Morgunblaðið - 18.12.1927, Blaðsíða 14

14
MOROUNBLAÐIÐ
ep kœpkomin jólagjöf.
Fást hjá Halldóri Sigurðssyni, Ingólfshvoli,
Bókaversl. ísafoldar og Versl. G. Gunnarssonar.
Ðrent 09 malaö
KAFFI
ávalt
bað
besta
O. Johnson & Kaaber,
R E X - strokiáruið.
Fallegnst ntlits.
Vandað efni.
Tilvalin iólagjðf
Fæst hjá raftækjasölum.
Hjer geta allir iengið
góða skó fyrir lítið verð.
bæði á Norðurlöndum, Þýska-
landi, Niðurlöndum, Bretlandi og
Bandaríkjum, og hvarvetna mætt
hinum mesta áhuga fyrir því, að
slík orðabók kæmist í verk. En
hvergi hefi jeg mætt slíkum á-
huga og velvild, skilningi og
skarpskygni um málið, sem hjá
dr. W. A. Craigie prófessor í
Chicago. Þessi maður, sem er
góðkunnur víða hjer á landi og
kann alfarið tungu vora, er
manna best fær að dæma um
slíkt mál sem þetta, því hann
getur talað sem sá, er vald hefir.
Eftir það að hafa árum saman
vranð höfuðritstjórinn við hina
risavöxnu öxnafurðu-orðabók
enskrar tungu, sem nú er því
nær lbkið við, er hann nýlega
kominn vestur til Chicago og
tekinn þar við öðru stórvirki,
nefnilega „amerísku orðabók-
inni miklu“, því að með einstök
orð og orðamerkingar er heima-
lands-enska ogt ameríksk enska
eigi ávalt eitt og hið sama. Fram-
burður stundum og ritháttur í
stöku tilfellum getur líka verið
mismunandi. Við Craigie pró-
fessor höfum aldrei sjest, en höf-
um þó skrifast til eigi svo sjald-
an. Nú skrifar hann mjer síðast
f-rá öxnafurðu 27. sept. þ. á.
Rjett á undan brjefi þessu hafði
hann sent mjer tvo stóra böggla
með orðaseðla frá sjer. Seðlarnir
eru víst meira en 6000 stykki.
Orðin hefir hann tekið og tínt
úr ýmsum íslenskum ritverkum,
en þó einkum miðaldaverkum.
Allmikið af nýtíðarritum er þar
og haft undir og einnig nokkur
rit úr fornöld. Af ritum þeim,
sem hann hefir orðtekið, skal
jeg nefna þessi fáu: Hugsvinns-
mál, Sigurðar saga þögla, Ing-
vars saga, Villifers saga frækna,
íslensk æfintýri, Vísnabókin,
Umþenkingar Hallgríms Pjeturs-
sonar, Eiríks saga, Hálfdanar
isaga, Víglundar saga, Olgeirs-Í
rímur, Ulfarsrímur o. m. fl. I
brjefinu til mín fagnar hann því
að geta lagt íslensku orðabókinni
þennan skerf og fórn. En um
leið tekur hann það fram, að
þetta ætti að hvetja íslendinga
til að gera slíkt hið sama. Vissu-
jega ættu líka íslenskir menn
ekki að reynast ver í þannig
vöxnu máli en þessi útlendingur.
Hann segir líka, að engin stþr-
feld orðabók geti orðið til án
slQcrar hjálpar af sjálfboðastarfi.
Menn verði að skilja vel, að slíkt
sje nauðsynlegt. Þetta hafi átt
sjer stað í stórum stíl um ensku
orðabókina miklu, og nú, er hann
komi vestur frá Englandi, eftir
sumardvölina þar, muni hann
láta prenta og dreifa út um öll
Bandaríkin ávarpi til manna um
að veita málinu slíkt liðsinni.
Hann segir, sem vitanlega er
rjett athugað, að til að byrja
með þurfi peninga helst til að
(Skipulacjsleggja söfnunina, en síð
ur til að borga hin raunverulegu
verk við hana. Sjálfur kveðst
hann hafa safnað tugþúsundum
seðla án þess að þurfa að borga
annað en pappírinn. Síðar, þeg-
ar farið sje að vinna úr verk-
efninu, þurfi aðallega á pening-
pm að halda, enda verður þá
enn brýnni þörf á meiri föstum
mannafla við starfið.
Þannig lítur þá þessi ágætis-
maður á málið. Hann segir beint,
að mikið af efni til orðabókar-
innar eigi að fást ókeypis með
drengilegri hjálpsemi af hendi
þjóðrækinna manna. Og í sam-
hljóðun við það vil jeg nú fast-
lega eggja og brýna sem flesta
menn með íslenskt blóð í æðum
og íslenska ræktarsemi í sál, að
gerast nú sjálfboðaliðar við þessa
ííöfnun. Það eru og mest líkindi
til að þing og stjórn svigni svo
fyrir slíkri þjóðræknisöldu, að
orðabókarverkinu verði, til að
byrja með, lagt fje fyrir sæmi-
legu húsnæði með áhöldum og
til skipulagningar öllum undir-
búningi þess. Það er hjegómlegt,
að jeg, aldraður maður, án skrií-
stofu til vinnunæðis og án efna-
hagsgetu til þess að hrinda mál-
inu í gott skipulag, sje aleinn
látinn gutla við orðatíninginn.
Það er ekkert annað en vanþekk-
jng og skilningsleysi á málinu
að halda, að slíkt dugi nægilega
vel fyrir verkið. Vissulega er það
margt, sem tefur fyrir, þegar
einn maður, illa settur, á alt að
gera, þar sem um slíkt stórvirk’
er að ræða, og sem fátækrahjáþ
,eða ellistyrk vil jeg ekki láta
1 skoða laun mín, heldur sem
borgun fyrir þarfaverk. Vita-
skuld er það, að þetta litla, sem
jeg einn og húsnæðislaus fæ á-
orkað og afkastað, verður ein-
hvemtíma síðar að nokkru gagni,
þegar hiklaus alvara er tekin upp
til þess að framkvæma verkið,
en heppilegra væri að koma þessu
máli strax svo fyrir, að sem
mest not verði að vinnu minni og
viti við það. Menn verða að
skilja það, að það er fleira að
gera við þetta starf en að sitja
dag út og dag inn við orðaupp-
tíning úr ýmislega gerðum rit-
um, fornum og nýjum, ýmist
bráðskemtilegum eða hundleiðin-
legum, eins og gerist og gengur.
Mjer finst, að þjóðarsómi vor
íslendinga liggi við því, að eigi
dragist hjeðan af lengur en 10
til 15 ár, að þessi vísindalega
orðabók Islenskrar tungu að
fornu og nýju, yfir Ijóð og les,
bókmál og talmál, fari að birtast
á prenti alsköpuð.
Reykjavík, í nóvember 1927.
Jóhannes L. L. Jóhannsson.
Jeanne d’Arc
Rússlands.
Meðal þeirra, sem bolsar í Ríiss-
iandi Ijetu skjóta í sumar, var
ung stúlka Elisabet Ivanona, eða
Sakhartjenko liðsforingi, eins cg
bún var kölluð.
Þegar heimsstyrjöldin hófst var
Eliabet Ivanona aðeins 12 áru að
aldri 0g eins og svo margar ungar
stúlkur af góðum ættum í Rús;;-
landi, varð hún þegar gripin af
ómótstæðilegri þrá til þess að taka
þátt 1 stnðinu. En bun vildi hvorki
vera hjúkrunarkona nje „Ranða
kross-systir“. Hún vildi fá að berj-
ast með vopn í hönd fyrir föðnr-
land sitt.
Faðir hennar, Schultz herforingi
mátti ekki heyra þetta nefnt, en 8.
ðgúst 1914 hvarf hún að heima.i
og henni tókst að komast í herinn
undir fölsku nafni. Yar þá ekki
verið að grenslast eftir aldri nje
ætterni; allir sjálfhoðaliðar v jrn
teknir, því að rússneska herstj irn-
in hugsaði mest um það, að fá
sem flesta menn í herinn.
Hún kallaði sig Sakhartjerko
og var ætíð meðal hinna fremstu
í hverra orrahríð og var innan
íkamms gerð að undirforingja. —
Svo særðist hún og er hún var
orðin frísk .aftur, hækkaði her-
stjórnin hana eigi aðeins í tign —
heldur mæltíst til þess við keis-
arann að hann veitti þessum
hrausta fyrirliða verðlaunapening
fyrir frækilega framgöngu.
Frægð hennar barst nú um alt
land og var fárra liðsforingja jafn
oft getið sem hennar. Hún barðist
§ .
-g Ö
Ö rO
'13 <2
'O rc
s-
'CÖ
KO
• rH
<x>
E-i
co
-4J
J g
cn -3
« s
e -a.
CQ ÍS
o
PQ
stöðugt með óbifandi hugrekki og
þegar það lcomst upp að þetta var
stúlka, fekk hún auknefnið
„Jeanne d’Arc Rússlands."
Svo kom byltingin. Hún gekk
þá fyrst í hinn hvíta her Wrang-
als. Lengi barðist hún í Suður-
Rússlandi gegn bolsum og í Mið-
Asíu var hún með Ungem Sten-
herg meðan hann gat nokkurt við-
nám veitt.
Síðan fór hún huldu höfði yfir