Morgunblaðið - 14.06.1928, Blaðsíða 5

Finitudaginn 14. júní 1928.
Berklalækningar,
mannúð og mannrjettindi.
Eftir Magnús Pjetursson, bæjarlæknir.
Rjett fyrir lok síðasta marsmán-
aðar birtist í öllum blöðum svolát-
andi tilkynning frá ríkisstjórninni.
„Það' er hjer með tilkynt, að rík-
isstjórnin borgar ekki almenna
læknishjálp, sem veitt er berkla-
sjúklingum í Reykjavík, eftir lok
þessa mánaðar öðrum læknum en
bæjarlækninum í Reykjavík og
lijeraðslækninum þar og ekki
skurðlæknishjálp öðrum en pró-
íessor Guðmimdi Thoroddsen."
Mig furðaði þegar mjög á því, að
«11 blöðin, undantekningarlaust,
skyldu flytja þessa tilkynningu án
þess að gera einhverja athuga-
semd við hana. Hefi jeg alt til
þessa dags verið að búast við og
vonast eftir að eitthvert þeirra
ljeti þetta mál til sín taka og
hreyfði andmælum gegn þessum
nýstárlegu ráðstöfunum ríkis-
stjórnarinnar, en jeg verð' að álíta
að hjeðan af sje það útilokað, að
úr þeirri átt verði nokkrum mót-
mælum hreyft að fyrra bragði. —
Vænti jeg þó að þessari þögn blað-
anna valdi fremur skilningsleysi
á því sem stjórnin er að aðhafast
heldur en rjettlætis- og mannúð-
arskortur.
Jeg get ekki lengur orða bund-
ist. Jeg vil að minsta kosti reyna
að gera mönnum ljóst hversu
mikið ranglæti stjórnin er að
koma ai' stað með ofangreindum
fyrirmælum. Ranglæti sem í einu
brýtur bág við' anda berklavarna-
laganna, skerðir sjálfsögð mann-
rjettindi og vanrækir mannúðar-
skyldur þær sem ríkisstjórnin
engu síður en aðrir á að rækja.
Fjöldi manna mun nú orðið
jækkja berklavarnalögin og vita
þeir þá að eitt undirstöðuatriðið,
sem átti að styðja mest að' berkla-
vörnum með því að gera sjúkling-
unum ljúfara og ljettara að leita
sjer lækninga í tæka tíð, er manu-
úðarandinn er fyrst og fremst
lýsir sjer í því að sjúklingarnir
skuli engra rjettinda missa þó
þeir sjeu efnalega ósjálfbjarga. —
Berklavarnalögin reyna alstaðar
að forðast það að hinir tilfinn-
inganæmu berklasjúklingar álíti
sig })urfalinga eða rjettlægri en
aðra menn. Og einmitt í þessu efni
mörkuðu þessi lög spo*r og eru og
verða til fyrirmyndar ef ekki
verður kipt fótunum undan þessu
höfuðatriði.
Jeg skal taka það fram, að jeg
á hjer einkum við berklavarnalög-
in eins og þau upphaflega voru
án þess að líta á j>ær breytingar.
sem Alþingi síðan hefir gert,
enda hafa þaA' að mestu verið
skilningslítið fálm og yfirleitt til
hins verra.
En þrátt fyrir þetta má þó
segja að yfirleitt hafi framkvæmd
laganna öll j)essi ár verið samræm
mannúðaranda þeirra og sjúkling-
arnir verið látnir halda öllum
irjettindum eins og aðrir menn
og ein af þessum rjettindum voru
þau að þeir hafa mátt vera sjálf-
ráðir um það hvern læknir þeir
notuðu, ef um fleiri lækna var að
ræða.
En nú er þá svo komið eftir
öll þessi ár að fyrsta verulega
brotið er framið á anda berkla-
varnalaganna. Fyrsta sporið stigið
aftur á bak til rjettindamissis
sjúklingum og reynt að' misbeita
ríkisvaldinu gagnvart efnalega
ósjálfbjarga sjúklingum. Því að
með þessari tilkynningu sem jeg
fyrst nefndi hefir ríkisstjórnin
svift berklasjúklinga hjer í Rvík
eða j>á sem þangað leita, ef þeir
eru efnalega ósjálfstæðir, sem
flestir munu vera, þeim rjetti, er
þeir hingað til hafa haft, að mega
nota hvern þann sjúkrahússlækn-
ir. sem þeir sjálfir kusu.
Mjer fyrir mitt leyti finst, og
jeg býst við að flestir verði mjer
sammála, nema ef til vill ríkis-
stjórnin, að það sjeu nógu þung
örlög- að vera berklaveikur og
efnalega. ósjálfbjarga, ]>ó ekki bæt-
ist þar á ofan að vera sviftur
þeim, rjettindum sem aðrir sjúk-
lingar hafa. Að minsta kosti verð-
ur það aldrei talið drengskapar-
bragð hjá ríkisstjórninni að reyna
að knjesetja þá, sem bágt eiga
og sýna vald sitt á nauðleitamönn-
unum.
Það kann að vera að sumum
virðist þessi rjettindamissir harla
lítilsvirði og óþarfi að fjargviðr-
ast út af slíku, enda sje þessum
sjúklingum sjeð fyfer jafngóðri
læknishjálp eftir sem áður svo þeir
þurfi ekki að kvarta. Um hið síð-
arnefnda atriðið, mun jeg ekki
dæma af vel skiljanlegum ástæð'-
ujii, en hitt er víst að sjúklingun-
um er j)essi rjettur oft mjög mik-
ilsvirði og getur verið J)eim mik-
io tilfinningamál. Enda er j>að vit-
anlegt að trúin og fraustið á
lækninum er oft ekki all-lítið
hjálparmeðal til bata eins og líka
hitt getur tafið fyrir bata ef sjúk-
liugurinn er óánægður með læknir
sinn, j)ó læknirinn eigi enga sök á
því. Annars þarf jeg víst ekki
að fjölyrða um j)etta atriði það
tekur svo til hvers einstaklings og
get jeg því látið mjer nægja að
biðja hvern mann og ríkisstjórnina
líka að líta í sinn eigin barm og
vita hvort jæir komist ekki að
þeirri niðurstöðu að þeim þyki
talsvert mikilsvarðandi að vera
sjálfráðig um hvers læknis þeir
leita, ef sjúkdóm ber að höndum.
Nú munu menn spyrja: Hvaða
ástæður hefir stjórnin til þess að
stíga þetta víxlspot á mannúðar-
brautinni? Það mætti ætla að þær
ástæður væru veigamiklar. Ef
stjórnin sjálf ætti að svara, ])á
veit jeg að hún segist gera það
a.f 5,sparnaðarástæðum‘ ‘, og lætur
þar með fylgja að kostnaður
vegna berklavarnalaganna sje orð-
inn svo gífurlegur að fylsti spaírn-
aður sje nauðsynlegur. En þegar
svo mikið stefnumál er annars-
vegar |)á geri jeg ráð fyrir því að
fleiri hugsi svo en jeg að mjög
mikið fje þurfi að sparast til þess
að hægt sje að færa snefil af á-
stæðu fyrir þessu gerræði við sjúk-
bngana. Er þá á j)að að líta
hversu mikið fje muni sparast. Því
miður get jeg ekki svarað því svo
að örugt sje að ekki skakki
nokkru og er það þá fyrst og
fremst af þeirri ástæðu að j>rátt
fyrir ítrekaðair tilraunir í aJlan
vetur til þess að fá upplýsingar
hjá stjórnarráðinu er að jmssu at-!
r
riði lúta þá hefir }>að ekki tekist. ]
Eu frá öðrum stöðum hefi jeg þó !
getað fengið svo mikla vitneskju J
um fjárhagshlið j>essa máls að'
jeg þykist nokkurn veginn geta
giskað á sparnað þann sem þessi
fyrirmæli munu hafa í för með
sjer. Reiknast mjer svo að sparast
muni ajt að 1500 krónur á árL
Jeg liirði ekki að svo stöddu að
nefna j>ær tölur, sem þetta álit
mitt byggist á, en mun fara ná-
kvæmar út í þessar sakir, ef
]>etta verður vefengt með nokkír-
um rökum. Auðvitað eru 1500
kr. nokkur fjárupphæð, en ef á
það er litið að allur kostnaður
við berklavarnir og berklalækn-
ingar mun vera upp undir 600
þúsund krónur, þá fer spamað-
urinn að verða nokkuð lítilfjör-
legur og satt að segja hlægi-
legur. — Þó upphæðin sje lítil
þá mætti samt telja þessa viðleitni
stjórnarinnar virðingarverða, ef
hún væri meinlaus. En þegar hún
brýtur bág við þá stefnu sem fast
hefir ve*rið haldið fram nú á síð-
ari árum og fast verður að halda
fram að sjúklingar missi engin
rjettindi þó fátækir sjeu, þá verð-
ur þessi sparnaður sorglegur vott-
ur um afturhald og þtöngsýni.
Mjer finst því engin furða þó
jeg og þeir sem líkt líta á þetta
mál freistist til þess að gera
stjórninni getsakir um að' aðrar
ástæður hljóti að liggja bak við
en s])arnaðarástæður.
Jeg hefi hjer að framan ein-
göngu minst á þá hlið }>essa. máls,!
sem að sjúklingunum veit. En til ’
eru fleiri hliðar á þessu máli, og þá j
næst sú, sem að lækniuum veit.Það !
er augljóst að svo getur farið og j
væri að líkindum að þeir læknar,
sem stundað hafa áður marga af ^
berklasjúklingum ríkisins og ríkið I
nú vill reyna að svifta þeim rjetti:
með því að neita að greiða læknis-
hjálpina, að þeir bíði mikinn álits-
hnekki bæði utan lands og innan.
Ekki get jeg um }>að dæmt
livort sá er tilgangur heilbrigðis-
stjórnarinnar, en mjög kæmi slíkt
ómaklega niður og einkar óviðeig-
andi, svo jeg ekki noti stærri orð,
}>ar sem mest eiga hlut að máli
þeir tveir læknar bæjarins, sem
heilbrigðisstjórnin mjög nýlega
hefir leitað til um aðstoð við verk-
lega kenslu læknanemanna. Þessir
læknar hlytu þá eða hljóta að
hafa ge*rt eitthvað meira en lítið'
fyrir sjer að stjórnin skuli gera
tilraun til að sviftja þá sjúkling-
um og áliti. Nú þykist jeg þess
fullviss að þeir hafi ekki gert
neitt fyrir sjer og verður mjer þá
á að spyrja eins og jeg hefi verið
spurður: Ber stjómin nokkurn
sjerstakan óvildarhug til þessara
manna og getur það verið að
„persónupólitík" blandist hjer
saman við beinhörð stefnumál?
Jeg set þetta hjer fram blátt
áfram án þess að fara frekar út í
þessar sakir að svo stöddu. En
mjef finst fyllilega rjett að stjórn-
in fái Wreinskilnislega að vita
hvað mjer og öðrum hefir flogið'
í húg út af þessum óskiljanlegu
ráðstöfunum, ekki síst þeim, sem
kunnugir eru gangi málsins nú
upp á síðkastið.
Það mætti skrifa langt mál um
fyrirmæli þessi og afleiðingar
þeirra, en það er ekki tilgangur
minn að svo komnu? heldur vildi
jeg aðeins opna augu manna fyrir
]:vi hvað lijer er að gera'st, og
vildi jeg helst af öllu óska að rík-yreyna
isstjórnin }>egar í stað viðurkendi
að hún hefði lijer gengið of langt
og færði alt í sama horfið aftur.
En ef svo verður ekki, þá verður
almenningur að vera á vefði og:
j>á ekki síst þingmennirnir og:
að koma í veg fyrir að<
haldið verði enn lengra aftur-
á bak í þá átt að kúga styrkþurfa.
sjúklinga og gera þeim lífið dapr-
ara og ömurlegra.
—
Ofsókuarœðið
0
gegn pólitiskum andstteðingum i opinberum
trúnaðarstóðum.
Peningalystarleysi — bitlingar og ný embætti.
I.
Eftir að núverandi stjóm var
setst við stýrið, fór fljótt að brydda
á því, að hún vildi ekki aðra í;
opinberar trúnaðarstöður en
trygga pólitíska flokksmenn. Þeg-
ar velja. átti menn í slíkar stöð-
ur, var ekki spurt um hæfileik-
aoa til þess að gegna stöðunni,1
heldur um pólitískax skoðanir
manna. Sá sem trúði á Tíma- og
sósíalistaklíkuna, sem stjóraar
þessu landi, var fullfær í hvaðas
stöðu sem í boði var. En væri |
nokkur veila á trú hans var hann
„óalandi og óferjandi“ til hvers
sem var.
Stjórnin var ekki fyr setst á ■
laggirnar en það kom í Ijós, að
hún fór að búa til alskonar bitl-
inga handa gæðingum sínum. —
Þannig skipaði hún einn foringja
sósíalista til þess að rannsaka hjá
embættismönnum. — Þrjá menn I
(einn sósíalista og 2 Framsóknar-
menn) skipaði hún í spamaðar-
eða ríkisgjaldanefndina svo-
nofndu. Kostar nefnd þessi að
sjálfsögðu mörg þúsund krónur,
því upplýst er, að hver nefndar-
maður fær kr. 17.28 á dag. Var
farið fram á 5000 kr. fjárveit-
ingu á fjáraukalögunum fyrir ár-
ið 1927 handa nefndinni, en sú
upphæð á eftir að aukast stórum
ennþá. Verk ríkisgjaldanefndar
var mjög auðvelt að vinna á
skrifstofum stjórnarráðsins, án
nokkurs verulegs aukakostnaðar.
Næsta skref stjórnarinnar var
að stofna mörg ný embætti, sem
hún gat deilt xit á meðal gæðinga
sinna. Þannig stofnaði hún 8 rík-
islöggæslumenn og dreifði þeim
út um landið. Embættismanna-
fjölgun }>essi kostar ríkissjóð um
30 J>ús. kr. á ári.
Ýms fleiri ný embæt.ti eða bitl-
ingar liggja eftir stjómina. Þann-
ig fjekk hún Björn frá Dverga-
steini, með 400 kr. laun á mán-
uði, til þess að grúska í áfengis-
lyfseðlum. Hefir klerkur gefið út
nokkrar skýrslur um starf sitt og
kostar sú útgáfa aukreitis marg-
ar þús. kr. Þá hefir stjórnin ný-
verið búið til nýtt hálaunað em-
bætti handa Ólafi Thorlaciusi
lækni í Búlandsnesi. Á hann að
hafa eftirlit með framkvæmd
berklavarnalaganna. Sonur lækn-
isins, Sigurður, hafði föst laun
hjer í vetur, 150 kr. á mánuði;
enginn veit fyrir hvað. Og nú er
þessi efnilegi unglingur farinn út
í lönd, til þess að nema ilmvatna-
gerð. Fjekk hann að sögn ríflegan
styrk úr ríkissjóði til fararinnar.
Fullyrt er að stjómin hafi áður
verið búin að greiða Helga, syni
Lárusar alþm. á Klaustri, ríflega
fúlgu til utanfarar; en um er-
indi hans veit enginnt
II.
Þrátt fyrir öll þe6si nýju em-
bætti og bitlingana mörgu, j>urfti
stjómin enn rneira til þess að
géta rjett sem flestum sinna gæð-
inga einhvern bita. Var þá það
ráð tekið, að bola burt úr trún-
aðarstöðum pólitískum andstæð-
ingum, þar sem því varð við kom-
ið. Hendi næst var áfengisverslun
ríkisins. Var þar úr miklu að
moða.
Snemma s. 1. vetur fyrirskipar
stjórnin, að sagt skuli upp öllura
starfsmönnum áfengisverslunar-
innar, bæði þeim er imnu við að-
alskrifstofuna hjer í Reykjavík
og birgðasöluna, svo og öllum
starfsmönnum við útsölurnar út
um land. Með þessari röggsemi
gat stjórnin fengið um 20 nýjar-
stöður til ráðstöfunar.
Afráðið mun vera að láta Guð-
brand Magnússon, kaupfjelags-
stjóra í Hallgeirsey fá forstjóra-
stöðu áfengisverslunarinnar. Mun
eiga að búa til tvær til þrjár stöð-
ur úr því starfi er núverandi for-
stjóri hefir. Guðbrandur á að fá
um 10 þús. kr. árslaun, og að-
stoðarmennirnir (lyfjafræðingur
o. fl.) eitthvað svipað. Helgi Lár-
ursson frá Klaustri kvað eiga að
vera Guðbrandi til aðstoðar. Rang
' æingar og Skaftfellingar þekkja
verslunarhæfileika Gnðbrands og
Ilelga, því þeir hafa starfað við
kaupfjelögin þar eystra. Þótt ein-
hver kynni að efast um hæfileika
þeirra á þessu sviði, efast víst eng-
inn um hitt, að þeir eru dyggir
]>jónar Tímaklíkunnar.
f 9. gr. reglugerðar frá 18. júlí
1922, um sölu og veitingar vína,.
er ákveðið að bæjarstjórnir geri
tillögur um hverjum skuli faliA
leyfi til veitinga. Þeir útsölumenn,
sem haft hafa þessi störf með
höndum, voru skipaðir samkv. til-
lögum lilutaðeigandi bæjarstjórn-
ar.
Dómsmálaráðherrann núverandi
skipaði svo fyrir s. I. vetur, að
öllum útsölumönnum utan Reykja-
víkur (nema á Akureyri), skyldi
sagt upp. Og nú hefir hann valið
nýja menn í þessar stöðui-. Ekki
samkvæmt tillögum hlutaðeigandi
bæjarstjórnar, því þær hafa ekki
verið spurðar ráða; heldur hefir
ráðherrann farið landshomanna á
milli og leitað að pólitískum vika-
piltum til þess að setja í þessar
stöður.
Þannig ljet hann afdankaðan:
kaupfjelagsstjóra austan úr Mýr-
dal, Bjaraa Kjartansson, taka við
útsölunni á Siglufirði af Helga
Hafliðasyni, kaupmanni.