösum. Á harðvellí sölna grös ar að tala fyrir munu allra stjórn*
meira og jafnar en í mýrum, þar málaflokkanna í Bárunni á fimtu-
sem græna nál má finna frain daginn kl. 8. Hittum vjer Magn-
eftir vetri. Fje sem gengur á harð- ús að máli og spurðum hver væri
velli er hættara við bráðapest en j tilgangurinn með þessu. Svaraði
því sem gengur á mýrttm. í góð' | hann því svo, að hann gerði þetta
um grassprettuárum, eins og síð' | t.il þess að pvófa fvrir urann hvers
astliðið mmar. era grös sneuima (flokksms haun talaðj best, því
fullsprottln og verða úr því álíka að í þönn flokkinn mundi hatm
Ijelegt fóður og sölnuð haustgrös. j seamiléga. fara fyrir næstu þing'
Menn þekkja aðalorsök véik'' í slfkum árum hyrjar bráðapest • kösningar.
SÓKN ARNEFNDAR-
FUNDURINN
í Reykjavík 19.—21.
okt. 1926.
Enda þótt fundurinn væri í
„kosningavikunni' ‘, og óhentugar
skipaferðir hindruðu fundarsólui
af Vestfjörðum, sóttu fundinn 16
prestar, biskupinn og um 60 safn'
aðarstarfsmenn aðrir; sóknar-
nefnarmennd, safnaðarfTdltrúar og
kirkjuorganleikarar. Ennfremur
sátu fundinn 15 guðfræðisstúdeut-
ar og um 20 aðrir gestir, sumir
langt að. Aðalhópur fundarmaunn
var úr Kjularnesprófastsdæmi, 8
komu úr Arnessýslu, 6 úr Borg'
arfjarðarsýslu, 2 frá Vestiuaxuia-
eyjum, og einn sóknarnefndar-
maður úr Mýra', Rangárvalla- og
Norður-Múlasýslu.
Fundurinn hófst með guðsþjón-
ustu í dómkirkjunni, þar sem sr.
Sigurjón Árnason í Vestmanua*
eyjura prjedikaði- í sambandi við
fuudinn voru 4 erindi flutt. í
kirkjum bæjaxins, 2 um kristin-
dómsfræðslu, flutt af sjera Ólafi
Magnússyni í Arnarbæli og Sig-
urði Jónssyni s'kólastjóra í Rvík,
og 2 um kristindóm og stjórnmál,
flutt af sr. Eiríki Albertssyui á
Hesti og Sigurbirni Á. Gíslasjuii
ritstjóra Bjarma. Bæði þessi mál
voru rædd á fundinum sjálfum.
Stóðu umræður um kristindóms'
fræðsluna alls 5 stundir, enda var
það aðalmál fnndarins. Var
f r æ ðslum álast j ór a og kennurum
boðið að taka ])4tt í þoim uui-
ræðum. önuur fundarmál voru:
Bænin. (málshefjandi Ámi Jó-
haunsson, fyrv. bankastjóri) Ilús'
vitjanir, (sr. Árni Björnsson).
Hvernig á að gera kir'kjurnar
vi.stlegri? (Jón Helgasou biskup),
Kirkjurækai (Einar Ásgeirsson,
sóknarnefndarmaður, Akraneii).
Safnaðarsöngur (sr. SHalldór Jóns'
sou). En auk þess var skýrt frá
ýmsu kristilegu sjá.lfsboðastarfi-
Svohljóðandi tillögur voru sam-
þyktar á fundinum með ðUum
gi*eiddum atkvæðum:
llinn sameiginlegi fundur
presta og sóknaraefnda i Rvík
19.—21 október 1926, leyfir sjer
að tilkynna öllum söfnuðum lauds-
ins þessar samþyktir sínar:
1) Fundurinn lýsir gleði sinni
yfir þvi, að stofnað skuli vera
bannbandalag íslands og leyfir
sjer að mælast til að allar safn-
aðarstjórnij. landsin.s geri sjer far
um að styðja baun- og bindindis'
starfsemi þar sem þær ná til.
2) Fundurinn telur mjög vel til
fallið, að hlynt sje sem best. að
safnaðarfundum, t,. d- að þar sje
að jafnaði flutt kristileg fræðandi
erindi og auka-safnaðarfundur
haldinn að haustinu, auk aðal
fundar á vorin.
3) Funduriim þakkar sjera Hall-
dóri Jónssyni á Reynivöllum. hinn
mikla áhuga hans á að efla safu-
aðarsöng í landinu. og treystlr
söfuuðum landsins til að tak«
bendingar hans vel til greina, þar
sem öllum má vern ljóst, hvílíkur
styi kur almennnr safnaðarsöngur
er öllu safnaðarlífi.
4) Fundurinn fiimur sárt til
þess hve lítið hinu kristilegi bróð'
ur-andi er rikjandi í stjómmála
lífi vora. og mót.mælir alvarlegn
þeirri ha.rdagaaðferð, sem kemur
fram i ræðu og riti stjómmála.
manna vorra hin slðari ér, nieð
persónulegum árásutn á emfttáikh