Morgunblaðið - 05.04.1928, Síða 6

6
MORG UNBLAÐIÐ
Hoiímaniaför tif fslands.
í gleymsku og dá“, kvað Jónas,
og það sýndist þessum norska for-
mgja líka.
Það sýnist vera orðið algengt Nei, sýnið Norðmönnunum ís-
að norrænir frændur heimsæki lenska glímu , kveðið fyrir þá ís-
hvorir aðra. Við fslendingar höf- lenskar rímur, segir fram íslenskar
um ekki verið eftirbátar á því sögur og syngið íslenska ættjarð-
sviði. Hefir það verið mjer sönn arsöngva, lieldur en að brenni-
ánægja sem fslendingur að vera merkja Þingvelli í augum útlend-
hjer í Noregi síðustu árin og sjá inga með nýtísku negra-dönsum!
hve vel og höfðinglega Norðmenn
hafa tekið á móti löndum mínum
1. mars 1928.
Albert Ólafsson, kennari.
Keimly, Finnsnes, Tromsf. Noregi.
fléimfðr
Vestnr-íslendmga
1930.
FB. í mars.
Cunard-gufuskipafjelagið mikla
sendi ungfrú Þórstínu Jackson til
Winnipeg, til þess að koma þar
— fyrst glíinuflokknum fyrir
nokkrum árum og svo ekki síður
söngflokk K.F.U.M. í fyrrasumar.
Var mjer það sagt af borgarstjóra
-einum á vesturströnd Noregs, að
aldrei hefði nokkrum útlendingum
hlotna§t jafn vingjarnleg og inni-
3cg móttaka sem „Islandskoret",
■eins og Norðmenn kölluðu það. —
„Enda áttu þeir það skilið því þeir
svingu ísland inn í hjörtu okkar
Norðmanna hvar sem þeir komu,“
hætti hann við. — Og jeg má
segja það var sönn ánægja, já, fram fyrjr fjelagsins hönd á ars-
maður var stoltur af að vera fs- þjngj þjóðræknisfjelagsins, til þess
lendingur í Noregi um þær mundir rgðgasf við þátttakendur á þing
er þeir voru hjer. jnu um fyrjrhuguðu íslands-
Jeg vil þá jafnframt geta þess för 1930. Fjelagið rjeði ungfrú
«ð margir af áheyrendum Karla- Beck í þjónustu til 1930 til eftir-
kór K.F.Tj.M. í Reykjavík, hjer í grenslana og kynningarstarfs á
Ncregi, hafa beðið mig að skila meðal íslendinga með tilliti til há
kveðju til þeirra sem voru með í tíðahaldanna á íslandi það ár. —
því, og sjerstaklega t.il söngstjóra Mun fjelagið hugsa sjei- að gera
Jóns Halldórssonar, og bæn um að Vestur-íslendingum tilboð um
þeir komi aftur til Noregs. Söngur fólksflutning til fslands 1930. Hef-
þeirra „gikk sá fra hjerte til jr fjelag þetta lagt sjerstaka stund
hjerte at vi glemmer det aldri!“ 4 slíka hópflutninga og stóð fyrir
hafa margir sagt. Já ,komið aftur 77 slíknm ferðum síðastliðið ár. í
til Noregs og mitt ráð er að þið sambandi við þessa starfsemi fer
íarið samtímis til Svíþjóðar. Svíar ungfrú Jackson í fyrirlest.raferða-
eru söngelskandi fólk og jeg þelcki iög um ríkin Dakota, Illinois, Miss-
þá svo mikið, að jeg er viss um, ourj 0g Indiana. Umtalsefnið er
að þeir tækju vel og rausnarlega á fsland og sýnir hún um leið mynd-
móti ykkur. íslenska ríkið mundi jr fra fslandi.
beldur ekki tapa neitt á að styrkja yjg setning þjóðræknisfjelagsins
kór þetta til þeirrair utanfarar, því gerði forseti þess grein fyrir ýms-
fsland þarfnast mjög að verða um störfum fjelagsins á liðnu ári.
meir þekt á meðal frændanna í Komst hann svo að orði í ræðu
Skandinaviu. sinni: Heimfararnefndin hefir far-
En í sumar eru það Norðmenn, jg um flestar hinar mannfleiri fs- (
sem ætla að heimsækja fslendinga. lendingabygðir og flutt þar erindi,
„Norrönafelaget11 í Bergen hefir sín. Yfirleitt mun henni hafa vc^-
siofnað til skemtiferðar til fslands, jö vel tekið allstaðar. Og hvar sem
Hjaltlands, Orkneyja og Færeyja hún hefir komið hefir endirinn
í júlímánuði. orðið sá, að bygða!rmenn hafa kos-
Bergen-báturinn ,,Mýra“, eign ið með sjer nefnd manna, til þess
sama fjelags sem Islandsskipið að standa í sambandi við aðal-
„Lýra“, er ráðinn til fararinnar. nefndina og annast milligöngu áj
Farþegar verða ca. 100 víðsvegar milli hennar og almennings.
að úr Noregi. f seinni hluta júlí- 1 tilefni af heimferðarmálinu gat
mánaðar kemur skipið til Reykja- sjera Rögnvaldur Pjetursson um^
víkur, tefúr þar tvö dægur og fer þá hugmynd Guðmundar Gríms-|
svo norður um land til ísafjarðar, sonar lögmanns um viðurkenningu
Akureyrar og Seyðisfjarðar. Próf. Bandaríkjanria á íslenskum Ame- j
Hannás í Bergen, góðkunnur ís- ríkufundi, með því að senda erind- j
landsvinur, er formaður farar- reka til íslands, og láta þá færa
innar. íslandi að gjöf styttu af Leifi Ei-
Nú vonast jeg eftir að landar fíkssyni.
mínir taki vel á móti frændum Mr. M. O. Johnson hefir skrifað
þessum. Er það eftir mínu áliti grein í Heimskringlu, sem hann
skylda okkar. Yona jeg að bæjar- kallar: Að klæða fsland skógi. —
stjórn Reykjavíkur og einstakir Ber hann fram hugmynd, sem'
menn 0g fjelög, vilji vinna að því. hann vill að Vestur-íslendingar!
Norðmenn hafa heyrt getið gest- hrindi í framkvæmd, í minningu'
risni okkar íslendinga, látum þá fá ársins 1930. Vill hann að Vestur-
að reyna í sumar að ennþá erum Islendingar safni fje í sjoð, Skóg-
við íslendingar í þeirri grein, af arsjóð, ef afhendist fslandi við
norrænu bergi brotnir. Sjerstak- heimförina 1930. Síðan vill hann,
lega vona jeg að glímuflokkur J.' að stofnað verði til trjáplöntunar
Þorsteinssona'r og Karlakór K.F.. á íslandi í sem allra stærstum stíl,
U.M. þakki Norðmönnunum fyrir með tilstyrk landa vestra. f grein-
-síðast. Og látum Norðmannaflokk-1 inni segir ennfremur svo:
„Björn Magnússon á heiðurinn
' framkvæmdir og fengið loforð
iýmissa. stofnana í Vesturheimi til
þess að láta af hendi ókeypis fræ
til skógræktar á íslandi."
Lögberg og Heimskringla eru
jþess mjög hvetjandi að unnið sje
ao framkvæmdum í þessu máli.
Loks er, í sambandi við heim-
ferðarmálið, birt grein í Heims-
kringíu, sem heitir „Drengileg
áskorun.“ Er í henni birtur kafli
úr ræðu, sem J. S. Woodsworth,
leiðtogi verkamannaþingmanna í
sambandsþingi Canada hjelt þ. 31.
jan. Sagðist Mr. Woodsworth svo:
„Jeg sje að samgöngumálaráð-
herrann er í sæti sínu. Mig langar
til að skjóta að honum tillögu í
sambandi við Hudsonflóa járn-
brautina, og jeg mætti þá kannske
um leið segja, að jeg hygg að hann
eigi lof skilið Yy'rir það, hve fljót-
ur hann var að útvega sjer ágæta
aðstoð sjerfróðra manna, til þess
að taka ákvörðun um endastöð
brautarinnar. Á meðal þeirra inn-
flytjenda, sem allra mest eru virtir
i Vestur-Canada, eru íslendingar,
sem hingað fluttust fyrir rúmuui
fimmtíu árum. Sumir okkar muna
ef til vill ekki eftir því, að býsna
sterkar sönnur eru á þeirri stað-
hæfingu, að þeir hafi í raun og
veru fyrstir fundið Ameríku, þeg-
ar Leifur Eiríksson sigldi vestur
um haf. Að tveimur árum liðnum
gerir hin íslenska þjóð ráð fyrir,
að halda hátíðlegt 1000 ára afmæli
nútíðar þingskipulags á Islandi.
Margir íslendingar fara þá hjeðan
til þess að taka þátt í þessum há-
tíðahöldum. Jeg vildi stinga upp
á því við samgöngumálaráðlierr-
ann, að þótt ekki væri nema til
þess að vekja sem víðast eftirtekt,
þá ætti hann að bjóðast til þess
að veita far til íslands flokki þess-
ara manna, á einu skipi úr kaup-
flota stjórnarinnar, frá Fort Chur-
chill við Hudsonflóa. Það mundi
áreiðanlega koma Fort Churchill
„á Iandabrjefið“, eins og þeir
segja í blöðunum.“
í sambandi við þessa uppástungu
segir ritstjóri Ileimskringlu:
„Menn mega gjarnan gera sjer
það ljóst, að það er ekkert náðaiv
brauð, þótt Canadastjórn eða önn-
ur stjórnarvöld vildu að einhverju
leyti, beinlínis eða óbeinlínis,
stuðla að því, að heimförin 1930
yrði sem veglegust. Með því er
ekki einungis sómi sýndur íslenskri
starfsemi hjer vestra og fimmtíu
ára bo!rgaraskyldu, vel af hendi
inntri, heldur menningarlandinu
Islandi, siglinga og bókmentaþjóð-
inni íslensku, er fann Ameríku, og
ritaði kafla úr sinni eigin sögu
og annara, svo að „geymilegt er:
meðan byggist heimur.“ Því 'að
það er alment viðurkent í sam-
þjóðlegum viðskiftum, að þess bet-‘
ur sem sendimenn eru úr garði
geVðir, þess meiri er sæmd beggja
ríkja: þess, er heiðra skal, og
þess, er heiðursvottinn sýnir.“
Leyndarmál Ameríku.
Eftir Ole Cavling.
Fyrir skömmum tíma kom út verkföll sjeu hafin í Bandaríkj-
bók eftir enska þjóðmegunar- unum, en venjulégast orsakast
fræðinginn Mr. Ellis Barker, er vinnustöðvanir og truflanir, sem
hann nefnir „Leyndarmál Am- af þeim leiða, eingöngu af evróp-
eríku“. Mr. Barker hefir ritað iskum áhrifum. Sannur Ameríku
allmikið um samskonar efr.i og maður er meiri einstaklings-
bækur hans hafa hlotið al- hyggjumaður en svo, að hann
menna viðurkenningu. láti nota sig sem verkfæri í hönd
Það sem Mr. Barker ber á ur|i þess konar manna, sem al-
borð í hinni nýju bók sinni er kunnir eru í Evrópu, en það eru
að mörgu leyti hliðstætt því, leiðtogar verJcalýðsfjelaganna.
sem annar enskur höfundur, Það stuðlar og mjög að góðri
James Bryce, sem nú er nýlát- samvinnu og eindrægni verka-
inn, hefir ritað í bók sinni manna og vinnuveitenda, að mörg
„American Commonwealth“ og binna öflugri fyrirtælcja eru rek-
í kaflanum um Bandaríkin í síð- in ])annig, að verkamenn eignist
ustu bók sinni „Modern Demo- hlut í þeim sjálfir og hafi þannig
cracy“. Bækur Bryce’s voru þær eiginna hagsmuna að gæta. Til
bestu, sem ritaðar höfðu verið í þess að sýna fram á þetta nefnir
Evrópu um stjórnmálasögu og Mn Barker m. a. „Ameríska tal-
framfarir Bandaríkjanna. En síma og ritsímafjelagið", sem hef
vilji menn nú kynna sjer þau ir 500 milj. sterlingspunda hluta-
efni og sjá staðreyndirnar, verð- f.íe, selur verkamönnum sínum
ur bók Mr. Barkers ómissandi og starfsmönnum hlutabrjef í
til fyllingar eldri ritum. Hún er svo stórum stíl, að þeir eiga nú
eingöngu bygð á staðreyndum,; "*> rnilj. (PHara í fyrirtækinu.
skýrslum, ummælum merkra j Þegar Mr. Barker er búinn að
manna og eiginni rannsókn höf- lýsa verkamannahreyfingunni,
undarins. Og frásögnin verður kemur hann að því, sem nefnt
furðanlega lifandi í höndumjer „hringarnir" (Big business).
hans, enda hefir hann fullkom-| Reynir hann að sýna fram á það
ið vald á efninu og óvenjumikla, á rökrjettan hátt, að hin miklu
þekkingu til brunns að bera.1 auðsambönd eigi langtum hæg-
Gefur bókin mjög Ijóst yfirlitjara með að auka framleiðsluna
um framfarir Bandaríkjanna í og gera vörurnar því ódýrari
iðnaði og verklegum efnum á | fyrir þá, sem kaupa hana, heldur
árunum 1900—1927. Eru niður-jen smáverksmiðjurnar. 1 því sam
stöður hans allar hinar merki-
legustu.
Verkamenn í Ameríku fá
hærri laun fyrir vinnu sína en
nokkursstaðar annarstaðar, enda
eru þeir ánægðastir með kjör
bandi tilfærir hann orð Andrew
Carnegie’s í bók hans „Popular
Illusions about Trust“, ])ar sem
miljónamæringurinn segir:
„Ef nokkur er óyggjandi sann
leikur í þessu lífi, þá er það, að
því lægra sem verð framleiðslu-
vörunnar er, hvort sem það er
sín. Ef menn bera þetta samanj munaðarvara eða nauðsynjavara,
við það, sem á sjer stað í Evrópu
sjest þegar, að verkföll eru þar
miklu tíðari. öll tilhögun vinn-
unnar er með miklu heilbrigð-
ara hætti í Ameríku. Veldur
það miklu að verkam.fjelögin
þar mega sín mjög lítils. Menn
fá laun eftir því, sem til þeirra
því meiri skilyrði hefir hún fyrir
hinni víðtæku útbreiðslu. Að
framleiða 10 smálestir af stáli á
dag er tiltölulega miklu dýrara
en að framleiða 100 smálestir.
Að framleiða 100 smálestir er
nákvæmlega helmingi dýrara en
að framleiða 1000 og langtum
inn, sem kemur til Þingvalla í sum-
ar ekki þurfa að klaga út af því,
sem norskur herforingi gerði í
einu norsku blaði nýlega, að á
þessum ,helga velli' íslensku þjóð-
arinnar sá hann sýnda nýtísku
að því, að hafa fyrstur Vestur-
íslendinga bent á heppilegar leiðir
í þessu máli. (Flutti hann fyrir-
lestur á þinginu um hugmvnd
sína). 1 Lögbergi er birt brjef frá
skrælingjadansa frá Suðurlöndum! i Emile Walters listmálara, er fer í
„Svona er feðranna frægð fallin sömu átt. Hefir hann þegar hafið
Stór sending af girðingaefni. í
norsku blaði höfum vjer lesið eft-
irfarandi grein: „Norsk gjerde- og
metalldukfabrikk“ i Strömsvejen
flytur út í dag hina stærstu send-
ingu af girðingaefni, sem út hefir
verið flutt. hjer í landi. Mönnum
finst það ef til vill ekki mikið þótt
þeim sje sagt að það sje 70—75
smál., en þegar þeir fá að vita, að
það samsvarar 15 mílna langri
girðingu, þá skilst það betur hve
stór sendingin er. Sending þessi
fer til fslands og það er Mjólkur-
fjelag Reykjavíkur, sem er kaup-
andi.
er unnið. Sá, sem vinnur vel og ódýrara vérður því að framleiða
afkastar miklu, fær hærri laun j 10,000 smálestir. Því meiri sem
en hinn, sem óduglegur er.. framleiðslan er, því ódýrari
Múrari, sem hleður 2000 múr-jverða vörurnar almenningi, sem
steinum á dag, fær aðsjálfsögðu þarf að nota þær. 20 þús. smá-
hærri laun en fjelagi hans, sem lesta gufuskip flytur eina smá-
hleður aðeins 200 steinum. Fyr- lest af vörum fyrir lægra gjald
ir hagkvæmar vinnuaðferðir get' en fyrsta gufuskipið flutti eitt
ur amerískur verkamaður leystj pUnd.“
af hendi að meðaltali ferfalt j Og Henry Ford heldur áfram í
meiri vinnu en enskur verka- j bók sinni „Today and tomorrow“
maður, og fær þessvegna miklu „Almenningur hefir alist upp
hærri laun. Það er ekkert ó- vjg j)ag ag líta tortryggnisaug-
venjulegt í Bandaríkjunum, að unl 4 auðfjelögin. Menn óttast
menn fái 2-—3 sterlingspund -í þessi fyrirtæki sumpart af ]>ví
daglaun. að ])eir skilja þau ekki og sum-
I bók sinni „Líf mitt og starf
segir Ford mjögrjettilega. „Þeir
einu, sem hafa í raun og veru
nokkura samheldni 1 amerísku
verkamannafjelögunum, eru'leið-
togar þeirra, sem lifa af launum
þeim, er verkamenn borga þeim“
I Bandaríkjunum mega verkam.
fjelög sín ekki mikils. Af 20
miljónum verkamanna eru að
eins 3]4 milj. í skipulagsbundn-
um fjelagsskap. En það hefir
ekki orðið til þess að verkalaun
hafi lækkað heldur þvert á
móti.
Auðvitað kemur það fyrir að
part af því að þeim stendur
stuggur af valdinu. Hugtök-
unum „big business" og „big
money power“ er of oft blandað
saman. Hin almenna skoðun á
]iessu efni er mörg ár á eftir tím-
anum.
Það er miklu auðveldara að
græða peninga með heiðarlegum
hætti en með rangindum.“
Til sönnunar því, hvað olíu-
hringurinn í Bandaríkjunum hef-
ir stuðlað að því undir stjórn
Rockefellers síðustu 43 árin að
lækka olíuverðið, er tafla sú, sem
hjer fer á eftir, sem sýnir verð-